Alþýðublaðið - 10.12.1933, Side 1

SUNNUDAGINN 10. DEZ. 1933,
XV. ARGANGUR, 31, TÖLUBLAÖ
A1ÞTBUBIABI9
LESBÓK ALÞÝÐU
Ritstjóri: Þórbergur Þórðarson.
Þýzku réttarhöldin.
hingað til þess að vem ákærður.
Goerinjg, foxisætisráðherra Prúss-
lands, var sniemma í nóvember
fyrir réttinum út af ríkis])ings-
bmnanum. Háttalag hans framimi
fyrir réttvísinni var með þeim.
ósköpum, að talið er leinsdæmi í
réttarsögu siðmentaðra þjóða.
Hann bókstaflega talað hoppáði
upp( viti sínu fjær, steytti hnef-
ana fralman í Dimitrof og helti
úr sér heilú flóði af óbótaskömmr
tim um andstæðinga sína, kal'l-
aði kommúnista glæpamenn og
þar fram eftir götunum.
Þá spyr Dimitrof og lítur háðst-
lega á Goering: „Veit ráðherrann,
að þetta fólk, sem hann kallar
glæpamenn, stjómar sjötta hluta
jarðarinna!r, Rússlandi, stærsta
landi heimsins ?“
Goering öskrar: „Mig varðai
ekkert um Rússland. Hvað varð-
ar mig um útlenda kommúnistar
glæpamienn, sem komu tilPýzka-
lands og kveiktu í Ríkisþinginu?
Dimitrof! Ég harðbanna yður að
boða kommúnisma frammi fyrir
þessum rétti.“
Dimitrof: „Gott og vel. En ráð-
herrann hefir boðað hér ma!zisma.“
Þá ber Dimitrof upp mokkrar
spurni.ngar, sem settu ráðherranm
í slæma klípu. Hann spurði til
dæmis: „Hvers vegna fór lög-
reglan, sem er undir stjópn ráð-
berrams, á fund blaða!nina til þess
að láta þau birta þær fréttir dag-
inn eftir ríkisþingsbruínann, að
kombiúnistiskt félagsskírteini hafi
fundist á Van der Lubbe? Síðan
hefir það samnaíst, áð þetta var
ósatt.“
Goering komst auðsæilega í
vanda við þessár spurningar, snýr
sér að hinum ákærða, vítir hann
méð óstjórnlegum >ofsa og gargar
óður af reiðd : „Ég er ekki kominn
Ég held, að Theódór Friðriks-
son hafi verið reifur, er hann rit-
aði ýmsa kafla bókar þessarar.
Frásögnin ber það viða með
sér, að höf. hefir verið glaður,
þegar hann sagði frá. Og það er
mikill kostur bókarinnar, að höf-
undurinn er nákunjnugur efninú,
hefir gaman af að segja frá, skrif-
ar kaflana eins og fréttákafla til
kunningja síns, blátt áfram og
eðlilega og á karlmannamáli,
þeirra, er sjó stunda.
Bók þessi er í 10 köflum, er
lýsa hákarlaveiðum, útbúnáði á
skipum, daglegu lífi á hákarla-
skipum, svaðilförum, stórviðrum
og skiptöpum. Þar eru einnig
sögur af einstökum mönnum.
í formálá segir Freysteinn
Gunnarssion svo m. a.: „Bókadeild
Menningarsjóðs hefir í hyggju að
gefa út smátt og smátit safn smá-
rita og ritgerða undir nafninu
Aldahvörf. Eins og nafnið ber
með sér, verður efni rita þessara
lýsingar á liðnum og líðandi tím-
um, atvinnuvegum og þjóðar-
Þér eruð fantur, sem ætti að vera
hengdur fyrir löngu.“
Þá spyr Dimitrof: „Er ráðherr-
ann hræddur við spurniingár mín-
ar?“
Þessu svarar Goering: „Nei. Ég
er ekki hræddur. En þér hafið
sannarlega ástæðu til að verða
hræddur, þegar þessi dómstóll
hættir að vernda yður.“ Þágrenj-
aði hann í ofsalegri vitfirringu:
„Þér eruð einn af þeim, sem
kveiktu í ríkisþinginu." Til dóm-
sfjórans: „Farið þér burt með
þennan kommúnistáisvikara!"
Þá S'kipaði dómstjórinn tveim-
ur lögregluþjónum að fara með
Dimitrof. En ráðherrann hélt á-
fram munnsöfnuði síínum.
Og á áheyrendapöllunum sátu
hersveitir nazista, sem standa upp
úr sætum sínum skiikjandi, æp-
andi og lemjandi af fögnuði villi-
dýrsins.
