Morgunblaðið - 29.10.1996, Síða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
„FYRSTI tónlistar-
salur landsins rís í
Kópavogi.“
„Brotið blað í sögu
íslenskrar menningar."
Þannig hljóðar fyrir-
sögn á viðtali í Morg-
unblaðinu 21. septem-
ber 1996. „Loksins —
loksins" sagði í frægri
grein fyrir mörgum
árum- af öðru tiiefni,
ég kýs að gera þau að
mínum.
í stjómum og ráðum
Kópavogsbæjar hefur í
langan tíma verið rætt
um byggingu menn-
ingarseturs. I tilefni af
40 ára afmæli bæjarins
voru teknar ákvarðanir um að landið
hið næsta Gerðarsafni yrði nýtt und-
ir starfsemi menningar. Nokkur tími
er Iiðinn síðan Listasafn Kópavogs,
Gerðarsafn var tekið í notkun og
hefur tilkoma þess reynst listalífinu
mikil lyftistöng langt út fyrir bæjar-
mörk. Segja má að ímynd bæjarins
hafi tekið breytingum með tilkomu
safnsins. Hið glæsilega áform um
framhald uppbyggingar menning-
armusteris í Kópavogi er stórkostlegt.
í viðtalinu við Gunnar Birgisson,
bæjarfulltrúa og formann bygging-
amefndar hússins, kemur fram að
fyrirhugað er að reisa hús, sem á
að verða samastaður fyrir ólíkar
stofnanir, svo sem tónlistarskóla,
bókasafn, náttúrugripasafn og síðast
én ekki síst tónleikasalur fyrir 300
manns sem gefur marga möguleika.
Fullt tillit er tekið til hljómburðar
við hönnun salarins.
Hafandi tekið virkan þátt í tónlist-
arlífinu í landinu si. 30 ár og rúm-
lega þó, veit ég að hér er stórmál á
ferðinni til fagnaðar fyrir Kópavog
og um leið listalífið í heild.
Tónlistarlífið stendur í miklum
blóma sem allir viðurkenna og dá,
þó er hægt að finna óhamingju hér
og þar vegna hirðuleysis
okkar, einn angi þess er
aðastöðuleysið.
Þau em mörg glötuðu
tækifærin og lýsandi.
Hvernig í ósköpunum
stendur á því að ekki
skyldi takast í eitt ein-
asta skipti að gera ráð
fyrir hófiega stórum sal
með boðlegum ómtíma
til flutnings tónlistar
þegar byggð voru Nor-
ræna húsið, Kjarvals-
staðir, Gerðuberg, Hafn-
arborg, Listasafn ís-
lands, Ríkisútvarpið (þar
er enginn salur og ekk-
ert tónlistarstúdói enn
sem komið er) og síðast
en ekki síst Gerðasafn! Með þakk-
læti og fullri virðingu fyrir öllum
þessum stöðum. Þess verður ekki
Áframhaldandi upp-
bygging menningar-
musteris, segir Jónas
Ingimundarson, vitna
um glæsileg áform
Kópavogskaupstaðar.
vart að reiknað hafi verið með flutn-
ingi tónlistar við hönnun húsanna.
Ég gæti nefnt fleiri dæmi. Það hefði
ekki skaðað notagildi húsanna neitt
þótt tekið hefði verið tillit tii hljóm-
burðar í einhveiju þeirra. Margir tón-
leikar og eftirminnilegir hafa verið
haldnir í öllum þessum húsum því
þar starfar fólk, sem oft við erfiðar
aðstæður gerir allt sem hægt er til
að laða tónlist að, og á þessum stöð-
um eru úrvalshljóðfæri. En þar er
hvergi að finna hljómburð sem góður
getur talist — svið né lýsingu, sem
gefur æskilegt sjónarhom fyrir
áheyrendur eða flytjendur. Stóla-
burður er alls staðar nauðsyn. Þessu
fylgir einig að tónleikar þurfa alls
staðar að sæta lagi og eru nær alltaf
víkjandi fyrir öðru. Kirkjurnar eru
einnig notaðar því þar eru víða hljóð-
færi og oft betri hljómur, en allir
vita að þær eru byggðar til annars
og ekki við hæfi að flytja hvað sem
er í kirkju.
