Morgunblaðið - 01.12.1996, Blaðsíða 3
2 C SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1996
FERÐALÖG
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1996 C ' 3
+
+
FERÐALOG
flytja styttu Aþenu til Konstant-
inopel.
Aumingja asnarnir
Aþenuhofið fræga var rúmir 22
metrar á lengd og tæpir 8 metrar
á breidd. Nokkrar súlur þess
standa enn og reynt hefur verið
að endurreisa aðrar, en það hefur
gengið illa þar sem vindasamt er
upp á Akrópólis. Vindurinn lék sér
þó aðeins mjúklega í hári okkar
ferðafélaganna og blés ekki hátíð-
leikanum úr huga okkar þar sem
við reikuðum um rústir hofsins.
ísak var ekki kulsæknari en svo
að hann lét mynda sig nakinn að
ofan í stellingum frægra styttna,
svo sem hugsuðarins og kringlu-
kastarans. Það var raunar áður en
komið var upp á háhæðina, þangað
lágu margar tröppur og brattar.
Þverhnípt bjarg er niður að vík
Páls postula, 116 metrar að hæð.
Að sunnanverðu er aflíðandi hæð
upp að fara. Við höfðum rölt þetta
eftir krókóttum þröngum stígum
milli hvítra húsa frá miðöldum.
Við hefðum getað leigt okkur asna
til þess að ríða á upp að rústunum,
en það gerðum við ekki. Ég vor-
kenndi aumingja ösnunum sem
geymdir voru í stíu margir saman
og illa lyktandi. Ég sá feita karla
setjast upp á þá og nánast draga
fæturna með jörðu, ekki var það
falleg sjón.
Áður en við fórum niður úr hof-
inu horfðum við yfir þorpið Lindos,
sem á sínum blómatíma var ann-
álað fyrir fegurð og var heimkynni
um 80 þúsund manna, víðsvegar
að. Nú er hún Snorrabúð stekkur,
þorpið er lágreist og fámennt, en
fagurblátt.
Eyjahafið stendur enn fyrir sínu.
Við reyndum að setja okkur fyrir
sjónir þá fjölmörgu árásarheri sem
hingað hafa komið í aldanna rás.
En vissulega voru þau þó miklu
fleiri verslunarskipin sem hingað
komu með friði til að taka hér vist-
ir til áframhaldandi siglingar og á
slíku lifðu Ródosbúar. í forgarði
rústanna, hjá tröppunum upp í
þær, er lágmynd af fornu herskipi
frá Ródos rist í vegginn. Það létu
Ródosbúar hinn fræga myndhöggv-
ara Pythokritos gera um tvö
hundruð árum f.k. til þess að hylla
flotaforingjann Hagesandros sem
þá nýlega hafði leitt flota þeirra til
sigurs. Tröppurnar upp eru 77 og
liggja að fordyri hallar hinna al-
ræmdu Jóhannesarriddara sem
stjórnuðu Ródos í rösk tvö hundruð
ár, fram til 1522 þegar Tyrkir tóku
völdin. Hvítu húsin með flötu þök-
unum í Lindos eru frá valdatíma
Tyrkjanna. ítalir tóku Ródos og
héldu henni til ársins 1947 en þá
sameinaðist hún Grikklandi. ítalir
létu kenna börnunum á Ródos á
ítölsku og réðu námsefninu en Ród-
osbúar kenndu börnum sínum mál
sitt og sögu svo lítið bar á.
MeA bera leggi
Lindosbúar eru frægir fyrir
fagran útsaum og skrautdiska. Sú
frægð er ekki óverðskulduð, það
sannreyndum við á leiðinni út úr
bænum. Við gengum gegnum
þröngar götur þar sem litlar sölu-
búðir voru hlið við hlið með hinu
skrautlegasta úrvali af „skoute-
les“, en svo nefna innfæddir
skrautdiskana. Mikið er líka til
sölu af grísk-kaþólskum helgi-
myndum. Þær eru heldur þungl-
amalegar að sjá, en hafa yfir sér
alvarlegan hátíðleika sem er í takt
við annað í orþódoxkirkjum eyjar-
skeggja. Áður en við fórum að
skoða rústirnar höfði»m við ekið
fram á litla kirkju. Hún var hvít
að utan með rauðu tígulsteinsþaki
og frístandandi kirkjuturni. Á
skilti á kirkjuveggnum stóð að sið-
legs klæðnaðar væri krafist af
kirkjugestum. Við reyndumst ekki
siðlega klædd að mati gamallar
konu sem auðsjáanlega gætti
kirkjunnar. No, no, sagði hún og
logað ljós, en einhver hafði greini-
lega ekki álitið það nóg fyrir hinn
látna og bætt við viskíflösku með
lögg í.
