Morgunblaðið - 23.10.1996, Blaðsíða 6

MARKAÐIR
MORGUNBLAÐIÐ
6
D MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 1996
Fiskverð heima h
Alls fóru 122,0 tonn af pfíreki um fiskmarkaðina þrjá hér syðra
í síðustu viku. Um Fiskmarkað Hafnarfjarðar fóru 12,2 tonn á
72,10 kr./kg. Um Faxamarkað fóru 52,5 tonn á 76,26 kr./kg
og um Fiskmarkað Suðurnesja fóru 57,3 tonn á 107,24 kr./kg.
Af karfa voru seld 22,3 tonn. í Hafnarfirði á 140,91 kr. (0,21), á
Faxagarði á 42,00 kr. (0,11), en á 80,15 kr. (22,01) á Fiskm.
Suðurnesja. Af ufsa voru seld 36,1 tonn. í Hafnarfirði á 53,91
kr. (4,11), á Faxagarði á 60,29 kr. (0,51) og á 58,13 kr. hvert
kíló á Suðurnesjum (31,51). Af ýsu voru seld 59,4 tonn á
mörkuðunum þremur hér syðra og meðalverðið 101,85 kr./kg.
mmammmmmmam
Þorskur
Kr./kg
—120
Faxamarkaður
Fiskmarkaður
Hafnarfjarðar
Fiskmarkaður
Suðurnesja
90
Eingöngu var seldur
fiskur úr gámum í
Bretlandi í síðustu
viku, samtals 336,8
tonná 154,81 kr./kg.
Þarafvoru 112,4
tonn af þorski seld
á 167,80 kr./kg.
Af ýsu voru seld
107,1 tonná 128,14
kr./kg, 28,6 tonn af
kolaá 197,41 kr./kg
og 11,0 tonn af
karfa á 98,24 kr.
hvert kíló.
Ekkert íslenskt skip seldi afla í Þýskalandi í sfðustu viku.
Fiskverð ytra
Aðgengi ófaglærðra að
starfsmenntun vanrækt
ÞRÁTT fyrir aukinn skilning
á mikilvægi starfsmenntun-
ar, vantar enn mikið upp á
að um samræmda eða jafnvel
einhverja stefnu sé að ræða.
Ástandið virðist miklu frem-
ur einkennast af sundurlausu
og sjálfsprottnu framtaki án sjáanlegrar samvinnu hlutaðeigandi aðila.
Samráð ríkisvalds og aðila vinnumarkaðarins í málefnum starfsmennta-
mála er talið forsenda þess að hægt sé að byggja upp skilvirkt og sam-
ræmt starfsmenntakerfi.
Starfsfræðsla
fiskverkafólks verði
skorin niður í núll
Þetta er mat Kristjáns Bragason-
ar, vinnumarkaðsfræðings hjá
Verkamannasambandi íslands, sem
ræddi þessi mái á ráðstefnu físk-
verkafólks fyrir skömmu. „Það er
almenn skoðun að þær þjóðir, sem
best munu standa sig í alþjóðlegri
samkeppni framtíðarinnar, séu þær
þjóðir sem hafí yfír að ráða hæf-
asta og best menntaða vinnuaflinu
á öllum stigum framleiðslu og þjón-
ustu. Hagvöxtur mun í auknu
mæli byggjast á aukinni verkþekk-
ingu og aðgengi að starfsmenntun.
Á tímum örra breytinga mun starfs-
menntun endast æ skemur. Því er
nauðsynlegt að leggja áherslu á að
starfsmenntun er ekki stundarfyrir-
bæri. Fólk verður að læra alla
ævina.“
Kristján sagði að íslendingar
bæru sig yfirleitt saman við þær
þjóðir, sem státuðu af bestum lífs-
kjörum. Þó snerist dæmið okkur í
óhag í samanburði á launum, sam-
keppnisstöðu og útgjöldum til
menntamála og félli ísland þá í hóp
með þjóðum eins og Portúgölum
og Tyrkjum. Athyglisvert væri að
velta því fyrir sér hver fylgnin væri
á milli lítilla útgjalda til mennta-
mála, lakrar samkeppnisstöðu og
lágra launa. Margoft hafi komið
fram í rannsóknum að skilvirkt og
öflugt starfsmenntakerfi leiddi til
aukningar í framleiðni. Þannig hafí
samanburðarrannsóknir á fram-
leiðni í nokkrum atvinnugreinum í
Þýskalandi og Bretlandi sýnt að hún
sé mun meiri í Þýskalandi en Bret-
landi sem rekja megi til þess að
mun stærri hluti þýsks vinnuafls
sé menntaður. Hinsvegar hafí einn-
ig komið í ljós að í þeim greinum
í Bretlandi þar sem starfsmenntun
var öflug hafí munurinn á fram-
leiðni verið minni. Hvað varðar
menntunarstig íslensku þjóðarinn-
ar, væri hlutfall háskólamenntaðra
nokkuð hærra hér á landi en í öðr-
um Evrópuríkjum. Aftur á móti
væri hlutfall starfsmenntunar mjög
lágt. Merkilegust væri svo sú stað-
reynd að um 40% af öllu íslensku
vinnuafli hefðu einungis lokið
grunnskólaprófí og komið hefði í
ljós að aðgengi ófaglærðra að
starfsmenntun væri frekar van-
rækt.
