Morgunblaðið - 10.11.1996, Side 2

2 B SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Golli
ÍBÚÐARBYGGÐINNI í nýju Súðavík er þjappað saman í harðan kjarna og umferðinni er beint á fáar götur. Er þetta gert til þess að gera þorpið líflegra. Hér sést yfir
hluta þess, skóli og íþróttahús niðri við veginn fyrir miðju, íbúðarbyggð nær en lengst til hægri eru sumarbústaðir sem settir voru upp til að bæta úr brýnustu hús-
næðisþörf Súðvíkinga eftir snjóflóðin. Sumarhúsin munu hverfa þegar þau hafa lokið hlutverki sinu og varanleg hús risa i þeirra stað með tíð og tima.
Morgvnblaðið/Siguijón J. Sigurðsson
ÞEIR hafa staðið í ströngu við uppbygginguna, Ágúst Kr. Björns-
son sveitarsíjóri og Jón Gauti Jónsson, fyrrverandi sveitarstjóri
Súðavíkur. Myndin var tekin þegar tekinn var grunnur fyrsta
íbúðarhússins í nýju Súðavík.
Morgunblaðið/Golli
FYRSTU húsin i nýju Súðavík voru félagslegu íbúðirnar sem
skipuleggjendur þorpsins teiknuðu. Þau setja svip á miðhluta
þorpsins, ekki síst vegna þess að þau eru í öllum regnbogans lit-
um. I baksýn sést fjallið Kofri.
FORYSTUMENN Súðvík-
inga stóðu frammi fyrir
gríðarlegum vanda eftir
að snjóflóðin féllu á þorp-
ið 16. janúar 1995. Fljótlega varð
ljóst að ekki væri búandi í þorpinu
nema með uppsetningu mikilla
varnarvirkja. „Mér fannst aldrei
annað koma til greina en að
byggja þorpið upp á nýjum stað,“
segir Jón Gauti Jónsson, fyrrver-
andi bæjarstjóri í Garðabæ, sem
tók við störfum sveitarstjóra í
Súðavík skömmu eftir snjóflóðin,
að beiðni Sambands íslenskra
sveitarfélaga. Bendir hann á að
gert hafi verið lauslegt mat á snjó-
fióðavörnum. Byggja hefði þurft
35 metra háan vamargarð í fjalls-
hlíðinni. Hann hefði orðið gríðar-
lega dýr án þess þó að vera örugg-
ur. Þá hefði slíkt mannvirki orðið
afar ógeðfellt lýti á byggðinni.
Talið var 150 milljónum kr. ódýr-
ara að flytja þorpið og var það
ákveðið.
íbúar Súðavíkur voru famir til
ísafjarðar eða Reykjavíkur og at-
vinnufyrirtækin lokuð. Fyrstu
dagana vann Jón Gauti að því að
koma daglegu lífi í þorpinu aftur
af stað, skipuleggja hreinsun og
aðstoða við að koma hjólum at-
vinnulífsins í gang. En jafnframt
var byijað að huga að framtíðinni
og strax 2. febrúar vom komnar
línur um það hvernig að uppbygg-
ingu skyldi staðið. Með aðstoð
Arkitektafélags íslands ög stuðn-
ingi stjórnvalda var ákveðið að
efna til samkeppni um hönnun
nýrrar Súðavíkur og sex arkitekta-
stofum boðin þátttaka.
Einstakt verkefni
Arkitektarnir komu vestur fyrir
miðjan febrúar til að skoða að-
stæður og fengu mánuð til að
skila tillögum. Þeir stóðu frammi
fyrir stóru verkefni. „Við vomm
svo heppnir að fá að vera með í
samkeppninni. Þetta er einstakt
verkefni sem við munum sjálfsagt
ekki upplifa aftur, að skipuleggja
sjávarþorp frá A til Ö og sjá það
byggjast upp í beinu framhaldi,"
segir Gylfi Guðjónsson arkitekt
sem vann samkeppnina ásamt fé-
laga sínum Sigurði J. Jóhannssyni
arkitekt. Pétur Jónsson landslags-
arkitekt var ráðgjafi þeirra frá
upphafí.
Erfíðar aðstæður og kapphlaup
við tímann eru enn ofarlega í huga
þeirra. Þegar arkitektamir í boðs-
hópnum komu til Súðavíkur til að
líta á aðstæður var snjór yfír öllu.