Á þessa ieið segja útlend borg-
arablöð, t. d. The Manchester
Guardian, Ternps og Matin, frá
viðskiftum þeirra Dimitrofs og
Goerings fyrir æðsta dómstóli
Þýzkalands.
Þvílíkt sjónarspil af einu rétt-
arhaldi!
Heimsblöðin, ekki að eins blöð
sóisíaldiemokrata og kommúnista,
heldur og málgögn íhaldsmanna
og frjálislyndra, standa alveg for-
viða yfir, að slíkt réttárfar skuli
geta átt sér stað meðal þjóðar,
sem hingað til hefir verið talin
til siðaðra kynistofna.
Siem dæmi um afstöðu fjölda
borgaralegra b!aða til þessa regin-
hneykslis birti ég þýðingu á leið-
aranum í Dagbladet norska frá
7. nóvember. Dagbladet er borg-
aralegt vimstrablað og málgagn
eða eru að hverfa fyrir öðru
nýrra.“
Bók Theódórs er hin fyrsta í
safni þessu. Er þar sagt frá norð-
lienzkum hákarlamönnum, einkum
Eyjafirði og Siglufirði. Og þó að
margt sé þar ságt alment frá
hákarliaveiðum og hákarlaútbún-
aði, verður frásögnin all viða
staðbundin, en ekki alhliða lýs-
ing á hákarlaveiðum Islendinga
á þessu tímabilL En vitanlega
voru slíkar veiðar stundaðar frá
Vestfjörðum, Breiðafirði og víðar.
Ég sakna lýsinga á hákarlalegum'
á opnum skipum. En þar hefir
Jakob Thor. skáld fyjlt í eyðurnar
með ágætu kvæði um hákarMeg-
ur á opnum skipum, kvæði, sem
annar hver Ijóðelskur sjómaöuír
kann utaai að.
Ég geri ráð fyrir, að margir
hafi gaman af að lesa frásagnir
Theódórs. Hann lýsir ýmsu af
niikliu fjöri, svo að þeir sem eitt-
hvað þekkja til sjávar og vinnu-
hátta á sjónurn. fylgjast með
Mowinckel-stjórnarinnar, sem nú
fier með völdin í Noregi.
í réttinam.
i
Atburðirnir í réttarsainum í
iBerlin i málinu út af ríkisþings-
brunanum hafa þessa síðustii
dagla afhjúpað fyrir augum hius
undrandi mannheims hluti, sem
enginn hefði trúað, að gætu átt
sér stað. 1 þessU máli hafa einnig
áður komið fram hinir kynlegustu
atburðir og atvik, sem gerir þáð
ólíkt öllium öðrum sakamálum.
Hin óeðliliega sljóa framkoma
brennuvargsins, sem staðinn er að
sök, hinir illskeyttu árekstrar
Dimitrofs og réttarfopsetans hafa
varpað hneykslisblæ á mieðferð
málsins. En þetta hverfur þó al-
veg í skuggan'n, þegar þáð er
boirið saman við hina dæmalausu
frambomu Goerings forsætisráð-
herra við svokallaða vitnaleiðslu
hans.
Áheyrendur þeir, sem venjulega
höfðu herið viðstaddir réttar-
höldin, verða þennan dag áð rýma
sæti sín fyrir nazistahersveitum,
er boma til þess að æpa fagnað-
aróp og klappa liof í lófa, þegar
einn af foringjum þeirra — mað-
ur, sem í augum mikils hluta
mannkynsins er sekur — kernur
til þess að bera vitni. Vér heyr-
um prússnieska forsætisráðherr-
ann haldai þrumuræðu á móti
pólitískum andstæðingum sínum
og munnhöggvast og hafa í
frammi bullandi skámmaryrði við
einn af hiinum ákærðu, og hann
ógnar honum með því, að hver
sem niðurstaðan verði af réttar-
höldunum, skuli hann áréiðainlega
sjá um að refsa andstæðinigum
sínum. Þetta gerist við æðsta
dómstól þýzka ríkisins. Hinln á-
kærði Dimitrof er rekinn út, en
fyrir Goiering er lostið upp fagm-
aðarópum og klappað liof í lófa,
auðsæilega með fullu sámþykki
réttarins.