Launatengd námskeið
Kristján greindi á ráðstefnunni
frá nýlegri skýrslu, sem hann vann
fyrir samstarfsnefnd um starfs-
menntun um stöðu menntunarmála
fyrir launafólk utan löggiltra iðn-
greina. Skipulag starfsmenntamála
hjá Sókn og fjórum landssambönd-
um, Verkamannasambandinu,
Landssambandi verslunarmanna,
Landssambandi iðnverkafólks og
Þjónustusambandinu, var skoðað.
Frá árinu 1986 hefur starfsfræðslu-
nefnd fískvinnslunnar annast um-
fangsmikið námskeiðahald fyrir
starfsfólk í fískvinnslu. í upphafi
voru eingöngu haldin námskeið fyr-
ir verkafólk í hefðbundinni botnfísk-
vinnslu, en fljótlega bættust við
aðrar greinar.
Samið var um námskeiðin sem
hluta af kauptryggingarsamningi
verkafólks og eiga þeir, sem gert
hafa slíkan samning, rétt á að sækja
launatengd grunnnámskeið, sem
færa fískvinnslufólki launahækkun
upp á 3.207 kr. í formi námskeiðs-
álags og starfsheitið sérhæfður
fískvinnslumaður. Á þriggja ára
fresti eiga þeir síðan rétt á upprifj-
unamámskeiðum, sem ekki eru
launatengd.
„í rannsókn minni kom einnig í
ljós að mjög misjafnt er á milli
kjarasamninga, hvort námskeiðin
skuli leiða til hækkunar á launum
eður ei. Þannig eru námskeiðin hjá
verslunarmönnum ekki launatengd
meðan flest önnur námskeið leiða
til einhverra en mismikilla hækk-
ana. Ljóst er af könnunum að launa-
tengingin hefur í flestum tilfellum
verið sú gulrót, sem hvatt hefur
fólk til að sitja námskeið. Spurning
er hinsvegar hvort starfsmenntun
í atvinnulífínu eigi að vera tengd
launum. Að mínu áliti er varasamt
að tengja saman ákvæði um sí-
menntun og launakröfur í kjara-
samningum. Ástæðan er sú að hér
er oft um litlar launahækkanir að
ræða, sem eiga að virka sem plást-
ur í kjarabaráttunni. Námskeiðin
voru leið í kjarabaráttunni sem
leiddu til hækkunar á launum fyrir
ákveðna hópa án þess að þær hækk-
anir legðust beint ofan á alla launa-
taxta. Uppbygging símenntunar
var þar af Ieiðandi ekki aðalatriðið
heldur launahækkunin."
í vinnu- eða frítíma
Þegar litið er á tilhögun nám-
skeiðahaldsins kom í ljós að það eru
atvinnurekendur, þ.e. fiskvinnslu-
fyrirtækin í samráði við starfs-
fræðslunefnd og viðkomandi verka-
lýðsfélög, sem ákveða hvenær,
hvort og hvar námskeiðin eru hald-
in. Yfírleitt er reynt að fínna dauð-
an tíma í vinnslunni sem hentar
fyrirtækjunum vel. Námskeiðin eru
haldin í vinnutímanum og skulu
starfsmönnum greidd laun þann
tíma sem þeir eru á þeim. Fyrirtæk-
ið á að greiða föst dagvinnulaun,
en á móti fá þau styrk frá Atvinnu-
leysistryggingasjóði sem samsvarar
atvinnuleysisbótum fyrir þá starfs-
menn, sem sækja námskeiðin og
nemur hann um þremur fjórðu hlut-
um af föstum dagvinnulaunum.
„Þegar kjarasamningar annarra
félaga voru skoðaðir kom í ljós að
það var mismunandi hvort nám-
skeið voru haldin í vinnutíma á
launum eða í frítíma launafólks.
