Morgunblaðið - 29.10.1996, Síða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Ágúst H. Ingþórsson formaður Starf smenntafélagsins
íslendingar ekki í
takt og svifaseinir
í skýrslu Starfsmenntafélagsins um þörf atvinnu-
lífsins fyrír þekkinguút fyrir helgi, horfa 35
stofnanir, samtök ogskólartil næstu 15 áratil
að reyna að átta sig á hvaða breytinga er þörf
______innan menntakerfisins, atvinnulífsins
og samvinnu þar á milli.
VEL menntað fólk á aldrinum
30-40 ára mun flytjast úr landi í
miklum mæli á næstu 15 árum og
fólki á aldrinum 45-65 ára mun
fjölga um 25.000. Helstu vaxtar-
broddar atvinnulífsins verða í ferða-
þjónustu, matvælaiðnaði, útgerð og
fiskvinnslu erlendis og framleiðslu
á rekstrarvörum fyrir útgerð, fisk-
vinnslu og annan matvælaiðnað.
Þetta er meðal fjölmargra fullyrð-
inga um framvindu íslensks samfé-
lags og nánasta umhverf-
is þess í nýútkominni
skýrslu, sem 52 einstakl-
ingar frá 35 stofnunum,
samtökum og skólum
tóku þátt í að semja um
þörf atvinnulífsins fyrir
þekkingu. Var skýrslan
kynnt á ársfundi félagsins síðastlið-
inn fimmtudag.
Í skýrslunni er komið inn á mál-
efni eins og fólksfjölda, vinnumark-
að, fyrirtæki og menntun, umhverf-
ismál, samgöngur, mannvirki og
aðra samfélagsinnviði, tæknifram-
farir, vaxtarbrodd í atvinnulífínu,
afþreyingu, samfélag og skóla og
stofnanir.
Ágúst H. Ingþórsson formaður
Starfsmenntafélagsins og fram-
kvæmdastjóri Landsskrifstofu
Leonardo segir að á næstunni verði
skýrslan kynnt meðal skóla, fyrir-
tækja og stofnana eftir því sem
tækifæri gefast. Þar að auki verður
henni dreift í töluverðu upplagi til
menntastofnana og fyrirtækja.
„Menn vonast til að hún ýti við
fólki og veki umræður. Síðan mun-
um við nota lokaráðstefnu í tengsl-
um við Ár símenntunar sem ein-
hvers konar stökkpall út í aðgerð-
ir,“ segir hann.
10-15 ár er skammur tími
Ágúst segir áberandi í íslensku
skólakerfi og atvinnulífí hversu
svifaseinir íslendingar eru og óvanir
að hugsa langt fram í tím-
ann. „Ætli menn til dæm-
is að breyta skipulagi tais-
vert þarf til þess allmörg
ár. Þeir sem móta stefn-
una og framfylgja henni
í skólastarfi hljóta að vita
þetta. Þess vegna kom
mér talsvert á óvart við undirbúning
skýrslunnar hversu menn eru óvanir
að forma og segja frá sinni sýn eft-
ir 10-15 ár, sem er í raun stuttur
tími fyrir menntasamfélag. Þetta
helst kannski í hendur við þá
skammtímahugsun sem loðir al-
mennt við okkur,“ segir Ágúst.
Hann segir sömuleiðis að í ljós hafi
komið á fundinum að menn eru
mjög skammt á veg komnir með að
búa þjóðfélagið undir upplýsinga-
samfélagið. „Menn vita og segja að
þeir þurfi að laga sig að upplýsinga-
samfélaginu en eru ekki komnir á
það stig að vita hvemig eða eru
byijaðir að móta áætlanir. Undir-
búningur felst í lágmarkstækjavæð-
GYLFI Einarsson verkefnis-
stjóri skýrslunnar.
ingu og þjálfun kennara til að hægt
sé að flytja þekkinguna inn í venju-
legt skólastarf. Þetta er ferli í mörg-
um þrepum sem mun taka tíma,“
segir hann.
