Morgunblaðið - 21.11.1996, Blaðsíða 8
8 B FIMMTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
H
VIÐSKIPTI
Tillögur komnar fram um aðskilnað fjögurra höfuðþátta raforkukerfisins og frelsi í orkuvinnslu
Rafmögnuð sam-
NEFNDIN var skipuð af viðskipta-
og iðnaðarráðherra síðastliðið vor
til að koma með tillögur um helstu
atriði sem hún teldi að ættu að
liggja til grundvallar við endur-
skoðun raforkustefnu. Nítján
manns áttu sæti í nefndinni en
hún skilaði áliti í síðasta mánuði.
I skýrslu nefndarinnar segir að
núverandi skipan raforkumála hafi
um margt reynst vel. Raforkukerf-
ið standi á traustum grunni, sé
tæknilega mjög gott og notendur
búi við mikið afhendingaröryggi.
Hins vegar hafi talsmenn sumra
greina atvinnulífsins haldið því
fram að ósveigjanleiki ríki í gjald-
skrárstefnu orkufyrirtækja, jafnt
í heildsölu sem smásölu. Gagnrýni
hafí komið fram hjá rafveitum um
heildsöluviðskipti með rafmangn.
Einnig hafi því verið haldið fram
að skýrari skil ættu að vera á
milli stóriðju og almennra not-
enda. Þá hafí verið staðhæft að
verðlagning raforku sé ekki í sam-
ræmi við framleiðslukostnað og
að um offjárfestingu og óhag-
kvæman rekstur sé að ræða í orku-
geiranum.
Nefndin álítur að mikilvægt sé
að móta framtíðarskipan raforku-
mála hérlendis á grunni þess, sem
vel hafi tekist á þessu sviði um leið
og sjálfsagt sé að notfæra sér
reynslu og rannsóknir annarra þjóða
í þessum efnum. Er þá ----------
einkum átt við framfarir
í öðrum löndum, sem
hafa falið það í sér að
markaðsöflin hafa verið
virkjuð í því skyni að _____
auka hagkvæmni í raf-
orkubúskapnum. Nefndin telur að
Ráðgjafanefnd um framtíðarskipan orkumála
telur að virkja þurfí markaðsöflin í því skyni
að auka hagkvæmni í raforkubúskapnum
hérlendis. Hún álítur aðskilnað vinnslu, fiutn-
ings, dreifíngar og sölu á rafmagni vera nauð-
synlega forsendu þess að samkeppni verði
komið á í raforkumálum. Kjartan Magnús-
son kynnti sér hugmyndir nefndarinnar og
ræddi við Þórð Friðjónsson, formann hennar.
Hann telur að markaðsvæðing í orkubúskap
muni skila sér í lægra raforkuverði til not-
enda í framtíðinni.
Góð reynsla
grannþjóða
af markaðs-
væðingu
þessar markaðsumbætur eigi eink-
um að snúast um þrennt:
1. Skipulagsumbætur.
2. Breytingar á eignarhaldi og
starfsskilyrðum.
3. Eftirlit með gæðum og verð-
lagningu.
í skýrslunni er lagt til að raf-
orkubúskapurinn verði endur-
skipulagður á núverandi grunni
með markaðssjónarmið að leiðar-
ljósi í vinnslu og sölu raforku.
Höfuðatriði sé að aðskilja vinnslu,
flutning, dreifingu og sölu ork-
unnar ásamt því að gefa vinnslu
raforku og sölu fijálsa í áföngum.
_______ „í tengslum við slíkar
skipulagsbreytingar
mælir jafnframt margt
með því að hlutafélags-
formið taki við af núver-
andi rekstrarformi.
Þannig yrði meðal ann-
dregið úr áhættu hins opin-
ars
bera af fjárfestingu í orkuvinnslu
vegna stóriðju. Jafnframt minnk-
aði áhætta heimila og almenns
atvinnurekstrar vegna slíkra fjár-
festinga,“ segir m.a. í skýrslunni.
Handhægar
litlar
Ijósrltunarvélar
12 eintök á mínútu
Verö trá:
77.000
aco
Elsta tölvufyrírtæki á Islantli
Markaðskerfi betra en
miðstýring
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar, var formaður
nefndarinnar. Hann segir að
nefndarmenn hafí í aðalatriðum
verið sammála um þær meginlínur
í framtíðarskipun orkumála, sem
lýst er í skýrslunni, þótt áherslu-
munur hafí verið á milli þeirra um
útfærsluatriði. „Niðurstaða nefnd-
arinnar byggist á þeirri skoðun
að markaðsskipulag leiði að öllu
jöfnu til meiri hagkvæmni en mið-
stýring. Orkubúskapurinn hér á
íslandi ætti ekki að vera nein und-
antekning en það er staðreynd að
markaðssjónarmið hafa átt erfitt
uppdráttar innan hans,“ segir
Þórður.
Hann minnir á að á síðastliðnum
árum hafi verið gerðar margvís-
legar umbætur í íslenskum þjóð-
arbúskap, sem miðað hafí að því
að auka samkeppni og styrkja
grunn markaðsbúskapar. I því
sambandi nægi að benda á mark-
aðsákvörðun vaxta og gengis,
fijálsa fjármagnsflutninga, hluta-
bréfamarkaði og fískmarkaði.
„Það er athyglisvert að íslending-
ar voru í flestum tilvikum áratug
eða jafnvel áratugum á eftir öðrum
þróuðum Evrópuríkjum að hrinda
þessum umbótum í framkvæmd,
umbótum sem hafa falið í sér stór-
felldar bætur á hagkerfinu. Mark-
aðsvæðing raforkubúskaparins er
þó skammt á veg komin í ýmsum
Evrópulöndum og þar hafa íslend-
ingar tækifæri til að vera samstiga
öðrum þjóðum eða skömmu á eft-
ir.“
En hvað knýr ísl jndinga til þess
að breyta raforkustefnu sinni nú?
