Morgunblaðið - 05.11.1996, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGARNAR í BANDARÍKJUNUM
Talið að færri muni mæta á kjörstað en 1992
Léleg kjörsókn sögð
munu gagnast Dole
Washington. Reuter.
KJÖRSÓKN er yfír leitt minni í
Bandaríkjunum en annars staðar á
Vesturlöndum og er ýmsu kennt um
en þess má geta að í sumum lönd-
um, t.d. í Belgíu, er fólk sektað
fyrir að mæta ekki á kjörstað.
Ovenju mikil kjörsókn var í forseta-
kosningunum 1992 í Bandaríkjun-
um en þá var hún 55,2%, líkur eru
taldar á að hún verði mun minni
núna og allt að 90 milljónir manna
með kosningarétt láti hjá líða að
kjósa. í könnun sem gerð var hjá
Iowa-háskóla er sagt að lítil kjör-
sókn muni koma forsetaefni repú-
blikana, Bob Dole, og frambjóðend-
um flokksins í þingkosningunum til
góða. Um 140 milljónir manna eru
nú á kjörskrá.
Er þeir George Bush og Michael
Dukakis börðust um forsetaembætt-
ið 1988 var kjörsókn aðeins 50,1%.
Meðaltalskjörsókn í Bandaríkjunum
var á níunda áratugnum um 53%,
að sögn Samtaka kvenna sem kjósa,
og voru Svisslendingar einir iðnv-
æddra þjóða með lægra hlutfall en
þar var kjörsóknin 49%. Bandaríkja-
menn þurfa sjálfir að sjá um að
vera á kjörskrá þar sem þeir búa,
það gerist ekki sjálfkrafa og sums
staðar þarf að skrá sig með nokk-
urra mánaða fyrirvara. Loks má
geta þess að kosið er á virkum degi
vestra sem gæti valdið þar lélegri
kjörsókn en í Vestur-Evrópu þar
sem yfirleitt er kosið um helgar.
Víða í suðurn'kjunum var fyrr á
öldinni reynt að hindra kosninga-
þátttöku blökkumanna, er oft voru
lítt menntaðir og vart læsir, með
því að krefjast þess að fólk svaraði
flóknum spurningum um stjórnar-
skrána til að fá að skrá sig; „próf-
dómararnir" voru að sjálfsögðu hvít-
ir og tóku vægar á hvítum kjósend-
um.
Áhugi almennings minni
Að sögn CNN-sjónvarpsstöðvar-
innar er kjörsókn að jafnaði mikil
meðal aðfiuttra Bandaríkjamanna
er fengið hafa ríkisborgararétt, yfir
90% þeirra neyta kosningaréttarins.
Fyrir nokkrum árum voru sett lög
um að fólk gæti látið setja nafn sitt
á kjörskrá um ieið og það endumýj-
aði ökuskírteinið og mun þetta hafa
fjölgað kjósendum um fimm milljón-
ir frá 1992, alls eru nú 67,7% at-
kvæðisbærra Bandaríkjamanna á
kjörskrá.
Nefnd bandarískra kosninga-
rannsókna hefur birt nýja könnun
á kosningahegðun og spá um kjör-
sókn í dag. Curtis Gans, sem stjórn-
ar nefndinni, er ekki á því að fleira
fólk á skrá hljóti að merkja aukna
kjörsókn, hann spáir því að hún
verði talsvert minni en 1992 en hins
vegar meiri en 1988. Ef kosningarn-
ar 1992 eru undanskildar, en þá
fóru margir örvæntingarfullir á
kjörstað vegna vaxandi efnahags-
erfiðleika og kusu þann sem þeir
töldu geta bætt ástandið, hefur þró-
unin verið sú síðustu 35 árin að
dregið hefur úr kjörsókn.