I skýrslunni segir meðal annars
að öllum sé ljóst að breytingar í sam-
félaginu á öllum sviðum séu nú örari
sem aldrei fyrr, en menntakerfið sé
þungt í vöfum og seinþreytt til breyt-
inga. „Lykilatriði er að menn innan
skólakerfisins kunni að lesa fram-
vinduna rétt í ljósi þróunarinnar og
bregðast við breytingum. Breytingar
á tækni, breytingar á markaði, breyt-
ingar innan samfélagsins og í um-
hverfi þess eru aðvömn til skólakerf-
isins,“ segir þar.
Ágúst tekur undir þetta og segir
íslendinga þurfa að læra að ganga
í takt. Víða sé verið að gera góða
hluti innan einstakra skóla, deilda
eða stofnana en jafnvel þegar litið
sé á hvert eitt fag eins og gert er í
þessari skýrslu séu menn ekki í takt
innan sviðsins. Þá segir hann einnig
athyglisvert hversu mikill skortur er
á símenntun. Sú sem er til staðar
sé fyrst og fremst í löggiltum eða
hefðbundnum störfum sem hafi mjög
skilgreindar forkröfur og á háskóla-
Lykilatriði að
skólakerfið
bregðist við
breytingum
stigi. „Hinir ófaglærðu, eins og
stundum er sagt, eru alls ekki með.“
í fullyrðingum um vaxtarbrodd
í atvinnulífinu sem fram koma í
skýrslunni er eins og fyrr greinir
aðallega rætt um ferðaþjónustu,
matvælaiðnað og sjávarútveg, auk
hugbúnaðar. Aðspurður hvort
menntakerfið þurfí ekki að bjóða
upp á víðtækara nám í þessum
greinum segir hann svo vera.
„Ferðaþjónustan er tiltölulega van-
þróuð grein og notkun á upplýsing-
um og þekkingu er af mjög skornum
skammti. Innan hennar er nánast
eingöngu grunnframleiðsla og þjón-
usta eins og reyndar hefur verið
talað mikið um í sjávarútvegi og
matvælaframleiðslunni allri. Það er
skólanna að taka upp þessar náms-
greinar og atvinnulífsins að hefja
samstarf."
Þá er tekið fram í skýrslunni að
það hljóti að vekja nokkra furðu
að starfsnám og starfsmiðað nám
í framhaldsskólum sé nánast ger-
samlega snautt af almennri fræðslu
um eðli og starfsemi fyrirtækja,
atvinnulífs og þess hversdagslega
samfélags sem allra bíður að lifa
og hrærast í. Menn eru þó bjartsýn-
ir og taka fram að þetta muni breyt-
ast. Skólar sem vilji búa nemendur
undir starf í samfélaginu hljóti að
fræða þá um uppbyggingu og starf-
semi fyrirtækja. „Bókfærslustagl
virðist hafa gegnt þessu hlutverki
en öllum er ljóst að rekstur fyrir-
tækis er meira en bókhald. Kennslu
í markaðsfræðum og uppfræðslu
um eðli markaðsafla og samkeppni
virðist einnig skorta gersamlega í
framhaldsskólum," segir þar.
Verkefnin framundan
Ágúst var endurkjörinn formaður
Starfsmenntafélagsins fyrir næsta
ár. Hann segir að á þinginu hafí
menn verið sammála um að vinna
á næsta ári að hinu nýja umhverfi
í starfsmenntamálum, sem fylgir i
kjölfar nýrra framhaldsskólalaga,
breytingar sem verða á tæknisviði
og nýja möguleika í Evrópusam-
starfi. „Eitt af stærri málunum sem
við þurfum að fjalla um er hinn
gríðarlegi skortur á námsgögnum
í starfsmenntun. Þar er náms-
gagnaútgáfa algjört olnbogabarn.
Annað stórmál er starfsmenntun
fyrir ófaglærða, en þar hefur skóla-
kerfíð brugðist að áliti margra.
Þessu munum við reyna að finna
farveg í einstökum verkefnum.“
Kjarnagreinar hjá nemendum 10. bekkja Dalvíkurskóla
Skatta- og fjölskyldumál meðal námsefnis
NEMENDUR Dalvíkurskóla
koma að mörgu leyti betur und-
irbúnir út í lífið en margir jafn-
aldrar þeirra úr öðrum skólum.
