Morgunblaðið - 14.11.1996, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
GÍSLI, Eiríkur, Helgi, faðir vor er lagður í einelti . . .
FATATISKA
SKARTGRIPIR

UNDIRFOT
HARGREIÐSLA
FORÐUN
í fevöld fimmtudagsfevöld verður haldin
glæsileg hönnunar- og tíshusýning á Kaffi Reykjavík.
Verslunin Misty sýnir hvenlegan undirfatnað.
María Lovísa fatahönnuður feynnir nýja fatalínu og
Lára gullsmiður sýnir shartgripi. Hárgreiðslustofan ValhöII
sér um hárið og sýnir nýja línu í greiðslu og strípum en snyrtistofan
Guerlain sýnir nýjustu línuna í förðun.
Verslunin Brúðkaupsskreytingar töfrar fram blómin.
Signý Sæmundsdóttir sópransöngkona og
Þóra Fríða Sæmundsdóttir píanóleikari feoma fram í hléi.
Kynnir kvöldsins verður Bryndís Schram.
Viðskiptavinir og velunnarar boðnir velkomnir.
LARA'
Óöinsgötu 2. s 551 3577

María Lovísa
iiiiiiinaBaai
Sbólavörðustíg 8, s 562 6999
tí.SMlÐ'
Sbólavöröustíg 10, s 561 1300
Guerlain gft
rúðkaupsskreytingar
Óðinsgötu 1, s 562 3220
Hverfisgötu 63. s 562 6006
VALHOLL
Hm
Óðinsgötu 2, s 522 2138
Kaffi Reykjavík, 14. nóvember kl. 21.

