Morgunblaðið - 25.10.1996, Page 24
24 FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1996
AÐSEIMDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vegirnir
fyrir vestan
JÓNAS Guðmunds-
son, sýslumaður í Bol-
ungarvík, skrifaði fyr-
ir nokkru grein í
Morgunblaðið um
vegamál Vestfirðinga.
Þar lagðist hann gegn
Djúpveginum en vill
snúa sér að veginum
frá Þingeyri í Flóka-
lund til Gilsfjarðar.
Niðurstaða hans er sú
að gerlegt sé að ljúka
þessari vegagerð á 7-8
árum. Þetta hljómar
vel en því miður er
ekki allt sem sýnist.
Þótt lokið sé við
Vestfjarðagöng eru
enn ógreiddar um 400 millj. kr.
sem vegasjóður verður að standa
skil á á næstu tveim árum. Göngin
marka þáttaskil í samskiptum Is-
firðinga. Nú liggur fyrir að koma
þeim í öruggt vegasamband við
hringveginn svo fljótt sem kostur
er. Djúpvegurinn kostar 1400
m.kr. Þar sem hann hefur verið
tekinn í flokk stórverkefna er
raunsætt að setja sér það mark
að honum megi ljúka á næstu
tveim áætlunartímabilum vega-
áætlunar eða innan 8 ára. Auðvit-
að verður hann ekki fær í öllum
veðrum, en í grófum dráttum á
að vera hægt að halda honum opn-
um yfir veturinn.
Þetta verður á hinn bóginn ekki
sagt um veginn frá Þingeyri til
Flókalundar þótt hann yrði upp-
byggður. Ég fór á dögunum yfir
Hrafnseyrarheiði. Það var myndar-
legt snjóstál við veginn á einum
stað sem minnti mig óþyrmilega á
að ógerlegt er að halda henni op-
inni yfir veturinn, enda er hún 552
m yfir sjávarmáli og snjóflóða-
hætta efst í heiðinni. Breiðadals-
heiðin var lokuð svo mánuðum
skipti 1995 og ekki hefur Hrafns-
eyrarheiði verið talin skárri yfir-
ferðar. Það hefur þess vegna alltaf
verið gengið út frá því að nauðsyn-
legt sé að sprengja 4,7 km löng
göng milli Dýrafjarðar og Amar-
fjarðar sem kosta 2 milljarða kr.
Þá er að komast yfír Dynjandis-
heiði sem svo er kölluð, en eigin-
lega er yfír tvo fjallvegi að fara;
annars vegar Helluskarð, sem er
468 m yfir sjávarmáli á milli
Vatnsfjarðar og Trostansfjarðar,
og hins vegar Dynjandisheiðin sjálf
sem er 500 m yfir sjávarmáli á
milli Geirþjófsfjarðar og Dynjand-
isvogs. Þetta er með öðrum orðum
langur og erfiður ijallvegur, lítið
er vitað um hvernig gengi að halda
honum opnum og loks liggur ekki
fyrir hvar vænlegasta vegarstæðið
er upp á heiðina úr Arnarfirði. Það
hefur verið slegið á að kostnaður-
inn við vegalagninguna gæti legið
nærri 900 millj. kr. Heildarkostn-
aður við vegagerð milli Þingeyrar
og Flókalundar með jarðgöngum
er metinn á um 2.900 millj. kr.
Vegurinn milli Króksfjarðarness
og Flókalundar er 135 km langur
og yfir tvo fjallvegi að fara, Hjalla-
háls, sem búið er að byggja upp
og hefur reynst snjó-
léttur, og Klettsháls,
sem er 330 m yfir sjáv-
armáli, en um hann
liggur gamall vegur
sem þarf að endur-
byggja. Kostnaður við
þessa leið er metinn á
um 1900 millj. kr.
Samkvæmt fram-
ansögðu ber ekki lítið
á milli talna sýslu-
mannsins og Vega-
gerðarinnar. Hann
áætlar að vesturleiðin
kosti gróft reiknað
3800 m.kr. með jarð-
göngum, en tala
Vegagerðarinnar er
4800 millj. kr. Þó að árleg fjárveit-
ing yrði 250 millj. kr. á ári, sem
yrði veruleg aukning frá því sem
vegaáætlun gerir ráð fyrir í stór-
verkefnið Djúpveg, tæki a.m.k. 15
ár að uppfylla hugmyndir Jónasar.
Hver króna sem lögð er í Djúpveg
kemur strax að notum og þá árið
um kring. Það verður ekki ef farin
er vesturleiðin. Meðan byggð yrði
upp leiðin Flókalundur-Króksljarð-
ames, ef hún yrði tekin á undan
ieiðinni Flókalundur-Þingeyri, nytu
Hver króna sem lögð
er í Djúpveg, segir
Halldór Blöndal,
kemur strax að notum
— o g árið um kring.
