Morgunblaðið - 01.12.1996, Blaðsíða 4

4 C SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FERÐAPISTILL
Rannsóknir
þurfn ókveóinn
samastnð
NAUÐSYN þess að
efla rannsóknir í ferða-
þjónustu á íslandi hef-
ur ósjaldan borið á
góma innan atvinnu-
greinarinnar og enn
frekar nú þegar unnið
er að framtíðarstefnu
í ferðamálum víða um
land. Traustar upplýs-
ingar um umfang og
eðli ferðaþjónustu eru
nauðsynlegar við slík
störf og þau önnur sem
tengjast uppbyggingu
greinarinnar. Þrátt
fyrir mikla umræðu
um þessi mál hefur
farið hljótt um rann-
sóknir í íslenskri ferðaþjónustu og
kenna þar flestir um fjárskorti, hjá
bæði opinberum aðilum og í einka-
fyrirtækjum. Aðrir segja viljann
ekki fyrir hendi eða að ekki hafi
verið sýnt fram á hagnýtt gildi
slíkra rannsókna.
Skýr skllaboð
Á ráðstefnu sem haldin var sl.
föstudag af Félagi háskólamennt-
aðra ferðamálafræðinga var hag-
nýtt gildi rannsókna til umræðu og
má segja að skilaboð framsögu-
manna hafí verið skýr: Rannsóknir
í ferðaþjónustu eru grundvöllur allr-
ar skipulagningar til framtíðar.
Rannsóknir í ferðaþjónustu hafa
öðlast viðurkenningu víðast hvar
og er mikið starf unnið erlendis að
eflingu þeirra. Hvað snertir rann-
sóknir í ferðaþjónustu á íslandi er
og hefur verið unnfð að nokkrum
slíkum, það sem á vantar er hins
vegar að samhæfa þá krafta sem
starfa að rannsóknum í dag.
John Fletcher, prófessor við Bo-
umemouth háskóla, lagði mikla
áherslu á það í erindi sínu, að ef
vel ætti til að takast í uppbyggingu
ferðaþjónustu yrði að byggja á
grundvelli niðurstaðna rannsókna.
Ekki væri hægt að marka stefnu
né vinna að forvörnum á einn eða
annan hátt, ef fyrri reynsla og nú-
verandi staða væri óljós. Fletcher
nefndi dæmi frá mismunandi lönd-
um máli sínu til stuðnings, dæmi
um rannsóknir á svo til öllum svið-
um ferðaþjónustu.
Aðferðafræðin er misjöfn, sagði
Fletcher, en eftir 17 ára reynslu í
vinnslu rannsókna um áhrif ferða-
þjónustu á efnahag
þjóða, menningu og
náttúrulegt umhverfi
hefur hann sjálfur
hannað rannsóknar-
kerfi. Fletcher kynnti
þetta kerfi, eða líkan.
Það er óhætt að segja
að ráðstefnugestum
hafi þótt mikið til lík-
ansins koma en jafn-
framt fundið mjög
greinilega til þess hve
íslensk ferðaþjónusta á
í rauninni langt í land
í þessum efnum.
Meðal þess sem
mælt í kerfí Fletchers
eru efnahagsleg áhrif
ferðaþjónustu og áhrif á náttúru-
legt og samfélagsleg umhverfi. Á
þeim grunni má þá gera áætlanir
um fjárfestingar og uppbyggingu
til næstu ára. Sem dæmi um notkun
líkansins sýndi Fletcher fram á
hvemig reikna má út þörf fyrir
menntun í ferðaþjónustu. Eyðsla
ferðamanna eftir þjóðemi og eftir
mismunandi dvaiarlengd em þá
breytur sem Fletcher tekur til í lík-
aninu. Með aðferðum reiknilistar-
innar má skilgreina hve mörg störf
í ferðaþjónustu ákveðin íjöldi ferða-
manna frá ákveðnum markaðs-
svæðum skapa og á þann hátt áætla
fjölda starfa í framtíðinni. Með þær
niðurstöður í hendi er næsta skref
auðveldara þ.e. að áætla og skipu-
leggja þörf fyrir menntun þessara
nýju starfsmanna. Störfunum sem
skapast er skipt niður á þjónustu-
þætti innan atvinnugreinarinnar
s.s. hótel- og veitingaþjónustUj af-
þreyingu og samgöngur. Áhrif
hvers ferðamanns em reiknuð út
hlutfallslega og þá út frá tilgangi
ferðar og eyðslu.