Ástæðan er sú að inn í kjarna-
greinar í 10. bekk, hefur að
auki verið bætt við klukkustund-
ar fyrirlestrum eða námskeiðum
í hverri viku um málefni, sem
flestir verða að kunna skil á
fyrr eða síðar á lífsleiðinni.
Þetta eru málaflokkar eins og
skattamál, fjármál, umönnun
ungbarna, heilbrigðiskerfið, fé-
lagsmálakerfið, fjölskyldumál,
málefni fatlaðra og aldraðra,
umferðarfræðsla, skyndihjálp,
réttindi og skyldur á vinnu-
markaði o.fl. Kjarnagreinar eru
23 stundir á viku.
Standa á eigin fótum
15-16ára
Heiða Gunnarsdóttir fag-
stjóri viðskipta/sjálfsmennsku-
brautar segir að hugmyndin að
baki þessari fræðslu hafi fyrst
kviknað 1989. Árin 1990-1992
hafi skólinn fengið styrk úr
Þróunarsjóði grunnskóla til að
útfæra braut sem nefnd var
sjálfsmennskubraut. Bættist
hún við þær tvær sem fyrir
voru, sjávarútvegsbraut og við-
skiptabraut. „Töluverður mun-
ur er. á aðstæðum nemenda í
þéttbýli eða dreifbýli, þar sem
hinir síðarnefndu þurfa að
flytja að heiman 15-16 ára
gamlir og verða því að axla mun
meiri ábyrgð. Hugsunin var að
reyna að hjálpa þeim svolítið
við þessi skipti,“ sagði Heiða
og bætti við að nokkrir nemend-
ur nýti sér Útvegssvið VMA á
Dalvík en flestir fari inn á Ak-
ureyri í framhaldsnám eða eitt-
hvað enn lengra.
Frá þvl sjálfsmennskubrautin
tók til starfa hefur hún stöðugt
verið í þróun, margir kennarar
hafa stjórnað henni og lagt sín-
ar hugmyndir til. Upphaflega
var heimilisfræðinni skipt í tvo
hluta, annars vegar matargerð
og næringarfræði og hins vegar
viðhald húsnæðis, sináviðgerðir
á fatnaði, að skipta um tengi á
rafmagnstækjum og fleira. Sem
dæmi um viðhald húsnæðis
gerðu nemendur við og máluðu
lítið hús Skíðafélagsins og
gerðu við húsgögn í golfskála.
I vetur taka þeir gluggana í
skátahúsinu í gegn. Þróunin
hefur orðið sú að aðeins hefur
dregið úr matargerð þar sem
hún hefur færst neðar í bekkina
og fyrirlestrar eru komnir inn
í kjarnagreinar. „Við álitum að
allir nemendur í 10. bekk þyrftu
að kynnast þessum viðfangsefn-
um,“ sagði Heiða.
Hún segir að nemendurnir
hafi mikinn áhuga á fyrirlestr-
unum og finnist þeir mjög
spennandi. „Þarna fá krakkarn-
ir inn annað fólk en kennar-
ana,“ segir hún og bætir við að
oft komi nemendur með hug-
myndir að efni sem þeir vilja
að fjallað sé um.
Réttindi á 30 tonna bát
og sjálfsmennska
*»
Dalvíkurskóli var fyrsti
grunnskólinn þar sem boðið var
upp á nám sem veitir réttindi á
30 tonna báta. Nú er staðan
þannig í Dalvíkurskóla að nem-
endur geta valið um tvær braut-
ir, sjávarútvegsbraut eða við-
skipta/sjálfsmennskubraut, þar
sem nemendur velja tvær af eft-
irtöldum greinum: ritvinnslu,
bókhald/tölvubókhald, þýsku og
sjálfsmennsku (heimilisfræði).
Þar fyrir utan hafa allir nem-
endur fijálst val um tvær grein-
ar af eftirfarandi námsgreinum:
myndlist, ritvinnslu, tónlist,
smíðar, hannyrðir, íþróttafræði
og hestamennsku. Nú eru 33
nemendur á viðskipta/sjálfs-
mennskubraut en 7 nemendur á
sj ávarútvegsbraut.
