Morgunblaðið - 14.11.1996, Blaðsíða 48

48 FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Friðbjörn Guð-
brandsson
fæddist í Önundar-
holti í Villingaholts-
hreppi 8. apríl
1902. Hann andað-
ist á hjúkrun-
arheimilinu Eir
hinn 4. nóvember
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Hólmfríður
Hjartardóttir, f. 10.
maí 1875 á Hlemmi-
skeiði, d. 11. febr-
úar 1945, og Guð-
brandur Tómasson,
f. 18. mars 1863 í Auðsholti í
Biskupstungum, d. 17. febrúar
1941. Þau hjón hófu búskap á
Bolafæti (1893-1901), svo í Ón-
undarholti (1901-1906) og loks
í Skálmholti, einnig í Villinga-
holtshreppi. Þar bjuggu þau
þar til þau létu af búsforráðum
1931 og Tómas, sonur þeirra,
tók við. Þau hjónin áttu 13 böm.
Þau vom Hjörleifur, bóndi í
Reykjavík, f. 1894, d. 1979;
Kristín, húsmóðir í Reykjavík,
f. 1895, d. 1991; Tómas, bóndi
í Skálmholti, f. 1897, d. 1984;
Guðrún (eldri), húsmóðir í
Reykjavík, f. 1899, d. 1954;
Þorsteinn, iðnrekandi á Sel-
ijamarnesi, f. 1900, d. 1981;
Friðbjöra, yfirverkstjóri bygg-
ingafyrirtækisins Goða hf.;
Halldór, bóndi í Heiðarbæ, f.
1903, d. 1976; Ólafur, f. 1905,
d. 1916; Þorbjöra, fv. bóndi í
Glóru, f. 1906; Guðrún, húsmóð-
ir fyrst í Ketilhúshaga á Rang-
árvöllum en síðan á Selfossi, f.
1908, d. 1996; Guðfríður, hús-
móðir í Kílhrauni á Skeiðum,
f. 1909, d. 1996; Kristinn,
verkamaður í Reykjavík, f.
1911, d. 1983, og Guðni, f. 1913,
d. 1914. Þar að auki ólu þau
upp 14. baraið, fósturdótturina
Lilju M. Fransdótt-
ur, f. 1922.
Hinn 9. júní 1834
kvæntist Friðbjörn
Guðmundu Mar-
gréti Guðjónsdótt-
ur frá Dísarstöðum
í Sandvíkurhreppi,
f. 8. ágúst 1909.
Hún lést á heimili
þeirra á Hofteigi 34
í Reykjavík hinn 28.
júní 1994. Foreldr-
ar Guðmundu voru
Guðjón Tómasson
frá Auðsholti í Bisk-
upstungum, bóndi á
Dísarstöðum, og kona hans,
Þuríður Hannesdóttir frá Skip-
um við Stokkseyri. Börn þeirra
Guðmundu og Friðbjöras eru
Hólfríður Birna, starfsmaður
Kennaraháskóla Islands, f.
1934, gift Herði Vilhjálmssyni,
fjármálastjóra ríkisútvarpsins,
Gíslína Guðrún, myndlistar-
maður, f. 1935, gift Bjarna Ein-
arssyni, hagfræðingi, og Gunn-
ar Kristinn, arkitekt, kvæntur
Ellu Kolbrúnu Kristinsdóttur,
dósent við Háskóla Islands.
Baraabörn Friðbjöras og Guð-
mundu eru tíu og barnabarna-
böra sex.
Friðbjörn stundaði sjóinn um
árabil, fyrst á áraskipi frá Þor-
lákshöfn og síðan á skútu, á
vélbátum, línuveiðara og loks
um árabO á togara. Hann fór í
land um 1940 til þess að hefja
störf hjá nýju byggingarfélagi,
Goða hf. Hjá því fyrirtæki
starfaði hann svo sem yfirverk-
stjóri þar til fyrirtækið hætti
byggingastarfsemi. Eftir það
vann Friðbjörn umsjónarstörf
og fleira á meðan aldur og
heijsa leyfðu.
