Morgunblaðið - 03.11.1996, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Nei,
VIÐ SÁLMASKÁLDIÐ
VORUM SJALDAN
Á SAMA MÁLI
Eiríkur Eiríksson frá Pag\7erðargerði, lauk störfum á
Alþingi eftir að hafa starfað þar sem bókavörður í tvo
áratugi. Eiríkur hefur víða komið við, fengist við
fræðistörf og numið lönd í ríki skáldskapar-gyðjunnar.
Pjetur Hafstein Lárusson ræddi við Eirík.
EIRÍKUR Eiríksson í bókasafni Alþingis.
AÐ þykja jafnan nokkur tíð-
indi, þegar þingmenn taka
staf sinn og hatt og yfirgefa
grámúraðan virðuleikann við
Austurvöll. Og víst er um
það, að sjónarsviftir er að
þeim sumum, þótt enn hafi
himnamir ekki hrunið, þrátt
fyrir brottför þeirra.
En jafnaugljóst og það er hveijum þeim, sem
fylgist með stjómmálum, þegar mannabreyting-
ar verða á Alþingi, þá dylst hitt flestum, þegar
starfsmenn þingsins hverfa þaðan og aðrir koma
í þeirra stað.
Á síðastliðnu ári lauk störfum á Alþingi Eirík-
ur Eiríksson frá Dagverðargerði eftir að hafa
starfað þar sem bókavörður í tvo áratugi. Ei-
ríki er margt til lista lagt. Hann hefur lagt
gjörva hönd á fræðistörf og numið lönd í ríki
skáldskapargyðjunnar, svo sem fram kemur í
eftirfarandi viðtali.
„Ég er fæddur í Dagverðargerði í Tungu-
hreppi á Fljótsdalshéraði, 16. desember 1928,
svo ég á sama afmælisdag og Framsóknarflokk-
urinn. Þar ólst ég upp og hafði þar lögheimili,
þangað til ég fluttist hingað suður 1975. Þama
var ég við búskap og fleira. En svo fékk ég
ofnæmi fyrir heyi og ýmsum gróðri. Þá var
mér algjörlega bannað að koma nálægt gripa-
hirðingum og heyskap. Þá var búskapnum vitan-
lega sjálfhætt. Það var 1967 sem ég hætti
honum.
Eftir það var ég þó nokkur ár fyrir austan.
Ég var þá það sem kallast á flnu máli, farand-
verkamaður. Á sumrin vann ég hjá Skógrækt
ríkisins á Hailormsstað. Svo vann ég í sláturhús-
um og hingað og þangað. Loks kom að því, að
ég þoldi ekki erfiðisvinnu. Þá ráðlagið læknir
mér að fá mér eitthvað léttara að gera. En
atvinnulíflð þama fyrir austan var heldur fá-
breytt. Þá vom fjöldamargir, sérstaklega þeir
sem ekki þoldu að vera í fiski, byggingavinnu
eða öðru erfiði, sem fóru úr héraðinu. Leið
flestra lá náttúmlega suður á Reykjavíkursvæð-
ið, eins og gengur. Og þangað fór ég.
Hitt er það, að pólitíkin var svolítið í þessu
öllu saman. Þama réðu kommúnistar og Fram-
sóknarmenn öllu. 0g þeir vora iðnir við að
koma sínum mönnum að, þegar færi gafst.
Ekki tókst það þó alltaf, því fyrir kom, að þeir
misstu spón úr aski sínum. En það var sjaldan.“
- Ég heyri að þú átt sama afmælisdag og
maddama Framsókn. Þykir þér það miður?
„Já, ég tel mér það ekki til gildis. Ég get
sagt þér það, að alveg frá því ég man fyrst
. eftir mér, var SÍS allsráðandi fyrir austan.
Móðir mín átti ævisögu Skúla landfógeta og
ég held ég hafi ekki verið nema tólf ára, þegar
ég las hana. Þegar ég las um viðureign Skúla
við Hörmangara og Almenna verslunarfélagið,
þótti mér sem Kaupfélag Héraðsbúa væri þar
stigið fram á spjöld sögunnar. Og mikið þótti
mér vænt um að lifa það, að geta ort eftir-
mæli um SÍS. Þau eru svona:
Frá Sambandi íslenskra samvinnufélaga er talið
með svindli og reikningskúnstum er baráttan háð.
í daganna erli, sem vita ei ijúkandi ráð,
rannsóknarspekingum verður nú málefnið falið.
Og Útvegsbankinn er órafjarlægur draumur,
iðjagrænn Smárahvammur horfinn á braut.
