Morgunblaðið - 20.10.1996, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 20. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
BARÁTTUSAGA REYKVÍSKS
FRAMKVÆ.MDAMANNS
Ragnar Einarsson, framkvæmdastjóri
Iðnlampa ehf. í Skeifunni, er tæplega fimm-
tugur Reykvíkingur sem á mikla lífsreynslu
að baki. Líf hans framan af ævi var þrauta-
ganga. Sú barátta sem Ragnar gekk í gegn-
um hér fyrr á árum hefur stælt hann og
þroskað og gefíð honum nýja sýn á lífíð og
tilveruna. I viðtali við Olaf Ormsson ræðir
Ragnar m.a. um þá reynslu sína.
AUSTLÆGÐIRNAR
fóru hver af annarri
yfir landið fyrstu dag-
ana í október og það
gekk á með roki og
rigningarskúrum þegar ég heim-
sótti Ragnar Einarsson í fyrirtækið
Iðnlampa efh. í Skeifunni i byijun
mánaðarins. Starfsemin er á tveim
hæðum, á neðri hæð er verkstæði
og framleiðslusalur og þar er mest
eigin framleiðsla á margs konar
lömpum og ýmis verkefni í vinnslu
fyrir fyrirtæki. Þá eru Iðnlampar
einnig með innflutning á ýmiss kon-
ar ljósabúnaði.
Ég var ekki fyrr kominn inn á
forstofuganginn í fyrirtækinu en
Einar Nikulásson, faðir Ragnars,
heilsaði mér glaðlega og bauð mig
velkominn og kvað Ragnar, son
sinn, vera í stjórnherbergi á efri
hæðinni og ætti einmitt von á mér.
Ragnar var þar að tala í síma þeg-
ar ég kom auga á hann. Hann brosti
og bað mig að sýna þolinmæði,
hann væri í áríðandi símtali við við-
skiptaaðila. Það var greinilega heil-
mikið um að vera í þessu vaxandi
fyrirtæki þeirra feðganna þarna í
miðri viku og í mörgu að snúast.
Ragnar lauk símtalinu, stóð upp
úr stól framkvæmdastjórans, hafði
snör handtök og tíndi til ýmis skjöl
til fróðleiks um fyrirtækið og rétti
mér.
Ragnar Einarsson er meðalmað-
ur á hæð, grannvaxinn, kvikur í
hreyfingum, með sléttgreitt hár
sem er örlítið er farið að grána,
brosmildur, oftast með spaugsyrði
á vörum, gamansamur og á auð-
velt með að koma auga á skoplegar
hliðar mannlífsins. Undir niðri er
þó alvarlegri tónn. Hann hefur orð-
ið að takast á við meiri reynslu en
margur maðurinn. Sú barátta, sem
Ragnar gekk í gegnum hér fyrr á
árum, hefur verið honum mikill
reynsla. Hann telur sig vera á
margan hátt betur undir það búinn
að takast á við lífið með erfiðleika
liðinna ára að baki.
„Lúxuskerran er hér fyrir utan
og nú höidum við sem leið liggur
upp í Árbæ. Þar bíður okkar matur
á heimili mínu. Konan mín var svo
elskuleg að hafa fyrir því að taka
til ljúffenga rétti handa okkur til
að snæða áður en ég fer yfir ævifer-
ilinn,“ sagði Ragnar kíminn á svip-
inn og greip utanyfirblússu af stól
í stjórnherberginu. Hann var allt í
einu rokinn af stað niður stigann
og ég á eftir honum og út á bíla-
! stæðið við fyrirtækið. Þar stóð
glæsivagn, svartur að lit, Pontiac
Bonneville, árgerð 1981, og Ragnar
settist undir stýri og ég í framsæt-
ið við hlið hans og svo var ekið sem
: leið lá að Næfurási 12.