Ég vil að það komi alveg skýrt
fram hér að tónlistin nýtur á öllum
þessum stöðum sérstakrar velvildar
og hjálpsemi starfsfólks og er allstað-
ar velkomin.
En nú að allt öðru máli. Ekki er
hægt að stinga niður penna um tón-
listarhús án þess að nefna „Tónlistar-
húsið“ þ.e. aðsetur Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands, því þar er aðstaðan
til vansæmdar fyrir þjóðina. Þar er
rætt um hús með sal fyrir 1.000-
1.500 manns og annan minni auk
aðstðu baksviðs fyrir sinfóníuhljóm-
sveitina, hugsanlegan óperuflutning
o.m.fl. Sem sagt stórhýsi fyrir mjög
margþætta og flókna starfsemi. Um-
ræðan um tónlistarhúsið stóra, heim-
ili Sinfóníuhljómsveitar íslands, held-
ur áfram, því þar þarf að láta drauma
rætast. Ég er sannfærður um að
salurinn góði í Kópavogi hefur jákvæð
og skapandi áhrif á þá umræðu.
Hið glæsilega áform Kópavogs um
áframhaldandi uppbyggingu menn-
ingarmusteris, þar sem listasafn er
þegar komið og næsti áfangi yrðri
tónlistarhús með tónlistarskóla bæj-
arins og „Tónstofu Kópavogs" sem
hljómar og tekur vel á móti öllum,
og síðar bókasafn og náttúrugripa-
safn, er stórkostlegt.
Það þarf aðeins að byija strax.
Skapa verður um salinn hefðir og
metanð, sem tryggir honum sess í
huga Iandsmanna um ókomin ár.
Þetta yrði einskonar hliðstæða við
Wigmore Hall í London, sem allir
þekkja.
Sem tónlistarunnandi fagna ég
þessum fögru áformum bæjaryfir-
valda Kópavogs og hlakka til að
mega eiga von á að láta strengi óma
til gleði og göfgunar í sérhönnuðum
tónleikasal á þessum dýrðarstað í
hjarta bæjarins miðlægt á öllum höf-
uðborgarsvæðinu.
Höfundur er pianóleikari.
Musteri menn-
ingar í Kópavogi
Jónas
Ingimundarson
Opið bréf til viðskiptaráðherra
Er íslenskur iðnaður í raun
risinn úr öskustónni?
í FRÉTTUM 23.
október bar mikið á
því, að nú væri, fjórða
árið í röð, að hefjast
sameiginlegt átak iðn-
aðarins og opinberra
aðila þar sem islending-
ar eru hvattir til að
standa vörð um íslensk-
an iðnað og velja um-
fram allt íslenskar vör-
ur. Var átakinu hleypt
af stað í glæsilegri
verksmiðju þeirra
Flúðamanna og þess
sérstaklega getið, að á
eftir athöfninni hafi
verið boðið til morgun-
verðar, þar sem menn
gæddu sér eingöngu á íslenskum
landbúnaðarvörum.
Átak þetta, þar sem spilað er á
þjóðemisstolt og þjóðemisvitund land-
ans, er réttlætt með því, að iðnaður-
inn eigi undir högg að sækja, þar sem
hann standi í harðri samkeppni við
erlendan innfluttan iðnvaming. Með
samþykkt samningsins um hið evr-
ópska efnahagssvæði, hafi tollar af
iðnaðarvörum frá evrópu verið felldir
niður, sem leitt hafi til stóraukins
innflutnings, í samkeppni við innlenda
framleiðslu. Að vísu vom þessir tollar
aldrei felldir niður, eins og haldið er
fram, heldur skipt um nafn á þeim
og nú heita þeir vörugjöld, en ekki
tollar. Endanlegu áhrifín fýrir neyt-
endur eru þó hin sömu.
