Morgunblaðið - 12.11.1996, Qupperneq 6

6 C ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1996
BÆKUR
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
Ævintýraleg ferð
SKÁLDSAGAN íslandsförin
eftir Guðmund Andra Thors-
son er komin út.
„Þetta er skáldsaga sem
lögð er í munn enskum að-
alsmanni sem heldur til ís-
lands á seinni hluta 19. ald-
ar. Ferðin er ævintýraleg og
ferðafélagamir ekki síður.
Vinurinn Cameron sem
sveiflast miili aðdáunar og
óbeitar á landinu og íslend-
ingurinn Hólm sem hefur
_ótal járn í eldinum og kippir
sér hvorki upp við áföll né fjandskap
en er þó öðru fremur að leita stóru
ástarinnar. Saman hitta þeir fræga
íslendinga eins og Jón Sigurðsson
og Matthías Jochumsson en
líka alþýðufólk og einkenni-
lega presta á torfarinni leið
sinni til Heklu,“ segir í
kynningu.
Þetta er þriðja skáldsaga
Guðmundar Andra Thors-
sonar. Hinar eru Mín káta
angist (1988) og íslenski
draumurinn (1991), en auk
þess hefur hann m.a. skrif-
að reglulega í blöð og séð
um útvarpsþætti á Rás 1.
Mál og menning gefur
út. íslandsförin er 192 bls., unnin í
Prentsmiðjunni Odda hf. Ingibjörg
Eyþórsdóttir gerði kápuna. Verð
3.480 kr.
Guðraundur
Andri
Thorsson
Hamingjuleit
LÍFSINS tré eftir Böðvar
Guðmundsson er komið út.
„Þetta er skáldverk um
lífsbaráttu þrautseigra Is-
lendinga sem leituðu ham-
ingjunnar vestur um haf
þegar heimaland þeirra
þurfti ekki lengur á þeim
-að halda. í þessari bók seg-
ir höfundurinn frá örlögum
fólks af fyrstu og annarri
kynslóð Vesturíslendinga Guðmundsson
og sambandi þeirra við
ættingja í gamla landinu,"
segir í kynningu.
I Lífsins tré er fléttuð
til loka sú saga sem hófst
í Hýbýlum vindanna í fyrra.
Útgefandi er Mál og
menning. Bókin er 318
bls., unnin í Prentsmiðj-
unni Odda hf. Sigurborg
Stefánsdóttir hannaði káp-
una. Verð 3.680 kr.
• ÆVINLEGA hér er heiti á nýrri
ljóðabók eftir Sigurð Skúlason.
Bókin geymir 25 ljóð og lýsa þau
persónulegri reynslu höfundar þar
sem staðir, fólk,
atvik og tiifínning-
artakaásigform
í „myndum úr
veruleikanum litla“
eins og undirtitill
bókarinnar hljóðar.
Þetta er önnur
ljóðabók Sigurðar
en árið 1981 gaf
Bókaútgáfan Letur
út bókina Marg-
brotinn auga-
steinn. Auk þess hefur Sigurður
fengist við þýðingar og m.a. þýtt
Ljóð um leikhús eftir Bertolt Brecht
auk leikrita fyrir svið og hljóðvarp.
Bókaútgáfan ein gefur eins og
nafnið bendir til aðeins útþessa einu
bók og heimilisfang hennar er Póst-
hólf 7015,127 Reykjavik en síminn
552-3789. Bókin er 41 bls. ogkostar
id.690 kr.
• ÍSLENSKUR annáll 1988 er tí-
unda bókin í bókaflokknum íslenskur
annáll. „Að þessu sinni er bókin
óvenju efnismikil, hvort tveggja
vegna áratugar afmælisins og hins
að þetta ár gekk á ýmsu í þjóðmál-
um,“ segir í kynningu.
í samantekt annálsins er að mestu
stuðst við dagblöð; mál rakin í réttri
tímaröð og frásagnir eins og þær
komu mönnum fyrir sjónir þegar
atburðirnir áttu sér stað.
