Morgunblaðið - 25.10.1996, Blaðsíða 10
10 FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
356 erindi bárust umboðsmanni barna á síðastliðnu ári
Skólamál
og einelti
brenna á
mörgnm
Morgunblaðið/Kristinn
ÞÓRHILDUR Líndal, umboðsmaður barna.
SKÓLAMÁL og einelti brenna á
fjölda bama og ungmenna sem leit-
aði til Þórhildar Líndal umboðs-
manns bama á síðasta ári. Þórhild-
ur kynnti í gær skýrslu um störf
sín á liðnu ári og sagði meðal ann-
ars að böm hefðu kvartað um ein-
elti bama og einstaka kennara.
Segir Þórhildur að ábendingar um
einelti séu orðnar það margar að
embættið hyggist taka málið upp
á næsta ári. Þá kallar hún eftir
stefnu í málefnum bama og fram-
kvæmdaáætlun frá stjómvöldum
og hefur að sögn kynnt þá hug-
mynd fyrir forsætisráðherra.
Þórhildur segir að 356 erindi,
munnleg og skrifleg, hafi borist
embættinu í fyrra, eða næstum því
eitt á dag og að fjölbreytileiki
þeirra hafi komið á óvart. Einnig
átti hún frumkvæði að fímm mál-
um. Aðspurð segir Þórhildur að 13
börn hafi leitað til sín símleiðis og
sjö með bréfi árið 1995 en að al-
gengast sé að barn eða ungmenni
leiti til embættisins sem talsmaður
stærri hóps. Sambúðarslit voru til-
efni 86 símaerinda og 55 hringdu
út af skólamálum. Skipt eftir lands-
hlutum hringdu 139 úr Reykjavík,
29 af Norðurlandi eystra og 48 af
Reykjanesi, samkvæmt skýrslunni.
Börn og ungmenni yngri en 18
ára eru fjölmennasti aldurs'nópur á
íslandi, eða um 78.000 einstakling-
ar. „Skólamálin virðast brenna á
þeim og einnig er mjög mikið talað
um einelti, ekki bara frá börnum,
heldur kennurum líka í einstaka
tilfelli. Ábendingar um einelti eru
orðnar svo margar að ég ætla að
taka málið upp á næsta ári,“ segir
hún.
Ekki hlusta' á börnin
Þórhildur segist hafa eytt fyrsta
árinu í að kynna bömum og ung-
mennum embættið og hefur heim-
sótt börn og ungmenni í 60 sveitar-
félögum og 50 skólum og talað við
um 6.000 börn. Þegar munnlegu
erindin eru skoðuð ber hæst mál
sem tengjast erfiðleikum við skiln-
að foreldra og kvarta börnin jafn-
framt undan því að ekki sé hlustað
á þeirra sjónarmið að hennar sögn.
Auk þess finnst þeim umræða um
börn og ungmenni í ijölmiðlum
neikvæð.
Þórhildur segir að börnin kvarti
oft yfir virðingarleysi og spyr af
hverju þau séu ekki höfð með í
ráðum þegar settar eru skólareglur
og mataræði er skipulagt, svo ein-
hver dæmi séu tekin. Einnig bend-
ir hún á að eðlilegast sé að nýta
sköpunargáfu barna og ungmenna
þegar leik- og íþróttasvæði þeirra
sé útfært.
Hún segir ljóst að tryggja þurfi
rétt barna til að tjá sig og hafa
áhrif á ákvarðanatöku, þau skynji
hlutina frá öðru og ekki síður mikil-
vægu sjónarhomi, jafnframt búi í
þeim mikil orka og sköpunarkraft-
ur. Beinir Þórhildur þeim tilmælum
til sveitarstjórna landsins að gefa
bömum og ungmennum kost á að
hafa áhrif á málefni sveitarfélagsins
sem varða hagsmuni þeirra sérstak-
lega. Þá skorar hún á sveitarstjóm-
ir að láta málefni bama og ung-
menna ganga fyrir í ijárhagsáætl-
unum og hyggst kanna síðar hvort
og hvernig áskorunum embættisins
sé sinnt.