Eftir því sem ég hef helst getað
lesið mér til um, þá var einn megin-
tilgangurinn með samningnum um
EES, að stuðla að
frjálsu óhindruðu vöru-
flæði innan svæðisins
og að vörur ættu þar
að keppa á jafnrétt-
isgrundvelli. Með því
hef ég talið að átt væri
við að vörur, hvort sem
þær væru innlendar eða
innfluttar, kepptu á
grundvelli verðs og
gæða, ekki á því frá
hvaða landi þær kæmu.
Nú kann það vel að
vera, að ég hafí misskilið
innihald samningsins,
eða iðnaðurinn lesið aðra
útgáfu af samningnum
en þá sem ég hef undir
höndum. Af tilvitnuðu átaki að
marka, virðist sem verðið og gæðin
skipti ekki lengur máli. Aðalatriðið
Hvenær telst vara vera
íslenzk?, spyr Baldvin
Hafsteinsson, og segir,
að svo virðist sem verð-
ið og gæðin skipti ekki
lengur máli.
er, að varan skuli vera íslensk. Það
hefur aftur leitt af sér vandamál
einkum það, hvenær telst vara ís-
lensk? Það hefur því miður færst í
vöxt, að óprúttnir „framleiðendur"
hafa markaðssett erlendar fram-
leiðsluvörur undir merkjum átaksins
og þar með notið góðs af þjóðernisvit-
und landans. Dragi maður ályktanir
af þessu, má helst ætla, að íslensk-
um iðnaði hafi ekki tekist að aðlaga
sig breyttum aðstæðum og gera sig
samkeppnisfæran við innflutning.
Hann þurfi því að höfða til þjóðernis-
vitundarinnar til að tryggja afkomu
sína. Er iðnaðurinn enn í ösku-
stónni?
Steininn tekur þó úr, herra ráð-
herra, þegar iðnaðarráðherra gengur
fram fyrir skjöldu, og staðhæfir, að
einhveijir tugir milljóna króna
myndu sparast, ef innlend fram-
leiðsla væri valin í hvert sinn, fram
yfir innflutta vöru og að verulegur
fjöldi starfa myndu skapast við þessa
breitni landans. Ráðherrann lét þess
hins vegar að engu getið, hvert yrði
tekjutap ríkisins, ef innflutningur
stöðvaðist. Né heldur gat hann um
það, hversu mörg störf þeirra sem
að innflutningi standa myndu tapast,
ef landinn léti blekkjast af þessari
staðleysu. Þá hefði ég haldið, að ráð-
herra gerði að umtalsefni, hversu
mjög almenningur i landinu gæti
sparað, ef hann fengi að kaupa land-
búnaðarvörur á eðlilegu verði, en
þyrfti ekki að búa við uppsprengt
gerviverð framleiðenda, sem nýtur
skjóls af svivirðilegum ofurtollum.
Því spyr ég yður herra viðskipta-
ráðherra, ætlið þér að láta þessu
ósvarað?
Höfundur er lögmaður hjá Félagi
íslenskra stórkaupmanna
Baldvin
Hafsteinsson
Þekking o g at-
vinnuþróun
iippbyggmg atvinnulífs í Eyjafirði og
á Reykjavíkursvæðinu
UNDANFARIÐ hafa
menn keppst við að
veija staðsetningu Sjáv-
arútvegsskóla Háskóla
Sameinuðu þjóðanna
(HSÞ) við Skúlagötuna
í Reykjavík. Kostulegt
er að heyra í þessu sam-
hengi talað um mis-
skilning norðanmanna,
óþarfa áhyggjur og sár-
indi. Það er öllum sem
að þessari ákvörðun
stóðu sammerkt að þeir
sjá málið aðeins með
þeim augum að það sé
sjálfgefið að ný stofnun
á borð við þessa sé stað-
sett í Reykjavík, þótt
finna megi ýmsa kosti
norðan heiða ef menn vilja sjá þá.
