Morgunblaðið - 27.11.1996, Blaðsíða 4

FRJALSIÞROTTIR
fKtttrgtmWtaMfe
40 ár frá þwí Vilhjálmur Einarsson hlaut silf
urverðlaun í þrístökki á ÓL í Melbourne
VERÐLAUNAHAFARNIR í þrístökki í Melbourne, f.w., Kreyer
frá Sowétríkjunum, da Silwa er sigraði og Vilhjálmur.
Ljóma var
varpaðá
nafn Islands
Þó að vitað værí um getu Vilhjálms
var þetta betra en nokkum hafði
órað fyrir. Hið unga lýðveldi hafði
eignast silfurhafa í þrístökki á mestu
íþróttahátið samtímans, segir ívar
Benediktsson, sem rifjar hér upp
mesta afrek íslenskrar íþróttasögu.
VILHJÁLMUR í stökk-
inu sem færði honum
silfurwerðlaun.
Ídag eru liðin rétt fjörutíu ár síðan
mesta afrek íslenskrar íþrótta-
sögu var unnið á Olympíuleikunum
í Melbourne í Astralíu. Þá stóð 22
ára gamall Austfirðingur, Vilhjálmur
Einarsson, þrístökkvari úr IR í
Reykjavík á verðlaunapalli og tók
við silfurverðlaunum fyrir frammi-
stöðuna um leið og hann sá íslenska
fánann dregin að húni. Hann hafði
komið á óvart með stórglæsilegri
frammjstöðu þar sem hann hafði
bætt Islandsmet sitt um 43 sm,
stökkið 16,25 metra og átti ólymp-
íumetið í tvo klukkutíma.
Daginn eftir fór fréttin sem eldur
í sinu um landið og var m.a. forsíðu-
frétt í Morgunblaðinu undir fyrirsögn-
inni „íslendingur kom öllum á óvart“.
Segja má, að sigurbros hafi færst
yfír andlit allra íslendinga þennan
skammdegisdag. Þó að vitað væri um
getu Vilhjálms var þetta betra en
nokkum hafði órað fyrir. Hið unga
lýðveldi hafði eignast silfurhafa í þrí-
stökki á mestu íþróttahátið sam-
tímans þar sem saman vom komnir
fremstu íþróttamenn heimsins.
„Það má segja að þjóðin öll hafí
fagnað þessari góðu og glæsilegu
frétt. Því nú hafa íslendingar eign-
ast glæsilega fulltrúa í heimi andans
og orkunnar, sem alheimur hefur
tekið eftir,“ sagði Benedikt G. Wa-
age, forseti ÍSI og fulltrúi íslands í
Alþjóða Ólympíunefndinni í ávarpi
til Ólympíufaranna sem birtist í
Morgunblaðinu við heimkomuna 9.
desember. Fulltrúi andans sem Bene-
dikt nefnir er Halldór Laxness sem
ári áður hafði hlotið bókmenntaverð-
laun Nóbels.
Af fjárhagsástæðum var ákveðið
að aðeins yrðu sendir tveir keppend-
ur til Melbourne og einn fararstjóri.
Á fundi Ólympíunefndar íslands 3.
október 1956 var þetta samþykkt
og jafnframt að Vilhjalmur Einars-
son, prístökkvari úr ÍR og Hilmar
Þorbjörnsson spretthlaupari úr Ár-
manni skyldu skipa íslenska liðið
ásamt Ólafi Sveinssyni fararstjóra.
Setti Norðurlandamet
Islenska Ólympíulágmarkið í þrí-
stökki var 15,25 m og segir Vilhjálm-
ur í bók sinni, Silfurmaðurinn, sem
kom út í fyrra, að nauðsynlegt hafi
verið að stökkva tvisvar sinnum yfir
þá lengd til þess að koma til greina
sem keppandi. íslandsmet hans frá
1955 var hins vegar 15,19 m. Vil-
hjálmur kom heim frá háskólanámi
í Bandarfkjunum í júní og sneri sér
strax að æfingum og keppni með
þátttöku í Melbourne í huga. Á Opna
meistaramótinu í Búkarest í Rúmen-
íu 15.-17. september stökk hann
15,32 m og var þá hálfur sigur unn-
inn. Að þessu móti loknum fór Vil-
hjálmur til Svíþjóðar og æfði á
ólympíuleikvanginum í Stokkhólmi
hjá íþróttafélaginu Bromma sem ÍR
var í tengslum við. Þar æfði Vilhjálm-
ur í hálfan mánuð undir keppni sem
hann hafði verið skráður til í Karl-
stad þar sem bestu þrístökkvarar
Norðurlanda mættu til leiks með
heimamanninn og methafann Roger
Norman fremstan í flokki. Strax í
fyrsta stökki kom Vilhjálmur sjálfum
sér og öðrum á óvart er hann stökk
í fyrstu tilraun 15,83 m, setti Norður-
landamet og fór með sigur af hólmi.