Á fyrstu hæð í nýlegu steinhúsi
efst í Selásnum hafa Ragnar og
kona hans komið sér upp myndar-
legu heimili í næsta nágrenni við
Rauðavatn og þegar gengið er úr
stofu og yfir á túnblettinn við húsið
blasir við stórfenglegt útsýni og
fjallasýn og ekki langt í sveitina
hinum megin við fjöllin. Eitt það
fyrsta sem Ragnar rifjar upp þegar
hann horfir til baka til upprunans
og æskuáranna er þau ár þegar
hann var ungur drengur í sveit.
Uppruni og æskuár
Ragnar var í ljósrauðum bol og
ljósbláum gallabuxum. Eftir að við
höfðum gætt okkur á ljúffengum
réttum í eldhúsi gengum við yfir í
stofuna. Hann settist í húsbónda-
stólinn og ég gegnt honum í sófa.
Hann setti upp gleraugu, strauk
yfir yfirvararskeggið og hökutopp-
inn, tók aftur af sér gleraugun,
greip gítar af stofuveggnum og lék
nokkur stef af fingrum fram, hló
og gerði að gamni sínu, lagði síðan
frá sér gítarinn.
„Ég er fæddur í Reykjavík árið
1947 og hef alltaf búið hér. Foreldr-
ar mínir eru Einar Nikulásson og
Krístín Þórarinsdóttir. Pabbi er
ættaður austan úr Mýrdal og
mamma er ættuð vestan af Snæ-
fellsnesi. Afi hennar var séra Árni
Þórarinsson, prestur á Stóra-
Hrauni. Föðurafí minn, Nikulás
Friðriksson, var rafvirki og skrifaði
kennslubækur i rafmagnsfræði og
vann hjá Rafveitunni alla sína tíð.
Amma mín er Ragna Stefánsdóttir
en ég er því miður heldur illa að
mér um ættmenni hennar og er
ekki góður ættfræðingur. Móðurafi
minn, Þórarinn Árnason, var mikill
skrautskrifari og annaðist áletrun-
ina yfír Dómkirkjuhurðinni. Móður-
fólk mitt var ákaflega skemmtilegt
fólk sem hafði mikla frásaganar-
gáfu og sá húmorinn í lífínu.
Ég fór í sveit á sumrin og var
ein níu sumur í sveit á Húsafelli í
Borgarfirði, hjá Magnúsi Þorsteins-
syni, og þaðan á ég ýmsar minning-
ar. Þegar ég var þarna smástrákur
voru þeir að mála þar Ásgrímur
Jónsson listmálari og síðar Pétur
Friðrik og ég fór með þeim út í
skóg að fylgjast með þegar þeir
voru að mála. Pabbi hafði verið að
vinna þarna, hann setti upp rafstöð
á Húsafelli, og þess vegna fórum
við þangað í sveit á sumrin, ég og
Rósa systir mín. Fyrst fór ég þang-
að þegar ég var átta ára. Þær minn-
ingar sem ég á þaðan eru ómetan-
legar. Nú, löngu síðar, hefur maður
meiri tilfinningar fyrir náttúrunni,
fjöllum, skógi einmitt vegna þess
að ég var öll þessi sumur í sveit-
inni. Níu ára gamall fór ég eitt
sumar í sveit á Drangsnesi. Hjá
Magnúsi mótaðist ég mikið af
sveitastörfunum. Ég var eins og
fullorðinn maður í heyskapnum á
móti honum og sló þar með orfi og
ljá og vann nánast á við fulltíða
mann og við slógum á vöktum.
Þarna voru krakkarinir að leika sér
í kvíahellunum og þar fékk maður
þessa kraftadellu. Það var barna-
hella, kvennahella og svo fullsterk-
ur. Og þeir bændurnir, Kristleifur,
Magnús og Guðmundur tóku allir
þessar stóru hellur og lyftu þeim.