Þetta ferðalag okkar þremenn-
inganna var mjög óformlegt. Reyn-
ar er ekki mjög mikið hægt að
bregða út af hringleiðinni í kringum
eyjuna sem er hijóstrug, hvít og
víða gróðurlítil. Ekki veit ég hvem-
ig þarna er umhorfs um hásumar-
ið, en seint í október er þurrlegt
þarna um að litast. Ródos er ekki
stór eyja, hún er 80 kílómetrar þar
sem hún er lengst og breiðust er
hún 40 kílómetrar og breiðir sig
alls yfir 1400 ferkílómetra. Víða
ókum við yfir brýr, en allir voru
árfarvegir þurrir eins og eyðimerk-
ur. Dýralífi sáum við lítið af, aðeins
asnana sem fýrr er getið og svo
slatta af geitum, fótfráum skepnum
og skemmtilega forvitnum. Þegar
við stóðum við í Lindos voru þær
álíka forvitnar um okkar ferðir og
við_ um þeirra.
í lok ferðarinnar, þegar komið
var myrkur og búið var að aka
yfir fáfarna fjallvegi, stönsuðum
við í veitingahúsi í litlu þorpi og
fengum þar ágæta þjónustu.
Þjónninn sem þar sinnti okkur
brosti hvað eftir annað til okkar,
slíkt er fremur óvenjulegt á Ró-
dos, mér sýnist karlmenn þar al-
mennt vera stoltir og gæddir lítilli
þjónustulund. Ég velti því fyrir
mér hvort hin mikilfenglega menn-
ingarsaga hvíldi þeim svo þungt á
herðum að hún torveldaði þeim að
stjana við langt aðkomna ferða-
langa.
Messugjörðln
Eftir að ferð okkar þremenning-
ana var lokið langaði mig til þess
að vera við messu í grísk-
kaþólskri kirkju, mér fannst ekki
nóg að hafa skoðað kirkju og
kirkjugarð, það vantaði sjálfa mes-
sugjörðina. Síðasta daginn sem ég
dvaldi á Ródos vaknaði ég klukkan
sjö að morgni til þess að vera við
sunnudagsmessu klukkan hálfátta
í lítilli kirkju í næsta nágrenni við
hótelið sem ég dvaldi á. Eg klæd j
ist siðlegum fötum, jakka og skós-
íðum kjól, og arkaði af stað. Litlu
kirkjuna fann ég fljótlega á næsta
horni. Hún lét ekki mikið yfir sér
og ekki var hún stórfenglegri inn-
an dyra. í henni voru bara þtjár
litlar ljósakrónur og níu reykelse-
sker héngu í loftinu. Helgimyndin-
ar voru heldur ekki sérstaklega
skrautlegar. Presturinn, gamall
maður með rytjulegt skegg, í
satínhempu drapplitaðri og dökk-
hærð miðaldra kona, þéttvaxin í
svörtum kjól, sátu inni í kirkjunni
og slúðruðu saman á grísku. Kon-
an lét mig hafa kerti og ég lét
peninga í samskotabaukinn. Ég
kveikti á kertunum og stakk þeim
í sandbakkann með fyrirbænum
og settist svo í stól hægra megin
í kirkjunni. Það er kvennamegin
og tvöföld röð af stólum, hinum
megin einföld röð. Konurnar í
kirkjunni voru nú orðnar þijár.
