Morgunblaðið - 12.11.1996, Side 1

Ilm þjóóarhelgidóm — Dómkirkjusaga Þóris Stephensen/2 í kring um landió með Ijóðin í
kollinum/3 H|qrlasár 4 Piderot og forlagasinninn/5 Ævisagg Mandela/6 Nýjar
íslenskar skóldsögur/7 Blómleg fræðibókaútgófa/8
MENNING
LISTIR
ÞJÓÐFRÆÐI
BÆKIJR
C
PRENTSMIÐJA MORG UNBLAÐSINS
ÞRIÐJUDAGUR 12. NOVEMBER 1996
BLAÐ
Nýjar bækur
• ARIEL og önnur ljóð er heiti á
bók eftir bandaríska ljóðskáldið
Sylviu Plath í þýðingu Hallbergs
Hallmundssonar. Bókin hefur að
geyma fjörutíu ljóð, þar á meðal
flest þau sem heist
hafa haldið nafni
hennar á lofti:
„Pabbi“, „Lafði
Lasarus“, „Ariel“,
„Kólossus",
„Keppinauturinn"
og „Þröm“ að
ógleymdum
flokknum um býin.
Sylvia Plath var
vaxandi skáld þeg-
ar hún stytti sér aldur árið 1963
aðeins þrítug að aldri. Hún var gift
Ted Hughes, núverandi lárviðar-
skáldi Breta og átti hún með honum
tvö börn en hafði skilið við hann er
hún fyrirfór sér. Flest þeirra ljóða
sem borið hafa uppi skáldhróður
hennar orti hún síðustu mánuði
ævinnar og voru þau ekki birt að
henni lifandi. Hún er kunn hér á
landi bæði fyrir leikljóðið „Þrjár kon-
ur“ (birt í heild í bókinni), sem flutt
var í Ríkisútvarpinu fyrir tæpum
áratug og af sviðsverki sem samið
var um hana upp úr eftirlátnum bréf-
um og Þjóðleikhúsið sýndi fyrir
nokkrum árum.
Þýðandi ljóðanna, Hallberg Hall-
mundsson, er sjálfur höfundur sjö
frumsaminna ljóðabóka en hefur
auk þess áður gefið út þýðingar á
öðrum bandarískum ljóðum.
Ariel og önnur ljóð er 110 bls.
að lengd og hefur að geyma ítarleg-
an inngang eftir þýðandann um ævi
ogendalok Sylviu Plath. Bókin er
gefin út með styrk úr Þýðingarsjóði
og kostar 1.790 kr. með virðisauka-
skatti. Útgefandi er Brú en StensiII
hf. sá um prentun. Dreifingu annast
íslensk bókadreifing hf., Síðumúla
21, 108 Reykjavík.
• ÓHUGGANDIerskáldsagaeft-
ir Kazuo Ishiguro Booker-verð-
launahafa og höfund sögunnar
Dreggjar dagsins.
„Ishiguro tekst
í hæglæti sínu og
. yfirvegun að
skrifa skáldsögu
sem er bæði farsi
og martröð. í sög-
unni fjallar hann
um hve grátt fjöl-
skyldur geta leikið
meðlimi sína og
hvernig samfélög-
um tekst óafvitað
að kúga þegna
sína. Sagan gerist í borg í Evrópu,
sennilega í einhverri nútímalegri
þýskri borg, öngstræta og spor-
vag_na“, segir í fréttatilkynningu.
Útgefandi er Bjartur. Bókin er
455 Öls. ogkostar 2.980 kr.
Kazuo
Ishiguro
sæla
Upphefð íslenskra rithöfunda á erlend-
um vettvangi fer vaxandi. Er eitthvað sem
getur talist sameiginlegt einkenni á bókum
þeirra? spyr Jóhann Hjálmarsson og veltir
meðal annars fyrir sér hvemig kynningu
íslenskra bókmennta sé háttað.
NORSKUR gagnrýnandi
og dálkahöfundur
heimsblaða á borð við
Die Zeit, Le Figaro og
New York Times lét þau orð falla
í mín eyru á Bókastefnunni í Frank-
furt í október að hann undraðist
ekki upphefð íslenskra rithöfunda
á erlendum vettvangi. íslenskir rit-
höfundar væru víðförlir og skrifuðu
bækur sem höfðuðu til umheimsins
með áhrifaríkum hætti. Þetta hefðu
þeir lengi gert.