Þessir kostir eru að hluta til tíundað-
ir í grein eftir formann nfndar um
staðsetningu skólans. Þar kemur
skýrt fram að á Akureyri eru kennd
flest þau námskeið sem þörf er á auk
þess sem nábýli og náin tengsl Há-
skólans á Akureyri (HA) við sjávarút-
veginn eru nefnd til sögunnar sem
ótvíræður kostur. Hins vegar háir það
HA hvað þar eru stundaðar takmark-
aðar rannsóknir, hve bókasöfn á Ak-
Staðsetning Sjávarút-
vegsskóla HSÞ á Akur-
eyri hefði, að mati
Bjarna Kristinssonar,
fallið vel að markmiðum
ríkisvaldsins.
ureyri eru „vond“ og að kennarar við
HA séu lítt eða ekki hæfír til að kenna
við HSÞ vegna lítillar starfs- og rann-
sóknareynslu. Sem sagt að háskóla-
umhverfíð á Akureyri sé ekki í stakk
búið til að taka við þessum skóla.
Ef aðeins á að líta á þætti eins
og hærra þjónustustig, hvar flestir
vísindamenn starfa og hvar flestar
opinberar stofnanir eru þegar velja
á slíkri starfsemi stað er svarið sjálf-
gefíð. Ef þessi sjónvarmið hefðu ráð-
ið fyrir 8 árum hefði Háskólinn á
Akureyri aldrei verið stofnaður og
sá vísir að öflugu háskólaumhverfi
sem upp er risinn á Akureyri væri
ekki til. Háskólinn á Akureyri er
ekki enn orðinn 10 ára en hefur þeg-
ar sannað gildi sitt með áþreifanleg-
um hætti. Þessu sér greinilega stað
á jákvæðum breytingum á mannlífi
og atvinnulífi norðanlands en einnig
í ýmsum áhrifum á háskólaumhverf-
ið á landsvísu, t.d. hefur áhugi á
samstarfí við sjávarútveginn greini-
lega aukist hjá háskólamönnum.
Stofnun HA var pólitísk ákvörðun
sem var umdeild á sínum tíma. En
ákvörðunin var samt sem áður tekin
og jafnframt var ákveðið að setja á
fót háskólanám í sjávarútvegsfræð-
um. í tengslum við Háskólann á
Akureyri starfa útibú frá Hafrann-
sóknastofnun og Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins. Á Akureyri hefur á
ótrúlega skömmum tíma orðið mikil
samþjöppun þekkingar á mörgum
sviðum sjávarútvegs og öðrum svið-
um matvælavinnslu. Þar og í nálæg-
um sveitarfélögum eru rekin fram-
sæknustu fyrirtæki í sjávarútvegi á
íslandi.
Stofnun HA er eitthvert besta
dæmið um jákvæða byggðastefnu
hérlendis. Því fé sem varið var í því
skyni var vel varið og hefur skilað
sér í aukinni þekkingu á landsbyggð-
inni og breyttu menntunarmynstri.
Við uppbyggingu HA hefur verið
leitast við að skapa nýja möguleika
í menntun, en ekki að flytja á stað-
inn stofnanir eða námsbrautir sem
fyrir eru annars staðar. Unnið er að
eflingu rannsókna á Akureyri þótt
langt sé í að HA geti
keppt við Háskóla ís-
lands í því efni. Það er
heldur ekki markmiðið
í sjálfu sér heldur að
HA og rannsóknastofn-
anir honum tengdar
geti þjónustað atvinnu-
lífið og jafnframt verið
það þekkingarsetur
sem sáð var til við
stofnun HA og áréttað
var í ályktunum Alþing-
is og ríkisstjómarinnar
um eflingu HA og rann-
sóknarstarfsemi á
svæðinu. Staðsetning
Sjávarútvegsskóla HSÞ
á Akureyri hefði fallið
vel að öllum markmið-
um ríkisvaldsins, bæði hvað varðar
uppbyggingu HA, eflingu rannsókna-
starfsemi í Eyjafirði og jafnframt
verið myndarlegt framlag Islands til
aðstoðar við þróunarlöndin.