Halda þeir, sem nú fara með
völdin í Þýzkalandi, að slíkar
næsta eftirtektarsamir. Ég set hér
tvo kafla, er sýna frásögn Theó-
dórs: — „Þegar um mikinn hákarl
var að ræða, espaiist heldur skap-
ið, og óðu þá margir blóðugir
og slorugir aftur og fraan um
þilfarið méð blikandi skálmar í
höndum og voru þá „drepirnit;“
einnig hafðir á lofti. Þegar svo
bat undir, voru margir hákarlá-
menn ekki árennilegir, en alt skalf
og gnötraði undir hinum skelfi-
liega þungu átökum. Hróp og há-
meysti, bölv og fiormælingar, þeg-
ar því var að skifta. Hver eggj-
iaði annajn í orrahríðiinni, og miklir
menn og sterkir gengu þá eims og
berserksgang í hinum miklu há-
kaHiáhrotum — drukku sjálfrunn-
ið hákarlálýsi og brennivín; var
það ekki gott fyrir kjarklitla ungl-
inga að lendai í höndumum á körl-
unum, þegar miest gékk á —
því, er rómsterkur karl var látinn
lesa Jónsbókarlestur uppi á þil-
ífaii á páskadaginn, en menn voru
látnir haldá í vaðina. Fyrst kr;upu
allir þegjandi, en er framj í liest-
uiinn kom fór skipstjóri að ókyrr-
ast. Svo segir Theódór frá:
„Því skyldum vér þá ekki alls-
hugar fegnir verða syndugir orm-
ar?, sem vorum dauðans menn,
hefð iekki Drottinn upprisið ws
sentnur efli tiltrú umheimsins á
þeirri réttvísi, sem þarna situr
& dómstóli? Þegar æðsti trúnaðar-
maður landsins sýnár hiinum
virðulega rétti slíka fyiúrlitningu
og storkar honum með þvi að
gorta af sínu ruddalegu valdi,
þá erum vér komnir út úr þvi
andrúmisiofti, sem ætti að ein-
kenna sawnarlegt réttarsamfélag.
FréttaritaraT réttarins segja, að
ræða Goerings försætisráðherra
hafi virzt verka mjög á réttinn.
Það er einmitt hið raunalega við
þýzku þjóðina, að hún skiltir alls
ekki, hvernig orð hemnar og gerðir
verka á ammað fólk. Síðain naz-
istar komtist til valda fyrir bráðum
einiu ári hafa aðrar þjóðir átt kost
á að hltista á útvarpið og heyra
ræður þýzku foringjamma. Sérstak-
lega hlustuðum vér á berra Goer-
ing fyrstu stoimviðrisdagana eftir
ríkisþingsbru nan n, og þessi rámia
villidýrsrödd, hvæsandi af hatri,
með ruddalegu orðbragði hafði ó-
afmáanleg og skelfándi áhrif. Nú
hafa þati verið rótfest með fraím-
fierði fiorsætisráðherrans i réttin-
um. Þjóðverjar kvárta yfir því,
að aðrár þjóðir skilji þá ekki. Nei,
við skiljum ekki þjóð, sem getur
haft slíka forystumenn.
Sigarðnr landsskrifari.
Sigurður Magnússon laindskrif-
aii bjó á átján(du öld að Hnappa-
ívöfluim) í* öræfum og síðain: í Holt-
um á Mýrum. í Hornafirði. Við-
urnefnið landsskrifari hláut hamn
af þvi, hann var sískrifandi og
ritaði failega hönd. Hanm skrif-
aði fádæmin öH af sálmahókum,
hugvekjum, bænakverum og rit-
um u'm veraldleg efni.
Sigurður þótti mjög einkenini-
)legur í háttum sínum, og ganga
margar sögur um hann enn þá
í Austur-Skaftafel lssýslu. Hugur
hans virtist allur vera bundinln.
við skriftir, og féll honum aldrei
svo verk úr hendi, að hann væri
ekki búinn að gripa skriffærin.
Sagt er, áð þegar hánin fór á milli
með heylest, hafi hann alt af
til réttlætis.“ „Haltu vel við got-
ið strákur!“ Vér erum jarðaðir
með Kristi fyrir skírnina til dauð-
ans“ — — „Vertu fljótur, Páli,
og náðu í drepinn!“ — — „Vér
vitum ekki hvað nálæg er vor
enduriausn, eður nær höfuðeng-
ilsins kveður við í skýjum him-
ins ,og þar vort páskalamb, Krist-
ur, er fyrir oss fórnaður, þá hölch
um hátíðina ekki í hinu gamla
gamla súrdegi illskunnar og prett-
vísinnar, heldiur í ósýrðu bratiði
hhreinlyndisins og sammLeikans —“
„Haltu við!. Lifrin er að detta í
sjóinn! Tunmuhákarl!--------“
Hróp og köll um alt skipið, og
busl í Iháköriunum við borðið. En
yfir alt kyrjar karlinn: Amen! —
Og lestrinum er lokíð." Víða er
lýst hinu erfiða, volksama og
hættuliega sjómannalífi og skip-
töpum ömuriegum. Er hörmulegt
að heyra, um blóðtöku þá úr sum,-
um sveitum, Jiar sem því nær
var karlmánnaiaust eftir sum slys-
in.