Seafood Company sett er í mikla þraut.
Sérhver kostur verður nú rýr og naumur.
Samskiptaörðugleikum á lofti halda,
lávarðar bítast grimmir um auð og völd.
Einfóldum sálum áhyggjum þunpm valda.
Syrtir í iofti í svipinn hverfandi landnyt,
sorgmæddir norpa hátt virtir framsóknarmenn.
Síðustu forvöð að setja upp heiðarleg andlit.
Ég vil taka það sérstaklega fram, að þegar
ég tala um hátt virta framsóknarmenn í þessu
kvæði, þá er það í tveimur orðum, til að undir-
strika það, að ég virði þá ekki mikils. Aftur á
móti virtu þeir sjálfa sig tii hárra launa, kóng-
amir hjá SIS. En virðing þeirra var ekki beinlín-
is í réttu hlutfalli við launin.
- Vel er kveðið. En ert þú maður níðskæld-
inn?
Já, ég tel nú réttara að segja það. Það er
nú líka svo, að ég byrjaði ekki að yrkja, fyrr
en ég fór að vinna hjá Skógræktinni. Þar vom
tveir sómamenn, sem sendu mér gjaman glósur
í bundnu máli. Nú, ég varð náttúrlega að svara
fyrir mig og stundum með orðavali, sem lítill
sómi er að.
- En leið þin lá sem sagt suður til Reykjavík-
ur?
Já, það var eins og áður segir árið 1975.
Þá reyndist hægt að nota mig sem bókavörð á
Alþingi, þótt ég hefði áður verið talinn ónothæf-
ur sem skjaiavörður á Egilsstöðum. Svona geta
menn hafnað í virðulegum störfum út á það
eitt, að fá ekki þá vinnu sem þeir sækjast eftir.
- Hvemig var svo aðkoman á bókasafni
Alþingis?
Hún var ágæt. Að vísu vomm við ekki alltaf
sammála, við Halldór sálmaskáld frá Kirkju-
bóli, sem var þama fyrir. Hann var þá að ganga
frá alþingismannatalinu, sem nær til 1975.
Nei, við sálmaskáldið vomm sjaldan á sama
máli. Þá kom hún sér vel, þjálfunin sem ég
hafði fengið í vafasamri kveðskapargerð austur
á Hallormsstað.
- Það hefur sem sagt einhver kveðskapur
flogið á milli ykkar?
Já, það er óhætt að fullyrða það. Þar flaug
svona eitt og annað.
- Manstu eitthvað af þvf?
Já, þá kemur nú að þingveislunum. Þær em
sérstakur kapituli út af fyrir sig. Þær em haldn-
ar í tvennu lagi, önnur fyrir þingmenn en hin
fyrir starfsmenn þingsins. Þingforsetamir sitja
þær þó báðar. Á þeirri fyrstu sem haldin var,
eftir að ég kom til starfa, fór Halldór að yrkja
um mig. Eg kann nú ekkert af því, enda fékk
ég það aldrei skrifað. En mér hafði fyrr um
daginn orðið litið í Dagblaðið. Þar sá ég í stjöm-
uspá Halidórs, að Venus yrði honum mjög hlið-
holl þann daginn. Mér hafði verið sagt, að í
þingveislum mætti ekki tala nema í bundnu
máli, svo ég hugsaði með mér, að Halldór skyldi
fá eina vísu út á þetta. Og hún er svona:
Versa skáldið vinum hjá,
Venus elda kyndir.
Heimur örvar, holdið þjá,
hugrenningasyndir.
Það vildi þannig til, að Halidór þurfti að sitja
tvær veislur þetta kvöld, því það var líka veisla
hjá templumm, þannig að hann kom ekki í þing-
veisluna, fyrr en búið var að borða og umræð-
ur hafnar.
Einhveijir vom sem sagt búnir að taka til
máls, a.m.k. frú Sigrún Ámadóttir, sem var
þama við prófarkalestur. Eitthvað hafði hún
haft uppi gamanmál. Nema að þegar Halidór
gengur í salinn, þá dettur mér í ailt í einu í hug:
Freisting lokkar fírrast vé,
fjölgar gamanmálum.
Falls er von á fomu tré,
freyðir vín á skálum.
Annað skipti var það, þegar Jón Helgason
var forseti sameinaðs þings, og þar með veislu-
stjóri. Helgi Seljan var þá forseti efri deildar
og þeir báðir templarar. Þetta þótti náttúrlega
ekki vemlega gott, því sem templarar máttu
þeir ekki veita vín, frekar en drekka það sjálf-
ir. En Sverrir Hermannsson, sem var forseti
neðri deildar bjargaði málunum og sá um vín-
föngin.
