Morgunblaðið - 01.12.1996, Page 30

30 B SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
OLAFUR E. Friðriksson rit-
höfundur er skotveiði-
maður, gengur til
ijúpna, veiðir gæsir og
endur og hefur einu sinni farið til
hreindýraveiða - til að geta skrifað
af innsýn um þann veiðiskap. Ólaf-
ur segist hafa fundið sárt til þess,
þegar skotveiðiáhuginn vaknaði,
hve Iítið var til af fróðleik um þessi
efni á íslensku. Á ferðalögum er-
lendis sankaði Ólafur að sér bókum
og öðrum gögnum. Þar fann hann
bækur þar sem fjallað var um skot-
veiðar af tilhlýðilegri virðingu og
þær settar í menningarsögulejgt
samhengi. Þessi fróðleiksfýsn 01-
afs kveikti þá hugmynd að gaman
væri að eiga ítarlega bók um skot-
veiðar á íslensku. Nú er lokið ritun
þessa viðamikla rits upp á 440 síð-
ur í stóru broti, sem er prýtt meira
en 800 ljósmyndum og skýringar-
myndum. En er höfundurinn ein-
hveiju nær eftir ritun bókarinnar?
„Já, ég er heilmiklu nær,“ segir
Ólafur og hlær. Það eru rétt fimm
ár síðan hann gekk á fund forráða-
manna bókaútgáfunnar Iðunnar
og lagði fram hugmynd um ritun
skotveiðibókar. Hugmyndinni var
vel tekið og Ólafur settist þegar
við ritstörf. Það tók hann á þriðja
ár að ljúka fýrstu gerð handritsins
og safna skýringarmyndum og
ljósmyndum víða að. Þá tók mynd-
+ iistarmaðurinn Brian Pilkington við
myndskreytingar og er hlutur
hans mikill í bókinni. Vegna
hins langa vinnslutíma þurfti
sífellt að endurskoða handritið
svo það geymdi allar nýjustu
upplýsingar þegar bókin kom
út. Meðal annars má nefna
að á ritunartímanum voru sett
ný lög um vemd og veiðar
villtra dýra sem gjörbreyttu
hinu lagalega umhverfí skot-
veiða. Þá varð til embætti
veiðistjóra, farið að gefa út
veiðikort og safna upplýsing-
um um fjölda veiddra dýra.
Sagnfræðin var erfiðust
um
Bókin skiptist í átta efni-
skafla og sá níundi geymir
viðamiklar skrár um heimildir
og tilvísanir. Fyrsti kaflinn
íjallar um þróun skotvopna og
vopnaeign íslendinga. I þess-
um kafla er líklega í fyrsta
sinn tekinn saman fróðleikur
um byssueign íslendinga frá
upphafi, byssusmíði hér á
landi og upphaf skotveiða. Að
sögn Ölafs var ritun þessa
kafla torsóttust. „Til þessa
hefur enginn skrifað sögu
skotvopna eða skotveiða hér á
landi eða hvemig byssur bár-
ust til landsins," segir Ólafur.
„Þetta er vanræktur þáttur í
sögunni.“ Ólafur nefnir að
töluverðar heimildir séu til
bjargnytjar en skotveiðin hafi orðið
útundan í sagnritun. Þó hafi skot-
veiðar skipt miklu í öflun lífsbjarg-
ar víða um land. Til dæmis hafi
bændur ráðið sérstaka vinnumenn
á árum áður til ijúpnaveiða og selt
síðan aflann. Eins megi nefna sel-
veiðar og fleira. Ólafur sagðist hafa
þurft að hafa mikið fyrir öflun þess-
ara upplýsinga. Honum hafi þótt
það gefa bókinni gildi að geta sýnt
fram á að skotveiðar eigi sér langa
sögu og hefð hér á landi.
Byssur komu
hingað á 15. öld
En hvað skyldi hafa komið Ólafi
mest á óvart í sögugrúskinu?
„Það að byssur skyldu berast
hingað þegar á 15. öld. Eins það
hvað þessi þáttur atvinnusögunnar
er sniðgenginn á söfnum. Þeir sem
skoða Þjóðminjasafnið sjá þess
hvergi merki að hér hafi nokkru
(sinni verið skotið úr byssu hvað þá
að þær hafi verið notaðar til lífs-
bjargar, hins vegar er mikið til sýn-
is af verkfæmm til sjósóknar og
landbúnaðar. Það er helst á söfnum
úti á landi að maður sjái gripi sem
tilheyra skotveiðum, byssur, púður-
hom og haglapunga. Innan um em
hinir merkilegustu gripir, til dæmis
haglabyssur og rifflar sem hafa
Morgunblaðið/Ásdís
ÓLAFUR E. Friðriksson er höfundur bókarinnar
Skotveiðar í íslenskri náttúru. Bókin er yfirgrips-
mesta rit um skotveiðar og ýmislegt þeim tilheyr-
andi sem komið hefur út á íslensku.