Þróun atvinnulífsins er í átt til
meiri þekkingar. Á Akureyri hafa
byggst upp stórfyrirtæki í sjávarút-
vegi sem byggjast á sérþekkingu.
Nú hafa nokkur þessara fyrirtækja
haft forgöngu um að atvinnulífíð
taki þátt í kostun á rannsóknastarfí
við matvælasetur á Akureyri í sam-
vinnu við ríkisvaldið. Hér er í raun
lagt til að færa rannsóknarstarf nær
fyrirtækjunum og vinna meira að
hagnýtum rannsóknum en gert hefur
verið hingað til. Matvælasetur á
Akureyri (MATVA) mun vinna í nán-
um tengslum við HA og aðrar rann-
sóknastofnanir í landinu og jafn-
framt vera grunnur undir aukna
verkmenntun í matvælaiðnaði. Með
þátttöku atvinnulífsins í stofnun
MATVA er verið að færa rannsókna-
starf frá hinu opinbera til fyrirtækj-
anna með umtalsverðum spamaði
fyrir ríkissjóð, fyrirtækin munu hins
vegar eiga auðveldara með að stunda
rannsóknir og vöruþróun út frá eigin
forsendum og að eigin frumkvæði
en hingað til.
Af framansögðu er ljóst að mikil
uppbygging á sér stað innan rann-
sókna- og menntunar á sviði mat-
vælavinnslu á Akureyri. I fjárlaga-
frumvarpinu er gert ráð fyrir áfram-
haldandi uppbyggingu HA. Rökin
fyrir því eru að aukin starfsemi í
menntageiranum muni skila sér í
þróttmeira atvinnulífí. Þannig stuðli
ríkisvaldið að þróun byggðar í Eyja-
fírði og er það vel. Áukin framlög
tikl kennslu í matvæla- og sjávarút-
vegsfræðum á Akureyri 1996 eru
þó minni en framlag íslenska ríkisins
til kennslu í nýjum Sjávarútvegs-
skóla HSÞ í Reykjavík. Islenska rík-
ið ber langstærsta hluta kostnaðarins
við stofnun skólans þannig að íslend-
ingar hljóta að ákveða hvar hann er
staðsettur.
Ekkert bendir til annars eins og
staðan er nú en að 90% nýrra starfa
næstu ára verði til á höfuðborgar-
svæðinu. Langstærstur hluti þeirra
starfa er tilkominn vegna afskipta
hins opinbera og gildir þá einu hvort
verið er að tala um stóriðju, virkjan-
ir, gerð samgöngumannvirkja eða
uppbyggingu í menntun og rann-
sóknum. Það er algerlega óviðun-
andi að hið opinbera byggi upp at-
vinnulíf með þessum hætti á einu
horni landsins en ætli öðrum land-
svæðum að sjá um sig sjálf. Hvað
ætla ráðamenn að gera til að sporna
við þessari þróun? Það eina sem
getur breytt þessari þróun eru póli-
tískar ákvarðanir eins og sú að ef
Háskóli Sameinuðu þjóðanna á að
vera á íslandi verður hann staðsett-
ur á Akureyri. Við verðum að búa
á fleiri en einum stað í þessu stóra
landi okkar.
Höfundur er sjávarútvegs-
verkfræðingur og starfar
sem framkvæmdastjóri
Iðnþróunarfélags Eyjafjarðar.
Bjarni
Kristinsson