Morgunblaðið - 22.10.1996, Blaðsíða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 22. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Opin ráðstefna Útvarpsréttarnefndar um ofbeldi í sjónvarpi
AGNES Johansen. HJÖRDÍS Þorgeirsdóttir og ÞÓRHILDUR Líndal.
Friðrik H. Jónsson.
Hugsað
gegn ofbeldi
Myndlestur, fræðsla og ábyrgð foreldra eru
vopn gegn ofbeldi í sjónvarpi. Gunnar
——
Hersveinn sat ráðstefnu Utvarpsréttar-
nefndar um málið og greindi ólík sjónarmið
um eftirlit og rannsóknir á ofbeldi.
UMBOÐSMAÐUR barna,
Þórhildur Líndal, Iét at-
huga framboð ofbeldis-
efnis í sjónvarpi á íslandi
núna í september. Dagana 2. til 15.
var ofbeldisefni, í formi auglýsinga,
sjónvarpsþátta og kvikmynda, skoð-
að fram til klukkan 22:00 á kvöldin
í Sjónvarpinu, Stöð 2, Stöð 3 og
Sýn. Niðurstaðan var að 96 auglýs-
ingar á bönnuðum kvikmyndum voru
fluttar fyrir klukkan tíu og 14 kvik-
myndir, sem bannaðar voru börnum,
sýndar.
Þetta kom fram á opinni ráðstefnu
um ofbeldi í sjónvarpi, sem Útvarps-
réttarnefnd hélt á laugardaginn á
Hótel Sögu í Reykjavík. Þórhildur
sagði að aukið ofbeldi í sjónvarpi
væri óheillaþróun og sennilega hluti
af skýringum á sumum ofbeldisverk-
um. Hún benti á að ísland væri að-
ili að Bamasáttmála Sameinuðu
þjóðanna og að böm ættu rétt á
vernd fyrir skaðlegum upplýsingum.
Þórhildur nefndi nokkur tiltæk ráð
sem felast í lagasetningum, en lagði
sérstaka áherslu á siðfræði- og
heimspekikennslu í skólum, sem eflt
gæti sjálfstæða hugsun og styrkt
sjálfsmyndina og leitt til þess að
bömin hafni sjálf að horfa á ofbeldi
í sjónvarpi.
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra flutti ávarp á ráðstefnunni.
Gagnvart ofbeldi í sjónvarpi blasa
tvær leiðir við, að hans mati, annars
vegar að banna efni og hins vegar
að fræða notendur. ---------------------
Tækniþróunin er aftur á Reglum fjölg-
móti þannig að hið opin- ar en vandinn
bera getur ekki stemmt minnkar ekki
stigu við utbreiðslu efms. _____________
Ráðherra sagðist því vilja
að grípa til boða og banna gagnvart
gagnv
ofbeldismyndum í sjónvarpi. I banni
felst flótti, því bann við umfjöllun
um ofbeldi jafngildir banni við um-
fjöllun um veruleikann. Auk þess er
það óframkvæmanlegt í reynd.
Svar Sigurðar við að hjálpa börn-
um og ungu fólki til þess að takast
á við ofbeldið í myndmiðlum er svo-
kallaður myndlestur og tóku margir
á ráðstefnunni undir það.
„Við getum sagt að myndlestur
sé meðvituð, skipuleg, vitræn mót-
taka myndefnis," sagði hann. „Þetta
er lestur þar sem grunnþættir kvik-
myndamálsins eru rannsakaðir.
Uppgötvun þess að kvikmyndir og
sjónvarpsefni er ekki raunveruleik-
inn heldur ákveðið sjónarhorn. Þetta
er lestur, ekki neysla," sagði Sigurð-
ur Pálsson.
Langtímaáhrif ofbeldismynda
og ábyrgð heimilanna
Fyrirlesarar virtust sammála um
að bann við ofbeldi í sjónvarpi væri
ekki lausnin. Auður Eydal, forstöðu-
maður Kvikmyndaskoðunar, sagði
ekki hægt að velja myndir ofan í
fullorðið fólk. Fræðsla og markviss
umfjöllun í fjölmiðlum væri raun-
hæfari kostur.
Ábyrgðin liggur á heimilunum að
hennar mati og hún bendir á að erf-
itt geti verið að fylgjast með hvað
börnin sýsla í herbergjum sínum ef
þar er tölva, sjónvarp og mynd-
bandstæki.
Hún varaði við lang-
tímaáhrifum ofbeldis-
kvikmynda sem sífellt
sýndu skakka mynd raun-
veruleikans um göfuga
hefnd, flott ofbeldi, sárs-
fara hina leiðina og efla fræðsluna
um myndefni og tækni, glæða skiln-
ing nemenda á vönduðum kvikmynd-
um og síðast en ekki síst höfða til
ábyrgðarkenndar foreldra.
