Alþýðublaðið - 02.12.1933, Síða 1

LESBÓK ALÞÝÐU
Ritstjósí: Þórbergur Þórðarson.
Andlát Kristjáns áttunda.
I Dulræmun smásögum Brynj-
úlfs Jónissonar frá Minma-Núpi ex
mjög merkiliegur draumur, sem
frú Eugeníu Iviersen dr-eymdi.
Frú Eugenía var hálfsystir Guð-
miundar TJiorgrímsens verzluuar-
stjóra á Eyrarbakka. Er draumur-
inn ritaður af Guðmúndi sjálfum,
og er han;n á pessa leið:
Árið 1840 á útmánuðum var
hálfsystir mín, Eugenía Iversen,
12 ára gömul, í Kauinnannahöln
íog gekik í skóla. Við vorum þá í
sama húsi, og vár það siður okk-
ar á hverjum morgni, áður en
hún fór í skóla og ég á kiontór
þann, sem óg var á, að drekka
sameiginliega kaffi, þegar við vor-
um komin. ofan. Þá var þáð einn
morgun, að xnér þótti bannið ó-
venjuliega þegjaindi og eins. iog
hugsandi, svo ég spurði hainá að,
hvort henni væri ilt. Hún neit-
aði þvi, en sagði, áð si'g hefði
dreymt undarllegan draum, siem
hún sagðist ekki skilja neitt í.
Hún sagði mér þá drauminin, og
var hann svo: Hania dreymdi, að
hún væri á leið til skólansi og;
kom þVá að stóru húsi. Á þvi
var breitt P'Ort, siem sitóð opið,
og þóttisit hún fara þar inn% Þegar
hún kom inn, fyrir, stóð hún í
stóru hárbergi, isr var alklætt
svörtu klæði, og á miðju gólfi
stóð fjarska stór iíkkista, sem var
kiædd meö svörtu flauisli, en á
þeim enda, sem að henni sinieri.
stóðu aneð gyltu letii þessi orð,
sem hún mundi orörétt án þess
að skiija þau öll:
Her hviler
Christian den Ottende
Danmiarks, isidste souveraine Kongie
Död den 20. Janúar 1848*)
Þá þóttist hún standá í blóði
upþ í mjóalegg, varð hrædd og
vaknaði.
Barnið skildi sér í lagi ekki
orðið „siO'Uverain“ og spurði mig,
hvað það þýddi. Mér þótti, siem
von var, draumur þesisi svo
úierkilegur, að ég skrifaði hann
'mieð samla í bók, siem hún átti og
á sjálfsagt enn. Allir vita, hve
þessi draumur kom bierlegia fram,,
því að Kristján áttundi dó 20.
jan. 1848. Þá hætti ei'nvaldsstjórn
í Danmörku og stríðið urn her-
togadiæmin byrjaði, en kostaði
mikið blóð.
Skrifað eftir áreiðanlegu minni
23. maí 1892.
af Guðm. Thorgriihsen.
Fyrir þremur árum léði Sig-
urður prófesisor Nordal mér hand-
rit Eugeníu Iversen sjálfrar að
þesisum merkilega draurni, ritað
á dönsku með hennar eigin heindi.
Ber því í ölðum atriðum, sem íuáli
skifta, suman við frásögn Guð-
imundar. Það er að eins dálitlu
fyilra. Er aiuðsætt við sámian.burö.
að þesisar tvær heimildir eru rit-
aðar hvor í sínu laigi og hvor
.annari óháðar, að minsta kosti
að öðru leyti en því, að frura-
heimi'.d beggja gæti verið bókin,
*) Hér hvílir jf Kristján hinn
áttundi / síðásiti einváldskontr&ur
Danmerkur Dáinn 20. janúar
1848.
sem Guðmundur aegist hafa
skrifað flraumiun í. Er ekki ó-
sennilegt, að Guðmundur hafi
verið búin að gleyma simáatrið-
unum, sient systir hans siegir frá,
því að þegar hahn ritar draum-
inn, eru liðiin 52 ár írá því að
hana hafði dreynit halnn. Hand-
rit frú Eugeníu mun aldiiei áður
hafa koanið á prent. Fyrir því
þykir mér það vel þiess vert, að
það sé varðveitt frá glieymsku. hér
í Lesbókinni. Þýðinguina hefi ég
giert. Frú Eugenía segir svo frá:
Mig dreymdi, að ég gengi Köb-
magergadie. Eitthvert ómótstæöi-
liegt afl dró mig inn í garð Ron-
unglegu postulínsverksmiðjuninar.
Ég gekk yfir garðimi og sá þá
nokkrar tröppur, sem lágu dálítið
(niðuir í ineðahjiafðiarhvelfiinigu. Mér
virtist hún lík kirkjugarðskapellu.
