Morgunblaðið - 20.11.1996, Qupperneq 18

18 MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Schubert-hátíð
í Garðabæ
TÓNLEIKARÖÐ
með verkum Schu-
berts er fyrirhuguð
í Garðabæ í tilefni
af því, að 31. janúar
nk. eru 200 ár liðin
frá því tónskáldið
Franz Schubert
fæddist.
Um allan heim
verður afmælisins
minnst, og tónleikar
haldnir með verkum
hans eingöngu.
í Garðabæ verða
fyrstu tónleikarnir
haldnir 18. janúar í
Kirkjuhvoli kl. 17.
Þá verða tónleikar 1. og 15.
febrúar, 1. og 22. mars, 12.
apríl, 3. og 17. maí.
Aðalhvatamaðurinn og list-
rænn stjórnandi á hátíðinni í
Garðabæ er hollenski píanó-
leikarinn og hljómsveitarstjór-
inn Gerrit Schuil, sem hefur
verið búsettur hér á landi síðan
1992.
Meðal þeirra
listamanna sem
fram koma á
Schumbert-hátíð-
inni í Garðabæ eru:
Rannveig Fríða
Bragadóttir, Signý
Sæmundsdóttir,
Sigrún Hjálmtýs-
dóttir, Jón Þor-
steinsson, Hans
Zomer, Robert
Holl, Jónas Ingi-
mundarson,
Bernadelkvartett-
inn, Caput-hópur-
inn, Gerrit Schuil
o.fl.
í tengslum við hátíðina mun
söngkonan Elly Ameling vera
með námskeið fyrir söngvara.
Sala áskriftarkorta að öllum
tónleikunum hefjast 15.
desember í Bókabúð Máls og
menningar, Laugavegi 18, og
í Tónastöðinni við Skipholt,
gegnt Tónlistarskólanum í
Reykjavík.
Franz Schubert
Vilja íslendinga til að selja
Stone Free upp í London
BRESKIR framleiðendur hafa lýst
yfir áhuga á að fá listræna stjórn-
endur uppfærslu Leikfélags íslands
á Stone Free eftir Jim Cartwright
til að setja verkið upp í Lundúnum.
Standa samningaviðræður nú yfir.
Magnús Geir Þórðarson leikstjóri
segir að bresku framleiðendurnir
hafi haft frumkvæði að viðræðun-
um í kjölfar heimsóknar Jims
Cartwrights til íslands í síðasta
mánuði og hafi nú í höndunum efni
frá sýningunni, myndband, tónlist-
arupptökur og þess háttar. „Við-
ræðurnar snúast um það að héðan
fari einhverjir listrænir stjórnendur
og setji Stone Free upp í samvinnu
við þessa aðila. Reyndar var málið
fyrst rætt á þeim grunni að Leikfé-
lag íslands framleiddi sýninguna
en hún kemur til með að verða svo
stór í sniðum að sú hugmynd er
ekki inni í myndinni lengur.“
Að sögn Magnúsar Geirs leggur
Leikfélag íslands áherslu á að sem
flestir listrænir stjórnendur fari
utan, ef af samstarfinu verður.
Nefnir hann í því samhengi leik-
stjóra, leikmyndar- og búninga-
hönnuð, ljósahönnuð og tónlistar-
stjóra.
„Það er mikil viðurkenning fyrir
okkur að þessir aðilar séu að bera
víurnar í okkur og það yrði óneitan-
lega spennandi að fá tækifæri til
að setja verkið upp í Lundúnum.
Það á hins vegar eftir að koma í
Ijós hvað verður og við sitjum róleg-
ir ennþá.“
Magnús Geir segir að mikil undir-
búningsvinna fylgi uppfærslu af
þessari stærðargráðu og takist
samningar gerir hann ekki ráð fyr-
ir að frumsýnt verði fyrr en í fyrsta
lagi eftir ár, sennilega ekki fyrir
en 1998.
Jóhann Smári Sævarsson bassasöngv-
ari við Kölnaróperuna
Fór með
tvö hlut-
verk í sama
atriðinu
JÓHANN Smári Sævarsson,
bassasöngvari við Kölnaróperuna,
komst í hann krappan á dögunum
þegar hann varð að fara með tvö
hlutverk í sama atriði sýningar á
Töfraflautunni eftir Mozart,
vegna skyndilegra forfalla annars
söngvara. Röddinni þurfti söngv-
arinn ekki að beita nema í öðru
hlutverkinu.