Þingveislumar em, samkvæmt hefðinni,
venjulegir þingfundir, en svona í öryggisskyni
þeir einu sem ekki em færðir til bókar.
Ekki man ég hvort þeir vom allir í sömu
stúkunni, Jón Helgason, Helgi Seljan og Hall-
dór frá Kirkjubóli. Ailavega vom þeir stúku-
bræður, Helgi og sálmaskáldið, báðir í stúkunni
Einingu. Svo það er ekki nema von, að af vör-
um mér hafí hrotið:
Halldórs bíður hlutverk aukið,
hrannir víns á borðum fljóta.
Einingar mun erfítt þraukið,
eygja má þá ráð til bóta,
fræga þraut hann fær að leysa,
forsetana endurreisa.
- Eitthvað fleira hefur þú nú sýslað í þing-
veislum, en að hrella sálmaskáldið frá Kirkju-
bóli?
Já, það flaug nú eitt og annað um sali. Ég
man t.d. eftir því, að í þingveislu sem haldin
var árið 1983, skömmu fyrir kosningar, þá fór
ég með smábrag, sem ég kalla „Bræðrabýti
hin nýju“. Það er undir sama bragarhætti og
Bræðrabýti Stephans G., en óskylt að öðm leyti.
í vitlausu viðskiptatafli
fer verðbólgan eldi um krær.
„Svipull er sjávarins afli“
en sífelldur taprekstur slær.
„Kreppa og kaupmáttarlækkun"
með „kvótum og áfangahækkun"
svo greiðsluþrot genpr oss nær.
Efnahagsuppbygging lækka
Ólafslög gagnslaus og köld.
Einstaklingsáhrifin smækka,
eflir nú flokksræðið völd,
og glefsandi „varðhundar valdsins"
í vígstöðu frekir til gjaldsins
með harðstjóm frá horfinni öld.
I öngþveiti er auðvelt að rata
nú alþýðu lamað er þrek,
þó sterk hljómi stórmæli krata
af „stofninum brotið er sprek“.
Visnar sá veikburða meiður
en vepr til hrakfara greiður
með amerísk áróðursbrek.
Völt sýnist Vilmundargeta
og vitrænan takmörkum háð,
staðreyndir stefnuna meta
en stjómviskan hispurslaus skráð.
Opið til boða og banna
er Bandalag jafnaðarmanna
þó lítið sé leiðtogans ráð.
íhaldið situr í svíma
sundrað í prófkjaraslag.
Vitnar um válega tíma
og versnandi alþjóðarhag.
„Uppsöfnuð" ólund af gjörðum
aðalsins vestur á fjörðum
svíkur þar samkomulag.
Aiþýðubandalag áður
austrænan magnaði seið,
bilar sá blekkingaþráður
til bölvunar leiðin er greið.
í ríkisstjóm ráðleysi eykur
rauðliðaflokkurinn veikur,
„Einhuga um íslenska neyð“.
Framsóknarauglit er frosið
flöktandi ásjónan bleik.
Hjá SÍS reyndist sóttmengað trosið
og samvinnan glataði leik,
tilfærslu tjóðruð í böndum
en Tíminn í nátttröllahöndum
vígður er villu og reyk.
- En varla hefur starfíð á bókasafni Alþing-
is einungist falist í því, að sitja þingveislur?
Nei, nei, mikil ósköp. Þama var náttúrlega
útlán á bókum. Og svo þurfti að leita ýmissa
upplýsinga fyrir þingmenn. Eins þurfti maður
alltaf að vera í viðbragðsstöðu að fínna greinar
í blöðunum, sérstaklega á seinni árum. Bæði
vitna þingmenn oft í þessar greinar og eins
hafa þeir mikinn áhuga á að vita hvað blöðin
segja um þá sjálfa. Sama gildir um útvarp og
sjónvarp. Hér er rekið fyrirtæki, sem heitir
Miðlun. Þar skrá menn niður allar þjóðmálaf-
réttir og sjálfsagt eitthvað fleira. Alþingi fær
svo þessar skrár og eftir þeim geta þingmenn
fylgst með því sem fram fer í útvarpi og sjón-
varpi. _
- Áttirðu góða samvinnu við þingmenn?
Það held ég megi segja. Auðvitað líkaði mér
misvel við þá, en þó vel við þá alla. En það er