„Svæðið var eins og jökull yfír að
líta og erfitt að átta sig á land-
inu,“ segir Gylfi. Þeir gátu notast
við ljósmyndir sem teknar höfðu
verið úr Iofti að sumarlagi. Þar
sjást túnin í Eyrardal og segir
Gylfi að þeir Sigurður hafi litið
svo á að það hlyti að vera hægt
að byggja á véltækum túnum sem
sjást á ljósmyndum og létu túnin
ráða því hvað mögulegt væri að
fara hátt upp í hlíðina með byggð-
ina.
Svo hófst hugmyndaþróunin.
„Vinna við skipulag er í eðli sínum
langtímavinna. En hér gerist allt
á tveimur árum, bæði skipulags-
vinnan og framkvæmdin," segir
Gylfí. Hann segir að álagið hafi
ekki minnkað eftir að þeirra tillaga
varð fyrir valinu. Lögð var áhersla
á að breyta aðalskipulagi á form-
lega réttan hátt enda er það for-
senda þess að hægt sé að hefja
byggingaframkvæmdir. Jafnhliða
var unnið að endanlegri mótun
deiliskipulags og gerð mæliblaða.
„Allt þurfí að gerast á sama tíma
um sumarið svo hægt yrði að hefja
framkvæmdir. Þetta reyndi mikið
á alla, bæði stofurnar og stjórn-
endur hér í Súðavík sem ég tel
að hafi unnið kraftaverk við að
koma þessu verki eins hratt og
vel áfram og raun ber vitni í dag,“
segir Gylfí.
Framtiðin í uppnámi
„Þegar ég kom til Súðavíkur
voru 200 íbúar þorpsins í uppnámi
með búsetu sína, atvinnu og alla
framtíð. Fólk varð að fá einhver
svör um framtíðina og að hveiju
það gæti stefnt. Mitt hlutverk var
að stuðla að því að það yrði hægt
sem fyrst. Það gerði okkur kleift
að taka skjótar ákvarðanir að for-
sætisráðherra lýsti því yfír að
ríkisvaldið myndi hjálpa Súðvík-
ingum að komast í gegnum erfið-
leikana og að hreppurinn hafði
keypt Eyrardal árið áður en þar
var gert ráð fyrir að yrði byggt í
framtíðinni. Nefnd ráðuneytis-
stjóra fylgdi málinu eftir fyrir
hönd ríkisins og reyndist okkur
ákaflega vel. Ef við hefðum ekki
keyrt á þetta strax og ef við hefð-
um ekki fengið Vigdísi Finnboga-
dóttur forseta til að taka fyrstu
skóflustunguna í fyrravor, þá vær-
um við ekki að sjá nýtt þorp svona
stuttu eftir flóðin,“ segir Jón
Gauti.
Þótt framkvæmdir færu af stað
voru fjölmörg ljón enn í veginum.
Það dróst að einstaklingar gætu
hafíð framkvæmdir vegna þess að
dráttur varð á því að Ofanflóða-
sjóður keypti húsin í gömlu Súða-
vík. Fyrstu vetrarveðrin í fyrra-
haust höfðu slæm áhrif á sálarlíf
Súðvíkinga sem og snjóflóðið sem
féll á Flateyri í kjölfarið. Ágúst
Kr. Björnsson, núverandi sveitar-
stjóri, segir að fólk hafi upplifað
hörmungarnar að nýju, hafi þá
farið yfir stöðu sína og margir
viljað fara í burtu. „Rætur fólksins
eru í Súðavík, hér er gott að vera,
næg atvinna og öruggt viðurværi.
En ér tel að það hafi gert gæfu-
muninn að fólk gerði ekki upp sín
mál með því að fara að hér var
búið að skipuleggja nýja byggð,
framkvæmdir við gatnagerð
komnar á fullt og byijað að steypa
upp fyrstu húsin," segir Ágúst.
Jón Gauti segir að þó að Súðvík-
ingar hafi átt sína slæmu tíma þá
hafi trúin á framtíðina alltaf verið
skammt undan.
Ráðinn til að stýra
uppbyggingu
Ágúst kom snemma að málum
í Súðavík. Hann var starfsmaður
Ríkiskaupa og lánaði fjármála-
ráðuneytið hann til að aðstoða Jón
Gauta við að kaupa sumarhús til
að nota í Súðavík til bráðabirgða
og snemma í fyrravor var hann
ráðinn til hreppsins til að aðstoða
sveitarstjórann við verklegar
framkvæmdir. Hann tók svo við
starfí sveitarstjóra af Jóni Gauta
í október. Ágúst segir að margir
hafí verið vantrúaðir á að það
tækist að endurreisa Súðavík með
því að byggja nýtt þorp. Ekki hafí
tekist að slá á þetta fyrr en fram-
kvæmdir voru komnar vel í gang.