Tvær gráhærðar með hnút í
hnakkanum og sú þriðja dökk-
hærða og þéttvaxna hófu nú að
syngja upp úr bókum sem stóðu á
standi hægra megin í kirkjunni,
við lítið afherbergi sem presturinn
hafði horfið inn í. Allar voru kon-
urnar búnar að kyssa með ástríðu
helgimyndinar og krossa sig mörg-
um sinnum.
Konumar sungu nú með tilbreyt-
ingarlítilli röddu og presturinn
umlaði öðru hvoru í afhýsinu. Ein
kona enn var komin til sögunnar.
Hún var svo ömmuleg í framgöngu
að mig langaði helst til að fá að
kúra í hominu hjá henni og láta
hana segja mér sögur og syngja
fyrir mig. En hún mátti nú alls
ekki vera að neinu slíku, hún var
greinilega hjálparkokkur prestsins.
Hún fór að afhýsinu og presturinn
rétti henni reykelsisker sem hún
fór með út og kveikti á því þar.
Presturinn tók við kerinu og úr því
lyppaðist reykurinn um alla kirkju.
Onnur kona kom með brauð sem
nokkru seinna var borið fram á litlu
borði. Presturinn tók samanbrotið
blað undan einu hinna fimm brauða
og las það sem á það var letrað
við kertaljós úr fimm arma kert-
astjaka. Ég heyrði aðeins að þetta
var nafnaþula að hluta, að öðra
leyti skildi ég ekki orð af því sem
hann sagði fremur en öðru því því
sem fram fór.
Eitt af öðra höfðu sóknarbörnin
komið inn, sum settust en önnur
stungu logandi kertum í sandbakk-
---i„—a.. 1 i i—..„,u,.rlQr no.
SVO. Iw „.alll að
syngja og höiuu rengið karlmenn
með yfírskegg til liðs við sig, prest-
urinn umlaði öðra hvora og talaði
einstaka sinnum. Tvisvar kom hann
með hina helgu bók sem fólkið
kyssti — líka ég. Og alltaf hélt
messan áfram. Eg var tekin að
ókyrrast, orðin svöng. Ekki fengum
við að bragða á þessum bústnu
brauðum sem ég hafði þó vonast
til, borðið var tekið og söngurinn
hélt áfram. Presturinn var löngu
kominn í gylltan kufl og ég var
búin að læra að krossa mig alltaf
þrisvar og hneigja mig öðru hvora
þegar ég missti þolinmæðina eftir
röska tveggja tíma messugjörð. Ég
hafði komist að því, að til þess að
vera gjaldgengur við slíka messu
þarf fólk að hafa sterka fætur og
mikla þolinmæði.
Enginn leit upp þegar ég stóð
upp til þess að fara. Það var löngu
búið að slökkva á kertunum mín-
um, það hafði ömmulega konan
gert eins og svo margt annað. Á
leið minni heim á hótelið í morgun-
matinn hugsaði ég um hlutskipti
kristinna kvenna. Víst höfðu þær
ekki mátt tala á safnaðarsamkom-
um, samkvæmt orðum Páls postu-
la, en þær máttu að minnsta kosti
bæði syngja og gera nánast öll við-
vik sem gera þurfti við messugjörð-
ina, þótt alls ekki mættu þær stíga
fæti sínum inn í afhýsi prestsins.
Mér býður í grun að varla sé sá
tími enn kominn í sögu grísk-kaþól-
skrar kirkju að konur sinni þar
prestsstörfum að marki. Ég hugsa
að Páll hefði bara verið þó nokkuð
ánægður með það sem gerðist í litlu
kirkjunni í Ródos þennan sunnu-
dagsmorgun og þóst hafa haft er-
indi sem erfiði þegar hann lagði
að landi í Pálsvík í Lindos á sínum
tíma. •
bandaði að okkur hendinni. Ég
hafði séð að inni voru gull og ger-
semar og lyktin fjarskalega góð.
Mig langaði inn og horfði bænar-
augum á konuna. Meira mátti sín
að Lilja talaði góða spænsku og
hrafl í ítölsku. Við orðræðu hennar
mýktist konan öll og fór þegjandi
inn í kirkjuna og sótti tvo sloppa.