ísfírðingar einskis af þeirri fjár-
festingu að vetrarlagi. Yrði síðar-
nefndi vegkaflinn byggður upp
fyrst yrðu allir með slæma eða
enga tengingu að vetrarlagi við
hringveginn.
Inn í þetta dæmi vantar vegkafl-
ann frá Patreksfirði til Bijánslækj-
ar. Raunsætt er að telja að kaflan-
um milli Bijánslækjar og Siglunes-
vegar muni ljúka á næsta áætl-
unartímabil vegaáætlunar eða inn-
an fjögurra ára og veginum yfir
Kleifaheiði innan næstu 8 ára.
Kostnaður við þessa vegagerð er
metinn á 350-400 millj. kr.
Loks gleymir sýslumaðurinn
Strandamönnum og tengingum
þeirra við önnur byggðarlög Vest-
fjarða eða við hringveginn.
í niðurlagi greinar sinnar víkur
Jónas Guðmundsson að því að for-
seti íslands hafi lagst á sveif með
honum til þess að eyða síðasta
vafanurn í huga lesarans. Þó að
forseti íslands hafi sérstaklega
nefnt vegagerð í Barðastrandar-
sýslu skil ég ekki orð hans svo að
hann vilji ýta Djúpveginum til hlið-
ar. Við skulum halda nafni hans
utan við þvílíkar deilur. Vil viljum
flest að forsetaembættið sé hafið
yfir dægurmál og almenna póli-
tíska umræðu. Þá verður okkar
sóminn mestur.
Höfundur er samgönguráðherra.
Halldór
Blöndal
Ástarþökk til allra þeirra, er mig hylltu sjö-
tuga. Bros og faðmlög, b/óm og gjafir, birtu
stráÖu í sálina. Börnum, mökum, örfum öllum
einnig kveð ég hjartans þökk er mér gerðu
daginn dýran. Drottinn ykkur blessi öll.
AlúÖarþökk fyrir símtöl og heillaskeyti.
Hansína Þóra Gísladóttir.
- kjami málsins!
Kvótinn -
sameign þjóðarinnar
Hugmyndir að breytingum á reglum um fiskveiðistjórnun
EIN röksemd gegn því, sem fjall-
að var um í fyrri greininni, kann
að vera að veiðiheimildir séu sam-
eign íslensku þjóðarinnar og því
ekki veijandi að afsala henni til
einstaklinga eða fyrirtækja með því
að veita þeim formlegt eignarhald
yfir auðlindinni. í þessu sambandi
verður að hafa í huga að það er
mikilvægt fyrir bæði útgerðir og
hugsanlega fjárfesta að hafa ótví-
ræðan ráðstöfunarrétt yfír auðlind-
inni til langs tíma. Fjárfestar eru
ekki líklegir til að ijárfesta í afla-
heimildum ef þeir hafa aðeins vissu
fyrir ráðstöfunarrétti sínum í eitt
ár. Eins er útgerðarfyrirtækjum
mikilvægt að hafa ákveðnar veiði-
heimildir til ráðstöfunar til margra
ára. Með því er þeim gert kleift að
marka ákveðna stefnu í veiðum sín-
um og vinnslu til langs tíma. Þegar
ákvörðun er t.d. tekin um kaup á
nýju skipi er mikilvægt fyrir stjórn-
endur fyrirtækis að vita að fyrir-
tækið muni hafa ákveðnar afla-
heimildir til ráðstöfunar í mörg ár.
Slík vissa hefur ekki fylgt núver-
andi kvótakerfi þar sem aflaheim-
ildum er úthlutað á hveiju ári og
útgerðir geta átt von á að úthlutun
þeirra breytist frá einu ári til ann-
ars eins og raunin hefur verið und-
anfarin ár.
Til að samræma bæði sjónarmið-
in, þ.e. að vernda eignarhald þjóðar-
innar á sameign hennar og tryggja
handhöfum aflaheimilda yfírráð til
langs tíma, er lagt til að beitt verði
svipaðri aðferð og við leigulóðir,
sem úthlutað er undir fasteignir.
Þar er ekki um formlegt eignarhald
lóðarleiguhafa að ræða, heldur gera
þeir leigusamning um afnotarétt
lóðarinnar til mjög langs tíma. Ef
þessi aðferð er yfirfærð á aflaheim-
ildir myndu handhafar þeirra gera
samning við sjávarútvegsráðuneyt-
ið um langtímaafnot af aflaheimild-
um án formlegs eignarhalds á þeim.
