Morgunblaðið - 29.10.1996, Blaðsíða 35
MORGUNBLAÐIÐ
KORNELÍA
JÓHANNSDÓTTIR
+ Kornelía Jó-
hannsdóttir var
fædd í Ólafsfirði 1.
júní 1907. Hún lést
á Landspítalanum í
Reykjavík 18. októ-
ber síðastliðinn 89
ára að aldri. For-
eldrar hennar voru
Sigríður Guð-
mundsdóttir, f.
1882, d., 1965, og
Jóhann Ólafsson, f.
1883, d. 1969.
Kornelía giftist
1931 Angantý Ein-
arssyni, f. 1906, d.
1974. Þau eignuðust sjö börn.
Þau eru: 1) Sigríður, f. 1932,
d. 1983, sem gift var Jóni Kjart-
anssyni, f. 1930 og eignuðust
þau sex börn. 2) Þórunn Ólafs-
dóttir, f. 1933, sem tekin var í
fóstur. Hún er gift Jóni K.
Björnssyni, f. 1928, og eiga þau
sex börn. 3) Björgvin, f. 1935,
d. 1990, sem eignaðist tvö börn.
4) Ragnheiður Ólöf, f. 1937,
sem er gift Sævari Einarssyni,
f. 1937, og eiga þau þrjú börn.
5) Matthías Einar,
f. 1939, d. 1981, sem
átti einn son. 6) Jó-
hann, f. 1940, sem
er kvæntur Hall-
dóru Sumarliða-
dóttur og eiga þau
tvö börn. Hann á
auk þess fjögur
börn af fyrri hjóna-
böndum. 7) Aðal-
heiður Margrét, f.
1943, sem er gift
Bjarna Vilhjálms-
syni, f. 1936, þau
eiga eina dóttur og
hún auk þess fjögur
börn.
Þau Kornelía og Angantýr
bjuggu með börnum sínum á
Siglufirði, í Vestmannaeyjum
og í Reylqavík. Hún var hús-
móðir en vann jafnframt utan
heimilis, einkum i fiskvinnslu
og við ýmis þjónustustörf. Síð-
ustu árin bjó hún á Hrafnistu
í Reykjavík.
Útför Kornelíu verður gerð
frá Fossvogskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Nú hefur hún amma mín lokið
sínum hérvistardögum. Eftir
stranga sjúkralegu kvaddi hún
þennan heim, að vísu þjáð og þorr-
in þrótti, en sátt við lífshlaup sitt.
Lífshlaup sem þó hafði ekki verið
neinn dans á rósum.
Þegar amma fæddist á fyrsta
áratug aldarinnar, biðu hennar þau
örlög að vera sett í fóstur til vanda-
lausra. Sigríður, móðir hennar, var
veik af taugaveikinni og þurfti að
koma vikugömlu stúlkubarninu fyr-
ir á bæ frammi í sveit í Ólafsfírði.
Þetta hefur vafalaust verið hugsað
sem bráðabirgðaráðstöfun, en hlut-
irnir æxluðust þó þannig, að amma
bjó aldrei í föðurhúsum, heldur var
hjá ýmsum vandalausum fram á
fullorðinsár. Það hefur vafalaust
verið erfið ákvörðun fyrir foreldra
hennar, þau Sigríði og Jóhann, að
senda dóttur sína frá sér og líkast
til enn erfiðara að geta ekki tekið
hana til sín aftur. En til þessa úr-
ræðis máttu margar alþýðufjöl-
skyldur grípa áður fyrr. Amma
minntist þess síðar á ævinni, hversu
sárt þetta tók hana sjálfa og hversu
erfitt hún átti með að skilja þetta
hlutskipti sitt. Þótt sjaldnast sætti
hún harðræði í þessum vistum sín-
um í æsku, var kosturinn oft naum-
ur og vinnuharkan gjarnan mikil.
Enda Ienti hún stundum á fátækum
heimilum sem tóku til sín „niður-
setninginn“ til að drýgja tekjurnar.