Utför Friðjörns verður gerð
frá Fossvogskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Ekkert fær stöðvað straum
tímans. Fyrir tæpum 40 árum kom
ég ungur maður á heimilið á Hof-
teigi 34. Yngri dóttir húsráðanda
kynnti mig fyrir föður sínum,
snaggaralegum, snyrtilega klædd-
um manni á besta aldri. Aldrei
þessu vant fann ég til dálítillar
feimni, því mér fannst húsráðandi
horfa á mig gagnrýnum augum.
Eg vildi gjarna koma honum vel
fyrir sjónir, því ég hafði áhuga á
nánari og lengri kynnum. En ég
hefði getað sparað mér áhyggjurn-
ar. Með mér og tengdaföður mínum,
Friðbirni Guðbrandssyni, tókst
smám saman vinátta, sem varð
stöðugt traustari. Þegar að loka-
kafla ævi hans á hjúkrunarheimil-
inu Eir kom urðu samskipti okkar
einlægari. Þá ræddum við um ævi
Friðbjörns, um Skálmholt, þar sem
hann ólst upp í hópi 13 systkina
auk fóstursystur, um vertíðirnar í
Þorlákshöfn með Bjarna Grímssyni,
Stokkseyrarbónda, á tólfæringnum
hans, um skólaárin á Laugarvatni
og margt fleira. Einnig ræddum við
hispurslaust um eilífðarmálin, um
dauðann og lífið sem þá tæki við.
Hann Friðbjörn var merkilegur
maður og frábær fulltrúi kynslóðar
sinnar, sem ég hef gjarna kallað
fullveldiskynslóðina, börn alda-
mótafólksins, unga fólkið, sem fór
að láta til sín taka í kringum og
eftir 1920. Aldamótakynslóðin kom
á heimastjóm, byggði upp hug-
myndafræði, vélbáta- og togara-
flota og háskóla og hún studdi lista-
menn til dáða og margt gerði hún
fleira. Samt var mikið ógert ög unga
fólkið, sem tók við fullveldinu, ein-
setti sér að bæta úr því og byggja
á fullveldinu þjóðfélag frelsis og
framfara, þjóðfélag framtíðarinnar,
og það gekk til verks fullt af bjart-
sýni. Þetta bjartsýna unga fólk hafði
ekki að skipulögðu menntakerfí að
ganga öðru en því sem það ólst upp
við í baðstofum sveitanna. Því varð
það verkefni þeirra að byggja það
upp. Ekki var heilbrigðiskerfíð held-
ur beysið og berklamir vom land-
lægir og fjölmörg ungmenni féllu
fyrir þeim. Úr þessu varð einnig að
bæta. Þau, sem eftir lifðu stofnuðu
fjölskyldur og heimili í skugga
kreppu og atvinnuleysis. En þetta
fólk vann hörðum höndum, karlar
sem konur, hvort kynið á sinn hátt,
og þrátt fyrir allt í bjargfastri, bjart-
sýnni og sterkri von og trú á land
og þjóð. En það merkilega sem
gerðist var að dæmin gengu upp,
bjartsýnin reyndist raunsæ og
draumarnir rættust. Því fengu þau,
flest kannski sem roskið eða gam-
alt fólk, að njóta ávaxta erfiðisins.
Þetta er eitt af þessum mörgu ís-
lensku ævintýrum.
Friðbjöm ólst upp á góðu sveita-
býli, Skálmholti í Villingaholts-
hreppi, í hópi 13 systkina og einnar
fóstursystur. Foreldrar þeirra, Guð-
brandur Tómasson frá Auðsholti í
Biskupstungum og Hólmfríður
Hjartardóttir frá Hlemmiskeiði,
vora hæfileikafólk og þeim búnaðist
vel. Þrátt fyrir mikla ómegð var
nóg að bíta og brenna handa öllum.