í núgildandi lögum um stjórn fisk-
veiða er tekið fram í fyrstu grein
að úthlutun veiðiheimilda sam-
kvæmt lögunum myndi ekki eignar-
rétt eða óafturkallanlegt forræði
einstakra aðila yfir veiðiheimildum.
Ekki er gert ráð fyrir breytingu á
þessum grunni laganna í tillögun-
um.
Fullyrða má að stöðugleiki sem
fylgdi langtímasamningum um
aflaheimildir yrði meiri eftir því sem
samningamir yrðu gerðir til lengri
tíma. Með samningunum fengju
handhafar þeirra afnotarétt að
ákveðnum tonnafjölda af fiskteg-
undum, sem háðar em aflatak-
mörkunum, og yrði hann óbreyttur
út samningstímann. Handhafar
aflaheimildanna hefðu þá vissu fyr-
ir heimildum sínum til langs tíma,
sem er mjög mikilvægt fyrir lang-
tímauppbyggingu í útgerð. Einnig
hefðu fjárfestar, sem ekki stunda
fiskveiðar, vissu fyrir þeim afla-
heimildum sem þeir fjárfestu í.
í framangreindum samningum
væri, með vísan til vemdunarsjón-
armiða, hugsanlegt að veita ráðu-
neytinu heimild til að skerða úthlut-
aðar aflaheimildir um ákveðið há-
mark (2-5%) á samningstímanum
án nokkurra bóta. Hins vegar er
meginreglan i tillögunum sú að út-
hlutað verði ákveðnu magni sem
verði ekki breytt út samningstím-
ann. Ef ástand fískistofna yrði hins
vegar með þeim hætti á samnings-
tímanum að óhætt væri talið að
auka veiði myndi ráðuneytið selja
viðbótina. Við slíka aukningu mætti
bjóða handhöfum aflaheimilda hlut-
deild í viðbótinni til kaups í hlut-
falli við eign þeirra líkt og hluthöf-
um í félögum er boðið að kaupa
hlutdeild í aukningu hlutaljár. Einn-
ig kæmi til greina að bjóða slíka
aukningu til sölu á markaði og selja
hana hæstbjóðendum.
Á sama hátt og ráðu-
neytið seldi aukningu
í úthlutun bæri því að
kaupa aflaheimildir ef
nauðsynlegt ýrði talið
að minnka veiðar.
Setja mætti í samninga
ákvæði um rétt ráðu-
neytisins til kaupa á
ákveðnu magni af afla-
heimildum á markaðs-
verði, þannig að keypt
yrði af öllum ef minnka
þyrfti veiðar. Annar
valkostur er að ráðu-
neytinu yrði skylt að
kaupa slíka skerðingu
á markaði eins og hver
annar kaupandi aflaheimilda. I raun
er hér aðeins um framkvæmdaatriðþ
að ræða sem eiga ekki að hafa\
áhrif á þær meginhugmyndir sem
settar eru fram.
Á sama hátt og handhafar lóða-
leigusamninga greiða lóðaleigu
myndu handhafar aflaheimilda
greiða árlegt leigugjald til ríkissjóðs
fyrir tilkall sitt til auðlindarinnar.
Leigugjaldið yrði að vera hóflegt
Handhafar aflaheimilda
Alexander
G. Eðvardsson
þeirra nú verulegum
íjárhæðum.
Ef framangreindar
tillögur um úthlutun
aflaheimilda verða að
veruleika er ekki leng-
ur grundvöllur fyrir
núgildandi takmörkun-
um á stærð fiskiskipa-
flotans. Útgerðaraðil-
um yrði því heimilt að
kaupa ný fiskiskip eða
endurnýja gömul án
nokkurra takmarkana.
Útgerðarfélög hefðu
vissu fyrir þeim afla-
heimildum sem þau
hefðu til ráðstöfunar
næstu árin og þeim
væri treyst til þess að afla þeirra á
sem hagkvæmastan hátt með þeim
fiskiskipum sem best eru talin henta
til þess. Framangreint gjald til
Þróunarsjóðs sjávarútvegsins vegna
úreldingar fiskiskipa félli því niður
og sá markaður sem nú er fyrir
fiskiskip til úreldingar myndi vænt-
anlega hverfa. Ráðstafanir þessar
myndu því lækka tilkostnað útgerð-
arinnar, sem þessu nemur og vega
að einhveiju leyti á móti þeim
kostnaði sem hlytist af leigugjaldi
fyrir úthlutaðar aflaheimildir.
myndu greiða árlegt
leigugjald til ríkissjóðs,
segir Alexander G.
Eðvardsson, í síðari
grein sinni um kvótann.
Einnig myndi framangreind
breyting á reglum um endurnýjun
fiskiskipa væntanlega leiða til þess
að eðlileg endurnýjun færi fram í
fiskiskipaflotanum, en telja verður
að núgildandi reglur hafi haft mjög
neikvæð áhrif á nauðsynlega end-
urnýjun hans.
