Morgunblaðið - 04.12.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 1996 33
PENINGAMARKAÐURINN
AÐSENDAR GREINAR
ERLEND HLUTABRÉF
Reuter, 3. desember.
NEW YORK
NAFN LV LG
DowJones Ind 6494,87 ((-»
Allied Signal Co 72,125 «-))
AluminCoof Amer.. 63 «-))
Amer Express Co.... 51,75 «-»
AmerTel &Tel 38,75 «-»
Betlehem Steel 8,875 «-»
BoeingCo 98,25 «-»
Caterpillar 78,875 «-»
Chevron Corp 66,75 «-»
Coca Cola Co 50,875 «-»
Walt Disney Co 74 «-»
Du Pont Co 96,125 «-»
Eastman Kodak 81,875 «-»
ExxonCP 94 «-»
General Electric 102,875 «-»
General Motors 57,625 «-»
GoodyearTire 48.25 «-»
Intl Bus Machine 162 «-»
IntlPaperCo 41,75 «-»
McDonaldsCorp .... 46,375 «-»
Merck&Co 82,375 «-»
Minnesota Mining... 82,875 «-»
JP Morgan &Co 93,375 «-»
Phillip Morris 102,75 «-»
Procter&Gamble.... 107,25 «-»
Sears Roebuck 51,25 «-»
Texaco Inc 98,75 «-»
Union Carbide 45,75 .«-»
United Tch 137.875 «-»
Westingouse Elec... 18,5 «-»
Woolworth Corp 23,875 «-»
S & P 500 Index 753,83 «-»
AppleComp Inc 24,125 «-»
Compaq Computer. 81 «-»
Chase Manhattan ... 93,625 «-»
ChryslerCorp 35,375 «-»
Citicorp 108,25 «-»
Digital EquipCP 39,25 «-»
Ford MotorCo 32,625 «-»
Hewlett-Packard 54,75 «-»
LONDON
FT-SE 100 Index 4037,5 (4043)
Barclays PLC 1011 (1009)
British Airways 584 (587)
BR PetroleumCo 680 (686)
British Telecom 377 (380)
Glaxo Holdings 970 (992)
Granda Met PLC 465 (463,25)
ICI PLC 765 (783)
Marks&Spencer.... 500,5 (496)
Pearson PLC 738 (734)
Reuters Hlds 715,75 (721)
Royal &Sun All 442 (446)
ShellTrnpt(REG) .... 983,5 (978)
Thorn EMI PLC 1374 (1366)
Unilever 13B5 (1397)
FRANKFURT
Commerzbk Index... 2858,6 (2817,49)
ADIDASAG 131,9 (128)
Allianz AG hldg 2814 (2756)
BASFAG 58,01 (55,91)
Bay Mot Werke 1011 (991,5)
Commerzbank AG... 37,7 (37)
DaimlerBenzAG 102,1 (99,7)
Deutsche Bank AG.. 72,95 (72,08)
DresdnerBank AG... 45,6 (45,53)
Feldmuehle Nobel... 304,5 (301)
Hoechst AG 68,6 (66,06)
Karstadt 532 (526.5)
KloecknerHB DT 7,01 (7,15)
DT Lufthansa AG 19,98 (19,87)
ManAG STAKT 372,5 (367,5)
Mannesmann AG.... 649,5 (634)
Siemens Nixdorf 1,96 (1.9)
Preussag AG 357,5 (359)
Schering AG 126,6 (123,5)
Siemens 74,03 (73,25)
Thyssen AG 279,25 (271,8)
Veba AG 90,15 (90)
Viag 589,5 (577,5)
Volkswagen AG 587 (613)
TÓKÝÓ
Nikkei225 Index 20674,69 (21035,54)
AsahiGlass 1160 (1180)
Tky-Mitsub. banki.... 2280 (2340)
Canon Inc 2340 (2470)
Daichi KangyoBK.... 1830 (1860)
Hitachi 1050 (1050)
Jal 660 (667)
MatsushitaEIND.... 1910 (1980)
Mitsubishi HVY 910 (935)
Mitsui Co LTD 956 (970)
Nec Corporation 1360 (1390)