Endurskoðun á skipan
barnaverndarmála
Umboðsmaður barna telur að í
ljósi erinda til embættisins um
barnaverndarmál þurfi að endur-
skoða hlutverk barnaverndar-
nefnda og stækka barnavernda-
rumdæmi vegna hættunnar á of
miklu návígi við einstaka málsað-
ila. Þá telur hún æskilegt að börn-
in hafi talsmann í barnavemdar-
málum strax frá upphafi, ekki ein-
vörðúngu á lokastigi, og hefur reif-
að þá hugmynd að neyðarlína
barna verði sett á fót.
Unnið er að handbók með stað-
reyndum um aðstæður íslenskra
barna og segir Þórhildur þess ekki
langt að bíða að hún verði tilbúin.
Einnig stendur til að taka saman
lagasafn barna yfir lagagreinar
sem varða réttindi þeirra, þar eð
börn vita ekki mikið um sín rétt-
indi að Þórhildar sögn.
Loks segir hún að börnin séu
framtíðarauðlind landsins og að
ekki sé nóg að muna eftir þeim á
tyllidögum. Orð og athafnir verði
að fylgjast að. „Það þarf að vinna
skipulega að heildarstefnumótun í
málefnum barna. Geðþóttaákvarð-
anir og handahófskennd vinnu-
brögð eru of dýrkeypt," segir Þór-
hildur Líndal.
Úrslit í hugmyndasamkeppni Island árið 2018
Allar tillögurnar taldar eiga
erindi í umræðu um framtíðina
Þrjár tillögur hlutu 1. til 3. verðlaun
Morgunblaðið/Kristinn
EINAR Yalur Ingimundarson og Ólafur Pétursson við tillögu
sína, Sjálfbjarga samfélag.
ELLEFU tillögur bárnst í hug-
myndasamkeppni um ísland árið
2018, sem umhverfisráðuneytið og
Skipulag ríkisins efndu til. Þijár til-
lögur hlutu 1.-3. verðlaun kr. 550
þús. hver og tvær tillögur 4.-5. verð-
laun kr. 175 þús. hver. Tillögurnar
verða til sýnis í Þjóðarbókhlöðunni
fram til 13. október.
Fyrstu skipulagslögin
75 ár eru liðin frá setningu fyrstu
skipulagslaga hér á landi og af því
tilefni var efnt til hugmyndasam-
keppninnar. í greinargerð dóm-
nefndar kemur fram að allar tillög-
urnar eigi erindi í umræðu um fram-
tíðarmál. Tillögur þeirra Einars Vals
Ingimundarsonar og Ólafs Péturs-
sonar, Sjálfbjarga samfélag, tillaga
Þórs Sigfússonar, Þekkingarsamfé-
lagið, og tillaga Sverris Sveins Sig-
urðssonar, Island, friðlýst náttúra
og umheimur, hlutu 1.-3. verðlaun.
Sjálfbjarga samfélag
í niðurstöðu dómnefndar um til-
lögu þeirra Einars Vals og Ólafs
segir að sterk tengsl hugmyndarinn-
ar um sjálfbjarga samfélag við al-
þjóðlega umræðu um umhverfísmál
séu meginstyrkur tillögunnar. Höf-
undar gagnrýni hvernig staðið hefur
verið að skipulagsmálum hérlendis
og taki mið af þeirri umræðu. Fram
kemur að tillagan sé vel rökstudd
og sett fram á greinargóðan og líf-
legan máta og samantekt helstu al-
þjóðasamþykkta síðustu ára á sviði
umhverfis- og skipulagsmála upplýs-
andi. Jafnframt segir að nánari út-
færsla á hugmyndum höfunda hefði
gert tillöguna í heild skýrari.
„Með tillögu okkar erum við að
reyna að bijótast út úr okkar hefð-
bundna umhverfi og gera það þægi-
legra til að lifa í,“ sagði Einar Valur
um tillögu þeirra Olafs. Tillagan
gerir ráð fyrir breyttu menntakerfi,
breyttum áherslum i skipulagsmál-
um borga og nýjum áherslum í hús-
byggingum. „Hugmyndin er sú að
þetta sé hægt að framkvæma án
mikils aukakostnaðar ef hugsað er
fyrir því í byijun en þetta eru róttæk-
ar breytingar á núverandi kerfí,“
sagði hann. „Við greinum núverandi
ástand og setjum fram tillögur til
úrbóta."