Þar með var keppnisréttur á Ólymp-
íuleikunum tryggður. Þessi árangur
var sá fimmti besti sem náðst hafði
í heiminum á árinu og ellefti besti
frá upphafi.
Eftir þetta kom Vilhjálmur heim
en 21. október hélt hann ásamt Hilm-
ari til Bosön í Svíþjóð þar sem þeir
æfðu í 16 daga áður en þeir ásamt
Ólafí fóru í hópferð með öðrum kepp-
endum frá Norðurlöndunum til
Melbourne. „Dvölin í Bosön var tví-
mælalaust mikilvæg og örlagarík
fyrir árangurinn í Melbourne. Án
hennar hefði hitt ekki komið,“ segir
Vilhjálmur í bók sinni.
Sálræni þátturinn erfiðastur
Eftir langt og strangt ferðalag
yfir hálfan hnöttinn komu þeir félag-
ar á áfangastað 13. nóvember og þar
til kom að keppninni æfði Vilhjálmur
eins og hann mátti til 24. „Eftir ali-
ar æfíngarnar, sem gengu slysa-
laust, hlaut eg að þurfa að hvílast
vel, til að eiga eins mikinn kraft og
hugsanlegt var, þegar kæmi í hina
erfiðu keppni. Eg æfði því mjög lítið
síðustu dagana fyrir keppnina og þá
byijaði einn erfiðasti þáttur undir-
búningsins, hinn sálræni þáttur,"
segir Vilhjálmur í bók sinni.
Loks rann stóri dagurinn upp og
nóttina fyrir hann segist Vilhjálmur
lítið hafa sofíð. Fór á fætur upp úr
klukkan sex er hann heyrði að Ólafur
fararstjóri var kominn á stjá. Saman
fóru þeir niður í morgunverð en Vil-
hjálmur segir matarlystina hafa verið
af skornum skammti, „samt kom eg
niður einu glasi af ávaxtasafa, einu
eggi, beikoni og einum og hálfum
kaffíbolla, vel sætum. Ekki munaði
nema hársbreidd að þetta góðgæti
kæmi sömu leið til baka.“
Vilhjálmur var kominn niður á
völl um hálf níu en keppni hófst
klukkan tíu. Keppendur voru 35 og
þurfti að stökkva 14,80 m til að
komast í aðalkeppnina sem hófst
klukkan hálf þijú. „Eg stökk í fyrstu
tilraun 15,16 m og það var síður en
svo að nokkrar silfurvonir hefðu
vaknað í bijósti mínu við að sjá kapp-
ana marga hveija hoppa um og yfír
15,50 m.“ Eftir þetta tók við erfíð-
asti hlutinn að sögn Vilhjálms, biðin
eftir aðalkeppninni. „Með aðstoð
norsks manns, sem búsettur var í
Melbourne, fékk eg að hvíla mig í
herbergi nálægt vellinum. Þar vorum
við Ólafur í tvo tíma, snæddum okk-
ar skrínukost og gleymdum alveg
ólympíska spenningnum um stund."
Ólympíumetið slegið
Þá var komið að aðalkeppninni og
segir Vilhjálmur hugarástand sitt
hafa verið heppilegt til afreka. Hann
hafi ekki búist við sigri en heldur
ekki viðurkennt tap fyrirfram. I
fyrsta stökki gerði Vilhjálmur ógilt
en heimsmethafinn og ólympíumeist-
arinn frá 1952, Ademar Ferreria da
Silva frá Brasilíu, tók forystu er
hann stökk 16,04 m. Meðal annarra
keppenda var Leonid Sjerbakov sem
átti Evrópumetið 16,46 m. í annarri
umferð stökk da Silva styttra en
Vilhjálmur hitti hins vegar á drauma-
stökkið. Ólafur Sveinsson fararstjóri
greinir svo frá í íþróttablaðinu í des-
ember 1956. „Vilhjálmur vandaði sig
nú sem mest við atrennuna og hitti
piankann ágætlega. Hann fékk all-
langt hopp, risaskref og frábærlega
hátt og langt stökk. En hann stakk
niður höndinni - stökkið gat því
ekki verið mjög langt, þótt mér sýnd-
ist það. Dómararnir við plankann
voru lengi að skoða hann, en réttu
svo upp hvíta veifu til marks um að
stökkið væri gilt. Þá létti mér ákaf-
lega. Nokkur stund leið, áður en
stökklengdin var birt á töflunni. Ég
trúði ekki mínum eigin augum og
spurði þann sem sat næst mér hvort
þetta væri heldur 15,25 eða 16,25
m. Hann sagði eins og var - 16,25!