Ég gekk áfram og sá á miðju
gólfinu skrautlega líkkistu (sar-
kiofag). Viegna þess, að ég var
nærri henni, las ég eftirfai\a|nddi
áletrun *):
Hér undir hvíl'ir
Kristján hinin áttuindi
síðasti ei nval d sko nungur af 01-
denboilgariættinni.
Dáinn 20. janúar 1848.
É'g sneri már í allar áttir, undr-
andi af þvi, sem ég hafði lesið,
og ég tek eftir því, að alls S'taðarí
á veggjunum, á súlum og á
loftinu stendur ritað: „Stjórnar-
skrá“, „bylting", „str,íð“ og , blóðs-
úthellingar“, Ég v.arð mjög
skelfd við þessa sýn og sneri til
dyra. Þegar ég kom að tröppun-
um, fann ég kaldaln loftgust
str'eyma á móti mér, og við þa.ð
vaknaði ég.
*) Áletrunin var, eins og öll frá-
sögn frú Eugeníu, auðvita.ð á
dönsku.
Draum’ur minn kom fram átta
árum síðar. Þá var ég heima
á Islandi, og þegar ég frétti, að
konungurinn væri dáiinn, leitaði
ég að draunmum, sem ég hafði
skrifað, ag las hann yfir roeð elzta
eða yngsta bróður míinum. Ég
man ekki vel með hvorum. Ég
var mjöig óþoiinmóð léítir að fá
nánari fréttilr, sumpart hvort
kóngurinn væri í raun og veru
dáinn, sumpart hvort mánuður og
dagur kæmi heim. Það kom síðar
i ljós, að það vár nákvæimlega
rétt, sem draumurinn sagði, mieir(a
að segja eftirfarandi atburðir, sem
snertu önnur lönd Evrópu en að
eins Danmörku.
Þegar búið er að rífa úr
oss hjörtnn,
Það bar til að Hofi í Öræfurn
á ofanverðri síðuistu öld, að sókn-
arpresturinn fór í roeira láigi ölv-
aður upp í prédikunarstólinn.
Þegar hann er knmiun all-langt
aftur í ræðuna, sem var rojög
léleg, tekur kirkjufólkrð eftir því,
að prestur verður ákaflega klökk-
ur og grúfir sig niður að stól-
bríkinni, rétt eins og hann ætli
að fara að dotta, og tautar fyrin
munni sér: „Þér viljuin vér giefa
hjörtn vor, himneski faðir. En
þegar búið er að rífa úr osis hjört-
un, þá erum vér dauðir." Þeg-
ar meðhjálparinn, sem er frábær-
lega skynsaniur miaður, heyrir að
ræða prests hefir tekið þessa
vendinigu, lízt honum ekkr á blik-
una, gengur upp að prédikunar-
stólnum og hvíslár í eyra honum:
„Lestu á blöðin!“ En prestur
hvíslar þá á móti: „Ég sé ekfcert."
Síðan sagði hann aman, og var
Páfagaukurinn
og stúdentinn.
Stúdent nokkur, sern var bæði
fátækur og léttúðugur, var vanur
að búa hjá ríkri frændkonu sininii
í skólafríinu. Stúdentimn var
eyðslusamur, og þegar hannhafði
sóað öllum aurum sínum, tautaði
hann oft fyrir munni sér: „Æ!
Égj vildi, að þessi frænka min,
sem ég á að erfa, færi nú að
deyja.“ Vésilings stúdentinin hafði
ekki íhugað, áð í herberginu, sem
hann bjó í, var sérfiega námfús
páfagaiukur. Þegar stúdentinn var
farinn burt frá frænku siinni, tók
páfagaukurinn að garga sýknt og
heilagt: „Æ! Ég vildi, að þessi
frænka mín, sem ég á að erfa.
færi nú að deyja." Gamlia konan
reiddist þessu og gerði stúdent-
inn arflausan, en páfagiauknum
slkipaði hún að segja: „Ég viildi,
að þessi frænka mín, sem ég á
að erfia, lifði síem lengst." En
henni tiíl mikillar hrygðar hélt
páfagaukurinn áfram að garga:
„Æ! Ég vildi, að þessi frænka
mín, sem ég á að erfa, færi nú 1
að dieyja.“ Aumingja ganrla kon-
an keypti ;nú í öFvæintimgu silnni
annam páfagauk af. frómum presti
og lét hann inln í búrið til hins
dónans, í þeirri von að ófétið
iærði sæmilega hegðun af þessurn
páfagauk, sem var upþalinn hjá
guðhræddu fólki. En hún varð
heldjur en ekki fyrir vonbrigðum.
