Morgunblaðið - 25.10.1996, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Menningar-
span
á næturþeli
Kaupmannahafnarbúar héldu sína menningar-
nótt nýlega. Þátttakan var gríðarleg, veðrið himn-
eskt og Sigrún Davíðsdóttir var ein þeirra,
sem fór á menningarslóðirnar.
Tónleikar
og opið hús
í TILEFNI af íslenskum tónlistar-
degi á morgun, laugardag, efnir
Söngskólinn í Reykjavík til tónleika
í Tónleikasal Söngskólans að Hverf-
isgötu 44, Reykjavík, og hefjast
þeir kl. 14. Aðgangur er ókeypis
og öllum heimill á meðan húsrúm
leyfir.
I tilefni dagsins verður efnisskrá-
in al-íslensk. Nemendur aríu- og
ljóðadeildar skólans syngja við und-
irleik Ólafs Vignis Albertssonar og
kynna jafnframt höfunda ljóða og
laga.
Að tónleikum loknum býður Söng-
skólinn tónleikagestum upp á veit-
ingar í skólahúsinu að Hverfísgötu
45. Þar verða allar kennslustofur
opnar og gefst tækifæri til að skoða
húsnæði og kennsluaðstöðu skólans
og fá allar upplýsingar um skólann;
kennslu og markmið.
Söngskólinn í Reykjavík var
stofnaður haustið 1973. Hann starf-
ar í eigin húsnæði að Hverfísgötu
44 og 45. Við skólann kenna 30
kennarar, skólastjóri er Garðar
Cortes.
SKAMMDEGI, sigurmynd í
samkeppni um forsíðu Prent-
arans, ein myndanna á sýn-
ingu Ingós í Galleríi Míró.
Augnablik
í Galleríi
Míró
INGÓ opnar einkasýningu á ljós-
myndum unnum með blandaðri
tækni í Galleríi Míró, Fákafeni 9, á
laugardaginn. Þetta er fyrsta einka-
sýning Ingós, sem er menntaður
prentsmiður. Myndimar em unnar
á 230 gramma koparþrykkpappír
og hafa flestar birst í Morgunblað-
inu á síðustu tveimur ámm. Einnig
verða á sýningunni, sem hefur yfír-
skriftina Augnablik, myndir sem
hlotið hafa verðlaun, þar á meðal
fyrstu verðlaun í samkeppninni Lit-
urinn er galdurinn á vegum Hew-
Iett Packard og ein myndanna sigr-
aði í samkeppni um forsíðu Prentar-
ans. Myndimar em í ólíkum römm-
um og leikur Ingó sér að samspili
mynda og ramma. Myndirnar em
til sölu.
Sýningin verður opin á verslunar-
tíma og stendur til 22. nóvember.
-----♦--------
Nýjar bækur
• SOKKI og Bokki er ný bók
fyrirþriggja til fímm ára böm.
Sagan fjallar um Önnu sem er dug-
leg að bjarga sér og kann ráð sem
dugar þegar annar uppáhaldssokk-
urinn týnist á afmælisdaginn henn-
ar. Og sannarlega kemur lausnin á
óvart.
Höfundurinn er Daniela Kulot-
Frisch sem vakið hefur athygli í
Þýskalandi fyrir nýstárlegar
barnabækur. Hildur Hermóðsdóttir
þýddibókina, sem er 24 bls., og
kostar 1.190 kr. Mál ogmenning
gefur út.
ÞAÐ voru hvorki meira né
minna en 150 menningarstofn-
anir af öllu tagi, sem höfðu
opið hús á kaupinhöfnsku
menningarnóttinni. Nótt er
kannski full mikið sagt, því
uppákomur hófust kl. 17 og
lauk flestum á miðnætti. A
hæla menningarstofnununum
komu svo ýmsar aðrar stofn-
anir, sem nýttu sér kvöldið.
Þannig höfðu ýmsar búðir við
Strikið opið til miðnættis til
að freista nú sálna á menning-
arrölti til að leggja líka í búð-
arráp. Að sögn blaðanna
höfðu þær erindi sem erfiði,
því verslun var góð. Fjöldi
manns á öllum aldri hreifst
af menningarhugsjóninni og
götur borgarinnar voru troð-
fullar af fólki með menningar-
glampa í augum.
Ferðafélagi minn þetta
kvöldið var tíáringurinn í fjöl-
BOKMENNTIR
Skáldsaga
MEINABÖRN & MARÍU-
ÞANG
(ævintýri um ástskyldar verur og
unaðstak kræðunnar) eftir Björgu
Örvar 100 bóka forlagið, 1996.217
bls.