Tímarit
• HAUSTHEFTI tímaritsins Upp-
eldis er nýkomið út. Þema blaðsins
að þessu sinni eru fyrstu skólaárin
og er þar komið
víða við. Fjallað
er um hvaða
námskröfur eru
gerðar til 6 ára
barns, hvernig
foreldar geta
stutt barnið og
bent er á leiðir til
lausna ýmsum
vandamálum sem
upp geta komið á
fyrstu skólaárum.
Uppeldi er ekki
einkamál kvenna, er niðurstaða
Guðmundar Oddssonar dagskrár-
gerðarmanns þar sem hann ræðir
um alræði mæðra í uppeldi barna.
Fjallað er um hvernig búið er að
nýbúabörnum, gildi myndskreyt-
inga í barnabókum, greint er frá
því hvað Aspergerheilkenni eru auk
fjölda annarra greina.
Tímaritið Uppeldi ergefið út af
hlutafélaginu Uppi að tilstuðlan
Foreldrasamtakanna ogkemur út
fjórum sinnum á ári. Ritstjórier
Kristín Elfa Guðnadóttir. Blaðið er
selt í áskrift ogkostar 2.376 með
staðgreiðsluafslætti.
• Ný menntamál 3. tlb. er ný-
komið út. Fjöldi greina er í blað-
inu og fjallar til dæmis dr. Sig-
rún Júlíusdóttir
félagsráðgjafi um
mælistikur í vís-
indum og í skóla-
starfi. Hún hefur
efasemdir um að
aðferðir náttúru-
vísinda henti
rannsóknum á
samskiptum
manna. Hannes
Sveinbjörnsson
kennsluráðgjafi
setur fram svipuð viðhorf í grein
sem fjallar um gæði skólastarfs.
Telur hann varhugavert að dæma
þau gæði út frá hlutlægum mælan-
legum forsendum á kostnað hug-
lægs mats. Þá er í blaðinu fjallað
um endurmenntun, námskrá og
námsbækur, tókbaksvarnir, mæður
í námi, tölvumál o.fl.
Tímaritið Ný menntamál er fag-
tímartit gefið út afHinu íslenska
kennarafélagi og Kennarasambandi
Islands. Ritstjóri erHannes ísberg
Ólafsson.
------♦ ♦ ♦------
Nýtt námsefni
NÁMSGAGNASTOFNUN hefur
keypt fjölda fræðslumynda á mynd-
böndum, sem skólar geta fengið að
láni eða í langtímaleigu.
• Myndbandið Undirmögnuðu
tungli segir frá Vestmannaeyjagos-
inu, mannlífi í Eyjum, þjóðhátíð,
lundaballi, sprangi og fleiru.
Gróður íslands hentar sem ítarefni
með námsbókinni Lífríkið á landi
og fylgir kafiaskilum hennar. í
myndbandinu Namibía er fjallað
um landshætti og atvinnulíf Nam-
ibíu í Suður-Afríku. Þróunarsam-
vinnustofnun íslands hefur verið í
samstarfi við Hafrannsóknastofnun
Namibíu um útgerð og fiskvinnslu.
Fjölskyldan 1 og2eni fimm sjón-
varpsþættir þar sem fjallað er um
málefni fjölskyldunnar og samskipti
innan hennar. Dæmi eru tekin um
vandamál sem upp kunna að koma
og ábendingar eru um úrlausnir.
Myndbandið Jón Sigurðsson fjallar
um ævi og störf Jóns Sigurðssonar,
dvöl hans í Kaupmannahöfn og
áhrif hans á sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga. Með vængi á heilanum
er heimildarmynd um rithöfundinn
EinarMá Guðmundsson sem fékk
bókmenntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs 1995. íslenska ullin er heiti
myndbands, þar sem fjallað er um
eiginleika, meðferð, vinnslu og fjöl-
breytt notagildi íslensku ullarinnar
í fortíð og nútíð. í heimildarmynd-
inni Glíma - þjóðaríþrótt íslend-
inga er íþróttin kynnt á óvenjulegan
hátt, t.d. glímir villtur smali við
tröll árið 1740, tveir menn hittast
á heiði árið 1850 o.fl.