„Kreppa og reiði geta aukið þátt-
tökuna stöku sinnum en eigi hún
að vera áfram mikil þarf andstæð-
an, vonin, að vera fyrir hendi,“ seg-
ir Gans. Af ýmsum ástæðum - lág-
kúrulegum aðferðum við kosninga-
baráttu, vaxandi vantrausti og fyrir-
litningu almennings og fjöimiðla
gagnvart stjórnmálamönnum og
auknum skorti á borgaralegum
dyggðum, sé afar lítið um slíka von.
Samkvæmt könnun nefndar Gans
horfðu þriðjungi færri á kappræður
forseta- og varaforsetaefnanna í
sjónvarpi en síðast og fréttaskýr-
ingaþættir á kvöldin um kosning-
arnar voru 40% minni að umfangi
en 1992. Stjórnendur sjónvarps-
stöðva eru þess fullvissir að áhugi
almennings sé mjög lítill og draga
þess vegna úr slíkri umfjöllun.
Fræðimenn hjá Iowa-háskóla eru
sammála Gans um að kjörsókn verði
lítil og repúblikanar hagnist á því,
kjósendur þeirra séu iíklegri til að
mæta á kjörstað. Verði kjörsókn
meiri en spáð er muni óháði forseta-
frambjóðandinn Ross Perot njóta
þess en Bill Clinton forseti tiltölu-
iega lítið.
Innbyggð
hlutdrægni?
Tom DeLuca, stjórnmálafræðing-
ur við Fordham-stofnunina segir að
léleg kjörsókn auki bilið milli ríkra
og fátækra; því lægra sem hlutfallið
sé þeim mun fleiri kjósi hlutfallslega
úr röðum velmenntaðs fólks með
háar tekjur og það velji sér fyrst
og fremst pólitíska fulltrúa sem það
telji þjóna hagsmunum sínum. Vel-
efnað fólk taki meiri þátt í opinberu
lífi en fátækir, sæki fleiri fundi og
sendi fleiri bréf til þingmanna og
gefí meira fé í kosningasjóði.
„Kjörsókn er svona léleg í Banda-
ríkjunum og munurinn á kjörsókn
eftir stéttum svona mikill vegna
hlutdrægni sem er óaðskiljanlegur
hluti stjórnmálakerfís okkar. Það
er aðeins hægt að fjarlægja þessa
galla með grundvallarbreytingum á
kerfínu," segir DeLuca.
VALDAHLUTFOLL A BANDARIKJAÞINGI
Kosið er um 34 af 100 sætum í öldungadeildinni að þessu sinni og
öll 435 sætin í fulitrúadeiidinni en sérstakar reglur gilda í Louisiana
og er í reynd þegar búið að kjósa um fulltrúadeildarsætin 5 þar.
Repúblikanar hafa nú meirihluta í báðum þingdeildum. Þeir eru með 235 sæti gegn
198 sætum demókrata í fulltrúadeild, en þar situr auk þess einn óháður, Bernara
Sanders frá Vermont, er oftast greiðir atkvæði með demókrötum og eitt sæti er nú
óskipað. Repúblikanar unnu meirihluta í fulltrúadeildinni 1994 í fyrsta sinn frá 1954.
Repúblikanar hafa 53 sæti gegn 47 sætum demókrata í öldungadeildinni.
Þegar atkvæði falla jafnt í öldungadeild, 50-50, getur varaforseti landsins, sem nú er
Al Gore, skorið úr með atkvæði sínu en hann er þingforseti samkvæmt stjórnarskrá.
Fulltrúadeildin
fii n
Öldungadeildin
n
FORSETI
Kosninga-
REPÚBLIKANAR DEMÓKRATAR ár REPÚBLIKANAR DEMÓKRATAR
Clinton
(Demókrati) l230
1994
Einn óháóur
Bush
176
(Repúblikani)
175
177
Reagan
(Repúblikani) 1182
166
45
45
53
54
192
Carter
(Demókrati) i
Ford
(Repúblikani)
143
144
191
Nixon
(Repúblikani) Pjso”
Johnson
192
(Demókrati) M8-7
140
42
36
32
Kennedy i17R
(Demókrati)
62 32
175
Eisenhower 1153
(Repúblikani) i 2qi
203
□
' Hawaii bættist við 1954 og Alaska1958 og þá fjölgaði um 2 sæti í öldungadeildinni í hvort sinn.
