Morgunblaðið - 29.10.1996, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1996 45
1
i
j
ð
5
J
4
:
:
<
(
<
i
<
i
i
i
BRÉF TIL BLAÐSINS
Frægð
og gervileiki
Spurning
um eignarrétt?
Frá Tryggva V. Líndal:
HVER er uppskriftin að frægð í
þessum heimi?
Víst þurfa að koma til einhvers
konar dugnaður og sérhæfileikar.
En það er ekki nóg. T.d. hafa flest-
ir háskólakennarar og jafnvel flestir
félagar í Rithöfundasambandi ís-
lands slíkt til að bera. Þó eru fæstir
þeirra þekktir út fyrir þrönga hópa;
ekki einu sinni nafnkunnir, hvað þá
að flest fólk hafi heyrt eða lesið eina
málsgrein frá þeirra bijósti.
Niðurstaða mín er sú, að í raun
sér til svo mikið af verðugu fólki,
að ósköp eðlilegt sé að fátt af því
nái að verða mjög þekkt. Til að svo
megi verða þarf meira að koma til;
það þarf að höfða til yfirborðslegri
hvata fólks, verða skemmtikraftar
af einhveiju tagi (þá getur það
kannski freistað þess að halda ein-
hveiju bitastæðu menningarefni að
almenningi í leiðinni).
Dæmi: Hefði Sigurður heitinn
Þórarinsson, jarðfræðingur, náð því
að vera svo þjóðfrægur án söngtexta
sinna?
Eða hefði söngkonan og tónskáld-
ið Björk Guðmundsdóttir orðið
heimsfræg án afgerandi sérvisku-
legrar raddbeitingar sinnar?
Frá Örnólfi Torlacius:
NÚ LIGGUR fyrir Alþingi tillaga
um að hámarkshraði á vegum með
bundnu slitlagi verði hækkaður úr
90 í 110 km á klukkustund. Flutn-
ingsmenn færa meðal annars þau
rök til stuðnings breytingunni að
með henni sé hámarkshraði á vegum
hérlendis færður til samræmis við
það sem tíðkist meðal nágranna
okkar.
Hér virðist mér gæta nokkurs
misskilnings. Ég veit ekki um nokk-
urt land hér í grennd þar sem leyfð-
ur hraði á vegum sambærilegum
þeim sem hér gerast bestir nálgast
110 km. Á Bretlandi er hámarks-
hraði á vegum 70 mílur á klukku-
stund (112,6 km). En þessi hraði er
aðeins leyfður á hraðbrautum þar
sem þijár eða fleiri akreinar eru
samsíða í hvora átt, hvergi er um-
ferð á móti og hvergi krossgötur.
Á öðrum aðalvegum er lægri há-
markshraði. Á vegum utan þéttbýlis,
þar sem umferð er í báðar áttir, er
hámarkshraðinn 50 mílur (80
km/klst.). Þessir vegir samsvara
bestu vegum með bundnu slitlagi
hérlendis.
Svipaðar reglur eru í gildi á Norð-
urlöndum. í Danmörku er hámarks-
hraði utan þéttbýlis 80 km/klst.,
nema 100 á hraðbrautum. Norð-
menn leyfa 80 km hraða en 90 á
hraðbrautum. í Svíþjóð er aðalreglan
90 km, nema á hraðbrautum og þar
sem aðstæður eru sérlega góðar. Þar
má aka á 110 km hraða. í Finn-
landi er aðalreglan 80 km, en frávik
eru niður í 60 km og upp í 100.
í Handbók FÍB (útg. 1987) eru
upplýsingar um ökureglur í Evrópu.
I langflestum löndum er hámarks-
hraði á vegum utan þéttbýlis, öðrum
en hraðbrautum, 80 eða 90 km/klst.
Hámarkshraði á hraðbrautum er víð-
ast á bilinu 100 til 120 km. Á Ítalíu
fer hámarkshraði eftir vélarstærð
bíla og kemst upp í 110 km á al-
mennum vegum og 140 km á hrað-
brautum. Þetta virðist eina dæmið
í allri Evrópu um þann hámarks-
hraða á almennum vegum sem flutn-
ingsmenn frumvarpsins vilja taka
upp hérlendis. Má þó ætla að þeir
vegir á Ítalíu sem við er miðað séu
flestir betri en hringvegurinn eða
Keflavíkurvegurinn.
í Þýskalandi, þar sem hraði á
hraðbrautum er ótakmarkaður (en
mælt með 130 km hámarki), er
Eða hefði skáldsagnahöfundurinn
Einar Kárason fengið kvikmyndir
gerðar eftir skálsdögum sínum ef
hann hefði ekki reynt að stilla inn á
hið séríslenska í verkum sínum, líkt
og kvikmyndaiðnaðurinn þarf að gera?