Þegar amma var orðin tvítug fór
hún að ráða sig til ýmissa starfa,
sem vinnukona á heimilum heldra
fólks, sem kaupakona til sveita og
sem línustúlka á Siglufirði og í
Ólafsfirði. Árið 1931 var hún í vist
hjá gullsmiðshjónunum í Vest-
mannaeyjum og kynntist ungum
Svarfdælingi, sem var þar til sjós.
Þau felldu hugi saman og giftu sig
12. september 1931. Þetta var hann
Angantýr afi minn. Fyrstu þijú hjú-
skaparárin bjuggu þau í Eyjum, en
fluttust þá til Siglufjarðar. Þar áttu
þau heimili í rúm 20 ár og fluttu
þá aftur til Eyja. Afi var mest á
sjó, ýmist fyrir norðan eða sunnan
land og amma sá um heimilið, auk
þess að vinna úti. Þetta hafa verið
erfið ár, lífsbaráttan hörð og fá-
tæktin mikil. Sagan endurtekur sig
og það urðu örlög afa og ömmu að
þurfa að senda frá sér næstelstu
dóttur sína, Þórunni. En sá var
munur á, að hún var ættleidd af
þeim sæmdarhjónum Ólafi Sigurðs-
syni og Ragnheiði Konráðsdóttur á
Hellulandi í Skagafirði og tók hún
þar við búi af fósturforeldrum sín-
um. Amma minntist þeirra hjóna
ævinlega með þakklæti.
Amma og afi voru alla tíð fátækt
fólk og þótt hagur þeirra vænkaðist
nokkuð eftir seinna stríð, áttu þau
aldrei þakið yfir höfðum sér, heldur
þurftu að leigja sér húsnæði alla
tíð utan einu sinni, þegar hún amma
keypti „Ásgeirsbraggann" á Siglu-
firði. Söguna af þessum fasteigna-
kaupum heyrði ég ömmu segja oft.
Þar sem mér fmnst hún lýsa vel
áræði og þrautseigju ömmu, endur-
segi ég hana hér: Þetta mun hafa
verið árið 1951. Afí var á þessum
tíma á saltfiski við Grænland og
amma vár með börnin í lélegu hús- .
næði, þar sem vatn flæddi iðulega
inn í votviðri. Eftir að hafa eytt
aðfangadagskvöldi með börnin í
vatnsaga á gólfum og kulda í
þokkabót, þar sem eldurinn dó í
stónni, greip amma til sinna ráða.
Eftir að hafa farið bónleið til eig-
anda íbúðarinnar, sem taldi sig
ekkert geta fyrir hana gert, gekk
hún á fund forstjóra Síldarverk-
smiðjunnar og falaðist eftir her-
mannabragga sem breytt hafði ver-
ið í íbúðarhúsnæði. Forstjórinn tók
því fálega í fyrstu. Benti á að amma
væri gift kona og gæti ekki keypt
fasteign án hans samþykkis. En
amma sá við þessu og lagði til að
Björgvin, elsti sonur sinn, yrði
skráður eigandi braggans. Þetta
samþykkti forstjórinn og amma
flutti inn með börnin sín.
Ég kynntist afa og ömmu þegar
þau fluttu til Vestmannaeyja öðru
sinni, þegar ég var fimm eða sex
ára. Móðir mín hafði þá búið í Eyj-
um ásamt föður mínum í sjö ár, en
yngri systkini hennar bjuggu enn í
foreldrahúsum. Það er óhætt að
segja að þessir ættingjar sem við
Kjartan bróðir „eignuðumst" þetta
haust hafi breytt miklu í lífi okkar.
Heimilisbragurinn var með öðrum
hætti en ég átti að venjast. Gesta-
gangur var mikill og amma var ein-
lægt að uppvarta fólk með mat eða
kaffi og meðlæti. Hún var ör og
kvik, gerði öll verk með hraði, eins
og hún væri alltaf að flýta sér.
Reyndar hljóp hún alltaf við fót.