Jóhann Smári fer með hlutverk
brynjumanns í uppfærslunni, sem
þykir giska óvenjuleg, ásamt ten-
órsöngvara nokkrum og er um-
talsverður látbragðsleikur fólginn
í hlutverkinu. A umræddri sýn-
ingu gekk sá síðarnefndi hins veg-
ar úr skaftinu í hléi eftir að hafa
veikst heiftarlega af matareitrun.
„Fólk fraus hreinlega þegar ljóst
var að hann væri úr leik enda
seinni hluti sýningarinnar hafinn
og ekki nema fimm mínútur þar
til við áttum að fara á svið aftur
til að syngja dúett,“ segir bassa-
söngvarinn.
„Mér tókst hins vegar að telja
annan tenórsöngvara, sem syngur
annað hlutverk í sýningunni, á að
taka að sér hlutverkið sem hann
hafði aldrei sungið áður,“ heldur
hann áfram. „Þar með var hins
vegar ekki nema hálfur sigur unn-
inn þar sem hann gat vitaskuld
ekki farið inn á sviðið með nóturn-
ar í höndunum og varð því að
koma sér fyrir í vængjunum. Það
var því ekki nema um eitt að ræða:
Ég varð að leika bæði hlutverkin."
Jóhann Smári segir að hljóm-
sveitarsljórinn hafi rekið upp stór
augu þegar hann hafi séð sig koma
einan fram á sviðið til að syngja
dúettinn. „Hinir söngvararnir
vissu ekki af þessu heldur, þannig
að allur samleikur var talsvert
skrýtinn. Ég spann bara eftir
bestu getu og það virðist hafa
dugað en hljómsveitin reis sér-
staklega úr sætum og hyllti mig
að sýningu lokinni. Þá var tenór-
söngvaranum, sem hljóp í skarðið,
jafnframt klappað lof í lófa.“
JÓHANN Smári Sævarsson
Eitt skipti nægir
Jóhann Smári segir að þessi
óvænta uppákoma hafi óneitanlega
verið krydd í tilveruna og eigi
vafalaust eftir að líða honum seint
úr minni. Ógjarnan vildi hann þó
endurtaka leikinn. „Það er nóg að
gera svona lagað einu sinni."
Þess má geta að þetta er ekki
eina óvænta uppákoman sem sett
hefur svip sinn á sýningar á Töfra-
flautunni í Köln en nýverið kom
upp eldur að tjaldabaki út frá ljósi
og þótt greiðlega hafi gengið að
ráða niðurlögum hans varð að gera
hlé á sýningunni. „Þegar hún hófst
aftur með dúettinum okkar hlógu
áhorfendur hins vegar dátt, þar
sem eld ber strax á góma í textan-
um.“
Jóhann Smári kveðst kunna vel
við sig í Köln og nýverið fram-
lengdi hann samning sinn við húsið
um eitt ár, til vorsins 1998. Hefur
söngvarinn í ýmsu að snúast þessa
dagana og nýverið söng hann til
að mynda nokkrar sýningar á
Seldu brúðinni eftir Smetana
ásamt Kristni Sigmundssyni barit-
onsöngvara. Þá hefur hann verið
að syngja í barnaóperunni Næt-
urgalanum, þar sem Erlingur Vig-
fússon kemur jafnframt við sögu.
Framundan eru síðan frumsýning-
ar á þremur óperum á næstu
mánuðum, auk tónleika á vegum
Styrktarfélags íslensku óperunnar
á heimaslóð í apríl 1997.
Þungur og dökkmjúkur Brahms
TONLIST
Listasafn íslands
KAMMERTÓNLEIKAR
Flutt voru verk eftir Johannes
Brahms; horn tríó í Es-dúr, op. 40,
tvö sönglög op. 91 og kvintett í F-
dúr, op. 88. Mánudagurinn 18. nóv-
ember, 1996.
Á NÆSTA ári eru liðin 100 ár
frá láti .Johannesar Brahms. Þrátt
fyrir ýmislegt andstreymi, sem að-
allega stafaði af óvild starfsbræðra
hans, var hann farsælt tónskáld.
Hann var skammaður fyrir að vera
gamaldags, stæla Beethoven og
J.S. Bach og leggja meira upp úr
flóknu raddferli en túlkun tilfínn-
inga. Þetta með tilfinningaleysið
eiga menn erfitt með að skilja í dag
og nú hafa þeir vikið af vettvangi
er þótti lítið til um tónlist hans því
hann er nú viðurkenndur einn af
mestu tónsmiðum sögunnar. Það
sem helst vísar til eldri tónlistar
er einkum formskipan verkanna en
á sviði sónötuformsins bætir hann
engu við. Rithátturinn er mjög
skrúðmikill og að því leyti til
rómantískur en á móti kemur að
hann styðst mjög við miðlægju V.
sætis (Dominant), svo sem heyra
má einkum í fyrri verkum hans.