Þá kom einnig í Ijós að þótt kjara-
samningar eigi að tryggja launa-
fólki aðgang að námskeiðunum, þá
eru sjaldnast nokkur ákvæði, sem
gera starfsmönnum kleift að sleppa
úr vinnu. Þátttaka í námskeiðum
er háð samþykki atvinnurekenda
og reynslan hefur sýnt að lítil og
meðalstór fyrirtæki telja sig oft
vera undirmönnuð og hafi því ekki
ráð á að missa starfsmenn á nám-
skeið. Nauðsynlegt er að tryggja
að námskeið fari fram í vinnutíma
og sleppiákvæði séu til staðar í
kjarasamningum," segir Kristján.
Skorið nlður í núll
Námskeið starfsfræðslunefndar
fiskvinnslunnar hafa að langstærst-
um hluta verið fjármögnuð af sjáv-
arútvegsráðuneytinu. Við setningu
laga um starfsmenntun í atvinnulíf-
inu var ákveðið að hún heyrði áfram
undir sjávarútvegsráðuneytið en
ekki félagsmálaráðuneytið, eins og
önnur starfsmenntun í atvinnulíf-
inu. Sjávarútvegsráðuneytið veitti
20 milljónum til verkefnisins árið
1991 og sömu upphæð árið 1992.
Árið 1993 var framlagið skorið nið-
ur í tíu milljónir og sama upphæð
fékkst 1994. í fyrra var veitt 9,4
milljónum kr. og hefur sjávarút-
vegsráðherra nú gert tillögu um að
skera fjármagn til starfsfræðslu
fiskvinnslufólks niður í núll fyrir
næsta fjárlagaár.
Fiskur, ferskur og frosinn
fot Verð á innfluttum fiski til Bretlands - júní 1995 til júní 1996
Skeifiskur, ferskur og frosinn
1995
1996
Skelfiskur verkí

-—

ágúst september október nóvember desember janúar febrúar mars apríl
mai
jum
Þorskur
Breytingar á þorsksölu
á fiskmörkuðum milli
Mán. ENGLAND Magn VerS .55 ISLAND Magn Verð
Jan. +2% -28% +24% -15%
Feb. -16% -6% +26% -7%
Mars -25% -7% +39% -9%
Apríl +52% -3% +15% -3%
Maí -57% +14% -19% +2%
Júní -12% +6% -20% -2%
Júlí +66% +9% -14% -1%
flgúst +53% +2% -24% +5%
-33% +7% +11% -6%
SAMT. -9% -4% +3% -4%
Meðalverð
lækkar um 4%
SÉ LITIÐ á samantekt Aflamiðl-
unar á sölu á þorski og ýsu í Eng-
landi og á karfa og ufsa í Þýska-
landi fyrstu níu mánuði þessa árs
samanborið við sama tíma í fyrra,
kemur í Ijós að aðeins karfinn
hefur hækkað í verði hér innan-
lands milli ára. Þorskur lækkaði
í verði á innlendu fiskmörkuðun-
um og í Englandi milli áranna að
meðaltali um 4% og þegar útflutn-
ingstölur eru skoðaðar, kemur í
ljós að útflutningur á þorski til
Englands hefur minnkað um 9%,
úr 1.420 tonnum 1995 í 1.297 tonn
árið 1996. Innlendu fiskmarkað-
irnir hafa hinsvegar lítillega verið
að auka hlutdeild sína i þorski eða
um 3% og seldu þeir tæp 27 þús-
und tonn af þorski fyrstu níu
mánuði þessa árs.
Ireytingar á ýsusölu
fiskmörkuðum milli
ranna 1995 og 1996
"" Sfi
Mán. ENGLAND Magn Verð ISLAND Magn Veri
Jan. +126% -21% +57% -29%
Feb. +40% -4% +15% -14%
Mars +35% -5% -25% -20%
Apríl +28% -4% -17% -2%
Maí -21% +16% +16% +10%
Júní +344% +9% +52% -7%
Júlí +426% -15% +24% -4%
Ágúst +19% +2% -4% -5%
Sept. +57% -9% +12% -7%
SAMT. +64% -1% +8% -9%
ÝSA lækkaði í verði um 1% í Eng-
landi og um 9% á íslensku fisk-
mörkuðunum fyrstu níu mánuði
ársins miðað við sama tíma í fyrra
og hefur útflutningur á ýsu milli
áranna aukist um 64%. Þannig var
flutt 426% meira af ýsu á markað
í Englandi í júlírnánuði sl. miðað
við sama mánuð í fyrra og 344%
meira í júnímánuði. Eini mánuður-
inn, sem vart varð samdráttar í
ýsuútflutningi, var maí, en þá
dróst útflutningurinn saman um
21% miðað við mai í fyrra. Hvað
ufsann snertir, lækkaði verð á
honum á Þýskalandsmarkaði um
4% á móti 15% lækkun á innlendu
fiskmörkuðunum, en ufsáútflutn-
ingurinn hefur dregist saman um
61% milli áranna.