Aldrei sat hún til borðs eða
skammtaði sér á disk, heldur borð-
aði afgangana af diskum barnanna.
Það var eiginlega ekki fyrr en ég
var orðinn fullorðinn og fór að bjóða
ömmu og afa í mat sjálfur að ég
sá hana sitja til borðs. Ymis orð sem
hún notaði ollu mér heilabrotum:
Þegar fólk sagði ósatt, hét það
skreytni og rifrildi hétu stælur. Ég
á einhvern tíma að hafa spurt hana
móður mína hvort hún amma væri
útlensk. „Af hveiju heldurðu það?“
spurði móðir mín. „Hún segir svo
skrýtin orð.“ Best gæti ég trúað
að hún amma hafi verið það sem
nú til dags er kallað „erfíð í sam-
skiptum". Hún hafði sínar skoðanir
á flestum hlutum og sagði þær yfir-
leitt umbúðalaust. Þá var það nán-
MINNINGAR
ast óvinnandi vegur af fá hana ofan
af skoðunum sínum og oft urðu
harðar „stælur“ við eldhúsborðið.
Þessi staðfesta og baráttuandi
höfðu gefíst henni vel í harðri lífs-
baráttu.
Afí var líkur ömmu að því leyti
að hann var mikill dugnaðarforkur
til vinnu, en hæglátur var hann í
daglegum saniskiptum og sagði
yfirleitt fátt. Ég sé afa fyrir mér á
þessum árum, að koma heim úr
vinnu hokinn og beinaberan með
tignarlegt nef, með kaffíbrúsa og
bitabox í neti, í dökkblárri duggara-
peysu og snjáðum vinnubuxum og
með sixpensara á höfði. Þegar talað
er um vinnulúnar hendur, detta mér
í hug hendurnar hans Angantýs
afa. Síðustu árin sem amma og afi
bjuggu í Eyjum var afi starfsmaður
Verkalýðsfélags Vestmannaeyja og
sá um rekstur Alþýðuhússins. Gerði
hann hvort tveggja af mikilli sam-
viskusemi og myndarskap og við
síðar talda verkefnið naut hann
dyggrar aðstoðar ömmu.
Amma og afi fluttust síðan til
Reykjavíkur um 1965. Ári síðar
hélt ég til höfuðstaðarins til náms
og var fyrsta veturinn í fæði og
húsnæði hjá þeim í Bergstaðastræt-
inu. Á þessum tíma kynntist ég
þeim upp á nýtt. Afí vann í Ölgerð-
inni og amma var dagmamma.
Amma var alltaf að gefa mér að
borða og afí kom heim með hvítöl
á stórum plastbrúsum. Iðulega sát-
um við við eldhúsborðið og við
amma rökræddum trúmál og póli-
tík, meðan afí hlustaði þolinmóður
á okkur. Eða þá að móðurbræður
mínir komu í heimsókn og við horfð-
um ásamt afa á nokkurra mánaða
gamlar upptökur frá heimsmeist-
arakeppninni í Englandi. Amma
hins vegar bar í okkur veitingar.
Við þessi tækifæri fannst okkur
best að fá marineraða síld og hvítöl
frá Ölgerðinni. - Já, þetta var góð-
ur tími. Ég fitnaði að vísu heil
ósköp. En lærði að borða síld og
eignaðist vináttu afa og ömmu.
Námsárin mín í Reykjavík var
ég tíður gestur hjá afa og ömmu,
þó ég byggi ekki hjá þeim nema
einn vetur. En eftir tuttugu góð ár,
fór aftur að syrta í álinn. Matthías
sonur þeir veiktist alvarlegum sjúk-
dómi sem hann stríddi við í nokkur
ár. Þetta voru erfiðir tímar, en með
eigin dugnaði og góðri hjálp for-
eldra sinna tókst honum að vinna
bug á veikindum sínum. Um svipað
leyti fór heilsu afa að hraka mjög
og varð hann brátt óvinnufær. Þessi
ár voru ömmu erfíð, en aldrei heyrð-
ist hún kvarta. Afi lést 1. mars
1974, 67 ára að aldri. Ekki var síð-
ur þungbært fyrir ömmu að sjá á
eftir þremur börnum sínum í blóma
lífsins: Matthías lést í Noregi 1981
42 ára að aldri, Sigríður, móðir
mín, lést á sjúkrahúsi í London
1983, 51 árs, og Björgvin lést 1990,
55 ára gamall. Þótt ástvinamissir-
inn væri afar þungbær, missti hún
amma mín aldrei trúna á lífið og
styrktist við hveija raun.