Gæti Atli Heimir Sveinsson verið
frægastur fremstu tónskálda á ís-
landi ef hann hefði ekki sinnt leik-
hússtónlist?
Er ekki Thor Vilhjálmsson fyrst
og fremst frægur fyrir ættgöfgi,
skrif um ferðalög og þjóðlega hluti,
sem og fyrir fjölhæfni sína í listum
og íþróttum, fremur en fyrir flestar
skáldsögur sínar; sem hann þó fékk
Bókmenntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs fyrir um árið?
Væri nokkuð hinn ágæti rithöf-
undur, Guðbergur Bergsson, afger-
andi iandsfrægur ef hann hefði ekki
skrifað hnyttilega um kynferðismál
í sumum skáldsögum sínum?
Væri Davíð Oddsson þekktur sem
sjónvarpsleikritahöfundur ef hann
væri ekki stafnbúi í Sjálfstæðis-
flokknum?
Var ekki Hrafn Gunnlaugsson,
rithöfundur, fyrst og fremst þekktur
fyrir persónutörfra sína?
Hef ég nú nefnt hina frægustu
félaga mína í RSÍ.
leyfður hraði á öðrum vegum utan
þéttbýlis 100 km.
í Þýskalandi var hámarkshraði
fyrir nokkru lækkaður (og settur á
þar sem hann var ekki fyrir) þegar
spara þurfti olíu. Við þetta dró veru-
lega úr umferðarslysum, en þrátt
fyrir það létu yfirvöld undan þrýst-
ingi „hagsmunaaðila" og settu fyrri
reglur í gildi þegar olíukreppan var
gengin hjá. Svipuð reynsla er frá
Bandaríkjunum: Lækkun á öku-
hraða dregur úr slysum.
Onnur röksemd, sem flutnings-
menn tillögunnar færa fram til
stuðnings meiri hámarkshraða, er
að íslenskir ökumenn sinni ekki lög-
boðnum hraðatakmörkunum. Þetta
má vissulega til sanns vegar færa,
en það hefur ávallt loðað við, hver
sem hámarkshraðinn hefur verið
hveiju sinni. Er ástæða til að ætla
að löghlýðnin vaxi nú með meiri
ökuhraða?
Sú meginröksemd flutnings-
manna frumvarpsins um meiri öku-
hraða, að með lögfestingu þess sé
verið að nálgast ástandið í grann-
löndum okkar, er greinilega á mis-
skilningi byggð. Með hliðsjón af því,
og af margfaldri reynslu á því að
aukinn hraði í umferð hefur í för
með sér fleiri slys, fer ég fram á
það við flutningsmenn, sem ég þekki
suma, og af góðu einu, að þeir dragi
frumvarpið til baka í ljósi fyllri upp-
lýsinga. Að öðrum kosti bið ég þing-
heim að hafna frumvarpinu.
ÖRNÓLFUR THORLACIUS,
Bjarmalandi 7, Reykjavík.
Athugasemd
Frá Kristjáni Hall:
VEGNA skrifa Guðbjargar Vil-
hjálmsdóttur í Bréfi til blaðsins sl.
laugardag, undir fyrirsögninni
Manchester - Reykjavík, er rétt að
eftirfarandi komi fram:
Ferð sú sem G.V. gerir að um-
ræðuefni var ekki farin í boði Olís
eða styrkt af fyrirtækinu á nokkurn
hátt. Hið rétta er að starfsmannafé-
lag Olís tók á leigu flugvél þá sem
notuð var til ferðarinnar og bauð
öðrum starfsmannafélögum þátt-
töku. Að farmiðar í þessa ferð hafi
verið gefnir er út í hött.
KRISTJÁN HALL,
formaður starfsmannafélags Olís.
Úr fortíðinni má nefna fleiri nöfn:
Eru ekki myndlistarmennirnir
Kjarval og Einar Jónsson fyrst og
fremst hentugir sem tákn fyrir ís-
lenska myndlist almennt?
Er upplýsingarmaðurinn Magnús
Stephensen ekki einkum frægur
vegna þess að svo fátt var um há-
menningarfólk hjá okkur á nítjándu
ötd?
Tilefni þessarar hugleiðingar er
fréttir af frægðarförum rithöfunda
úti í heimi: Um hina lítt þekktu
skáldkonu í Póllandi sem nú fékk
bókmenntaverðlaun Nóbels. En hún
benti réttilega á að hún væri aðeins
ein af hópi verðugra en hógværra
pólskra skálda sem hefðu getað
komið til greina. Sýnir þetta bara
að handahófskennt getur verið hvar
frægðareldinguna ber niður í snill-
ingahafinu.
Hitt tilefnið er sú frétt í dagblöð-
um hér; af forsíðum kanadískra dag-
blaða, að kanadíska skáldkonan
Margaret Atwood hafi sent frá sér
nýja skáldsögu. Af hverju heyrum
við ekki af slíkum tíðindum frá
Bandaríkjunum?