Niðurstaða
þar sem það kemur til gjalda hjá
útgerðinni og það má ekki verða
hærra en svo að hún geti greitt
það. í tillögum þessum er við það
miðað að gjald það sem nú er greitt
til Þróunarsjóðs sjávarútvegsins
muni falla niður. Einnig er vert að
hafa í huga að ríkissjóður inn-
heimti í fyrsta sinn á fiskveiðiárinu
sem hófst 1. september 1996 sér-
stakt gjald af handhöfum veiði-
heimilda, sem er sambærilegt þeirri
leigu sem að framan hefur verið
Qallað um. Að teknu tilliti til þess-
ara gjalda er ekki gert ráð fyrir að
álögur á útgerðina muni aukast að
ráði með tilkomu framangreinds
leigugjalds.
Ef á hinn bóginn yrði vilji til
þess að hafa gjald þetta hærra en
þau gjöld sem nefnd hafa verið,
þarf að skapa útgerðinni skilyrði
til að hún geti greitt uppsett leigu-
gjald og á sama tíma skilað eigend-
um sínum ásættanlegum arði.
Úrelding
Ein aðalástæða þess að núver-
andi kvótakerfí var upphaflega
komið á var sú staðreynd að af-
kastageta fiskiskipaflotans var orð-
in mun meiri en sú veiði sem fiski-
stofnar þoldu Og voru margir þeirra
því ofveiddir. Eitt af markmiðum
með þeim aðgerðum sem gripið var
til var að minnka fiskiskipaflotann.
Var það m.a. gert með því að greiða
útgerðarfélögum fyrir að taka fiski-
skip úr rekstri og úrelda þau og
var sérstakt gjald lagt á þau til að
standa straum af úreldingu fiski-
skipa. Einnig voru settar reglur um
að félögum er ekki heimilt að kaupa
ný fískiskip nema önnur sambæri-
leg að stærð séu tekin úr rekstri.
Þessar reglur hafa orðið til þess að
fiskiskipum hefur ekki fjölgað, en
myndast hefur markaður fyrir fiski-
skip sem fyrirhugað er að taka úr
rekstri. Útgerðarfélög, sem hafa
hug á að endurnýja eða stækka
fískiskip, hafa keypt skip til úreld-
ingar, ef þau hafa ekki sjálf skip
til slíks, og nemur markaðsverð
Hér hafa tillögur, sem fela í sér
miklar breytingar á núverandi fisk-
veiðistjórnunarkerfi, verið kynntar.
Stuðst við núverandi kerfí á þann
hátt að þeim, sem nú eiga tilkall
til aflaheimilda, verði áfram úthlut-
að þeim heimildum samkvæmt til-
lögunum. Hins vegar verður aðilum,
sem ekki stunda fískveiðar, heimilt
að fjárfesta í aflaheimildum sam-
kvæmt tillögunum. Með þessari
breytingu verða aflaheimildir fjár-
festingarkostur sem er sambærileg-
ur fjárfestingu í hlutabréfum. Þann-
ig er tryggt að bæði einstaklingar
og félög geti fjárfest í sameign þjóð-
arinnar án nokkurra takmarkana.
Gert er ráð fyrir að úthlutað verði
ákveðnum tonnafjölda af hverri
fisktegund, sem háð er kvótatak-
mörkunum, til margra ára í senn
án þess að formlegt eignarhald
flytjist til handhafa aflaheimild-
anna. Handhöfum framangreindra
aflaheimilda yrði síðan gert að
greiða árlegt leigugjald fyrir af-
notarétt þeirra. Einnig er gert ráð
fyrir að möguleg aukning á afla-
heimildum verði seld og á sama
hátt verði nauðsynleg minnkun
keypt.
Það er skoðun undirritaðs að til-
lögur þessar geti sætt sjónarmið
þeirra sem vilja halda óbreyttri fisk-
veiðistjórnun og þeirra sem vilja
taka upp veiðileyfagjald. Einnig
verður að telja að sú festa og sá
stöðugleiki sem felst í tillögunum
muni leiða til mikillar hagræðingar
í útgerð og fiskvinnslu og tryggja
nauðsynlega endurnýjun fiskiskipa-
flotans.
Hér að framan hefur verið leitast
við að kynna megintilgang og
markmið tillagnanna án þess að
fjalla um einstaka þætti eða fram-
kvæmd þeirra í smáatriðum. Undir-
ritaður er hins vegar reiðubúinn að
kynna nánar framangreindar tillög-
ur og frekari útfærslu þeirra ef
eftir því verður leitað.
Höfundur er endurskoðandi hjá
KPMG Endurskoðun hf.