Báðir páfagaukarnir þvöðrnðu
það, sem þeir höfðu lært. Hinn
fyrri gargaði: „Æ! Ég vildi, a,ö
þessi frænka rnin, sem ég á að
; erfa, færi nú að deyja.“ En hinin,
! öskraði: „Ó, Drottinn, heyr þú
; bænir vorar!“
guðsþjónustunni þar með lokið.
(Eftir frásögn meðhjálparans sjálfs.) j
RITDÖMAR ALÞÝÐUBLAÐSJNS:
Tímaritið Iðunn.
Eftir dr Stefán Einarsson, prófessor í Baltimore.
idimn, XVII. 1933, 1.—2. hefti. ! vissi ég það að vísu fyrr, því
Viestan hafs eru það ávalt há- i mér hefir líkað ritið vel.
tíðisdagir þegar íslenzku tímaritin
ber að garði, Eimreiðinia, Skírni
og Iðunni. Þau koma stu'ndum
nokkuð seint, ien þegar þau komia
sezt maður með þau í hornið og
hverfur heirn á blöðum þeirra,
eins og Jöseppur Austurríkiskeís-
ari til Reiðgotalands á snýtuklú/
Metternicks..
En fiú vildi S.VO ti.1, að ég var
sjálfur heima á Islandi í suroair
með fulltingi og tiistilli Nord
Deuíscber Loyd línunnar og Eim-
skipafélags Isliainds, en hvorki ás
snýtuklút Metternicks né blöðum/
tímaritanna. Þau hin síðaiiniefmdu
Efnisyfirlitið sagði mér við
fyrsta álit, að þíarna væru gteinar
eftir gaimla og góða kunningja:
H. K. Laxness, Þórbierg (ÞórðaFsoin,
Sigurð' Einarsison og Kristinn
Amdrésison, enda réðst ég fyrst á
þessa kappia,. Það er að vísu mis-
sagt, að Halldór eigi jxíirnia
grein., en hanin befir af simni
venjuliegu snilili, pýtt þarna greiin
eftir franskan trúarbraigðafræðiing
um „elsta guðspjaMið", og verða
menin að lesa greinina tM áö kynin-
aist þvi, en hitt get ég Siagt, til
þess að vekja eftirtekt manraa
á eíninu, að han|n heldur þvi
sá ég -að vísu, það er að segja
Skírni og Iðurani, ©n að eiins í
svip, því ég var í önnum. Eim-
reiðiln hafði skundað á undain mér
;og lá á skrifbiorðinu mínu, er ég
fcom heim. En af hiraum er það áð
segja, að Skírnir lenti ásamt öör-
um fræðibókum, tveimur doktors-
ritgerðum og æfisögu Jónis Sig-
urðssonar ofara á kistubotn, en
rnieð því að Iðunn var létt og í
litliu broti lienti húra í vasa míh-
um og varð mér þaranig förunaut-
uir og félági á leiðimini út yfir
hafið það eð mikla.
Og ósfcemtiliegri féiaga hefði ég
gletað fengið iem Iðurain var, og
fram, sem mamii var ekirt bent
undir fermingu, að Jesús Kristur
hafi aldrei máður verið, heldur
guð frá upphafi vega.
Þórbergur Þórðarson er sá eimn
lifanldi manna, er komist hefir vel
í há fkvist við Jón biskup V.dal n,
enda .standa prestar landsims. hom-
um ekk'i snúuihjg í ríæðugerð,. Mum
ekki trútt um að þeifn svíði enm
undan „Eldvíg.slu“ hans., endá niá
líkja þieirri grein við „.stóru bornib-
una“, siem Jón hidtinm ólafsson
Imdíafari alfýrði af fallstykkirau
forðurn; og þeytti Jónd sjálfum
fyrir borð á hundriað faðma dýpi.
En Jóni skaut upp aftur, og fýrði
hann vist af mörgu fallstykki eftir
þaö. Svo er og uxn Þórberg. Þessi
sen,ding hainis,, „Á guðsríkis,braut“,
er annars hin harðasta og rétt-
mætaista straffprédikun og reiði-
lestur yfii’ höfði íslenzkra blaða-
raianna, stjórnmálamainna og hátt-
virtra kjósenda fyrir hina sið-
ferðilegu spililiragu, sem flest blöð
landsins, og eiinkum þau, sem við
stjórnmál fást, eru svo talandi
vottur ram. Er saranarlega ekki
vanþörf. á að memn séu við og
við mintir á að skammiast sín
fyrir ósómann, þótt ekki sé von
á skjótu afturhvarfi. — En þótt
ekki væri vegna annars, ætti Ið-
unnarhefti þietta aö vera til á
hverju hieimili, og ættu menn að
liesa þessa greiu Þórbergs, þegar
100 hugvekjur eru þrotnar..