Túlkun hans var sprottin upp af
tilfinningu fyrir fegurð tónanna en
tónlistin var ekki notuð til að út-
mála ytri hegðunarform tilfinninga.
Hann var ekki opinskár en mjög
gefinn fyrir að hugleiða hin dýpri
sannindin, var trúaður, mjög al-
vörugefinn og allt þetta má heyra
í tónlist þessa mikla meistara.
Tríó í Es-dúr fyrir píanó, fiðlu
og horn, er mikill skáldskapur og
hefst á hægum þætti í eins konar
rapsódíu- eða litlu rondóformi þar
sem aðalstefið er þrítekið en á milli
eru nokkuð tilþrifamiklir millikafl-
ar. Þessi fallegi kafli var mjög vel
leikinn og sérstakleg var leikur
Rutar Ingólfsdóttur fallegur í upp-
hafi kaflans á lágsviði fiðlunnar.
Sama má segja um flutninginn á
skersóinu sem er þunglyndislegt
og fallegt. í tríói kaflans getur að
heyra eitt af snilldartónstefjum
meistarans og þar glampaði á horn-
einleikinn hjá Joseph Ognibene.
Þriðji þátturinn er sorgaróður og
þar getur að heyra einhveijar til-
finningaþrungnustu tónhendingar
meistarans. Þar hefði píanóið mátt
vera aðeins mýkra hjá Peter Maté.
Brahms-hljómurinn má ekki vera
harður, heldur þungur og dökk-
mjúkur. Síðasti kaflinn var háska-
lega hraður, svo nærri lá við að
hann riðlaðist. Allt komst þó „heilt
til hafnar“ og í heild var verkið
mjög vel leikið.
Tvö sönglög op. 91, fyrir altrödd,
víólu og píanó voru næst á efnis-
skránni. Sönglögin eftir Brahms eru
meðal mestu dýrgripa tónlistarsög-
unnar. Hann átti til lagauðgi er
skipar honum á bekk með Schu-
bert, t.d. í Wiegenlied og í Die
Mainacht, er hann á sömu slóðum
og Schumann. Það er í sönglögunum
sem sterkustu skapgerðareinkennin
koma fram, djúp alvara en þó bregð-
ur hann til gamanláta í einstaka
Iögum, sem mörg hver eru alþýðleg
að gerð og svipuð raddsetningum
hans á þýskum þjóðlögum, sem
mörg eru björt af gleði, fínleg og
leikandi skemmtileg. Bæði sönglög-
in (op. 91) eru vögguvísur og það
síðara byggt á þýsku þjóðlagi. Fyrra
lagið, In goldnen Abendschein, er
byggt á tveimur stefjum. Það fyrra
birtist í Iágfiðlunni og myndar
kontrapunkt á móti sönglínunni og
að frádregnum smámillikafla er
söngverkið byggt á samleik þessara
steija. Þjóðlagið í seinni vögguvís-
unni er Josef, lieber Josef mein, er
aðeins leikið af lágfiðlunni. Söng-
línan er sjálfstæð og i millikaflanum
er þjóðlagið nærri horfið en undir
lokin birtist það sem eftirspil. Sigríð-
ur Ella Magnúsdóttir söng þessi lög
mjög fallega, sérstaklega seinna
lagið, og lyfti því fallega á flug í
....stillet die Wipfel“, sem er þrí-
tekið, með smábreytingun á texta
og er í raun hápunktur lagsins.
Junah Chung lék á víóluna og gat
þar oft að heyra mjög fallegan leik.
Peter Maté lék á píanóið og var
helst til hljóðlátur. Hann er frábær
píanisti, mikill tæknimaður, sem
kom sérlega vel fram í fyrsta verk-
inu.
Lokaverkið var strengjakvintett-
inn í F-dúr op. 88. Þessi kvintett
er stundum kallaður „Vorið" enda
ríkir sterk vorstemmning, sérstak-
lega í fyrsta kaflanum. Annar
kaflinn er samsettur. Þar sem skipt-
ast á hægur þáttur og hraðir milli-
þættir. Síðasti kaflinn er í sónötu
formi og þar fer Brahms á flug.