Foriagið Islenskur annáll gefur
bókina út en hún er að mestu seld
í áskrift. Eldri bækureru margar
hveijar uppseldar og ófáanlegar en
.-Itilefni tíu ára afmælisins hefur
bókaforlagið ákveðið endurprentun
þeirra fljótlega eftir næstu áramót
og verður þá hægt að mæta óskum
þeirra sem hafa hug á að eignast
allan bókaflokkinn.
íslenskur annáll er 360 síður með
fjölda fréttamynda. Ritstjóri bókar-
innar erÞorgrímur Gestsson.
• THE Icelandic Horse in the
Home Country er heiti á nýrri bók
um íslenska hestinn á ensku.
í henni er að fínna kynningu á
íslenska hestinum og lífí hans í
-iieimahögum. Komið er inn á mörg
svið hestamennskunnar í máli og
myndum, „m.a. er hlutverki íslenska
hestsins í lífí þjóðarinnar í fortíð og
nútíð lýst, staldrað er við í hrossa-
réttum, fjölbreytileg litbrigði skoðuð,
sagt frá landsmótum og hálendis-
ferðum og ýmsu sem áhuga vekur
meðal þeirra fjölmörgu sem forvitnir
eru um íslenska hestinn," segir í
fréttatilkynningu.
Jóhanna S. Sigþórsdóttir skrif-
aði texta bókarinnar en þýðandi er
Gary Gunning. Ljósmyndir eru eftir
Pái Stefánsson.
Útgefandi erlceland Review. Bók-
in er 58 bls. og kostar 980 kr.
• BJARTUR og Frú Emilía, annað
tölublað ársins, er tileinkað skáldinu
Charles Bukowski sem var goðsögn
í lifanda lífí. Hann þótti frumlegur
og djarfur í skáldskap sínum. Jón
Kalman Stefánsson kynnir skáldið.
Auk þess er birt úrval ljóða eftir
Bukowski.
Bjartur ogfrú Emih'a ergefið út
af bókaforlaginu Bjarti og leikhúsinu
Frú Emilía. Prentun og bókband var
unnið hjá Gutenberg. Tímaritið kem-
ur út ljórum sinnum á ári oger
áskriftargjald 1.996 kr. fyrirárið
1996 og hækkar um eina krónu ár
hvert.
• TÍMARITIÐ Gangleri, síðara
hefti 70. árgangs, er komið út. Gang-
leri flytur greinar um andleg og
heimspekileg mál. Alls eru 18 grein-
ar í þessu hefti auk smáefnis.
í hausthefti Ganglera nú er m.a.
eftirfarandi: Sigurður Skúlason þýðir
úr bókinni Um hjartað liggur leið,
Yogi Amrit Desai skrifar um Sam-
bönd sem ganga upp, Mundu að þú
átt að deyja heitir grein fyrir Laur-
ence J. Bendit, Rachel Naomi Remen
dregur fram muninn á þjónustu og
hjálp, Fritjof Capra skrifar um nú-
tíma eðlisfræði og austræna heims-
sýn, Nauðsyn viðhorfsbreytinga á
veginum til friðar er heiti á grein
eftir Norman Alcock, Bretann Chris
Robinson dreymir fyrir óhöppum og
slysum, sagt er frá dauðareynslu
Rons Bells og greint frá nokkrum
skýringum á slíkri reynslu, þýtt við-
tal við Colin Wilson um rómantík,
bjartsýni og vitundina og Hiroshi
Motoyama heldur áfram að segja frá
reynslu sinni og tilraunum með orku-
stöðvamar.
Gangleri erávallt 96 bls. ogkem-
ur út tvisvar á ári. Áskriftagjald er
1.550 kr.
Sigurður
Skúlason
• EN það er ekki ókeypis er
skáldsaga eftir Þorstein Stefáns-
son. Höfundurinn er Austfirðingur
sem lengi hefur verið búsettur í
Danmörku.
Þorsteinn hefur
fengið marghátt-
aðar viðurkenn-
ingar fyrir ritstörf
sín, m.a. H.C.