Engu að síður byggðist velferð fjöl-
skyldu og hjúa á mikilli vinnu og á
útsjónarsemi og stjómunarhæfileik-
um, sem hæft gætu þörfum nútíma-
fyrirtækis. Bömin fengu að sjálf-
sögðu sín verk að vinna strax og
þau gátu valdið vettlingi en auk
þess var heimilið á sinn hátt
mennta- og menningarstofnun, sem
sá bömunum og fleirum fyrir nauð-
synlegri kunnáttu_ og þekkingu á
ýmsum sviðum. A þessum árum
fylgdist fólk náið með ungu skáld-
Erfidrykkjur
HÓTEL
REYKJAVÍK
Sigtúni 38
Upplýsingar í símum 568 9000 og 588 3550
unum, sem hvert á fætur öðra létu
til sín heyra, og mjög margir, sér-
staklega fólk í sveitum, lærði ótrú-
legan fjölda ljóða utanbókar. Um
þetta leyti var söngurinn einnig að
nema land á íslandi í meira mæli
en verið hafði. Allir urðu fyrir snert-
ingu frá þessum menningarstraum-
um og áreiðanlega Skálmholtsfólkið
einnig í ríkum mæli. Öflug menn-
ingarleg áhrif heimilisins komu
fram hjá Friðbimi þegar hann
stundaði nám við héraðsskólann á
Laugavatni. Til era ritgerðir og stíl-
ar eftir hann, og það sem þar er
áberandi er fegurð íslenskunnar,
sem Friðbjöm áreiðanlega hafði
tekið með sér úr foreldragarði.
Að sjálfsögðu urðu þau Friðbjörn
og systkin hans, eins og langflest
íslensk ungmenni á þessum áram,
að taka til hendi við búskapinn og
við önnur sveitastörf. Sem ungling-
ur vann Friðbjörn hjá „Sigurði í
Görðunum", þar sem nú er Ægisíða
í Reykjavík. Síðan fór hann að
stunda sjómennsku með Bjama
Grímssyni, Stokkseyrarbónda, en
hann gerði tólfæring út frá Þoríáks-
höfn. I áhöfninni var sonur Bjama,
Haraldur B. Bjarnason, síðar
múrarameistari, en með honum og
Friðbimi varð mikill vinskapur.
Þetta var ugphaf sjómennskuferils
Friðbjöms. Á því tímabili stundaði
hann sjó á skútu, á vélbátum og á
línuveiðara en þó lengst á togurum,
mest á b.v. Arinbirni hersi þar sem
hann var bátsmaður. Það er til
marks um dugnað Friðbjörns og
alla fæmi, að aldrei vantaði hann
skipsrúm öll kreppuárin.
Það mun hafa verið 1940, sem
Byggingarfélagið Goði hf. var
stofnað af nokkram mönnum. For-
maður stjómar var Oddur í Glæsi
en framkvæmdastjóri Haraldur B.
Bjamason. Haraldur fékk Friðbjörn
til að fara í land sér til fulltingis,
og sá hann um verklegu hlið bygg-
ingarframkvæmdanna.
Goði hf. varð vel útbúið og af-
kastamikið fyrirtæki, sem byggði
umtalsverðan hluta þeirra bygg-
inga, sem byggðar voru í Reykjavík
á 25-30 ára tímibili. Friðbjörn
starfaði sem yfirverkstjóri Goða öll
árin sem fyrirtækið stundaði bygg-
ingarstarfsemi. Síðan var Friðbjörn
umsjónarmaður við byggingu Hót-
els Esju og eins við Holtagarða.
En nú fannst mönnum aldurinn
orðinn of hár til þess að Friðbjörn
stundaði fasta vinnu. Hann lét sér
þó ekki segjast og hóf eigin atvinnu-
rekstur í skúmum sínum. Þar fram-
leiddi hann það, sem hann kallaði
ijarlægðarsteina, úr steinsteypu,
sem notaðir vora til að halda
steypustyrktaijárni frá mótunum.
Þessi rekstur gekk vel, en ekki mun
Friðbjörn hafa selt steinana dýrt.