Endasprettur Clintons og
Doles líkari maraþonhlaupi
Sacramento, Kaliforníu, Manchester, New
Hampshire.
BILL Clinton Bandaríkjaforseti og
Bob Dole, forsetaefni repúblikana,
voru báðir örþreyttir og svefnlausir
þegar síðasti dagur kosningabarátt-
unnar hófst í gær og má segja að
endaspretturinn hafí verið líkari
maraþonhlaupi. Clinton varði síð-
ustu kosningafundum sínum í að
skora á kjósendur að neyta atkvæð-
isréttar síns og Dole beitti öllum
tiltækum ráðum til að saxa á for-
skotið, sem andstæðingur hans hef-
ur samkvæmt skoðanakönnunum.
Raddlítill Dole
Dole mátti vart mæla fyrir hæsi
á kosningafundi í Sacramento í
Kaliforníu á sunnudagskvöld.
„Ég hef flutt 23 ræður á undan-
fömum 24 klukkustundum," sagði
Dole.
Frambjóðandinn skoraði á kjós-
endur að styðja sig á hverjum kosn-
ingafundinum á fætur öðrum í Kali-
forníu. Þar eru flestir kjörmenn í
húfí af öllum ríkjum Bandaríkjanna,
eða 54. 270 kjörmenn þarf til sig-
urs og fær sigurvegarinn í hveiju
ríki alla kjörmenn þess í sinn hlut.
Dole hélt áfram linnulausri gagn-
rýni sinni á skort á siðferði í stjórn
Clintons og skoraði jafnframt á
stuðningsmenn auðkýfíngsins Ross
Perots, forsetaefnis Umbótaflokks-
ins, sem samkvæmt skoðanakönn-
unum hefur verið að sækja í sig
veðrið undanfarið, að veita sér
brautargengi.
var viðkvæðið hið sama, sættir, ein-
ing og atkvæði. „Þessar kosningar
eru stór stund,“ sagði Clinton í
Springfield í Massachusetts. „Ég
vil að við gerum meira saman.“
Clinton hefur um 30 prósentu-
stiga forskot á Dole í Massachu-
setts. Þar er hins vegar hart barist
um öldungadeildarsæti demó-
kratans Johns Kerreys. Repúblikan-
inn William Weld, ríkisstjóri
Massachusetts, er andstæðingur
Kerreys og eru þeir hnífjafnir.
Talar gegn fordómum
Clinton notaði helgina méðal
annars til að höfða til svartra og
tala gegn kynþáttafordómum.
Hann flutti tölu í kirkju svartra í
Tampa í Flórída þar sem svertingja-
leiðtoginn Martin Luther King
ávarpaði eitt sinn söfnuðinn.
„Við munum sigra
5. nóvember vegna
þess að ég treysti fólk-
inu og Clinton forseti
treystir ríkisstjóminni
og ég stend við orð
mín,“ sagði Dole í
West Covina á sunnu-
dagskvöld í sama
mund og röddin gaf
sig-.
„Eg mun segja
sannleikann, svo lengi
sem röddin heldur
mun ég segja sann-
leikann,“ bætti Dole
við í flýti.
Forskot Clintons
hefur minnkað undanfarið, ef
marka má skoðanakannanir, en er
þó enn ótvírætt. Dole kvaðst hins
vegar stefna að því að koma öllum
á óvart líkt og Harry Truman þegar
hann sigraði Tom Dewey árið 1948.