Er eitthvað sem getur talist sam-
éiginlegt einkenni á bókum þeirra?
„Einhvers konar vitfirring," var
svarið sem ég fékk.
í framhaldi af því nefndi gagn-
rýnandinn skáldsögur Einars Más
Guðmundssonar, einkum Engla al-
heimsins. Hann minnti líka á Fyrir-
gefningu syndanna eftir Ólaf Jó-
hann Olafsson. _________
Æði skáldskaparins
Að þessu hef ég vikið
áður, en leyft mér að
íhuga orðin síðan. Mér
hefur lengi verið ljóst að
í skáldskapnum þarf að
vera „æði“ og hef að
minnsta kosti öðru hverju
tilhneigingu til að trúa
Frakkanum Arthur Rim- ———
baud og kenningu hans um sjáand-
ann, hvernig markvisst eigi að rugla
skijningai-vitin.
I Frankfurt voru aftur á móti
Irar gleggsta dæmið um vitfirring-
una í formi upþlausnar, sundrung-
ar, óeirðar og flótta. Bókmenntir
íra sem voru í forystu á stefnunni
vitna sífellt um ráðleysi og ógn og
Stærsta bóka-
stefnan er í
Frankfurt á
haustin, en
slíkum stefn-
um hefur farið
fjölgandi út
um allan heim.
það að geta ekki verið um kyrrt í
heimahögum heldur þurfa að flengj-
ast út um allt, koma svo aftur heim
til þess eins að láta sér leiðast. Innri
og ytri útlegð hefur orðið lausnar-
orð írskra rithöfunda.
Þráðurinn liggur frá Svigni kon-
ungi sem eigraði bijálaður um til
heimsborgaranna James Joyce og
Samuels Becketts á endalausri
göngu. Þaðan beina leið inn í írskar
samtímabókmenntir.
Var það aftur á móti slík vitfirr-
ing sem gagnrýnandinn átti við?
Líklega ekki að öllu leyti. Hann
hlýtur að hafa átt við þá sælu vit-
firringu sem lýsir sér í því að andóf-
ið, uppreisnin gegn hinu venju-
bundna er sjálfur lífstilgangur-
inn, það sem í Englum alheims-
ins heitir vit í óvitinu. Líka það
að munur daglegs lífs og bijál-
________ æðis verður oft varla
greindur, skilvegg-
urinn er þunnur og
stundum ósýnileg-
ur.
Ef við liöldum
okkur við íslenska
skáldsagnagerð
er enginn skort-
ur á þessu
hnossgæti.
Tveir höfundar
hafa verið nefndir. Bæta ,
má við nokkrum sem
hafa verið í sviðsljósi ||
undanfarið: Thor Vil-
hjálmssyni og Grámos-
anum; Guðbergi
Bergssyni og Kvöldu
ástinni; Einari Kára-
syni með eyjafólk sitt
og heimska menn; Ólafi Gunnars-
syni Tröllakirkjuhöfundi; Steinunni
Sigurðardóttur og Tímaþjófi
hennar; Vigdísi Grímsdóttur
skrásetjara ísbjargar og
sögu íbúa að Grandavegi
7; Gyrði Elíassyni og
Svefnhjólinu, Fríðu Á. Sig-
urðardóttur og í luktum
heimi.
í ljóðagerðinni er með fáeinum
undantekningum meiri ró. Það er
eins og búið sé að yrkja allt og ná
fullkomnun. Lesendur bíða vonandi
eftir fleiri arftökum Arthurs Rim-
bauds. Ljóðlistin deyr ef hún vitnar
aðeins um snotra hönnun.
Út fyrir Iandsteina
Vegur íslenskra höfunda hefur
aukist erlendis. Stærstu forlögin
hafa komið sínum höfundum á
framfæri með öflugri kynningu og
persónulegum samböndum. Talað
hefur verið um að setja á stofn
bókmenntaskrifstofu sem sæi um
að greiða fyrir og kynna sem flesta
íslenska höfunda erlendis, til dæmis
á bókastefnum, og leyfa með þeim
hætti erlendum bókmenntamönnum
og útgefendum að vega og meta
að mestu hjálparlaust hvað er að
gerast í íslenskum bókmenntum.
Slíkar skrifstofur norrænna ná-
granna okkar hafa skilað góð-
um árangri og eiga eflaust
þátt í þeirri norrænu bók-
menntabylgju sem mik-
ið er talað um, ekki síst
í Þýskalandi.