í BÓKINNI eru fjallað um villt
dýr á íslandi, vopn og skotfæri,
veiðar og útivist. Fróðlegir kafl-
ar eru um tófur, minka, hreindýr
og seli. Til dæmis eru Ieiðbein-
ingar um hvernig þekkja má hin-
ar ýmsu selategundir í sundur.
Mikill fróðleikur er um vopn
og skotfæri líkt og sjá má á töflu
yfir hinar ýmsu hlaupvíddir og
stærðir riffilskothylkja.
Sagt er frá helstu tegundum
veiðihunda hér á landi, grunn-
þjálfun þeirra og veiðiþjálfun.
Itarlegar upplýsingar eru um
hinar ýmsu fuglategundir sem
veiða má hér á landi. Lögð er
áhersla á að sýna einkenni teg-
undanna til að auðvelda grein-
ingu þeirra úti í náttúrunni.
verið smíðaðir hér á Iandi.“ Ólafur
segir að til séu í einkaeigu hér á
landi miklu merkilegri byssusöfn
en opinber söfn hafa yfír að ráða.
Vopn, villibráð
og hundar
Aðrir kaflar í bókinni fjalla um
vopnin, veiðidýrin og ýmislegt til-
heyrandi. ítarlegur kafli er um
haglabyssur
sem veiðivopn,
gerð þeirra og
skotfærum
lýst og fjallað
um skotfimi
með hagla-
byssu. Annar
álíka kafli er
um veiðiriffla
þar sem fjall-
að er um hin-
ýmsu gerðir
þeirra, mismunandi skotastærðir og
áhrif þeirra á hin ýmsu veiðidýr.
Sérstakur kafli er um öryggis-
reglur og siðfræði veiðimanna. Út-
skýrt er hvernig á að meðhöndla
skotvopn með tilliti til fyllsta örygg-
is, fjallað um virðingu fyrir náttúru
og umhverfi og tengsl veiða og vís-
inda útskýrð.
Stór hluti bókarinnar fjallar um
veiðar og veiðidýr. Þar er rakin
saga veiðanna og síðan gerð ítarleg
grein fyrir hinum ýmsu tegundum
villibráðar hér á landi, bæði fuglum,
ferfætlingum og sjávarspendýrum.
Kafli er um útbúnað, klæðnað
og öryggi í veiðiferðum til sjávar
og sveita. Þá fá veiðihundar sér-
stakan kafla. Kynntar eru helstu
tegundir veiðihunda hér á landi,
hundaþjálfun og veiðar með hund-
um. Þá er kafli um meðferð og
rammíslensk bók, skrifuð út frá
íslenskum aðstæðum og fyrir ís-
lenska skotveiðimenn og aðra nátt-
úruunnendur. „Það má segja að
kaflarnir um tæknilegar hliðar
skotvopna séu alþjóðlegir. Allt hitt
er með íslenskum brag. íslensk
náttúra er ekki lík náttúru_ neins
nálægs lands,“ segir Ólafur.
„Landslagið hér er öðruvísi og þess
vegna hegða veiðidýrin sér á annan
hátt en í öðru landslagi. íslenska
ijúpan hefur annað háttalag en
norska ijúpan, gæsir hér hegða sér
öðruvísi en gæsir í Danmörku, svo
dæmi séu tekin. Hér gilda líka sér-
stök lög og reglur um veiðar. Þess
verkun villibráðar þar sem leiðbeint
er um verkun villtra fugla og hrein-
dýra og meðferð skinna af villtum
spendýrum.
Skotveiðar í íslenskri náttúru er
Skotveiðar eiga sér langa sögu hér á
landi. Þessi íþrótt hefur átt undir högg
að sækja, ekki síst vegna hleypidóma og
vanþekkingar. Ólafur E. Friðriksson hef-
ur ritað viðamikla bók um skotveiðar og
skylda þætti, Skotveiðar í náttúru ís-
lands. Bókinni er ætlað að vera til fróð-
leiks og upplýsingar fyrir alla sem stunda
skotveiðar eða hafa áhuga á að kynna
sér þær. Guðni Einarsson hitti Ólaf og
fræddist af honum um tilgang og tilurð
Viskubrunn-
ur skotveiði-
mannsins
bókarinnar.
inni. Ólafur þurfti að finna nýyrði
yfir mörg atriði, ekki síst hvað varð-
ar ýmis tæknileg atriði skotvopna
og margt sem viðkemur veiðihund-
um. Ólafur leitaði til margra um
nýyrðasmíð og bjó til íslensk heiti
yfir sumt sjálfur.
Ólafur segir að við útkomu bók-
arinnar ljúki fimm ára meðgöngu.
Lokaspretturinn var snarpur, þegar
þurfti að gaumgæfa þúsundir smá-
atriða í texta og uppsetningu bókar-
innar. Hann telur sig hafa lært
mikið við það að skrifa þessa bók
og sé nú betri veiðimaður en áður,
því hann viti meira um vopnin og
veiðidýrin.
vegna hefði þýðing á erlendri bók
aldrei orðið nema hálfkák. Það varð
að rita þessa bók frá grunni.“
Það var kappkostað að nefna
alla hluti íslenskum nöfnum í bók-