Andersen verð-
launin fyrir bók
sína Dalinn. Verk
hans munu hafa
verið þýddoggef-
in út á minnsta
kosti 14 tungu-
málum.
En það er ekki ókeypis er fram-
hald skáldsögunnar Heitbaugurinn
sem kom út á íslensku fyrir tveim
árum. Skáldsagan kom fyrst út á
dönsku 1977 og vakti þá athygli
og hlaut lofsamlega dóma. Krist-
mann Guðmundsson skáld, skrifaði
m.a. að sagan væri meistaraverk.
Umsögn hans birtisLnú sem for-
máli að bókinni En það er ekki
ókeypis.
Forlag Þorsteins, Birgitte Hövr-
ings Biblioteksforlag, gefur bókina
út. Prentun og band er unnið í
Prentsmiðjunni Odda. Ljósmynd og
kápa ereftirRafn Hafnfjörð. Bók-
in er 123 bls. ogkostar 1.995 kr.
• ÞRÍTENGT er ljóðabók eftir
Geirlaug Magnússon. Hún inni-
heldur annars vegar fimmtíu frum-
samin ljóð höfundarins og hins veg-
arþýðingar hans á nokkrum ljóðum
eftir franska
skáldið Pierre
Reverdy.
„Knappur,
meitlaður en þó
hlýlegur stíll Geir-
laugs Magnússon-
ar birtist glögg-
lega í Þrítengt.
Ljóð hans taka
mið af því helsta
sem við hefur bor-
ið í evrópskri ljóðl-
ist á öldinni um leið og í þeim er
ósvikinn íslenskurtónn," segir í
kynningu.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 87 bls., unnin IPrent-
smiðjunni Grafík hf. Kápuna hann-
aðiKatrín Sigurðardóttir. Verð
1.680 kr.
Þorsteinn
Stefánsson
• MEMORIES of Reykjavik er
heiti á bók um höfuðborg íslands
oger hún áensku.
í kynningu útgefanda segir:
„Borgin við sundin blá á sér mörg
svipmót og hér hefur Páll Stefáns-
son, ljósmyndari, fest nokkur
þeirra á filmu. Sjá má ýmsar sögu-
legar byggingar, laxveiði inni í
miðri borg, Esjuna á kaldri vetrar-
nóttu, bárujárnsþök gamla bæjar-
ins í öllum regnbogans litum, yl-
volgar sundlaugarnar og margt
fleira sem auðkennir borgina og
athygli vekur.“
Texti um myndefni er eftir Gary
Wake.
Útgefandi er Iceland Review.
Bókin er 58 bls. og kostar 980
kr.
• VILLILAND er eftir Jónas
Þorbjarnarson. Þetta er fjórða
ljóðabók Jónasar.
I kynningu útgáfunnar segir
m.a.: „I þessari nýju bók Jónasar
Þorbjarnarsonar
er sem fyrr að
finna óvenju
þokkafulla ljóðlist.
Hún er innilegog
íhugul í senn, bor-
in upp af næmri
• sýn á veröldina,
undur hennar og
ógnir. Óvíst er
hvenær sá sem
stígur á strönd í
Villilandi heldur
þaðan aftur.“
Útgefandi erForlagið. Villiland
er 60 bls. Prentsmiðjan Grafík
prentaði. Margrét E. Laxness
hannaðikápu. Verð 1.680 kr.
Jónas
Þorbjarnarson
HotjE R
vorum tímum
BÓKMENNTIR
Sjálfsævlsaga
LEIÐIN TIL FRELSIS
eftir Nelson Mandela. Jón Þ. Þór og
Elín Guðmundsdóttir íslenskuðu.
Fjölvi, 1996,511 síður.
NELSON Mandela er fyrir löngu
orðinn goðsögn í lifanda lífí. Heimur-
inn gerði hann að tákni fyrir frelsis-
baráttu svartra í Suður-Afríku á
meðan hann tók út hörðustu refsingu
sem pólitískur fangi hafði hlotið í
því landi: lífstíðardóm sem endaði
sem tuttugu og sjö ára fangelsisvist.
