Morgunblaðið - 27.10.1996, Blaðsíða 30

30 E SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
INNIMAIM VEGGJA HEIMILISINS
POTTAPLÖNTUR skiptast í
nokkra hópa eftir eðli vaxtarlagi
og uppruna en hugtökin pottaplönt-
ur og stofublóm eru nátengd og
óaðskilin. Þótt í raun megi segja
að allar plöntur sem ræktaðar eru
í pottum utanhúss sem innan, séu
pottaplöntur í eiginlegum skilningi
er sjaldan átt við það þegar orðið
oeF á góma, heldur ævinlega stofu-
blóm, það er að segja plöntur sem
einungis eru ræktaðar í híbýlum
manna, segir Hafsteinn Hafliðason
garðyrkjufræðingur.
Stofublómin koma víða að úr
heiminum. Flestar tegundanna sem
í ræktun eru hafa verið sóttar til
hitabeltisins eða heittempruðu veð-
urfarssvæðanna sitt hvoru megin
við það. Nokkrar koma frá hálendi
og fjöllum hitabeltisins þar sem
veðurfar er svalara en niðri á lág-
lendinu. Á hálendi hitabeltisins er
alltaf nokkur hitamunur milli dags
og nætur og þar gætir jafnvel árs-
tíðamunar í vindum og úrkomu.
_Mörg stofublóm koma úr lauf-
þekju regnskóganna þar sem þær
hafa þróast hátt yfir jarðaryfírborði
og ekki vanist annari mold en hripri
blöndu af moltnandi mosum, laufum
og fugladriti. í regnskógunum er
hitinn því sem næst jafn á nóttu
sem degi 18-24 gráður árið um
kring, en loftrakinn þar er langtum
meiri en gengur og gerist í venju-
legum stofum.
Þurfa árstíðaskipti
Kaktusar og þykkblöðungar hafa
þfSást á svæðum með sérlega þurru
loftslagi þar sem úrkoma er næst-
um engin stóran hluta úr árinu.
Oftar en ekki á kyrkingslegum eyði-
mörkum eða fjallahlíðum sem sólin
bakar að degi til svo að hitinn þar
getur þá farið upp í 35-40 gráður
én á næturnar þjappast sá litli loft-
raki sem þar er og fellur sem dögg
við 8-12 gráðu hita. Á efstu fjalla-
toppum þar sem kaktusar vaxa
getur hitinn jafnvel farið undir
frostmark að nóttu til þannig að
kaktusarnir hríma af áfallinu.
Plöntur frá heittempruðu lofts-
lagsbeltunum, svo sem til dæmis
Suður-Afríku, Miðjarðarhafslönd-
um eða Kalifomíu hafa þörf fyrir
á.R'vþðin árstíðaskipti. Þeim hentar
best að veturnir séu svalir og þurr-
ir en sumrin mild með reglulegri
úrkomu.
Af þessu tagi eru margar tegund-
ir sem henta vel í gróðurskála hér
á Iandi og geta jafnvel staðið utan-
húss um hásumarið. Sem dæmi má
nefna pelargóníur, fúksíur, alpafíjól-
ur, azaleur, amaryllis, havaírós og
jafnvel jólastjörnu. Allar þessar
plöntur hafa ákveðin blómgunar-
tíma en endast ekki lengi innanhúss
við venjulegar aðstæður - en eru
engu að síður ómissandi í stofu-
blómaúrvalið vegna þess að þær
skarta sterkum og áhrifaríkum
ingu hins vistlega heimilis.
En pottaplöntur, stofublómin,
eru líka annað og meira en skraut
á heimilum og margskonar vinnu-
stöðum. Pottaplönturnar gegna
miklu hlutverki fyrir sálarlíf okkar,
sérstaklega fyrir fólk sem býr í
borgum og starfar við sérhæfð og
oft fábreytt störf. Við vitum að
plönturnar eru lifandi og græn blöð
þeirra gefa okkur jarðsamband og
bein tengst við náttúruna sem við
erum sprottin úr. Plönturnar leysa
upp streitu og stuðla að andlegu
heilbrigði þeirra sem nálægt þeim
eru.
Meðferð stofublóma
Flest stofublóm vaxa og dafna á
sumrin þegar sól er hátt á lofti og
birtan í híbýlunum er í hámarki.
Þegar haustar og skammdegið fell-
ur á versna öll vaxtarskilyrði fyrir
stofublómin. Við kyndum meira,
loftið í íbúðunum verður þurrara
og birtan er lítil sem engin. Stofu-
blómunum er við þessi skilyrði holl-
ast að draga sig í hlé og þau falla
sjálfkrafa í einskonar dá. Veturinn
er þeirra hvíldartími og þau draga
fram lífið á þeirri orku sem þau
öfluðu sér um sumarið.
Morgunblaðið/Halldór
HAFSTEINN Hafliðason garðyrkjufræðingur.
blómlitum. Þegar hlutverki þeirra
er lokið er þeim ýmist hent eða þá
að þeir sem aðstöðu hafa í gróður-
skála rækti þær áfram þar og fái
þær til að skila nýju flóri næsta ár.