Þekkingarsamfélagið
Um tiliögu Þórs Sigfússonar,
Þekkingarsamfélagið, segir í niður-
stöðu dómnefndar að vel sé unnið
úr þeim möguleikum, sem upplýs-
ingatæknin bjóði upp á til tengingar
og samskipta. Höfundur bendi á já-
kvæð áhrif upplýsingabyltingarinnar
en telji að kostir hennar og mögu-
leikar nýtist fyrst og fremst á þétt-
býlissvæðunum. Þekkingarsamfé-
lagið sé dregið inn á heimskort og
möguleikar á tengingu þekkingar-
svæða á íslandi við umheiminn sýnd-
ir á sannfærandi hátt. Þá segir að
myndin sem dregin sé upp af nýrri
aldamótakynslóð sé athyglisverð og
að tillagan sé vel rökstudd.
Friðlýst náttúra
Um tillögu Sverris Sveins Sig-
urðssonar, Island, friðlýst náttúra
og umheimurinn, segir dómnefndin
að höfundur leggi áherslu á mikil-
vægi þess að friða stór samhang-
andi svæði í náttúru íslands og bendi
á hvernig nýta megi þau í efnahags-
legum tilgangi og án þess að slíkt
þurfi að útiloka orkumannvirki.
Hann telji mikilvægt að íslendingar
komi sér upp hornsteini í ímynd
landsins, stærsta friðlýsta svæði í
Vestur-Evrópu, ef þeir vilji öðlast
eftirsótta hreinleikamynd í augum
heimsins. í niðurstöðu dómnefndar
segir að tillagan sé einföld, sannfær-
andi og vel fram sett en bent er á
að varasamt kunni að vera að frið-
lýsa svæði sem komandi kynslóðir
kunni að vilja nýta á annan hátt.
Tvær tillögur hlutu 4.-5. verðlaun,
tillagan Tíu bréf til vina, en höfund-
ar hennar eru Anna Ejóla Gísladótt-
ir, Auður Sveinsdóttir og Guðrún
Jónsdóttir, og tillagan Mannlíf -
byggð og hnattlægir breytipunktar,
en höfundur hennar er Einar Þor-
steinn Ásgeirsson.
Kirkjuþing
Ummæli
biskups
strikuð úr
skýrslu
BISKUP íslands, herra Ólaf-
ur Skúlason dró til baka á
kirkjuþingi í gær ummæli í
skýrslu hans og kirkjuráðs
um að kirkjunnar menn væru
meðal þeirra sem hefðu uppi
áróður og óhróður gegn kirkj-
unni. Einnig óskaði hann þess
að kirkjuþingsmenn strikuðu
út þá athugasemd í skýrsl-
unni að hæst hafi dunið í
þeim sem með yfirvarpi
áhuga og jafnvel kærleika í
garð kirkjunnar hafi gengið
fram fyrir skjöldu með alls
kyns áróður. Ólafur sagði
þessi ummæli sín hafa vakið
hörð viðbrögð og því hafi
hann óskað þess að þau yrðu
ekki í gjörðum kirkjuþings.
„Með þessari yfirlýsingu
minni vonast ég til að ró, ef
finnanleg er, megi nást.“
Vil frið og sátt
Það var sr. Geir Waage,
formaður Prestafélagsins,
sem spurði í upphafi þings
sl. miðvikudag hvað átt væri
við með þessum ummælum.
Biskup svaraði að orðin ættu
við umfjöllun nokkurra á
prestastefnu síðastliðið sum-
ar og yfirlýsingar tiltekins
þingmanns í beinni útsend-
ingu um úrsögn úr Þjóðkirkj-
unni.
í gær kvaðst biskup síst
af öllu vilja auka á ýfingar
og úlfúð meðal fólks en von-
aðist frekar til að sættir
mættu nást milli kirkjunnar
og þeirra sem hafa horfið úr
henni. „Ekkert vil ég frekar
en að friður ríki og sátt milli
kirkju og annarra manna.“
FRIMERKI
Við leitum að frímerkjum fyrir alþjóðleg uppboð.
Lítið við hjá okkur um helgina á
frímerkjasýningunni Nordia ‘96 á Kjarvalsstöðum.
Frímerki og allt sem tengist þeim er áhugavert.
Thomas Holand Frimærkeauktioner A/S
Gl. Kongevej 80 - 1850 Frederiksberg C - Danmörku
Sími 00 45 3131 2000 - fax 00 45 3123 9331