Maðurinn sem kvaddi fangaverði
sína með virktum 10. febrúar 1990
var ekki aðeins roskið prúðmenni
sem staðið hafði af sér yfirgengilegt
mótlæti í þágu svartrar þjóðar sinnar
heldur opinbert tákn uppreisnar og
baráttu, lifandi vitnisburður þess að
hægt er að sigrast á ömurlegum
aðstæðum án þess að láta nokkurn
tíma bugast. Eftir að fangelsisvist-
inni lauk var hann áfram lykilmaður
í baráttu Afríska þjóðarráðsins
(ANC) og innsiglaði mikilvægan
áfanga í sögu svartra er hann leiddi
samningaviðræður við stjórnvöld um
aukin réttindi meirihluta þjóðarinnar.
Lyktir þeirra urðu þær að aðskilnað-
arstefnan illræmda var afnumin og
ákveðið var að efna til fyrstu frjálsu
og lýðræðislegu kosninganna sem
fram höfðu farið í Suður-Afríku.
Kosningarnar sem haldnar voru í
apríl 1994 skiluðu Mandela á forseta-
stól en ári áður hafði hann tekið við
friðarverðlaunum Nóbels ásamt de
Klerk, þáverandi forseta landsins.
Eins og vænta mátti er stærstur
hluti þessarar sögu helgaður stjórn-
málastarfí Mandela, stöðugum átök-
um við hin hvítu yfirvöld, réttarhöld-
um og fangelsisvist. Þetta er saga
um kúgun og andspymu. Fyrst og
fremst lýsir hún þó því hvernig bar-
áttumaður eða öllu heldur leiðtogi
verður til, hvernig fátækum sveita-
dreng tókst að bijóta sér leið til
menntunar og virðingar, en lögfræði-
menntun Mandela reyndist honum
vel í frelsisbaráttunni. Sýn hans á
heiminn miðast öll við þessa baráttu
sem hann helgaði allt sitt líf. Hann
upplifir sjálfan sig á tíma skrifanna
sem leiðtoga kúgaðrar þjóðar og frá-
sögn hans miðar að því að styrkja
þá sjálfsmynd. Um leið undirstrikar
hann að hann sé ekki einhvers konar
nýr Messías heldur venjulegur maður
sem orðið hafi leiðtogi vegna „sér-
stakra kringumstæðna", eins og
hann orðar það (448). Það er ein-
mitt mergurinn málsins. Hvarvetna
skín hógværð og mennska höfundar
í gegn, þrátt fyrir að Mandela eigi
að baki um það bil þijá áratugi í
fangelsi og hafí ákveðið að taka þjóð
sína fram yfír ijölskyldu sína, fórna
einkalífí sínu fyrir það opinbera líf
sem gerði hann að endingu að frelsis-
hetju. Sársauki hans tengist einkum
þeirri staðreynd að honum var
ómögulegt að lifa því venjulega lífi
í faðmi fjölskyldu sinnar sem hann
alla tíð þráði. Atakanlegustu lýsingar
þessarar sögu lúta að einangrun
hans frá konu og börnum sem yfír-
völd meinuðu honum að sjá árum
saman. Hann saknaði alla tíð hvers-
dagsleikans; baráttan neyddi hann
„til að lifá aðskildu lífí, einskonar
draugatilveru í leynd og uppreisn"
(499).