Á þessum árum kynntist hún
ágætis manni, Sigurbirni Árnasyni,
vélstjóra hjá Eimskip. Þau bjuggu
saman frá 1976 og voru hvort öðru
góður félagsskapur og styrkur.
Hann lést 1986 og enn þurfti amma
að kveðja ástvin. Amma mat alltaf
mikils ræktarsemi barna hans og
tengdabama við sig. Eftir lát Sigur-
björns flutti amma á Hrafnistu í
Reykjavík. í fyrstu undi hún vist-
inni illa, var oft veik og fannst langt
á milli heimsókna. Sannast sagna
hélt ég þá, að hún amma mín ætti
ekki langt eftir, lífsþrótturinn virt-
ist þorrinn. En sem betur fer hafði
ég á röngu að standa. Enn á ný
reis hún upp, lagaði sig að aðstæð-
unum og fann lífí sinu farveg. Enn
á ný kom þessi kona mér á óvart
og ég fékk að kynnast á henni nýrri
hlið. - Hún var að vísu hætt að
hlaupa við fót og hún var hætt að
halda stórar veislur. En hún hafði
öðlast jákvæða lífssýn og æðru-
leysi. Hún fylgdist með afkomend-
um sínum sem eru tæplega 100.
Hún fylgdist með því sem efst var
á baugi í þjóðlífinu. Marga stundina
áttum við saman, á heimili mínu, í
litla herberginu hennar á Hrafnistu
ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1996 35
eða þá í símanum. Það er kannski
skrýtið, en þó ég hafi verið fulltíða
maður þegar ég missti móður mína,
gekk hún amma mín mér í móður-
stað og börnum mínum og bama-
börnum í ömmustað. Þessi síðustu
ár var hún þeim svo einstaklega
góð og þau syrgja hana sárt. -
Sjálfur er ég henni þakklátur fyrir
allt sem hún kenndi mér um lífið.
Ekki svo að skilja að hún hafí hald-
ið yfir mér langa fyrirlestra. Nei,
það sem hún kenndi mér, kenndi
hún mér með því að vera sú sem
hún var. Hún kenndi mér um el-
lina, um að sættast við lífíð, um
að gefast ekki upp fyrir andstreym-
inu.
En þakklátastur er ég þó fyrir
hve síðasta sumarið sem hún lifði
var henni viðburðaríkt og gleðilegt.
Heimsókn hennar til Aðalheiðar
dóttur sinnar á Siglufírði og ferðin
til Vestmannaeyja á niðjamót for-
eldra hennar, voru henni miklir
gleðigjafar sem hún þreyttist aldrei
á að rifja upp.
En nú er hún öll þessi lágvaxna
kona með stóra hjartað og kjarkinn
óbilandi. Hún háði sitt síðasta stríð
á Landspítalanum í Reykjavík. Við
hlið hennar stóðu börnin hennar
þijú, Ragnheiður Ólöf, Jóhann og
Aðalheiður, og veittu henni styrk
og hlýju allt til enda. Þau þakka
læknum og öðru starfsfólki á deild
13Ð á Landspítalanum natni og
umhyggju við umönnun ömmu og
hjálpsemi við aðstandendur.
Einar Gylfi Jónsson.