Sklpt um gír
Helga Þóra Eiðsdóttir, deildar-
stjóri markaðsrannsókna hjá Flug-
leiðum, kynnti starfsemi fyrirtækis-
ins á sviði markaðsrannsókna. Mik-
il breyting hefur orðið hjá Flugleið-
um á þessu sviði og er nú lagður
aukinn þungi á rannsóknir á þörfum
og óskum viðskiptavina. Það var
greinilegt á máli Helgu Þóm að
Flugleiðir hafa nú skipt um gír frá
því að vera framleiðslusinnað fyrir-
tæki í markaðssinnað, enda er slíkt
nauðsynlegt öllum fyrirtækjum sem
Sigríður Þrúður
Stefánsdóttir.
FERÐALÖG
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
UNNIÐ er að framtiðarstefnu í ferðamálum víða um land.
kljást við síaukna samkeppni og
kröfuharða neytendur.
Tryggð neytenda við vömmerki
og fyrirtæki í ferðaþjónustu er yfír-
leitt talin lítil og benti Helga Þóra
m.a. á nauðsyn þess að mæta vænt-
ingum og kröfum neytenda í þeim
tilgangi að halda þeim sem við-
skiptavinum fyrirtækja. „Frá flug-
félagi til ferðaþjónustufyrirtækis"
var yfírskrift erindis Helgu. Stefnu-
breyting Flugleiða kom skýrt fram
í erindinu, þ.e. það markmið að
fylgja ferðamanninum og þjónusta
hann allt frá því að hann ákveður
að fara í ferð til íslands og þar til
ferðinni er lokið. Starfssvið Flug-
leiða hefur stækkað og vakti það
að vonum margar spurningar hjá
ráðstefnugestum, meðal annars um
yfírráð þessa stærsta fyrirtækis í
íslenskri ferðaþjónustu á markaðn-
um og samkeppnisstöðu smærri
fyrirtækja við hlið „þess stóra.“
Ferðavenjur íslendlnga
Rut Jónsdóttir, hagfræðingur hjá
Hagstofu íslands, kynnti Evrópu-
verkefni sem Hagstofan vinnur að
um ferðavenjur Islendinga. Verk-
efninu er ekki lokið, en gera má
ráð fyrir nokkuð heildstæðum nið-
urstöðum um ferðir íslendinga og
ferðamáta innanlands og utan.
Hagstofan safnar einnig upplýsing-
um um gistinætur hjá íslenskum
ferðaþjónustuaðilum, en slíkar upp-
lýsingar eru grundvallaratriði þegar
meta á umfang ferðaþjónustu, dval-
arlengd og ferðavenjur. Rut sagði
það löngum hafa verið vandkvæð-
um bundið að fá ferðaþjónustuaðila
til að gefa upp til Hagstofu réttan
fjölda gistinátta en nú væru heimt-
ur að aukast. Auk þess væri unnið
að því að greina betur milli mismun-
andi tegundar gistingar og sundurl-
iða gistinætur nákvæmar eftir ríkis-
fangi gesta.
Það kom fram í erindi Rögnvald-
ar Guðmundssonar, ferðamálafull-
trúa Hafnarfjarðar, að nú vinni ein-
staklingar, fyrirtæki og stofnanir á
íslandi að rannsóknum í ferðaþjón-
ustu. Hins vegar skorti á samhæf-
ingu þessara afla og samnýtingu
niðurstaða. í sama streng tók pró-
fessor Þórólfur Þórlindsson, vara-
formaður Rannsóknarráðs Islands,
sem fjallaði um hlutverk rannsókna
í ferðaþjónustu á íslandi. „Til að
slíkt megi verða,“ sagði Þórólfur,
„er nauðsynlegt að fínna rannsókn-
um í ferðaþjónustu ákveðin sama-
stað. Ferðaþjónusta er þverfagleg
atvinnugrein þar sem margir þættir
koma saman og hafa áhrif hver á
annan. Ef rannsóknir eru fram-
kvæmdar af mörgum litlum aðilum
verður uppbyggingin ekki kerfís-
bundin. Rannsóknarráð íslands hef-
ur nú sett rannsóknir í ferðaþjón-
ustu í forgangsröð hvað snertir
styrkveitingar úr sjóðnum."