Þrátt fyrir stórar fórnir einkennist
frásögn Mandela ekki af biturleika
eða eftirsjá. Hann lítur ekki á líf sitt
sem myrkan draum heldur reynir
ávallt að koma auga á hið jákvæða
í svarthvítri tilveru Suður-Afríku-
manna og gerir sér til dæmis far um
að draga fram bestu eiginleikana í
fari andstæðinga sinna, hvort sem
um er að ræða fangaverði í illræmd-
um fangelsum eða frammámenn í
Þjóðarflokknum. Yfirgengilega
framkomu hvítra við svarta skrifar
hann á ómannúðlegt kerfi aðskilnað-
arstefnunnar en ekki kúgarana
sjálfa: „Ég vildi gera öllum löndum
mínum ljóst, að ég gæti elskað óvini
mína, þótt ég hataði og fyrirliti kerf-
ið sem atti okkur hveijum gegn öðr-
um“ (450). Bókin ber því rækilegt
vitni hvernig honum tókst ávallt á
undraverðan hátt að snúa aðstæðum
sér í hag og leggja rækt við sjálfan
Móðir og sonur
BÓKMENNTIR
F r á s ö g n
UNDIR HULIÐSHJÁLMI
Sagan af Benedikt Dóra S. Bjamason
200 bls. Prentun Scandbook A/B,
Svíþjóð Mál og menning, 1996.
FRÁSÖGN Dóru S. Bjarnason
hefst á tveimur stuttum kynningum,
sú fyrri er kynnipg á henni sjálfri
undir titilinum „Ég var...“ og þar
er eftirfarandi línur að finna:
„Ég var staðráðin í að lifa eigin
lífi. Breskur vinur minn gat með
mér barn og ákvað ég að eiga það
ein. Sú kona, sem hugðist eiga barn
fyrir sjálfa sig var metnaðargjörn,
nokkuð hrokafull og sjálfsörugg á
yfirborðinu. Hún var einlæg í þekk-
ingarleit sinni og trúði því að hún
gæti lagt eitthvað af mörkunum.
Hún hélt sig miklu lífsreyndari en
hún var og setti nám og störf ofar
tilfinningum." (Bls. 8)
í seinni kynningunni sem ber titil-
inn „Hann er ..." má síðan lesa þessa
lýsingu á Benedikt syni Dóru:
„Benedikt er fimmtán ára ungl-
ingur. Það skemmtilegasta sem hann
gerir er að vera með vinum sínum,
tuskast, horfa á myndbönd, hlusta
á tónlist eða þá ræða lífið, stelpurn-
ar og tilveruna. Gráblá augu hans
glitra þá af gleði." Og síðar í þess-
ari kynningu: „Benedikt er í stuttu
máli um margt ósköp venjulegur
unglingur. Að öðru leyti er hann
mjög óvenjulegur. Hann talar ekki,
er mikið fatlaður bæði ándlega og
líkamlega, þarf hjálp við nánast alla
hluti og manninn með sér allan sólar-
hringinn." (Bls. 10)
Þannig eru strax í upphafi bókar
dregnar skýrar línur og lesandinn
þarf ekki að velkjast í vafa um hvers
konar frásögn er hér á ferð: Lífs-
reynsla móður sem eignast mikið
fatlaðan son. Og á sama tíma má
vera ljóst að hér er ekki um að ræða
frásögn af einhveijum kraftaverkum
úr lífi fatlaðs barns (nema ef vera
skyldi frásögn á því kraftaverki sem
líf hvers barns er!) heldur lýsing á
þeim raunveruleika sem fatlaðir og
aðstandendur þeirra þekkja. 15 ára
gamall þarf Benedikt ennþá „mann-
inn með sér allan sólarhringinn" og
einsýnt að árin sem eru liðin frá
fæðingu hans hafa verið þeim
mæðginum erfið.
Benedikt er fæddur rétt fyrir jólin
1980 og fáum við að kynnast ævi
hans fram til vetrarins sem leið.
Fötlun Benedikts kom í ljós sumarið
eftir að hann fæddist en þá var hún
stödd í Cambridge á Englandi þar
sem hún vann að doktorsritgerð.
Eftir tímabil örvæntingar og mikilla
erfiðleika fyrstu árin mótuðust hægt
og bítandi þau viðhorf Dóru sem
leiddu til þess að hún ákvað að senda
son sinn í almennan skóla. Þessi við-
horf koma ef til vill skýrast fram í
því sem hún upplifði á meðan Bene-
dikt dvaldi á sérdeildinni í Múlaborg:
„Ef margar mikið fatlaðar mann-
eskjur koma saman í hóp verður