Jafnmikils virði mun það hafa verið
honum að hitta kunningja og það
að fylgjast með framkvæmdum.
Þann 9. júní 1934 steig Friðbjörn
mikið gæfuspor þegar hann gekk
að eiga Guðmundu Margréti Guð-
jónsdóttur frá Dísarstöðum í Sand-
víkurhreppi. Guðmunda fæddist 8.
ágúst 1909 og hún lést á heimili
þeirra að Hofteigi 34 í Reykjavík
hinn 28. júní 1994. Foreldrar Guð-
mundu vora hjónin Guðjón Tómas-
son frá Auðsholti í Biskupstungum,
bóndi á Dísarstöðum, og kona hans,
Þuríður Hannesdóttir frá Skipum
við Stokkseyri. Böm þeirra era þijú,
Hólmfríður Bima, starfsmaður
Kennaraháskóla íslands, sem gift
er Herði Vilhjálmssyni, fjármála-
stjóra Ríkisútvarpsins, Gíslína Guð-
rún myndlistarmaður, gift Bjarna
Einarssyni hagfræðingi og Gunnar
Kristinn arkitekt, kvæntur Ellu
Kolbrúnu Kristinsdóttur, dósent við
Háskóla íslands. Bamabörnin era
tíu, öll með háskólapróf, og bama-
bamabömin era sex.
Þau Friðbjöm og Guðmunda
voru, eins og góðu sveitafólki
sæmdi afar gestrisin. Bæði komu
þau úr nær jafnstórum systkinahóp-
um og austur í sveitum áttu þau
bæði að auki mikinn frændgarð.
Auk þessa var heimilið ávallt opið
kunningjum bamanna. Það var
mér, sem á tvö systkini, nýmæli og
mikið verk að kynnast þessum stóra
ættingjahópi en allt tókst það enda
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
GUNNAR EGGERTSSON,
Þinghólsbraut 65,
Kópavogi,
lést á heimili sínu 12. nóvember sl.
Þrúður Guðmundsdóttir,
Hraf nhildur Gunnarsdóttir,
Hugrún Gunnarsdóttir, Gylfi Guðnason,
Eggert Gautur Gunnarsson, Svanhildur Skaftadóttir,
Gerður Helena Gunnarsdóttir, Joel Ohlsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Hjartkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
HELGA JÓNSDÓTTIR,
Höfðabraut 8,
Akranesi,
verður jarðsungin frá Akraneskirkju föstudaginn 15. nóvember
kl. 14.00.
Þeim, sem vildu minnast hennar, er bent á Sjúkrahús Akraness.
Börn, tengdabörn, barnabörn
og iangömmubörn.
t
Ástkær móðir mín, tengdamóðir og
amma,
GUÐRÚN H. ÁRNADÓTTIR,
Meistaravöllum 31,
verður jarðsett frá Fríkirkjunni í Reykja-
vík föstudaginn 15. nóvemberkl. 15.00.
Edda Runólfsdóttir,
Einar Sigurþórsson,
Guðrún Edda Einarsdóttir,
Sunna Halla Einarsdóttir,
Hrefna Lind Einarsdóttir.
FRIÐBJÖRN
GUÐBRANDSSON
allt fólk sem eftirsóknarvert var að
kynnast og vera með. Minnisstæð-
ast af öllu er þó tímabilið frá jólum
fram yfír nýár á Hofteignum. Þá
var sjónvarpið ekki komið og því
varð maður að vera mannsgaman.
Þá komu systkin Hofteigshjónanna
í jólaheimsóknir og þáðu veitingar,
spilað var á spil og rætt um heima
og geima. Fyrir mig voru þetta frá-
bærar stundir því á heimaslóðum
mínum í Reykholti í Borgarfírði
komu staðarfjölskyldurnar saman á
sama hátt.
Ekkert stöðvar straum tímans
og öll verðum við að taka því að
nánasta umhverfí okkar breytist og
að ástvinir hverfí okkur sjónum.