Hryllingur í stað skelfingar og
vorkunnar — myndlestur
Sigurður Pálsson rithöfundur
sagði gallann við flestallar ofbeldis-
myndir vera að þær vektu ekki skelf-
ingu og vorkunn eins og Aristóteles
hafí greint í harmleikjum né heldur
byggðust þær á skilaboðum Alferds
Hitchock um sálfræðileg tengsl of-
beldis við skapgerðir og orsakasam-
hengi sögunnar.
Ofbeldið er vélrænt og það stig-
magnast eftir því sem líður á mynd-
imar vegna þess að kvikmynda-
skáldin kunna aðeins að vekja hryll-
ing með áhorfendum.
Sigurður segir það ekki færa Ieið
aukalitlar barsmíðar o.s.frv.
Greina mátti á ráðstefnunni ólík
sjónarhorn gagnvart ofbeldi í sjón-
varpi. Annars vegar að sjónvarps-
gláp gæti ýtt undir ofbeldi í samfé-
laginu og jafnvel orsakað það í ein-
stökum tilfellum og einnig að börn
tækju að herma eftir því ofbeldi sem
þau sjá í sjónvarpi. Hins vegar að
tilhneiging væri til að kenna sjón-
varpinu um það sem aflaga fer í
samfélaginu.
Ytra og innra eftirlit
Páll Baldvin Baldvinsson, dag-
skrárstjóri Stöðvar 2, talaði sjón-
varpinu til varnar og sagði það vera
blóraböggull þeirra sem leiti söku-
dólga. Hann sagði að hvers konar
hefting og ytri ritskoðun liðna tíð,
en virt innri ritskoðun sjónvarps-
stöðva það sem treysta yrði á. Til-
kynntar aldurstakmarkanir ásamt
Niðurstöður könnunar á ofbeldi í sjónvarpi
Á tímabilinu frá 2.-15. september 1996 voru sýndar 96 auglýsingar
um kvikmyndir og alls 14 kvikmyndir sem eru bannaðar börnum
Auglýsingar
Bannaðar innan 12 ára
Bannaðar innan 16 ára
3
30
Samtals fj. auglýsinga 33 55 5 3 1
Kvikmyndir RÚV Stöð 2 Stöð 3 ihii Sýn 1
Bannaðar innan 12 ára engin 3 1 7
Bannaðar innan 16 ára engin 3 engin engin |
Samtals fj. kvikmynda engin 6 1 7
Morgunblaðið/Halldór
SIGURÐUR Pálsson og Páll Baldvin Baldvinsson.
barnalæsingum myndlykla er gott
hjálpartæki heimilinna að hans mati.
Páll nefndi líka að innlent efni
væri sennilega besta vömin gegn
útlendu efni. Hann vísaði til ábyrgð-
ar einstaklinganna um hveiju þeir
hleypi inn á heimili sitt.
Ágnes Johansen dagskrárgerðar-
maður varaði einnig við forræðis-
hyggju ákveðinna hópa um hvað
mætti sýna í sjónvarpi og hvað ekki.
„Reglur og bönn duga ekki til,“ seg-
ir hún. „Reglum fjölgar en vanda-
málunum fækkar ekki.“
Agnes segir forræðishyggju vest-
rænna samfélaga hafa -------------
sljóvgandi áhrif á ein-
staklingana. Hún henti
ekki sjónvarpi. Gott for-
dæmi og ábyrgðarkennd
fullorðinna í samfélaginu
er vegurinn sem Agnes bendir á
gegn áhrifum af ofbeldi í sjónvarpi.
20% ofbeldis að
rekja til mynda
Herdísi Þorgeirsdóttur kennara
fannst á hinn bóginn þörf á hertu
eftirliti: „Ég held að það þurfi að
koma til blanda af því að herða eftir-
lit og auka forvarnarstarf," sagði
hún, en rannsóknir sem hún vitnaði
til sýna að rekja megi 20% ofbeldis
og eineltis meðal unglinga til ofbeld-
ismynda.
Hún sagði svo virðast sem ofbeld-
isefni ýtti undir ofbeldishneigð þeirra
sem væru haldnir henni og beindi
sjónum að ofbeldi i skólum. Ráð
hennar voru að flétta fræðslu um
myndmiðla inn í hinar ýmsu náms-
greinar og efla námsráðgjöf. Einnig
að fækka sýningum á ofbeldismynd-
um, hafa þær seint á kvöldin, auka
Vitræn mót-
taka myndefn
is er svariö
samstarf sjónvarpsstöðva við kvik-
myndaeftirlitið og stuðla að því að
börn finndu jákvæðar fyrirmyndir
um hegðun.
Rannsóknum um ofbeldi í
sjónvarpi ber ekki saman
Friðrik H. Jónsson, dósent í sál-
fræði við Háskóla íslands, sagði að
ekki væri hægt að sýna fram á or-
sakasamband milli ofbeldis í sjón-
varpi og ofbeldis í samfélaginu.