LÍF og atburðarás skáldsögunn-
ar Meinaböm og maríuþang kvikn-
ar í flæðarmálinu, í „fomflæðinu",
þar sem lið- og hveldýr fremja
„linnulausa lostasemi sína í drjúp-
andi sjávarslefi". Tökubamið og
örlagavaldurinn Marta er fædd af
hafi (mar) í „illræmdum kyn- og
lostabeðum" rotnandi þara og
fjörulífs þar sem „viðbjóðsleg sam-
einingarárátta" náttúmnnar artar
sig „með víðtæku umsátri losta og
kvalsemda". „Skapari flæðunnar"
— öðra nafni ljósfjandi, höfundur
og dvergur — kallar útfrymi fram
úr „raun og ergi“ og fær bursta-
orminum loshreistra téða Mörtu til
fóstranar innan um skollakoppa,
möttuldýr, marinkjarna, nákuð-
unga, hjartaskeljar, snúðorma,
fjöraskera, mærudoppur og mottu-
maðka.
Meinaböm og maríuþang hlýtur
að teljast nokkuð óvenjuleg fyrsta
skáldsaga höfundar. Hún er reyndar
óvenjuleg skáldsaga á marga mæli-
kvarða. Þó deila megi á ýmislegt
varðandi stíl og uppbyggingu, og
orðaval, samkvæmt „hefðbundnum
stöðlum,“ er greinilegt að höfundur
er enginn aukvisi í textagerð. (Björg
Örvar hefur áður sent frá sér ljóða-
bókina I sveit sem er eins og aðeins
fyrir sig, Bjartur, 1991). Form og
innihald einkennist af margræðni
og áræðni. Það er óhætt að taka
undir með umsögn á bókarkápu í
þá vera að örlagasögu dýra og
manna séu búin kostuleg vaxtarskil-
yrði í sögunni.
Á yfírborðinu er sögð örlagasaga
fjölskyldu nokkurrar í sjávarþorpi
og skýrt frá margslungnum ástum
og átökum I heilan aldarfjórðung.
Átök og framvinda hverfíst um
skyldunni. Við byijuðum á því
að hjóla niður í miðbæ, því
veður var kjörið til útiveru.
Ekki létum við freistast af
opnu húsi á Ríkislistasafninu
eða Jarðfræðisafninu heldur
renndum við í Kóngsgarðinn,
minnug fyrri uppákoma þar.
Við garðinn var biðröð barna-
fjölskyldna, því inni í myrkum
garðinum höfðu skátar sett á
svið náttleik. Ásamt litlum
hópi gesta hættum við okkur
inn í myrkan garðinn undir
stjörnubjörtum hirnni. Rósen-
borgarhöll speglaðist í hallar-
síkinu. Á stundum féllu Ijós-
geislar á rúðurnar innan frá,
því ein af næturuppákomun-
um er að fara um myrkvaða
höllina með vasaljós, en bið-
röðin við innganginn var svo
löng, að við ákváðum að láta
höllina eiga sig.
I garðinum fengum við að
hálfsysturnar Mörtu og Álfhildi,
einkum þá fyrrnefndu. Við sögu
koma m.a. foreldrar þeirra, Jón og
Bergþóra, Haraldur og Árni, fyrri
og seinni eiginmenn Álfhildar,
Tóta, æskuvinkona Mörtu, amma
(sem rís úr kör og yngist alveg
fram í bókarlok!) og munaðarleys-
inginn Henning.
Eins og ætla má af inngangi hér
að ofan þróast í sög-
unni tvö tilverastig
sem skarast æ meir
eftir því sem á líður. Á
yfirborðinu vindur fjöl-
skyldusápunni fram en
undir niðri kraumar
losti, erótík og ofbeldi
náttúrulegra og yfírn-
áttúrulegra afla. Aðal-
hlutverk í þessari
myrku hlið tilverunnar
eru í höndum áður-
nefndra loshreistra og
ljósfjanda (sem er
hundeltur af fordæð-
unni og undirlægjunni
Sukkubus), og svo af-
skomu kvígutungunni
Tótu með blæðandi
krof. Ljósfjandi tekur beinan þátt
á mannlega sviðinu í gervum
kaupamannanna og bræðranna
Njáls og Níelsar. (Það má í gamni
velta því fyrir sér hvort hrikalegar
umskiptingar og myndbreytingar í
fjöruborði og annars staðar, sér-
staklega þegar ljósfjandi á í hlut,
eigi sér ekki hliðstæðu í metmorfós-
um í Söngvum Maldorors eftir Lau-
tréamont greifa en það gildir allt-
ént um erótík Meinabarna — kyn-
líf, ofbeldi, og dauða.)