.Tölvukjör
Tolvur
verslun
heimilannd
keppm framundan?
Morgunblaðið/Golli
„ERLENDIS hefur reynslan sýnt að samkeppni getur dregið
verulega úr framleiðslukostnaði og sá sparnaður skilar sér á
endanum til neytenda," segir Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar og formaður ráðgjafanefndar um
framtíðarskipan orkumála.
Þórður segir engan vafa leika á
því að tími sé kominn til breytinga
frá miðstýringu til markaðar í raf-
orkubúskapnum hér á landi. Innan
nefndarinnar hafi menn verið sam-
mála um þetta grundvallaratriði
en skiptar skoðanir séu hins vegar
um hversu hratt eigi að virkja
markaðsöflin. „Rökin fyrir skipu-
lagsumbótum eru margþætt en
þau helstu eru ef til vill að mark-
aðsskipulag hefur reynst
betur en miðstýring enda
hafa aðrar þjóðir góða
reynslu af því að mark-
aðsvæða raforkukerfið.
Þá má benda á að um
þessar mundir er orku-
verð hærra en langtímajaðar-
ur. Nefndin leggur til að þessum
aðskilnaði verði komið á sem fyrst
og a.m.k. ætti að skilja bókhalds-
lega á milli þessara þátta um
næstu áramót.
Einkavæðing
raforkufyrirtækja
Orkuverð
hærra á ís-
landi en það
þyrfti að vera
Þórður segir að auk skipulags-
breytinganna þurfí að kveða nánar
á um eignarhald fyrirtækjanna og
_________ starfsskilyrði greinar-
innar. „Það er varla
skynsamlegt framtíðar-
fyrirkomulag að sami
aðili eigi bæði flutnings-
fyrirtækið og móti starf-
skilyrði greinarinnar.
kostnaður en af því má álykta að
orkuverð sé hærra en það þyrfti
að vera. Þessar breytingar ættu
því ekki síst að snúast um að
stuðla að hagræðingu og lækka
raforkukostnað til notenda."
- Hvaða breytingar þarf að gera
að þínu áliti?
„Mikilvægast er að hefja skipu-
lagsumbætur innan raforkukerfis-
ins með það að markmiði að koma
á samkeppni innan þess. Forsenda
slíkrar samkeppni er að skilja að
fjóra höfuðþætti þess; vinnslu,
flutning, dreifingu og sölu. Ástæð-
an er sú að samkeppni verður ein-
göngu komið á í vinnslu og sölu.
A hinum tveimur sviðunum, flutn-
ingi og dreifingu, ríkir náttúruleg
einkasala og þar verður ekki hægt
að koma við samkeppni í fyrirsjá-
anlegri framtíð. Ef eðlileg sam-
keppni á að ríkja verður að koma
í veg fyrir að tilfærslur eigi sér
stað milli þeirra sviða, sem sam-
keppni mun ríkja á og þeirra sviða
þar sem náttúruleg einokun ræð-
Hagsmunir eigandans og neytand-
ans eða þjóðarinnar þurfa ekki
alltaf að fara saman. Ég tel að
skynsamlegt væri að hlutur ríkis-
ins í raforkufyrirtækjum yrði
einkavæddur, þ.e. í Landsvirkjun
og Rafmagnsveitum ríkisins. Með
slíkum breytingum væri einnig
hægt að ná því fram að ráðist yrði
í virkjanaframkvæmdir vegna
stóriðju á markaðsgrunni en ekki
með ábyrgð opinberra aðila.
Skýr stefna nauðsynleg
Þórður segir að miklu máli
skipti að framkvæma umræddar
breytingar í skýrum áföngum.
Stjórnvöld þurfi að taka á þessu
máli með ákveðnum hætti og
semja markvissa áætlun. „Um leið
og tekin yrði ákvörðun um mark-
aðsvæðingu raforkukerfisins
þyrfti að kynna hana fyrir fram-
leiðendum orku þannig að þeir
gætu lagað sig að breyttum að-
stæðum tímanlega. Lítil og óhag-
kvæm fyrirtæki, sem framleiða
dýra orku, yrðu t.d. að búa sig
Tralla, la, la, li - je:
Clónlistarkvöld í Tölvukjörum
f (oll firnmtudagskvóld
Fræðsláx
& fjör
í Tölvukjör /
|f frá klnklun sjö til tío
Við bjóðum þér að taka þátt í spennandi nýjung sem við köllum „Fræðsla & fjör í Tölvukjör".
Verslunin verður opin til kl. 22:00 öll fimmtudagskvöld í vetur og ætlum við stöðugt að brydda
uppá nýjungum og fræðsluefni fyrir áhugasama tölvunotendur. Láttu þig ekki vanta í fjörið!
IKVÖLD!
( Bjarki Jónsson tónlistamaður kynnir öfluga tækni í tölvustuddri tónlist
(Kynning á 'midi' hugbúnaði (^Fræðslá um allt sem snýr að 'midi' tónlist
(Hljóðkort á tilboðsverði (Kynning á 'Cakewalk-studio' tónlistarhugbúnaði
Faxafeni5
108 Reykjavík
Sími 533 2323
Fax 533 2329
tolvukjor@itn.is
Fræðsla & fjör í Tölvukjör - öll fimmtudagskvöld til kl. 22:00
Opið virka daga 12:00-18:30
fimmtudaga 12:00-22:00
og laugardaga 10:00-16:00