Þórólfur sagði að hins vegar
mætti ætla að rannsóknir í þessari
atvinnugrein lentu utan kerfís og
fengju þar af leiðandi minni at-
hygli þar sem greinin hefði engan
málsvara eða sterka stofnun á bak
við sig. „Með tengingu við skóla-
kerfíð, til dæmis háskólana er hægt
að skapa grundvöll til markvissra
rannsókna auk þess sem þar er
unnið að rannsóknum í öðrum
fræðigreinum sem tengjast ferða-
þjónustu.“
Sameiglnlegur grundvöllur til
rannsókna
Það kom fram í umræðum seinna
á ráðstefnunni að koma mætti á
rannsóknameti í stað sérstakrar
stofnunar. Prófessor Fletcher lagði
sitt til málanna í þeirri umræðu og
taldi að miðað við smæð íslands og
í ljósi þeirrar staðreyndar hve
þverfagleg atvinnugreinin væri,
yrði erfíðara að koma á skilvirku
kerfi án þess að til kæmi ákveðinn
rammi eða sameiginlegur vettvang-
ur til slíkra verka.
Það er ljóst að rannsóknir í ferða-
þjónustu eru málefni sem setja mun
svip á íslenska ferðaþjónustu næstu
árin. Það er enda óhjákvæmilegt
að eftir því sem greinin þroskast
og eflist, aukist mikilvægi og nauð-
syn skipulegrar uppbyggingar.
Grunnupplýsingar verða alltaf að
vera fyrir hendi, s.s. um fjölda
ferðamanna, uppruna, eyðslu og
ferðavenjur. Án þeirra er ófram-
kvæmanlegt að starfa kerfisbundið
hvað þá nýta þá tækni sem til er,
t.d. fyrrnefnt líkan Fletchers. Fleiri
rannsóknir eru hins vegar nauðsyn-
legar og ef marka má orð prófess-
orsins frá Bournemouth er happa-
drýgst að skapa sameiginlegan
grundvöll til rannsókna í samvinnu
hins opinbera og þjónustuaðilanna
sjálfra. ■
Sigríður Þrúður Stefánsdóttir.
Höfundur er ferðamálafræðingur
SKÍÐAFÓLKI í Ölpunum hefur
fækkað. íþróttin er dýr og margir
eru orðnir leiðir á að standa í löng-
um biðröðum við lyfturnar. Það
hefur einnig dregið úr skíðaástríð-
unni, færri hafa áhuga á að renna
sér daginn út og daginn inn svo
dögum skiptir en áður.
Skíðastaðir í Austurríki og Sviss
bregðast við með að bjóða upp á
meira úrval skíðamiða. Böm yngri
en 9 ára fá til dæmis að renna sér
frítt í Zermatt í Sviss og þeir sem
nenna ekki að renna sér lengur en
fram að hádegi á sumum stöðum
í Austurríki geta fengið eftirmið-
daginn endurgreiddann. Þar er
verðið á dagsmiðunum víða lagað
að því hvenær þeir eru keyptir -
heils dags miði, hálfs dags miði,
klukkan 13 miði, klukkan 14 miði
o.s.frv.
Salzburger Land býður í vetur
upp á svokallaðan SkiJoker sem
gildir á öllum skíðasvæðum sam-
bandsríkisins allt skíðatímabilið.
Það er hægt að kaupa 10 daga eða
Aukið úrval skíða
miða í Ölpunum
14 daga Jóker og nota hann á
mismunandi skíðasvæðum dag eft-
ir dag eða með margra daga eða
vikna millibili. Dagurinn á Jókern-
um er ódýrari en eins dags skíða-
passi alls staðar í Salzburger Land.
Það borgar sig þó enn að kaupa
til dæmis viku skíðapassa á
ákveðnu svæði en þeir sem vilja
prófa fleiri en einn stað geta spar-
að á að kaupa Jókerinn. Það verð-
ur að panta hann fyrirfram hjá:
SalzburgerLand, PF 1, A-5300
Hallwang bei Salzburg, sími:
43/662/6688-0, fax:
43/662/668866, netfang: in-
foszgtour.co.at. Þeir sem hafa Jó-
kerinn sleppa við að standa í langri
biðröð, að minnsta kosti í miðasöl-
unni.
TllboA
Þeir sem kaupa sér skíðamiða
daginn áður en þeir ætla að renna
sér í Flims og Laax í Sviss fá af-
slátt á miðanum. Þar er einnig
boðið upp á afsláttarkort sem gild-
ir í einn, tvo eða tólf mánuði og
veitir helmings afslátt á öllum skíð-
amiðum og annarri skíðaþjónustu
á svæðinu. Kortið borgar sig fyrir
þá sem fara í fleiri en átta daga
á skíði í Laax.
í Austurríki er nokkuð algengt
að fimm daga skíðakort gildi til
dæmis í viku svo að þeir sem fara
þangað í frí þurfa ekki að renna
sér á hveijum degi heldur geta
sleppt degi úr án þess að fá sam-
viskubit af að nýta ekki skíðakort-
ið til hins ýtrasta. ■
Anna Bjarnadóttir