Kjarkurinn var nú
ekki meiri en svo
þegar við giftum
okkur að ég varð
að drekka einn
pela af vodka til
að geta gengið inn
kirkjugólfið og var
með fullan munn-
inn af opali þannig
að ég sagði auð-
vitað „mjá“ í
staðinn fyrir „já“
Það var mikið lagt upp úr íþróttum,
hlaupum.
Mér fínnst eiginlega svo langt
síðan. Ég fór einu sinni með kon-
unni upp í Borgarfjörð og var að
sýna henni gamla bæinn. Þá var
ekki búið að gera hann upp. Hann
var allur meira eða minna í niður-
níðslu og eiginlega rústir einar.
Þegar ég gekk þarna um og leit
yfir túnið spurði hún allt í einu. -
Hvenær varstu hérna? Hvað er
langt síðan þú varst hér? Ég horfði
svona fjarrænum augum yfir túnið
og sagði. - Ég held það hafi verið
um það leyti sem hjólið var fundið
upp! Þetta er órafjarlægð. Löngu
horfin tíð nema í huganum og minn-
ingunni. Sem er mjög verðmætt að
eiga.“
Ertu alinn upp ístórum systkina-
hópi?
„Við erum fjögur systkinin. Rósa
er elst, ég næstelstur, síðan kemur
Þórhildur og yngstur er Nikulás.
Bemskuminningar okkar eru úr
Bústaðahverfínu. Við fluttum í
Breiðagerði af Bústaðaveginum og
þar héldu áfram unglingsárin. Ég
var auðvitað heilmikið í fótbolta.
Nokkrir strákar úr Víkingi stofnuðu
fótboltafélagið „Knöttur" og ég
gekk í það félag. Það var svona
nýjabrumið en lifði ekki lengi. Ég
var enginn fótboltamaður. Þarna í
hverfinu var félagsskapur stráka
sem hét Tígrísklóin og hafði fugls-
fót sem félagsmerki. Aðalbaráttan
var milli Smáíbúðahverfis og Bú-
staðahverfis og maður tók þátt í
þessum áflogum. Maður fór auðvit-
að mikið í bíó á þessum árum og
þá líka til þess að skipta á hasar-
blöðum. Ég safnaði frímerkjum og
átti orðið- mjög gott safn sem síðan
var stolið í einu samkvæminu
heirna."
Var faðir þinn kominn með fyrir-
tæki á þessum árum?
„Já, á þessum árum starfaði hann
sem rafvirki og var mikið að vinna
á Reykjalundi með Jóni Þórðarsyni.
Hann var byijaður að framleiða
hringljós og hringlampa í eldhús
og hann var með starfsemina í skúr
hjá Ofnasmiðjunni sem var í útjaðri
borgarinnar. Þar vann hann á
kvöldin, um helgar og á daginn.
Hann vaknaði klukkan fimm til að
ná sandbílunum upp í vinnu. Hann
vann svona mikið karlinn. Svo flutti
hann framleiðsluna í kjallarann í
Breiðagerði og þar fór hann að
smíða alls konar aðrar tegundir af
lömpum. Hann var fyrsti maður í
Evrópu sem smíðaði flúorlampa.
Ég vann sem unglingur í fyrirtæki
pabba sem þá hét EN-lampar.
Hver var þín skólaganga?
„Það er nú hægt að segja frá því
í örstuttu máli. Ég var í Breiðagerð-
isskóla og síðan í Réttarholtsskóla.
Það er svo sem ekkert sérstakt um
það að segja. Ég lauk barnaskóla-
náminu og gagnfræðanámi og
lengri varð nú skólagangan ekki.
Ætli það hafi bara ekki verið leti
og áhugaleysi sem kom í veg fyrir
frekari skólagöngu. Ég var mjög
áhugalaus í skóla og varð svona
eins og utangarðs og fékk náms-
leiða og vildi bara skemmta mér.