Ég held að þetta sér af því að
Kanada geri í því að hampa einum
rithöfundi til að hressa uppá sína
brotakenndu ímynd. Og að það sé
kvenréttindakona, af því vænlegt
sé að tefla henni gegn karlrithöf-
undunum í hinum tíu sinnum stærri
Bandaríkjum handan við landamær-
in. Er þá bara að vona að skájdkon-
ur Vestur-íslendinga og á íslandi
verði loksins frægar í kjölfarið, ef
rétt er.
Lærdómurinn af öllu þessu er þó
kannski sá helstur, að menningar-
mál snúast fyrst og fremst um að
búa til vel gerða einstaklinga, sem
eru kannski í raun meirihluti alls
fólks; en ekki bara snillinga,
skemmtikrafta og aðrar slíkar tild-
urrófur.
Frá Magnúsi Jónssyni:
HVER á fyrirtæki sem keypt er
fyrir almanna fé, er það sá sem
greiddi skattinn sinn eða sá sem
innheimti?
Bæjarstjórnarmenn um land allt
hamast nú við að selja hluti bæjar-
sjóða í allskyns fyrirtækjum sem
keypt voru fyrir skattpeninga bæj-
arbúa. Nýjasta dæmið um slíkt
kemur frá Akureyri, þar bíður
bæjarsjóður bæjarbúum þau kosta-
kjör að þeir fái forkaupsrétt _að
hlutabréfum sínum (hvors?) í ÚA
á sama verði og bæjarsjóður seldi
áður 10% af sínum hlut (hvers?) í
þessu annars ágæta félagi. Að auki
gefst bæjarbúum kostur á að fá
allt að 70% af kaupverði lánað til
allt að þriggja ára með Euro rað-
greið- slum. Nú er það þannig að
ef ég eða þú- kaupum eitthvað og
greiðum fullt verð fyrir, þá eigum
við hlutinn eftir það, er ekki svo?
Ef við vildum svo selja hlutinn aft-
ur fengjum við peningana okkar
aftur til baka, svona nokkurn veg-
inn, ekki satt? Við mundum ekki
sætta okkur við það að staðgreiða
hlutinn að fullu og vera síðan boð-
ið að kaupa hlutinn aftur til þess
að geta eignast hann, eða hvað?
Nú segja þeir sem sitja í bæjar-
stjórn að sér gangi bara gott eitt
til og það kann vel að vera, þeir
segjast ætla að nýta þá peninga
sem þannig koma í galtóman bæj-
arsjóðinn bæjarbúum til hagsbóta,
en hveijum er það annars að kenna
að bæjarsjóðurinn er tómur? Það
hefur örugglega ekki vantað í hann
þegar fyrirtækið var keypt eða
hvað? Þeir segja að ef þessi sala
gengi ekki eftir yrði að fresta ein-
hveijum framkvæmdum á vegum
bæjarfélagsins eða hækka skatta.
Þurfti ekki að fresta eitthveiju þeg-
ar fyritækið var keypt, það ekki
leitt til lægri skattlagningar að
framkvæma þá en ekki árum eða
áratugum síðar? Vaeri ekki réttast
að allir Akureyringar fengju sinn
hlut í ÚA sendan heim í formi
hlutabréfs frekar en að þeim væri
boðið að kaupa hlutabréf í fyritæki
sem þeir eiga nú þegar? Borgar-
ráðsmenn okkar Reykvíkinga.tala
á svipuðum nótum um sölu á Pípu-
gerðinni og malbikunarstöðinni,
þeir líkt og starfsbræður þeirra
fyrir norðan telja að þeir geti farið
sínu fram að vild án þess að spyija
eigandann (þig og mig) hvort við
viljum að þessi eða hin eign okkar
allra sé seld yfirleitt.
Ef bæjarsjóðir geta selt eignir
bæjarfélaga eða fyrirtæki, sem
komið var á fót fyrir almannafé,
eftir geðþótta þeirra sem með völd-
in fara í hvert sinn, til þess að þeir
geti staðið við kosningaloforð sem
bæjarfélögin hafa ekki fjárhagslegt
bolmagn til að standa undir er voð-
inn vís, þess vegna finnst mér að
ef selja á eitthvað það sem almenn-
ingur á, og gildir þá einu hver ger-
ir, ríki eða bær, eigi allir að fá sinn
hlut sendan heim. Vilji þeir síðan
selja geta þeir sem vilja keypt og
hinir greitt skatt af söluhagnaði sín-
um til ríkis og bæja sem fengju eitt-
hvað aukreitis til að eyða.
TRYGGVIV. LÍNDAL,
Skeggjagötu 3, Reykjavík.
MAGNÚS JÓNSSON,
Logafold 49, Reykjavík.
Þurfum við
hraðari umferð?