Við Lilja klæddum okkur í slopp-
ana, ísak fékk engan og varð held-
ur dapur við. En konan var nú
komin í góðverkastuð og lét sig
ekki muna um að leyfa Isaki inn-
göngu líka þótt hann væri með
bera leggina.
Kirkjukonan kom með löng og
mjó kerti og og við kveiktum á
þeim og báðum stundarhátt fyrir
öllu okkar fólki, lífs og liðnu, og
stungum síðan kertunum ofan í
sandbakka. Inni í þessari kirkju
vora margar ofur skrautlegar ljósa-
krónur með glæram steinum sem
stirndi á og á böndum í loftinu
héngu reykelsisker úr gulli svo þétt
að varla hefði mátt koma þar fleir-
um fyrir. Öll önnur prakt var eftir
því, en samt var eitthvert himin-
hrópandi látleysi yfír öllu saman,
eitthvað sem gerði það að verkum
að maður beygði hnén í auðmýkt
og lotningu fyrir framan guðsmynd
yfir litlum predikunarstóli.
Marmarl og viskíflaska
Eftir að hafa skoðað rústirnar í
Lindos varð á vegi okkar kirkju-
garður. Af því að við höfðum þegar
komið í kirkju ákváðum við að
skoða líka kirkjugarð. Það leynir
sér ekki að Lindosbúar gleyma ekki
ástvinum sínum um leið og þeir eru
komnir ofan í jörðina. Hvert og eitt
grafstæði er þarna úr marmara
gjört og á legsteinum era skápar
með gleri sem geyma myndir af
hinum látnu, stundum á hinum
ýmsum aldursskeiðum, og einnig
oft ljós. Á nánst hveijum legsteini
héngu kransar úr plastblómum og
víða voru líka margir vasar fullir
af blómum á gröfunum. Kona ein
svartklædd kom til okkar og sagði
okkur í óspurðum fréttum að móðir
hennar væri dáin fyrir mánuði og
hún væri að snyrta leiði hennar.
Við vildum vita hvernig grafið væri
í garðinn og skildist okkur að kist-
ur, t.d. hjóna, væru látnar hver
ofan á aðra. Ékki tek ég þó fulla
ábyrgð á þessum upplýsingum-
Fyrir framan eitt leiðið var marm-
araengill í fullri mannsstærð. Við
það leiði var skápur sem í hafði
SÚLUR Aþenuhofsins í Lindos.
Morgunblaðið/Guðrún Guðlaugsdóttir
Lesvos
nd khíos Tyrkland
Samos
Kos
Ródos _
Lindos
0 100 200 km
Aþenuhofog
grískar kirkjur
*
A Ródos reistu eyjaskeggjar hof, Aþenu til
dýrðar, uppi á Akrópólis í bænum Lindos.
Guðrún Guðlaugsdóttir skoðaði hofíð, kirkj-
ur og fleiri merka staði í þorpinu, sem líka
er þekktur fyrir skrautdiska og fagran
útsaum bæjarbúa.
LILJ A og fsak í tröppum Aþenuhofsins.
„Skulu konur þegja á safnaðar-
samkomum, því að ekki er þeim leyft
að tala, heldur skulu þær vera undir-
gefnar, eins og líka lögmálið segir,“
skrifaði Páll postuli í bréfí til Kor-
intumanna. Ekki veit ég hvort hann
skrifaði þetta áður en hann kom til
Ródos þar sem ég var fyrir skömmu
stödd. Með súlur Aþenuhofs að baki
stóð ég uppi á Akrópólis í Lindos
og horfði niður á höfnina þar sem
Páll postuli tók land á sínum tíma.
Þetta er með afbrigðum góð höfn
og ber víkin þar sem skip Páls kom
að landi enn nafn hans. Ekki veit
ég hvemig honum gekk að kristna
Ródosbúa í þessari ferð en hitt veit
ég að orðin tilvitnuðu sem hann
skrifaði Korintumönnum hafa verið
konum afdrifarík.