í upphafi voru umræður um það
hvort það borgaði sig að byggja
Súðavík upp. Jón Gauti segist aldr-
ei hafa séð haldbær rök fyrir því
að það væri efnahagslega óhag-
kvæmt að hafa byggð í Súðavík,
ef fólk vildi búa þar. „Það er ekki
dýrara að byggja yfír fólkið í Súða-
vík en annars staðar. Málið er
ákaflega einfalt séð af sjónarhóli
íbúanna. Hér hafa þeir atvinnu-
öryggi, góðar meðaltekjur og búa
í eigin einbýlishúsum. Hinn
kosturinn gæti verið að búa í blokk
í Reykjavík og ganga um atvinnu-
laus. Annars þurfti ég ekki að
svara þessum spurningum. Ég var
ráðinn til að stýra uppbyggingu
og var ekki með vangaveltur um
annað,“ segir Jón Gauti.
Ágúst segir að þeir hafí fundið
mikinn samhug vegna hörmung-
anna sem dundu yfir Súðavík.
Málið hafi mætt miklum velvilja í
upphafí og það hafí flotið langt á
því að allir sem að málinu komu,
bæði skipulagi og framkvæmdum,
gerðu sér grein fyrir að þeir væru
þátttakendur í einstæðum atburði.
Reynt að lífga upp
á mannlífið
Gylfí og Sigurður segjast hafa
reynt að fella byggðina sem best
að landinu og þeir hafí gert sér
grein fyrir því að fólk myndi vilja
byggja helst einnar hæðar hús.
Þeir hafí lagt áherslu á að hafa
gott útsýni yfír Álftafjörð úr öllum
húsum enda legðu íbúarnir mikið
upp úr því.
Ákváðu þeir að gera ekki tillög-
ur um færslu þjóðvegarins vegna
þess að þeim þótti ljóst að það
myndi reynast erfitt að fá því
framgengt en uppbygging átti að
hefjast strax. „Það er ekki svo
þung umferð um þjóðveginn. Við
töldum hana frekar lífga upp á
þorpið en torvelda búsetu þar,“
segja þeir. Sama hugsun er höfð
að leiðarljósi við hönnun íbúða-
hverfísins. Byggðinni er þjappað
saman í kjama og haft er einfalt
gatnakerfí þar sem allri umferð
er beint um fáar götur til að lífga
upp á þorpið. Þetta er auðvitað
allt önnur hugsun en þarf þegar
unnið er að hönnun stærri byggðar.
Gömul hús
í fremstu röð
Nýja Súðavík verður afar ólík
þeirri gömlu. Eldra þorpið er allt
á lengdina enda byggðist það mis-
jafnlega skipulega meðfram þjóð-
veginum út frá höfninni þar sem
stærsta fyrirtækið, Frosti hf., hef-
ur starfsemi sína. í samkeppnis-
forsendum var gert ráð fyrir flutn-
ingi húsa úr gamla þorpinu. Það
leystu Gylfi og Sigurður með því
að gera ráð fyrir gömlu húsunum
í fremstu röð ofan við þjóðveginn.
Þannig myndu þau verða andlit
þorpsins og yfírbragð þess líkara
því sem fólk þekkir úr gamla þorp-
inu, hvort sem ekið væri inn í það
innan eða utan úr firði. Síðar kom
reyndar í ljós að ekki var hag-
kvæmt að flytja eins mörg hús og
gert hafði verið ráð fyrir þannig
að gömlu húsin verða aðeins við
eina götu en ekki tvær. Gatan við
gömlu húsin er hellulögð til að
halda gamla andblænum og auk
þess eru reistir þar Ijósastaurar í
gömlum stíl.
Einu byggingamar sem fyrir
voru á svæðinu eru kirkjan á
Langeyri og grunnskólinn ásamt
íþróttahúsi. Arkitektarnir gera ráð
fyrir verslunar- og þjónustustarf-
semi, einskonar miðsvæði, ofan
þjóðvegarins, skammt sunnan
skólans. Miðsvæðið er þannig
staðsett að það liggur vel við á
leið íbúa kauptúnsins til og frá
vinnustað. Þar er gert ráð fyrir
félagsheimilinu sem ætlunin var
að flytja úr gamla þorpinu, hrepps-
skrifstofum, heilsugæslustöð,
banka, pósthúsi og matvöruversl-
un. Búið er að stækka grunnskól-
ann og byggja nýjan leikskóla í