Dole hélt á lofti eintaki af dag-
blaðinu Chicago Tribune frá 1948
með fyrirsögninni „Dewey sigrar“
og sagði: „Eg hitti aldrei Dewey
forseta.“
Blaðið fór í prentun áður en úr-
slit vora kunn, en ritstjórn þess
ákvað að treysta skoðanakönnun-
um, sem bentu til forskots Deweys,
í forsíðufréttinni.
Clinton á Austurströndinni
Bili Clinton ferðaðist á sunnudag
eftir endilangri Austurströndinni,
frá sólarströndum í Flórída til frost-
kulda í Maine. Hvar sem hann kom
„Við munum aldrei ná að sýna
okkar besta ef við felum stjórnar-
taumana í hendur þeim, sem telja
að okkur farnist betur hveiju í sínu
lagi og reyna að fara þá leið með
því að reka fleyga á milli okkar og
nýta ótta okkar og sannfæra okkur
um að bræður okkar og systur af
öðram kynþáttum, öðram trúar-
brögðum og öðrum stigum lífsins
séu eðlislægir óvinir okkar,“ sagði
Clinton. „Það er ávísun á stórslys."
Sigurvissa í herbúðum
Clintons
Samkvæmt daglegri skoðana-
könnun Reuíer-fréttastofunnar er
orðið mjög mjótt á munum milli
Clintons og Doles. Aðrar kannanir
sýna hins vegar að Clinton hafi
meira forskot.
Um borð í flugvél forsetans ríkti
sigurvissa á sunnudagskvöld og var
stemmningin iíkt og í búningsher-
bergi sigurliðs í íþróttum. Starfs-
menn í kosningaherbúðum Clintons
sögðu að samkvæmt þeirra könnun-
um hefði forsetinn milli 12 og 15
prósentustiga forastu.
Sagði Mike McCurry, blaðafull-
trúi forsetans, að Clinton hefði þeg-
ar látið hefja endurmat á starfsliði
sínu og breytingum á því, næði
hann endurkjöri. Ekki væri ráðgert
að gera miklar breytingar, en ýms-
ir hefðu sagst ætla að yfirgefa
stjórnina að loknu þessu kjörtíma-
bili, þar á meðal Leon Panetta skrif-
stofustjóri, sem hyggur jafn vel á
framboð til ríkisstjóra Kaliforníu.
Kosið um
þingsæti
og ríkis-
stjóra
Washington, Rcuter.
AUK þess sem Bandaríkjamenn
kjósa sér forseta í dag, fara einn-
ig fram þing- og ríkisstjórakosn-
ingar.
Kosið er um 34 öldungadeildar-
sæti af 100. Af þeim eru 19 í hönd-
um repúblikana og 15 í höndum
demókrata. I deildinni hafa repú-
blikanar meirihluta, 53-47, og
þurfa demókratar því að vinna af
þeim fjögur sæti til að endur-
heimta meirihluta. Verði Clinton
forseti endurkjörinn dugar þeim
að bæta við sig þremur sætum því
þá verður A1 Gore varaforseti for-
seti deildarinnar og ræður at-
kvæði hans úrslitum verði atkvæði
jöfn.
Kosið verður til allra 435 sæta
fulltrúadeildarinnar. Þar hafa
repúblikanar haft meirihluta,
235-197. Til að fá meirihluta þarf
minnst 218 þingsæti.
Þá verður kosið um ríkisstjóra
í 11 ríkjum af 50, þ.e. í Washing-
ton, Norður-Karólínu, Vestur-
Virginíu, Missouri, Indíana,
Delaware, Utah, Vermont, New
Hampshire, Montana og Norður-
Dakóta. I dag sitja repúblikanar
á stóli ríkisstjóra í 32 ríkjum,
demókratar í 17 og óháður í einu
ríki.
Jafnframt verður í nokkrum
ríkjum kosið um sæti á löggjafar-
samkundu viðkomandi ríkis, til
ýmissa embætta, allt frá setu í
skólanefndum til iögregiustjóra.