Nú, síðan er ég fermdurj Fossvogs-
kirkju af séra Gunnari Árnasyni og
upp úr því fer nú að færast fjör í
leikinn.“
Ragnar teygði sig í gleraugun
og setti þau á sig. Hann var líkt
og stressaður, skynjaði að fortíðin
var að knýja dyra og hann hafði
orð á því að það væri sér ekki auð-
velt að rifja upp þá tíma þegar fóta-
takið var ekki beinlínis taktvisst.
Hann tendraði eld í sígarettu, sló
af ösku, sótti kaffí fram í eldhúsið
og hellti í bolla handa okkur. Þar
er komið að Ragnar Einarsson er
kominn á táningsaldurinn og freist-
ingarnar óneitanlega margar og
margt sem glepur fyrir óhörðnuðum
unglingnum.
í fjötrum Bakkusar
„Fimmtán, sextán ára er ég far-
inn að fara á böll. Ég gat farið á
ball og skemmt mér og dansað án
þess að drekka. Það kom að vísu
fyrir þegar ég var ijórtán ára að
ég kom fullur í tíma í Réttarholts-
skólann að morgni og hafði þá ver-
ið einhvers staðar í partíi þannig
að ég var byrjaður þá en svo liðu
tímar á milli að ég drakk ekki. Síð-
an fór ég í byggingarvinnu að Núpi
í Dýrafirði þar sem var verið að
byggja skólahús. Þá fyrst fór ég
eiginlega að drekka afengi reglu-
lega. Þá var farið til Isaijarðar um
helgar og um hverja helgi var verið
að drekka. Ég smakkaði reyndar
fyrst vín tólf ára.“
Hvernig stóð á því að þú ánetjað-
ist áfenginu svo ungur?
„Upphaflega var það auðvitað
af feimni. Ég var frekar lokaður
og varð einhvern veginn að ná sam-
bandi við kvenfólkið sem heillaði
mig upp úr skónum. Það gekk bet-
ur að kynnast því svona framan af
þegar ég hafði bragðað vin. Fyrst
eftir að ég byrjaði að smakka vín
langaði mig alltaf í það og reyndi
að komast yfir flösku um hveija
helgi. Það var ákveðið að senda
mig úr bænum og í Skógaskóla til
að reyna að ljúka gagnfræðaskóla-
prófí.
Það var mikill agi hjá Jóni R.
Hjálmarssyni skólastjóra og ef mað-
ur var tekinn við að kyssa stelpu
var maður rekinn í viku. Hvað þá
ef það gerðist, sem kom fyrir, að
ég fór upp á kvennagang, þá fékk
maður hálfan mánuð. Þörfin fyrir
að ná í brennivín var mikil og ég
fór að nota þetta þannig að þegar
hann kom gangandi eftir göngum
skólahússins þá kyssti ég stelpu og
fékk viku frí og gat dottið í það.
Þrátt fyrir tíðan brottrekstur hafði
ég mig í gegnum þetta og tók gagn-
fræðaskólaprófið og náði ágætis-
einkunn.
Þá er ég aftur komin til ísafjarð-
ar. Ég fór þangað með Snorra Jó-
hannssyni, núverandi bónda, sem
ég var með í byggingarvinnuni á
Núpi árið áður. Eg er þarna sextán
ára. Við unnum í skipasmíðastöð
Marselíusar. Bjuggum fyrst á
Mánakaffi en færðum okkur síðar
yfir á Herkastalann. Þar vorum við
þetta sumar, 1963. Þá byijaði ég
að rétta mig af og drekka daginn
eftir. Á þessum árum var þetta
mjög gaman og spennandi. Þetta
sumar drakk ég mikið en það var
líka mikið unnið. Ég var t.d. líka á
sjónum og í uppskipun við höfnina.
Það var ekki mikið mál að fá vín-
föng. Ríkið var þarna með útibú.
Og þarna þykist maður eiga allan