Þetta era lögmál lífsins. Hið óvænta
og skyndilega fráfall Guðmundu var
Friðbimi og okkur öllum mikið áfall
en jafnvel þessu áfalli tók hann
með æðraleysi. Þetta lýsir mannin-
um Friðbirni Guðbrandssyni afar
vel. Með sama æðraleysi tók hann
hrörnun elliáranna þótt þessum ork-
umikla manni sviði sáran að geta
ekki lengur valdið ýmsu því, sem
hann hafði átt auðvelt með áður.
Hins vegar kveið Friðbjörn ekki sín-
um eigin vistaskiptum. Hann var
ekki í vafa um að Guðmunda og
systkinahópurinn mundi taka á
móti honum þegar til fyrirheitna
landsins kæmi og til þess hlakkaði
hann.
Friðbjörn Guðbrandsson var
mjög vel gefínn og afar virðingar-
verður maður. Vinnuævi hans varð
mjög löng og öll störf vann hann
af stakri natni og samviskusemi.
Auk þess var hann afar hjálpsamur
og á meðan hann gat var hann
ávallt fús til að eyða hluta af hvíld-
artíma sínum til að hjálpa ættingja
eða kunningja með ýmis verk. Frið-
björn skipaði stórt rúm í undirstöðu-
atvinnuvegum þjóðar okkar og þar
lá hann aldrei á liði sínu og víst er
að hlutur hans í uppbyggingu sam-
félagsins okkar er stór. Hann hafði
kannski ekki mörg orð um tilfinn-
ingamál en hann var afar hjartahlýr
maður og algjörlega vammlaus.
Hann var mjög barngóður og nutu
bamaböm hans og barnabarnaböm
þess í ríkum mæli. Einnig elskaði
hann innilega allt það smáa f nátt-
úranni svo sem blómin og lömbin.
Við, sem stóðum Friðbimi næst,
eigum honum mikið að þakka, og
öll söknum við hans mikið. Hann
var einlægur í trú sinni á algóðan
guð og á framhaldslífíð og hann
var á allan hátt ferðbúinn þegar
hann lagði af stað í ferðina miklu.
Við hjónin og börnin sameinumst í
að biðja almáttugan guð að gæta
Friðbjöms vel fyrir okkur og að
leiða hann um ljóssins vegu þar sem
hann á heima. Guð blessi þig um
eilífð alla.
Bjarni Einarsson.
Þeim fækkar óðum sem lifað
hafa frá upphafí aldarinnar. Margir
ætla, að „sín“ kynslóð hafí bætt
stöðu og hag þjóðarinnar meir en
nokkur kynslóð önnur. Úrskurður
um þetta bíður dóms sögunnar sem
löngum reynist annar en samtíma-
matið. Það er margra skoðun að
aldamótakynslóðin hafí fært þjóð-
inni nýja og bjartari lífssýn, jafnvel
nýja lífsvon eftir armæðutímabil
undangenginna áratuga. Fyrir síð-
ustu aldamót rikti hér hálfgert upp-
gjafarástand með vantrú á landið
og framtíð þess. Upphaf nýrrar ald-
ar varð ungum íslendingum mikil
hvatning til dáða og framfarahugur
greip um sig vítt um landið. Við
eigum aldamótakynslóðinni að
þakka endumýjað sjálfstraust, trú
á landsins gæði, kjark, dugnað og
framsýni sem fært hefur þjóðinni
þau lífskjör sem hún nú býr við.
Friðbjöm Guðbrandsson var
aldamótabam, fæddur í Önundar-
holti í Flóa á vordögum 1902. Hann
sagði það sína fyrstu bemskuminn-
ingu er faðir hans reiddi hann sum-
arið 1906, þá á 5. ári, á hnakknef-
inu fyrir framan sig frá Önundar-
holti að Skálmholti austur undir
Þjórsá, en foreldrar hans höfðu þá
keypt þá jörð.
í Skálmholti ólst Friðbjörn upp í
stórum systkinahópi og við landið