Ég sneri mér við og fór að ræða
um trúarbrögð, heiðin og kristin,
við ferðafélaga mína, þau Lilju Ein-
arsdóttur tölvufræðing og ísak Sig-
urðsson sagnfræðing og blaða-
mann. Við vorum þarna þrjú á
ferðalagi saman og sátum nú á
stuttbuxum á ljósum kalksteins-
veggjum í sólinni. Það kom í ljós
að orð Páls postula í bréfinu til
Korintumanna sitja eins mikið í
Lilju og mér, en ísak var öllu mild-
ari í garð Páls; þeir standa saman
þessir karlmenn, það er ekki að
ófyrirsynju að karlaveldið hefur
haldið sér vel í gegnum aldirnar.
Konur hefðu betur tekið sér fyrr
stríðsgyðjuna Aþenu til fyrirmynd-
ar. Hún var ekki aðeins stríðsgyðja,
jafnan sýnd með hjálm, skjöld og
spjót, heldur gegndi hún fleiri hlut-
verkum er tímar liðu fram. Fyrir
utan að vera visku- og mennta-
gyðja varð hún einnig verndargyðja
handverksmanna.
Aþenuhofið fræga
Aþenu til dýrðar reistu Ró-
dosbúar hof upp á Akrópólis í Lin-
dos. Henni var þó ekki fórnað
nautgripum eins og ýmsum öðrum
guðum, heldur vínbeijum og sæl-
gæti og þess vegna var ekkert
altari í hofinu — það var eldlaus
helgidómur. Eldur grandaði þó því
hofi Aþenu sem Kleovoulos, einn
helstur valdsmaður Ródos og vitr-
ingur, lét reisa henni til dýrðar.
Undir hans stjórn varð blómatími
Ródos mestur. Hann ríkti í 40 ár
og þegar hann dó létu landar hans
gera honum glæsilegt minnis-
merki þar sem sigra hans er
minnst. Eftir að Aþenuhofið brann
árið 342 f.k. var það endurbyggt
og nú glæsilegra en nokkru sinni
fyrr. Það var með dóriskum súlum
og styttan af Aþenu var gullidrif-
in með höfuð úr flílabeini. Þúsund-
ir manna komu til þess að skoða
Aþenuhofið fagra í Lindos og
færðu gyðjunni dýrmætar gjafir,
meðal þeirra var sjálfur Alexander
mikli. Hofið var stækkað í bysan-
tískri tíð en Theodosius hinn fyrsti
sem ríkti 378 til 395 e.k. bannaði
dýrkun hinna gömlu guða og lét
Gjöld fyrir símtal með GSM síma
Innanlands Til íslands
Sínriolélag Land kerfisnr. ísl.kr. á mín. nótt/ Ísl.kr.ámín. nótt/ !
dag neigar dag neigar if
CELLNET Bretland 234-10 26,20 13,10 144,09 144,09
VODAFONE Bretland 234-15 32,75 13,10 108,72 77,29
Sonofon Danmörk 238-02 36,79 18,47 115,02 81,09
Tele Danmark Danmörk 238-01 36,75 18,38 115,02 99,37
France Telecom Frakkland 208-01 53,67 21,50 141,53 91,88
SFR Frakkland 208-10 53,52 32,02 88,01 70,38
NetCom GSM Noregur 242-02 35,67 28,37 57,17 57,17
Telenor AS Noregur 242-01 35,88 30,15 42,98 42,98
Airtel Spánn 214-01 38,13 14,04 66,26 58,00
Telefonica Spánn 214-07 37,28 14,91 99,41 74,56 8
Comviq GSM AB Svíþjóð 240-07 47,89 15,47 69,78 55,83
Europolitan Svíþjóð 240-08 49,67 15,47 75,26 66,77
Telia Mobitei AB Svíþjóð 240-01 49,62 49,62 59,02 59,02
DeTeMobil D1 Þýskal. 262-01 72,09 29,25 92,99 67,91
Mannesmann Þýskal. 262-02 98,73 20,37 98,73 71,05
Notkun GSM síma í útlöndum
Gjaldskráin mismun-
andi milli rekstraradila
ÞEGAR fólk ferðast á erlendri
grundu með GSM símann, vill
brenna við að það viti ekki nákvæm-
lega hvernig á að nota símann.