Síra Sigurður Einarsisiom á þarna
grein gegin Áma Jakobsisyni, er
hann niefnir „Undir kiioss: velsæm-
isáinis,:" Vegur hann þar emn í
knérunn íhalds og varaa, ekki sízt í
kynferðismálunum. — Síra Sig-
urður er maður orðfimiur, hvort
siem er í rseðu eða riti, enda
minnist ég alls einu sinrai að hafa
heyrt honium verða orðfall. Þa;ð
var í þuilu, siem allir eiga að
kunma, en eiinkum þó prestarnijr.
Annars er vígfimi manmisiins svo
mikil, að manni sýnaist þrjú sverð
á lofti oig öl.l skeinuhætt, enda
komst ég að þvjí i 'Siumar, að and-
stæðingar haras bera djúpa lotn-
ingu fyri;r manninium, leggja eyi>
un við því siem hann segir, bæði
leynt og ljóst, og láta aldrei
standa á andmælum.
Fleira á séra S'igurður í heftii
þessu, t. d. þýðingu á greira um
nautaat á Spáni, eftir Jóh. V. Jen-
sen. Ekki hefi ég séð frumritið,
en þýðingiin hefir þaran' kost, að
tnanrai gæti virst húra vera eftir
þýðanda sjálfan, svo persónulieg-
ur er stíllinn. —■ 1 surnar heyrðv
ég því fleigt, að ritdómurinn um
„Skip, seira mætast á nóttu“ væri.
ráunar eftir séra Sigurð, og hefir
mörgu ólíklegar verið logið en
þvi. Vel er dómur sá skrifaður,
en um sanngirrai skal ég ékki
dæma, því bókina hefi ég ekki
lesið.
Þá er ágætt erindi eftir Kristínai
Andrésson „Eiras og nú horfir
við.“ Hefir höfundur sezt þar við
að „glugga dálftið; í hið futrarist-
iska málverk: 20. aldar þjóðlif
íslendinga" iraeð þieim árangri, að
honmm hefir tekist í stuttu en
snjölliu máli iskýrt yfiriit yfir
strarama þess og stefnur og öf)
þau er þar hafa veriö skapandi að
verki. Kri'stíinn er sanintrúaður
komxnúnisti og boðar komandi
ríki alþýðu. Hér er nú hætt við,
að miki.ll hluti háttvirtra kjós-
enda verði honium ósamdónta, ef
trúa má síðustu kosningum; -sanít
vil ég ráða öllum til að lesa
grein Kristins., og það ekki síst
leiðtogum íhaldsntanna og svo-
nefndra þjóðemisisimraa; því ekki
verður því neitað, þótt undarlegt
megi virðast um fjöimenraai og á-
gæta stjórnmáiaflökka, að þeir
virðast ekki eiga á að skipa
mönraum jafnvel ritfærum og hirara
fámen,nari! flokkur jafnaðairmiainraa
og er þetta fyrst og fréms.t ó-
bætaralegt tjón íslenzkum bók-
imentum, og þar raæst sjálfsagt
ekki lítíl skaði fyrir flokkaraa
sjálfa.
Nú verður að raefna tvær at-
hygiisverðar ritgerðir, aðra eftir
Skúla Guðjónsson uni „Kirkjuraa
og þjóðfélagið" hina um „heim-
spéki Helga Péturs“ eftir Jóharan-
es úr Kötíum. Skúlía lízt ekki á
kirkjuna, eiins. og hún er, og legg-
ur það til, að þjóðfélíagið iáti
hana ganga fyrir sér sjáifa, og
rnuni þá sjást, hvaða töggrar er
eftir í henni. Líklegast eT þejtta
rétta ieiðin, ef meran vilja blása
llífi í 'hina dofnu ldmi kirkjunraar,
hara að ekki fari þá fyrir þjóðfé-
laginu eins og manrairarani, sem
haldinn var af iilum ainda'. Þeg-
ar svo þessi leini illi andi var
út rekinn, þ.á kom harara aftrar
með sjö anda sér verri. Ég skal
ekki heita því, að mér lneíir sturad-
- um fundist ameríska kirkjan, sem
eins og kunnragt er, iifir á guði og
: gaddinum, vera sjöfalt verri en
j hin sofaradi 'islenzka þjóðkirkja
. (sbr. Aimée 'McPherson og Billý
j Sunday). En sterkari er hún og
auðvitað á hún líka ágætismenra í
þjónustu sinni,. — En ekki ðfurada
ég prestana af því að eiga ao
ryðja sér til rúmis á tslandi, þar
siem pólitíkin er trú og trúin
pólitík.
'Skal nú horfið frá prestunum
til spámannsins Helga Péturss.
Tvent er það, sem finna ntá ritram
haras til foráttu: fynst það, að
j haran á rajög erfitt mie'ð að setja
m