Eins og í öllum góðum sápum
einkennast átök persóna af ófull-
nægðum þrám, svikum, afbrýði-
semi og losta. í bakgranni eru
vita að prinsessa nokkur væri
í álögum, sem aðeins yrðu
leyst með töfradrykk. í drykk-
inn vantaði töfralyfin og verk-
efni okkar var að feta okkur
um á fund álfa, dverga og
fleiri furðuvera og lokka frá
þeim töfralyfin. Það leystum
við svo vel af hendi að prins-
essan frelsaðist. I þakklæt-
isskyni vorum við leyst út með
bláum gasblöðrum. Þegar út
kom sáum við fjölda manns
(samkynhneigðar) ástir í meinum
og í það minnsta eitt morð er fram-
ið, gott ef ekki þrjú. Marta er hvar-
vetna miðlæg og hugsanlega er hún
siðblindur „sækópat" með tvö morð
á samviskunni. Kynngimagnaðir
atburðir gerast óspart, enda galdr-
ar, álögur og ýmsar sendingar á
sveimi. Meinabamið og póstberinn
(tilberinn) Henning stendur í stöð-
ugu kukli með galdra-
bókina sína Skinnu og
ristir fólki galdrastafi
í fjalir, sér til fram-
dráttar og/eða öðram
til miska. Fjölkynngin
er þó einatt magnlaus
eða snýst í höndum
hans. Þrátt fyrir morð,
sjálfsmorðstilraunir,
eldsvoða og ófyrirgef-
anleg svikráð fellur
flest í ljúfa en íróníska
löð í bókarlok.
Þó draga megi út
nokkuð heilstæða föflu
og fléttu þjóðsagna-
kenndrar örlagasögu
er samt varla hægt að
segja að persónur og
atburðir „lifni við“ á síðunum, í
„raunsæjum“ skilningi. Enda tæp-
lega eftir því sóst. Atburðir eru
samkvæmt lögmálum goð- og þjóð-
sagna ólíkindalegir og auk þess
skortir persónur dýpt. Hugsanir
aðila og samtöl era oftar en ekki í
mismunandi lífsspekilegum athuga-
semdastíl, stundum helsti kauðaleg-
um.
Texti Meinabama og maríuþangs
er ákaflega lífrænn; ekki bara hvað
varðar fjölskrúðugar lýsingar á
sjávarlífí, lækningajurtum, fíalla-
grösum og hvers kyns kynlífí, held-
ur líka í sjálfu sér. Þar er nánast
eins og textinn sé sjálfsprottinn,
leggja leið sína í Kalvínsku
kirkjuna við garðinn. Eins og
í flestum kirkjum í miðbænum
voru tónleikar og upplestur.
Nú lá leiðin í gamla hverfið
í kringum Larsbjornstræde.
Við komum við í bókabúð áður
en við komum að galleríi
nokkru, þar sem finnskur
listamaður átti að elda fiski-
súpu. Allir 40 súpulítrarnir
voru snæddir, en við drukkum
í okkur listina þar og í nær-
eins og hver myndhverfíng og líking
geti af sér þá næstu og skapi með
því atburðarásina, og örlög persóna
og leikenda í leiðinni. Ef ti) vill er
það einmitt textinn sjálfur, orðin
og þær myndlíkingar sem þau
mynda, sem er í aðalhlutverki.
Söguþráðurinn líkt og kemur „eftir
á“ og aburðarásin er óútreiknanleg.
Þannig er niðurlag fjölskyldusög-
unnar „tilbúið“, þ.e. ekki rökrétt
niðurstaða af þörfum persóna eða
atburðarásar, enda inngrip í söguna
(nánast „deus ex machina") ekki
„þessa“ heims. Því hvarflar jafnvel
að manni að eitt af markmiðum
skáldsögunnar sé að blása lífí í
ýmis fágæt og lítt notuð íslensk orð
og heiti til sjávar og sveita (þessa
heims og annars). Orðanotkun og
orðalag hefur því á sér nokkuð
„fomlegan blæ“ (auk nútímalegra
slettna og ,,reykvísku“) og að þessu
leyti minna skrif Bjargar óneitan-
lega á prósaskrif Megasar. En þó
ekki sé leiðum að líkjast þá er stund-
um teflt á tæpasta tunguvað svo
liggur við að verði hjákátlegir til-
burðir. Það er stundum vænlegra
að halda í við sig en láta gossa. Þá
hefði einhver stytting á texta ekki
komið að sök. En þrátt fyrir allt era
þessar málfarstilraunir á heildina
litið sæmilega heppnaðar, áhuga-
verðar og ósjaldan fyndnar og
skemmtilegar.
100 bóka forlagið hefur staðið
vel að útgáfu Meinabama og maríu-
þangs. Kápa er látlaus og „viðeig-
andi“ (era galdrastafir í forsíðu-
mynd?). Frágangur og yfirlestur
ljósritaðs texta er með ágætum:
hnökrar, s.s. mistök í stafsetningu
og skipting orða á milli lína, era
færri en orð sé á gerandi.
Ekki er ósennilegt að lostabeður
Meinabama og maríuþangs komi til
með að verða gróðrarstía og kveikja
að frekari og enn betri skrifum (ég
leyfí mér þá að stinga upp á heldur
meira aðhaldi í lífrænum orðaburði)
því eins og uppvakningurinn Þórann
segir í bókarlok, „ástin á sér alls
staðar heimilisfang og streymir frá
einu til annars í eilífum flaumi".
Geir Svansson
I samfelldu
fiæði
Björg Örvar