Fólk áttar sig heldur ekki á því að
gjaldskrá hinna ýmsu rekstraraðila
geta verið mismunandi þó fyrirtæk-
in starfi í sama landi. Þetta sagði
Einar Vilhjálmsson, þjónustufulltrúi
farsíma, hjá Pósti og Síma. Sagði
hann jafnframt að oftast væri til-
tölulega lítill munur á mínútugjaldi
milli rekstraraðilanna, en munurinn
gæti verið meiri ef hringt væri milli
landa. Einar sagði að mönnum
væri heldur ekki alltaf ljóst hvernig
tengjast ætti farsímakerfum þegar
komið væri utan. Hér er því hnykkt
á örfáum atriðum sem skipta máli
þegar menn nota farsíma erlendis.
Val á rekstraraðlla
Þegar GSM kortið er notað í út-
löndum þarf að velja rekstraraðila
á því svæði sem farsíminn er stadd-
ur á. Þetta val getur átt sér stað
með sjálfvirkum eða handvirkum
hætti. Hægt er að skrá tíu mismun-
andi, erlenda rekstraraðila í minni
GSM kortsins. Þegar leitað er sjálf-
virks aðgangs að GSM kerfum
tengist síminn því neti sem hefur
sterkasta móttökustyrkinn. Ef ekki
næst samband við neinn af þeim
rekstraraðilum sem skráðir era á
kortið, fer það eftir tegund farsíma
hvað gerist næst en valmyndir eru
mismunandi eftir símtækjum. Ann-
að hvort heldur sjálvirk leit áfram
í tilviljunarkenndri röð eða áfram-
haldandi leit þarf að fara fram með
handvirkum hætti.
Farsíminn getur skipt um GSM
rekstraraðila án þess að notandi
taki eftir því ef síminn fer út fyrir
þjónustu-
svæði
þess
kerfis
sem
hann var í sambandi við. Ef símtal
stendur yfír þegar síminn fer út úr
þjónustusvæði, rofnar símtalið og
síminn leitar eftir sambandi við
annað kerfi.
Borgar sig að kynna sér
verðskrá áður en farið er utan
Þegar síminn er stilltur á hand-
virka leit, leitar hann að sambandi
við það kerfi sem sendir út mestan
styrk. Nafn símafélagsins kemur
fram á skjánum og þarf þá að sam-
þykkja tenginguna eða leitar áfram
að öðram aðila sem rekur þjónustu
á sama svæði. Kosturinn við að leita
handvirkt er að alltaf er vitað hvaða
GSM kerfi er notað. Sagði Einar
þetta áhugavert fyrir þá sem vilja
sérstaklega ákveðið kerfi, til dæmis
vegna útbreiðslu, lægra verðs eða
vegna betri þjónustu.
Eins og áður segir er verð fyrir
notkun GSM kerfa mismunandi.
Samt sem áður er verðlagningin
háð nokkrum grandvallaratriðum.
Þegar erlent GSM kerfi er notað
kostar símtalið oftast það sama og
notendur í því landi greiða fyrir
sams konar símtal. Til viðbótar
kemur álag vegna innheimtu og
uppgjörs við erlenda aðilann sem
er 15%.
Ef almennur símnotandi hringir
í íslenskan farsíma sem er erlendis,
borgar sá sem hringir sama verð
og hann myndi borga ef síminn
væri á íslandi enda er hringt í ís-
lenskt símanúmer. Handhafí GSM
kortsins borgar hins vegar fyrir
símtalið frá Islandi til viðkomandi
lands. Sé hringt í íslenskan farsíma
erlendis er gjald samkvæmt ís-
lensku útlandagjaldi.
Það borgar sig fyrir ferðamenn
að kynna sér gjaldskrár erlendu
rekstraraðilanna í viðkomandi landi
áður en farið er utan. Upplýsingar
um verð og flest það sem viðkemur
farsímum er hægt að fá hjá Not-
endaþjónustu farsímakerfis Pósts
og Síma. Þá eru símafélögin erlend-
is með upplýsingasíma og einnig
ætti að vera hægt að fá upplýs-
ingar um verð á hótelun-
um. ■
I