Bókin er mjög læsileg, og
þyrftu sem flestir að kynnast
þessum þætti íslenzkrar sjó-
mennsku.
Bókin er 135 síður að stærð.
G. M. M.
skroppið inn til að skrifia, þegiar
hanu hafði tekið ofan af hestun-
um. Það er jafnvel í frásöguir
fært, að hanm háfi stundum setið
skilfandi á hestbaki fyrir aftan
klyfberanm. Hann var oft svo önn-
um kafinn við skriftirnax, að hann
gaf sér ekki tíma til að standa
upp til þess að kasta af sér þvagi.
Þegar honum varð mál, kallaði
hanm til Guðmýjar dóttur siinnar:
„Guðný, Guðný! Komdu meö
koppinn!“ Setti Guðný þá kopp-
inm á milli fóta homum, en hann
lét hununa ranlna rtiðúp í hanin og
hélt áfram að skrifa. Sagt er,
að Signrður hafi skrifað upp allar
bækur, sem hann gat náð til.inema
Bibiíuna. Hann áræddi aldrei til
við hana. Þar á móti taldi hann
ekki eftir sér að hripa upp alla
Vídalíns-postillu.
Sigurður var stundum svo við-
utan, að hann virtist alveg gleyma
sjálfum sér tímunium sam-
an. Eitt sinn, þegar hainn
bjó á Hnappavöllum, var hamn
að hirða hey í svonefndu Vest-
asta skifti á Hnappavallaengj-
pm. 1 skiftinu er mjög blaut kelda
ill yfirferðar, enda er hún kölluð
Illakelda. Sigurður fór sjálfur á
miiilá. Einu sinni, er hann fier heim
með lestina, sér fólk það af engj-
um á Hnappavöllum, að hestarn-
ir liggja niðri í Illukeldu. Sitja
þeir fastir í fieninu, en Sig-
urður heldur leiðar sinnar, eins og
ekkert hefði í slkorist. Þegar hann
kemur heim, tekur hann eftir því,
að hann hefir að eins beizlistaum-
inn af fitem'sta hestinium í hemd-
inni. En Sigurður lætur sér ekki
bilt við verða, heldur bregður
sér inm til þess að skrifa svolltið.
Eitt sinin eftir að Sigurður flutt-
ist að Holtum brá hanin sér aust-
ur að Bjarnanesi í Homafirði til
þess að finna prestinin. Þetta var
að vetrarlagi, og fór hann Horna-
fjarðarfljót á haldi. Hann lagði
af stað aeint á degi og var orðið
rokkið, er hann kom austur yfir
Fljótin. Miilii Hornafjarðarfljóta
og Bjarnaness eru mjög bláut rot,
og ríður Sigurður þar beint af
augum, því að hann hugði rotin
hestheld. En þá veit hann ekki
fyrri til en hesturinn stingst á
kaf ndður í eitt rotið. Kemst Sig-
urður með naumindum af hest-
inum og heldur rakleitt heím að
Bjarnanesi, eins og ekkert hefði út
af borið. Prestur tók honum for-
kunmar-vel, og var Siguxður þar
í bezta yfirlæti um nóttina. Prest-
ur hafði þá fengið nýjar bækur.
VaT SigUrður niðursokkinn við að
blaða í þeim alla kvöldvökuna.
Undir vökulokin hefst hann alt í
einiu upp úr eins manns hljóði:
„Hverndg skyldi honum nú líða í
vökinni?"
Spyr þá prestuir.við hvern hann
leigi í yökinni. Sigurður segir hon-
um þá alt af létta um fierðir sínar.
Bregður piestur við og sendir
mtenn til þess að ná hestinum
upp úr, og fór Sigúrður mteð
þeim til þess að vísa þeim á,
hvar hann væri. En þegar þeir
koma að, er hesturinn fyrir löngu
dauður.
Einhverju sinni, þegar Sigurður
bjó í Holtum, átti hann ferð
faustur í Lón að haustlagi. Kemur
hann um kvöld að Stafafelli og
gistir þar. Karlmenn voru þá allir
við fjársmölun inni í fjöillum og
eintómt kvenfólk heima á hænum.
Þá var siður að ®öfá rökkursvefn
RITDÓMAR ALÞ ÝÐ UBLAÐSINS:
Hákarlalegur og hákarlamenn,
eftir Theodór Friðriksson,
háttum, sem eru ýmist horfnir