Hreinar hitabeltisplöntur blómg-
ast að jafnaði stijált og lítið hverju
sinni. I ofanálag, ef orkídeur eru
undanskildar, eru blómin sjaldan
litrík eða tilkomumikil. Hinsvegar
bæta hitabeltisplöntumar blómleys-
ið upp með miklu, og oft skraut-
legu, blaðskrúði.
Af hverju pottaplöntur?
Pottaplöntur hafa verið ríkur þáttur
í híbýlamenningu Gamla heimsins
frá upphafí menningarsögunnar.
Persar, Egyptar, Grikkir, Rómvetj-
ar, Kínverjar og fleiri þjóðir sem
bjuggu við borgarmenningu í sögu-
legri fornöld ræktuðu allar plöntur
í pottum og kerjum við hús sín og
híbýli. Þessi hefð hefur ekki rofnað
svo að hjá þessum fomu menning-
arþjóðum má enn á okkar tímum
sjá pottaplöntur af sama tagi og í
samskonar keijum og tíðkuðust
fyrir 3.000-5.000 árum.
Á Vesturlöndum er pottaplöntu-
hefðin miklu yngri. Vegna hinna
köldu vetra og þröngra híbýlahátta
gat pottaplönturæktun ekki þrifíst
fýrr en með bættum efnahag og
húsakosti. Á sautjándu öld varð
rúðugler auðfánlegt og tiltölulega
ódýrt. Þá var farið að reisa hallir
og herragarða með stómm gler-
gluggum víða um Vestur-Evrópu.
Jafnframt varð mikil tíska meðal
aðals og efnamanna að safna ný-
stárlegum jurtum frá nýja heimin-
um í vestri sem og frá fjarlægum
löndum í austri.
Ekki bara skraut heldur
lífsnauðsyn
Víðsvegar um Evrópu spruttu
upp grasagarðar og gróðurhús þar
sem ægði saman plöntum frá öllum
heimshornum. Margt af þessum
plöntum var síðan flutt inn í björt
og rúmgóð salarkynnin til unaðar
og yndisauka hallareigendum og
eðlum gestum þeirra. Um miðja síð-
ustu öld höfðu svo stofublómin, af-
komendur þessara herragarð-
plantna, haldið innreið sína á al-
þýðuheimilin og eru enn í mikilli
sókn sem ómissandi þáttur í innrétt-
PÁLMALILJA er
afar þolin og
harðgerð potta-
planta sem nýtur
sín allstaðar.
LIFANDI plöntur fraraleiða sórefni og gefa frá sér
jónir með neikvæða hleðslu. En það eru einraitt nei-
kvæðu jónirnar sem eru svo mikilvægar fyrir velliðan
okkar. Á heirailum eða vinnustöðum þar sein mikið er
um rafmagnstæki (tölvur, flúrijós) eða gerviefni (máin-
ing, vínflgólfdúkar, nælonteppi) sem ausa jákvæðum
rafjónum út í loftið verðura við dösuð, þreytt og syfj-
uð. Neikvæðu jónirnar fríska okkur upp og bæta upp-
töku súrefnis í líkamann.
Pottaplöntur eru mikil-
vægar fyrir sálarlífíð
> Myndlampi Black Matrix
> 100 stööva minni
> Allar aðgerðir á skjá
• Skart tengi • Fjarstýring
> Aukatengi f. hátalara
> íslenskt textavarp
A* Myndlampi Black Matrix
• 50 stööva minni
• Allar aðgerðir á skjá
• Skart tengi • Fjarstýring
• íslenskt textavarp
BEKOfékk viðurkenningu í hinu virta breska tímariti WHAT VIDEOsem bestu sjónvarpskaupin
Myndlampi Black Matrix
• 50 stöðva minni
• Allar aðgerðir á skjá
• Skart tengi • Fjarstýring
A* Myndlampi Black Matrix
• 50 stööva minni
• Allar aðgerðir á skjá
• Skart tengi • Fjarstýring
Á öllum tækjum er öryggi
sem slekkur á sjónvarpinu
þegar útsendingu lýkur!
Ló g m ú I a 8
Umbo&smenn um allt land
Reykjavík: Byggt & Búið, Kringlunni. Vesturland: Málningarþjónustan Akranesi, Kf.Borgfirðinga, Borgarnesi.Blómsturvellir, Hellissandi. Vestfirðlr: Geirseyrarbúðin, Patreksfiröi. Rafverk.Bolungarvík.Straumur.ísafiröi.
Norðurland: Kf. V-Hún.,Hvammstanga. Kf. Húnvetninga, Blönduósi. Hegri.Sauöárkróki. Hljómver, Akureyri. KEA.Dalvík. Kf. Þingeyinga, Húsavfk. Austurland: KHB, Egilsstööum. Verslunin Vík, Neskaupsstaö.
Kf. Fáskrúðsfirðinga, Fáskrúösfiröi. Kf. Stööfirðimga, Stöðvarfiröi. Suðurland: Mosfell, Hellu. Árvirkinn, Selfossi. Rás, Þorlákshöfn. Brimnes.Vestmannaeyjum. Reykjanes: Stapafell, Keflavík. Rafborg.Grindavík.