Morgunblaðið - 27.10.1996, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - 27.10.1996, Blaðsíða 4
4 E SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER 1996 INNAN VEGGJA HEIMILISINS MORGUNBLAÐIÐ VIÐGERÐ á 40 ára olíumálverki eftir Færeyinginn Sámal Joensen Mikines stóð sem hæst þegar Viktor Smári var heimsóttur. FERNIS er borinn á málverk til þess að litirnir fölni ekki í dagsbirtunni. VIKTOR Smári Sæmundsson er ekki alls kostar sáttur við starfsheit- ið forvörður og segir það ekki nógu gegnsætt. Hann hefur unnið við forvörslu mynda Listasafns íslands síðastliðin sjö ár og mælir alls ekki með því að fólk noti ræstiduft til þess að hreinsa olíumálverkin sín. Viktor Smári lærði iðn sína í Danmörku og segir að námið taki að minnsta kosti þijú ár og stundum fimm eða átta. Hægt er að leggja stund á forvörslu að loknu stúdents- prófi og er þess krafist að umsækj- endur hafi eðlisfræðikunnáttu úr náttúrufræðideild eða -sviði. Þá spillir ekki fyrir að þekkja listasög- una að hans sögn. - Hvernig & maður að fara með olíumálverk? „Við heimilisaðstæður er númer eitt að hafa verkið á stað þar sem ekki eru miklar sveiflur í hita- og rakastigi. Til dæmis er ekki gott að geyma málverk yfír ofni eða úti við glugga þar sem sól nær að skína inn á það og hið sama gildir um vatnslitamynd eða teikningu. En vissulega er ekki hægt að koma í veg fyrir breytingar á hita- og raka- stigi í heimahúsi til dæmis þegar fólk eldar eða fer í bað. Þornar og morknar Strigi og pappír eru mjög lifandi efni og þegar raki í loftinu eykst stækkar striginn. Ef rakinn verður of mikill hleypur striginn síðan eins og flík í þvotti og málningin spring- ur. Hættuástand af þessu tagi skap- ast ef raki í loftinu fer yfir 80% en það er sjaldgæft á íslandi. Þurrt loft er hins vegar meira vandamál hér og ef raki er undir 40% að staðaldri innþomar léreftið og morknar og verður að lokum svo viðkvæmt að það má varla koma við það. Loftraki í íslenskum húsum er yfirleitt á bilinu 35-40% og getur farið niður í 15% í frostum en svo þurrt andrúmsloft er allt í lagi ef það er kalt líka. Ef loft inni er hins vegar þurrt pg heitt, sem er mjög algengt á íslandi, flýtir það fyrir innþomun. Þess vegna þarf nánast undantekn- ingalaust að styrkja léreftið í mál- verkum sem eru 50 ára og eldri svo það detti ekki í sundur." - Hvernig á að þurrka af mái- verkum? „Fólk ætti aldrei að þurrka af mynd sem er illa strekkt eða slök því þá myndast brot meðfram kant- inum að innanverðu í blindramman- um. í raun og vem er ekki æskilegt að þurrka af myndum nema með fjaðrakústi og ef myndin er mjög óhrein á að leita til fagmanna með hrejnsun. Ég veit um gamla konu sem ekki átti mikið meira af eigum en eina teiknaða mynd af látinni móður Þuirkaði myndina íburtu Morgunblaðið/Halldór VIKTOR Smári Sæmundsson klár í slaginn. sinni sem henni þótti afskaplega vænt um. Hún þurrkaði af þessari mynd á hveijum einasta degi til að sýna henni virðingu og umhyggju og á endanum þurrkaði hún mynd- ina í burtu. Skúra, skrúbba? og bóna Ef málverk er mjög hijúft ætti fólk ekki að gera neitt annað en að kústa það, en ef það er rennislétt og með femis-lagi má nota rakt vaskaskinn til að taka tóbaksreyk og ryk í burtu. En ekki er allt upp- talið því myndir eru oft húðaðar með femis, sem gulnar með árun- um. Femis er borinn á verkin til þess að dagsljósið uppliti ekki máln- inguna og til að koma í veg fyrir að ryk setjist ofan í myndina. Þessi húð er síðan hreinsuð af á 40-50 ára fresti og nýtt lag af femis bor- ið á. Ég ráðlegg öllum frá því að reyna að eiga við slíkt nema þeir hafi til þess þekkingu. Hingað kom um daginn kona al- veg í öngum sínum, því hún hafði hreinsað mynd sem hún átti með spritti svo hún varð öll grá og næst- um ósýnileg. Henni hafði fundist myndin of gul og mött.“ - Kanntu fleiri slík dæmi? „Þau em óteljandi og ég man eftir tilfelli þar sem olíumálverk var skrúbbað með ræstidufti! Og sápa er alls ekki góð fyrir málverk því hún situr eftir í ójöfnum og myndar kristalla svo verkið gránar með tím- anum.“ - Hvað með lýsingu? „Það er ekki gott að hafa raf- magnsljós fest við málverk og beygð fram yfir rammann eins og oft sést því peran gefur allt of mikinn hita frá sér. Æskilegast er að ljósgeislínn myndi 45 gráða hom við verkið og að kastarinn sé í loftinu, helst í tveggja metra fjarlægð." - Hvernig á að flytja málverk á milli staða? „Öll snögg umskipti hafa áhrif og ef málverk er tekið og flutt á milli húsa í frosti getur það spmng- ið. Þess vegna er best að breiða ullarteppi yfír eða lak.