Það hoppaði í mér hjartað. Rétt á
eftir kvað við rödd þulsins, er sagði:
„Number 638 Einarsson of Iceland,
has just set a new Olympic record
by jumping 53 feet 4 inches, 16,25
meters." Þarna var það! Hvorki meira
né _minna en Ólympíumet!"
í þriðju umferð stökk da Silva 16
m og Vilhjálmur 15,63 m en í þeirri
fjórðu, tæpum tveimur tímum eftir
að Vilhjálmur setti ólympíumetið
tókst da Silva að stökkva 10 sm
lengra. Við því átti Vilhjálmur ekk-
ert svar og fór 15,81 m. Þá tóku sig
upp gömui meiðsli og 5. stökkið mis-
heppnaðist af þeim sökum og ekkert
varð úr því sjötta. Sjerbakov Evrópu-
metshafí náði sér aldrei á strik og
varð sjötti með 15,80 m. „Þetta var
orðið langt og strangt. Enginn matur
og sífelld spenna. Ég hef aldrei verið
eins þreyttur eftir nokkra íþrótta-
keppni," sagði Vilhjálmur við Morg-
unblaðið eftir heimkomuna.
Silfrið var í höfn hjá Vilhjálmi.
„Það var ólýsanleg tilfinning að
standa á verðlaunapallinum og sjá
íslenska fánann dreginn að húni með
þeim brasilíska sem var í miðjunni
og þeim rússneska til vinstri," segir
Vilhjálmur í bók sinni. „Ljóma var
varpað á nafn Islands og sagan flaug
víða,“ sagði í Morgunblaðinu daginn
eftir. „Nafn Vilhjálms Einarssonar
flaug um Ólympíuleikvanginn og út
um allan heiminn frá útvarpsstöðvum
allra landa, að keppni lokinni.
„Undramaðurinn“ frá Islandi, mað-
urinn sem svo gersamlega kom á
óvart, að sjaldan eða aldrei hefur
slíkt gerst. Það reiknaði enginn með
„sveitadrengnum frá íslandi," sagði
ennfremur.
Óiympíuförum fagnað
Afrek Vilhjálms spurðist fljótt út
sem nærri má geta og snerti strengi
í þjóðinni sem bjó í þessu tólf ára
gamla lýðveldi sem hafði metnað til
að sanna að hún gæti staðið ein og
óstudd og náð árangri á hvaða vett-
vangi sem var. Þjóðin hreifst af hin-
um glæsilega íþróttamanni sem hafði
unnið mesta afrek íslenskrar íþrótta-
sögu. „Afrek sitt hefur Vilhjálmur
einn íslendinga unnið og þó teljum
við öll, að með því hafi vaxið ekki
aðeins hans eigin hróður heldur þjóð-
arinnar í heild,“ segir í Reykjavíkur-
bréfi Morgunblaðsins sunnudaginn
2. desember.
íþróttamennirnir lögðu af stað frá
Ástralíu 2. desember og komu heim
viku síðar, sunnudaginn 9. desem-
ber. Mikill mannfjöldi safnaðist sam-
an við flugskýli Flugfélagsins til að
fagna ólympíuförunum er Sólfaxi
lenti með þá. Ólympíunefnd íslands
gekkst fyrir móttöku og mennta-
málaráðherra, Gylfi Þ. Gíslason,
flutti ávarp og afhenti Vilhjálmi bik-
ar frá ríkisstjórninni og sagði m.a.
„Sérstaklega bjóðum við velkominn
Vilhjálm Einarsson. Við óskum hon-
um til hamingju með glæsilegt afrek
hans, mesta afrek íslendings í frjáls-
um íþróttum.“