Nú þegar Kornelía er látin langar
mig til að minnast hennar með
nokkrum orðum. Ein af mínum
fyrstu bemskuminningum er
Korna. Við mamma komum til
hennar að kveldi til. Hver ástæðan
fyrir þessum komutíma var er ég
búin að gleyma en ég fór að sofa
við hliðina á Sissí, elstu dóttur
þeirra hjóna, jafnöldru minni og
æskuvinkonu. Éftir þetta áttum við
mamma, sem alltaf vomm einar,
athvarf hjá þeim hjónum. Það var
alltaf pláss í einhveiju rúmi og aldr-
ei hörgull á aukabita og við Sissí
urðum samferða eins og systur. Þó
að börnunum hjá þeim hjónum
fjölgaði komst ég alltaf fyrir og
yfír mig gekk allt það sama og hin
börnin: Ástúð, matur, hirting og
hreinlæti og þó að við mamma fær-
um burt vegna atvinnu hennar hafði
ekkert breyst hjá Kornu þegar við
komum til baka nema kannski hafði
barn bæst í hópinn.
Og árin liðu. Við Sissí vorum elst- ***
ar og á stúkufundum þurftum við
að bera ábyrgð á óþægðinni í þeim
litlu. Og enn liðu árin. Við urðum
ungar stúlkur og ientum oft í mikl-
um vandræðum við að losna við
Bjögga eða Matta sem báðir eru
látnir. En á æskuárunum eltu þeir
okkur, njósnuðu og blöðruðu síðan
í mömmu eða Komu ef við gátum
svindlað okkur inn á bannaðar bíó-
myndir eða fengið hjálp við söltunina
frá einhveijum sætum sjóara sem
settist á bryggjusporð Siglufjarðar
á þessum uppgangsárum. Þótt oft
hafí verið örðugt að komast undan
árvökulú augnaráði þeirra mömmu
og Komu þá er æskan glúrin.
Unglingsár okkar Sissíar fléttuð-
ust saman við síldarævintýri Siglu-
fjarðar og ég veit að allt fram á
síðustu stundu fylgdi augnaráð
Kornu og umhyggja mér en vinátta
þeirra mömmu hefur staðið óhagg-
anleg í yfir 60 ár. Þó að ferðunum
fækkaði hlýtur sá þráður að hafa
verið sterkur sem tengdi þessar
æskuvinkonur, því hefði Korna lifað
hefði hún orðið 90 ára nsæta sumar
og mamma er 87.
Þó að Korna ætti öll þessi ár
að baki og alla þá sorg, að sjá á
eftir bæði Ángantý og börnunum '*r
þremur þá var hún eins fram á
síðustu stundu, glaðvær og gaman-
söm, og síðast núna fyrir nokkrum
dögum, þá orðin fársjúk, gerðu þær
vinkonur grín að gömlum minning-
um og Korna kímdi til mín og
spurði glettin hvort ég væri gróin
þeirra sára sem ég hlaut er hún
tuktaði mig í æsku. Korna, ég
þakka öll þau skipti sem þú tókst
á móti mér, ég þakka fyrir okkur
mömmu og fyrir það athvarf sem
við áttum hjá þér.
Ragnheiður.
Crfisdrykkjur
lf^ttHU»oohú/id
HÍGfipi-inn
Sími 555-4477
K
miixxTnrr;
Erfidrjkkjur
P E R L A N
Sími 562 0200
TIIIIÍIIIIX
l3f$éj&kþn’
Safnaðarheimili J
Háteigskirkju iJ [
jyj
551 | JJ j 1
VANDAÐIR HANDUNNIR
LEGSTEINAR
S/sfensÁÁönnun
VERÐ FRÁ KR. 19.900
AFGREIÐSLAN OPIN KL. 13-18.
Nýbýlavegi 30, Dalbrekkumegin
Kópavogi. Sími: 564 3555
Islenskur elniviður
íslenskar steintegundir henta margar
afar vel í legsteina og hverskonar
minnismérki. Eigum jafnan til fyrir-
liggjandi margskonar íslenskt efni:
Grástein, Blágrýti, Líparít og Gabbró.
Áralöng reynsla.
Leitið
upplýsinga.
BÍS. HELGAS0N HF
ISTEINSMIP JA
SKEMMUVEGI 48 • S(MI 557 6677