“ Viktor Smári var að gera við spmngið málverk frá 1956 eftir færeyska málarann Sámal Joensen Mikines þegar gesti bar að garði. „I þessa viðgerð nota ég þurrlit- arefni og blanda með vaxi, elemi og femis. Ég byija á því að meta verkið, hvað það er gróft málað og þess háttar og í þessu tilfelli ætla ég fylla í spmngurnar með vaxi,“ segir Viktor Smári. Hann bræðir síðan vaxið og blandar samskonar lit og er í mál- verkinu. „Það má ekki vera neinn blæbrigðamunur á litnum, áferðin verður að vera eins og gljáinn hinn sami. Æskilegast er að gera þannig við að ekkert sjáist en miðað er við að viðgerðin sjáist ekki á eins metra færi.“ - Hvað ef þú gerir mistök? „Þá verð ég að laga þau,“ svarar Viktor Smári og hlær. „Síðan forma ég yfirborðið eftir verkinu og bý til pensilför. Allt sem ég nota bý ég til sjálfur, lím og hvaðeina, því þá veit ég hvað ég er með í höndunum." Viktor Smári segir að þegar hann byijaði í faginu hafí sumar viðgerð- ir getað_ tekið „ótrúlega langan tíma“. „Ég var einu sinni hálfan mánuð að gera við lítinn blett. Svo getur verið dagamunur á manni líka. Suma daga gengur allt upp, aðra daga ekkert." Viktor segir heyra til undantekn- inga að málarar máli með óblönduð- um litum og að æfingin skapi meist- arann í því að átta sig á hverri blöndu. „Maður getur lent í því að þurfa að blanda saman 6-7 litum til að ná tiltekinni blöndu. Ef allt um þrýtur er síðan hægt að efna- greina litaprufu úr málverkinu með notkun svörunarefnis." • HÆGT er að festa myndir upp á vegg með margvíslegum hætti. Ein aðferðin er sú að finna út sjónlína sitjandi manns og standandi og hengja myndina upp þannig að miðjan sé þar sem sjónlínurnar tvær mætast. • Margir hengja myndir upp of hátt á veggnum og einnig þarf að gæta þess að þær stingi ekki of mikið í stúf við aðra muni í herberginu. Sé ætlunin að hengja margar myndir upp, til dæmis í stofu, er ágætt að finna fleiri en eina lausn á því. Algengt er að hengja myndir upp miðja vegu fyrir ofan sófa, svo dæmi séu tekin, en leiðigjarnt er að sjá allar myndir þannig staðsettar á vegg bakvið húsgögnin. • Myndir sömu stærðar er best að hengja upp með jöfnu millibili og láta rammana mynda tiltekið mynstur sam- an, til dæmis ferhyming. Skiptir miklu að bilin sé hin sömu á milli myndanna. /1 • Ef hengja á upp eina stóra mynd með mörgum litlum er ágætt að hengja þá stóru mið- svæðis og dreifa Iitlu myndun- um í kring með reglulegu bili ámilli. /2 • Ferkantaðar myndir er hægt að festa upp í tvær raðir og iáta efri brún rammans í efri röð mynda beina Iínu og neðri brún rammans í neðri röð gera slíkt hið sama./3 • Misstórar myndir má festa upp með þvi móti að stærsta myndin sé miðsvæðis, sú næst- stærsta vinstra megin, nokk- urn veginn á miðju hinnar stærstu, og minni myndirnar hægra megin þannig að efri lína rammans á annarri myndi beina línu við efri ramma minni myndarinnar vinstra megin og að neðri lína hinnar myndi beina línu við neðri ramma myndarinnar til vinstri við þá stærstu. /4 • Misstórum myndum má einnig raða í kringum ímynd- aðan kross á miðjunni þannig að stærri myndirnar séu fyrir neðan og hinar minni fyrir neðan. /5 • Ferhymdum og kringlótt- um myndum má raða á þann veg að stærstu myndimar fari í hornin en þær minni til að fylla upp I rýmið sem afmark- að er. /6 „Áður fyrr, þegar menn máluðu hefðbundið, var það hluti af verkinu að „femisera“ og opnun sýningar á dönsku er kölluð „femisering" vegna þess hve lyktin var yfírgnæf- andi á þeim tíma. Nútímamálarar nota hins vegar yfírleitt ekki femis. Kjarval gerði það ekki nema ein- staka sinnum en Jón Stefánsson ferniseraði hins vegar alltaf, enda hefðbundnari málari.“ Viktor Smári segir sumar myndir fallegri ef þær em fernis-bomar og að fólki bregði oft í brún við að sjá skærari liti og bjartari mynd eftir að femis-lagið er endurnýjað. - Lenda menn einhvern tímann í því að „missa" málverk, líkt og læknar missa stundum sína sjúkl- inga? „Ég hef kannski ekki eyðilagt mynd, en ég hef skemmt mynd. Málverkin em sem betur fer þannig að maður getur bjargað sér ef mað- ur lendir í því að skemma eitthvað. Það er hins vegar miklu erfiðara að eiga við pappírsverk og miklu hættulegri vinna í kringum þau. Það kom fyrir í kennslustund í skólanum sem ég var í að kennarinn potaði með fingri gegnum pappírsverk. Þetta kemur fyrir.“ Loks segir Viktor Smári að starf- ið sé alltaf að koma á óvart og að gaman sé að vinna við erfiðar mynd- ir. „Það er hægt að fínna svo marg- ar frábærar lausnir á að því er virð- ist óyfírstíganlegum vandamálum. Þær virðast líka svo rökréttar þegar maður er búinn að fínna þær.“

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.