Helstu áhrif ofbeldis í sjónvarpi
væru í gegnum fréttir, eftir rann-
sóknum að dæma sem Friðrik vitn-
--------- aði til.
Onnur áhrif í sjónvarpi
sem fræðimenn eru sam-
mála um eru að áhorfend-
ur geti lært hvernig eigi
að bera sig að við ofbeldis-
verk. Friðrik nefndi sem dæmi um
það, að spörk að austurlenskum sið
hafi leyst slagsmál með hnefnum
af hólmi.
Sýnt hefur verið með rannsóknum
að fólk sem nýlega hefur séð ofbeld-
ismyndir sé refsiglaðara en aðrir.
„En þessi áhrif eru skammvinn,"
sagði Friðrik. Þau fjara út á einni
klukkustund. Rannsóknir á lang-
tímaáhrifum ofbeldismynda í sjón-
varpi eru á hinn bóginn óljósari.
Sem fræðimaður sagðist Friðrik
ekki geta fullyrt neitt um samband
ofbeldis í sjónvarpi og í samfélaginu.
Hann sagði að lokum að skynsam-
legt væri fyrir stjórnendur sjón-
varpsstöðva að gera ráð fyrir ein-
hveijum tengslum þarna á milli og
að foreldrar sem hefðu áhyggjur af
ofbeldi í fjölmiðlum ættu að ræða
við börn sín um það til að minnka
líkurnar á skaðlegum áhrifum.
Miðbær
Hafnarfjarðar
Kröfur
bæjarins
62 milljónir
króna
BÆJARSJÓÐUR Hafnar-
fjarðar hefur lýst kröfum sín-
um á hendur Miðbæ Hafnar-
fjarðar hf. og nema þær sam-
tals tæpum 62 milljónum
króna. Stærsti hlutinn er eftir-
stöðvar álagðra gatnagerðar-
gjalda, eða rúmar 42 milljónir
króna.
Miðbær Hafnarfjarðar hafði
fengið heimild til að leita
nauðasamninga, en féll frá
henni fyrr í mánuðinum. Þá
var haft eftir stjórnarformann-
inum, að ástæðan væri kröfur
bæjarsjóðs Hafnarfjarðar. Þær
hafi gert það að verkum að
samningarnir gengu ekki upp.
Á fundi bæjarráðs Hafnar-
fjarðar sl. fimmtudag var lögð
fram kröfulýsing bæjarsjóðs. í
fyrsta lagi er farið fram á
greiðslu rúmlega 42 milljóna
króna, sem eru eftirstöðvar
álagðra gatnagerðargjalda.
Onnur krafa bæjarsjóðs
nemur tæpum 17 milljónum
króna. í kröfulýsingu segir að
hún byggist á vanefndum á
samkomulagi, sem gert var 9.
febrúar sl. og vegna galla á
fasteign þeirri sem bæjarsjóður
keypti af Miðbæ Hafnarfjarðar
við Fjarðargötu 13-15. Loks
fer bæjarsjóður fram á greiðslu
tæplega 3 milljóna króna og
er sú krafa byggð á fimm
skuldabréfum að fjárhæð 576
þúsund krónur hvert. Miðbær
Hafnarfjarðar er greiðandi á
þeim öllum.
Ákæra fyrir
ærumeiðingu
EMBÆTTI ríkissaksóknara
hefur gefið út ákæru á hendur
Hrafni Jökulssyni, ritstjóra Al-
þýðublaðsins, vegna greinar
sem hann skrifaði í blað sitt í
marz síðastliðnum. Embættið
telur ritstjórann hafa vegið að
æru Haraldar Johannessen,
fangelsismálastjóra ríkisins, í
greininni.
Samkvæmt upplýsingum frá
embætti ríkissaksóknara er
ákært fyrir niðurlagsorð grein-
arinnar, þar sem fangelsismála-
stjóri er kallaður „glæpa-
mannaframleiðandi ríkisins“.
Telur embættið þessi orð varða
við 234. grein almennra hegn-
ingarlaga, um ærumeiðingar,
og við 235. grein, um aðdrótt-
un, sem orðið getur virðingu
manns til hnekkis.
Rannsóknarlögregla ríkisins
fer með sókn í málinu.
Hagur Blóð-
bankans
vænkast
BLÓÐBANKINN auglýsti fyrir
um það bil mánuði eftir nýju
blóði en þá var innistæðan orð-
in heldur lýr, einungis um 250
einingar af svokölluðu rauð-
kornaþykkni. Blóðgjafar brugð-
ust skjótt við og nú eru til yfir
500 einingar á lager.
Sveinn Guðmundsson, yfir-
læknir Blóðbankans, er ánægð-
ur með viðbrögð blóðgjafanna
og segir þau sýna að fólk sé
reiðubúið að hjálpa þegar
þröngt er í búi. Þrátt fyrir þessa
bættu stöðu sé þó áfram þörf
á blóði því að dagleg notkun
blóðs sé 50-70 einingar.