Þátturinn hefst á fúgato rithætti
(ekki fúgu, eins og stendur í efnis-
skrá), eins konar fúgu framsögu,
sem síðan gufar upp í sónötuformi
kaflans. Flutningurinn í heild var
góður, þó aðeins við grófari mörkin
í sterku köflunum, sérstaklega und-
ir það síðasta, en langbestur og á
köflum mjög góður i fyrsta kaflan-
um sem er ævintýrlega fögur tón-
smíð. Þeir sem léku í kvintettinum
voru Unnur María Ingólfsdóttir, Rut
Ingólfsdóttir, Junah Chung, Herdís
Jónsdóttir og Inga Rós Ingólfsdóttir.
Jón Ásgeirsson
Nýjar plötur
• ÚT ER komin geislaplata með
píanóleik Nínu Margrétar
Grímsdóttur. Hún leikur einleiks-
verk eftir Mozart og Mend-
elssohn sónata í B-dúr K 333 og
12 tilbrigði K 265 byggð á franska
barnalaginu „Ah, vous dirai-je
Maman“, betur þekkt sem
„ABCD-tilbrigðin“, eftir Mozart
og „ Va.riations sérieuses “ og
„Rondó capriccioso “ eftir Mend- |
elssohn.
I bæklingi disksins stendur
m.a.: „Margt er lík með Mozart
og Mendelssohn, bæði ævisöguleg
atriði og sá tónlistarlegi jarðvegur
sem tónlist þeirra er sprottin úr.
Öll píanóverkin á þesari hljóðritun
eiga það sameiginlegt að hafa
verið hluti þeirrar efnisskrár sem
tónskáldin fluttu hvað oftast sem |
starfandi píanóleikarar og nutu
því mikilla vinsælda strax frá upp- "
hafi.“
Þetta er fyrsta geislaplata Nínu
Margrétar. Hún var hljóðrituð í
Digraneskirkju í Kópavogi í
ágústmánuði síðastliðnum og sá
Halldór Víkingsson um upptöku
og hljóðvinnslu. Nína lék þar á
Bösendorfer-flygil Listasafns
Kópavogs. Á forhlið disksins er
listaverkið „Kona með slör“ eftir
Rut Rebekku. |
Útgefandi er Skref, en Japis sér
um dreifingu. Verð 1.299 kr.
• RÖKKURKÓRINN í Skaga-
firði hefur sent frá sér sinn fyrsta
geisladisk sem nefnist Söngurinn
minn og eru á honum sextán lög
og textar, öll eftir eldri og yngri
skagfirska höfunda. Meðal eldri
lagahöfunda eru Eyþór Stefáns-
son, Péturs Sigurðsson og Jón
Björnsson, en af hinum yngri má
nefna Geirmund Valtýsson,
Hörð G. Ólafsson og Kristján frá
Gilhaga. Rökkurkórinn fylgir
eftir útkomu geisladisksins með
tónleikum, þeim fyrstu í Ólafs-
firði laugardaginn 23. nóvember
og að kvöldi sama dags í Hlíðarbæ
við Akureyri. Þá verður kórinn
með tónleika í Víðistaðakirkju í
Hafnarfirði 29. nóvember ogtekur
þann sama dag þátt í norðlensku
skemmtikvöldi á Hótel íslandi. I
Stjórnandi kórsins er Sveinn
Arnason.
-------» ♦ »-----
Egils saga
á þýsku |
EGILS saga hefur verið gefin út
í þýskri þýðingu Kurt Schier hjá
forlaginu Diederichs. Útgáfan er
með kaflaheitum, ítarlegum orða-
skýringum og eftirmála þar sem
fjallað er um söguna, handritasögu
hennar og einkenni. Einnig eru í
henni nafnaskrár, ættartöflur og
nokkur kort af söguslóðum. Kurt
Schier annaðist útgáfuna.
Hjá sama forlagi er komin út
bók með þýðingum á íslenskum ■
gerðum Trójumanna sagna, Breta *
sagna og Alexanders sögu. Stef-
anie Wiirth þýddi og annaðist út-
gáfuna. Útgáfan er með ítarlegum
orðskýringum, orðaskrá og eftir-
mála.
Guðrún Lára í t
Listgalleríi j
NÚ stendur yfir sýning Guðrúnar
Láru Halldórsdóttur í Listgalleríi,
Listhúsinu Laugardal. Verk sín
vinnur hún ýmist með vatns- eða
olíulitum.
„Sérstaða hennar felst ekki
hvað síst í túlkun hennar á kon-
unni og tilfinningum hennar og
þema kynningarinnar er „Ljóð
konunnar“ eða með orðum Guð-
rúnar: Ljóð konunnar um betri j!
heim“, segir í kynningu.
Sýningunni lýkur 28. nóvember.