- kjarni málsins!
Rannsóknir á hlaupvatni Skeiðarár
Langur með-
göngntími haft
jákvæð áhrif
EGAR gos hófst í
Vatnajökli í okt-
óberbyqun hófu
jarðfræðingar strax að
meta magn og tegundir
gosefna og með hvaða
hætti þau bærust frá gos-
stöðvunum niður Skeiðar-
ársand og til sjávar. Sig-
urður R. Gíslason jarð-
fræðingur hefur starfað
við þessar mælingar.
Hann segir að áhrifin af
gosefnum, sem berast út
í lífríkið, geti verið já-
kvæð en þau geti einnig
verið neikvæð ef magn
þeirra er mikið. Sigurður
segir að það hafi e.t.v.
skipt sköpum fyrir lífríkið
hve langur meðgöngutími
hlaupsins var.
Sigurður segir að nú
sé verið að kanna þau efni sem
komu upp í gosinu. Tekin voru
snjósýni uppi á jökli þar sem gjósk-
an féll. Ekki náðist að taka sýni
úr gjánni sjálfri þar sem gaus.
Einnig er verið að athuga efnin í
hlaupvatninu á Skeiðarársandi.
Hvað er sérstakt við gosið í
Vatnajökli?
„í Lakagígagosinu 1783-1784
varð mikið tjón vegna mengunar.
Á Norðvesturlandi drapst fiskur í
ám þegar gjóska úr Heklugosinu
1980 kom þar yfir. Einnig mældum
við mikið af mengandi efnum í
snjónum sem féll í kringum eld-
stöðina í Heklugosinu 1991. Það
sem gerir þetta gos sérstakt er að
það byrjar undir jökli og það bræð-
ir vatn sem heldur utan um þessi
efni. Venjulega fara efnin út í
andrúmsloft svo erfitt er að henda
reiður á þeim. Núna leystust efnin
upp í vatninu og bárust síðan niður
á sand þar sem við getum rannsak-
að þau. Við mælum styrkinn á
þessum efnum í vatninu og vatna-
mælingar Orkustofnunar mæla
rennslið. Við getum teflt þessu
tvennu saman þegar við leggjum
mat á það hve mikið hafi komið
upp af gosefnum."
Hvaðan koma þessi efni?
„Efnin berast sem lofttegundir
úr kvikunni og leysast upp í vatn-
inu eða þéttast í sölt sem síðar
leysast upp í vatninu. Þegar svo
háttar til að lofttegundir úr kviku
fara upp í andrúmsloftið þéttast
þær í miklum kulda og verða að
litlum saltögnum sem berast vítt
og breitt um andrúmsloftið og úr-
koma getur borið þær niður til jarð-
ar,‘‘ segir Sigurður.
í hverju felast rannsóknirnar?
„í fyrsta lagi könnum við þau
efni sem koma upp í gosinu. Þetta
eru gastegundir sem þéttast í
kulda í andrúmslofti eða þegar þau
komast í snertingu við vatn. Efnin
geta verið skaðleg náttúrunni, eins
og ál. En efnin geta
líka verið mjög jákvæð
fyrir náttúruna eins og
t.d. næringarsöltin fos-
fór og ammóníum.
Einnig eru þarna sölt
af málmum, eins og
járn og mangan, sem geta stundum
verið mjög jákvæð fyrir umhverfið
en ef styrkur þeirra er mjög mik-
ill geta myndast eituráhrif vegna
þeirra í umhverfmu. Því er mikil-
vægt að skilgreina hver styrkur
þeirra er.“
Hveijar eru líkumar á því að
gosefnin hafi verið skaðleg?
„Við hefðum haft áhuga á því
að rannsaka gastegundir úr kvik-
unni sem hafa leyst upp í vatninu
í kringum eldstöðvarnar. Þær hafa
eflaust gert vatnið súrt, með pH
► Sigurður Reynir Gíslason
jarðefnafræðingur er fæddur 9.
október 1957. Hann lauk BS-
prófi í jarðfræði frá Háskóla ís-
iands árið 1980 og doktorsprófi
í jarðefnafræði frá Johns Hopk-
ins háskólanum í Bandaríkjununi
1985. Hann hefur starfað sem
sérfræðingur á Raunvísinda-
stofnun Háskóla íslands frá 1985
og stundað rannsóknir í Banda-
rílyunum, Portúgal og Frakk-
landi. Hann er kvæntur Málfríði
Klöru Kristiansen arkitekt og
þau eiga tvö börn.
gildi frá 2-6 en eðlilegt pH gildi
vatns á íslandi er á bilinu 6-9.
Þetta súra vatn ræðst strax á ösku-
komin og byijar að leysa þau upp.
Við höfum því miður engin sýni
af gjávatninu en miðað við snjóinn
í Heklu 1991 og tiltölulega lítinn
styrk koltvíoxíðs og brennisteins-
vetnis í hlaupvatninu mætti draga
þá ályktun að pH gildi vatnsins
hafi verið á bilinu 2-6. Ef þetta
vatn hefði komið strax niður á
sand, eins og búist var við í fyrstu,
eru líkur til þess að það hefði orð-
ið skaðlegt umhverfínu. Líklegt er
að ál hefði verið í miklum mæli í
vatninu. Vatnið situr hins vegar í
um einn mánuð í Grímsvötnum og
hvarfast við gjóskuna og er um
leið að bræða Grímsvatnahelluna
og þynnast. Við þetta hækkaði pH
gildi vatnsins í 7 sem leiðir til þess
að skaðleg efni í vatninu falla út.
Hvað varðar efnasamsetningu
vatnsins hefur langur meðgöngu-
tími hlaupsins þvi eflaust verið
mjög jákvæður fyrir lífríkið," segir
Sigurður.
Hvaða lærdóm' annan er hægt
að draga af rannsóknum ykkar?
„Þær geta meðal annars sagt
okkur hve hratt móberg myndast
í náttúrunni. Móberg er í raun
aska sem límist saman vegna efna-
skipta vatns og bergs. Vatnið við
gosstöðvarnar var heitt
og súrt og efnaskipti
því hröð. Þetta getur
skýrt að hluta hvers
vegna móbrg myndast
svo hratt. Þetta eru
nýjar upplýsingar. Til-
gangurinn með sýnatökunni í
Skeiðarárhlaupinu og að tefla nið-
urstöðum hennar saman við
rennslismælingar er sá að leggja
mat á magn þess gruggs sem berst
með hlaupinu og styrk og heildar-
magn efna sem berast í vatnslausn
með hlaupinu, t.d. gastegundir eins
og koltvíoxíð, brennisteinsvetni og
sterkar sýrugastegundir eins og
HCl. Styrkur þeirra í vatninu getur
sagt fýrir um aðstæður við eld-
stöðvarnar í Grímsvötnum og ef
til vill eitthvað um eðli hlaupsins."
Súrt vatn
ræðst á ösku-
kornin og
leysir þau upp