Nikon Corp 1360 (1400)
Pioneer Electron 2400 (2440)
SanyoElecCo 524 (536)
Sharp Corp 1730 (1810)
Sony Corp 7230 (7340)
Sumitomo Bank 1970 (1990)
Toyota Motor Co 3030 (3120)
KAUPMANNAHOFN
Bourse Index 459,93 (455,32)
Novo-Nordisk AS 1070 (1075)
Baltica Holding 124 (124)
Danske Bank 442 (443,5)
Sophus Berend B .... 749 (739)
ISS Int. Serv. Syst.... 162 (162)
Danisco 332 (332)
Unidanmark A 294 (292)
D/S Svenborg A 211000 (211000)
Carlsberg A 383 (378)
D/S 1912 B 148000 (146000)
Jyske Bank 429 (426)
ÓSLÓ
Oslo Total IND 939,69 (922,34)
Norsk Hydro 328 (319,5)
Bergesen B 146 (144,5)
Hafslund AFr 44,3 (44,5)
Kvaerner A 272 (260)
Saga Pet Fr 96,5 (96)
Orkla-Borreg. B 398 (389)
Elkem AFr 105,5 (98,5)
Den Nor. Oljes 13,4 (13,3)
STOKKHOLMUR
Stockholm Fond 2283,96 (2257,21)
Astra A 326 (321,5)
Electrolux 410 (362)
Ericsson Tel 209 (208)
ASEA 775 (764)
Sandvik 163,5 (164)
Volvo 146 (145)
S-E Banken 61,5 (61,5)
SCA 147 (143)
Sv. Handelsb 181 (185)
Stora 93,5 (90)
Verð á hlut er í gjaldmiðli viökomandi lands.
I London er verfiió 1 pensum. LV: veró við
lokun markaða. LG: lokunarverð daginn áður.
FISKVERÐ Á UPPBOÐSMÖRKUÐUM - HEIMA 1
3. desember
Hœsta Lægsta Meðal- Magn Heildar-
verð verð verö (kíló) verð (kr.)
ALLIR MARKAÐIR
Annarafli 48 48 48 24 1.152
Blandaðúrafli 13 13 13 64 832
Blálanga 65 50 54 109 5.900
Gellur 290 290 290 37 10.730
Grálúða 100 100 100 27 2.700
Grásleppa 80 - 80 80 36 2.880
Hlýri 103 103 103 424 43.672
Hrogn 280 145 228 26 5.930
Karfi 109 109 109 956 104.204
Keila 77 53 67 2.309 155.189
Langa 106 30 88 2.555 224.609
Langlúra 121 120 120 53 6.380
Lúða 515 140 287 353 101.284
Lýsa 50 50 50 100 5.000
Sandkoli 100 100 100 3.000 300.000
Skarkoli 140 110 128 1.861 239.071
Skrápflúra 67 67 67 19 1.273
Skötuselur 220 205 210 57 11.980
Steinbítur 100 74 82 9.988 820.759
Tindaskata 10 10 10 681 6.810
Ufsi 66 48 60 11.083 666.864
Undirmálsfiskur 70 70 70 39 2.730
Ýsa 119 88 113 6.701 754.553
Þorskur 112 90 108 22.564 2.431.598
Samtals 94 63.066 5.906.100
FAXALÓN
Gellur 290 290 290 37 10.730
Samtals 290 37 10.730
FISKMARKAÐUR DALVÍKUR
Keila 53 53 53 203 10.759
Lúða 140 140 140 106 14.840
Skarkoli 129 129 129 708 91.332
Steinbítur 100 74 82 9.370 768.434
Samtals 85 10.387 885.365
FISKMARKAÐUR SNÆFELLSNESS
Þorskur 112 99 103 8.500 879.495
I Samtals 103 8.500 879.495
FISKMARKAÐUR SUÐURNESJA
Annarafli 48 48 48 24 1.152
Blandaðurafli 13 13 13 64 832
Blálanga 65 65 65 30 1.950
Grásleppa 80 80 80 36 2.880
Hrogn 280 145 228 26 5.930
Karfi 109 109 109 956 104.204
Keila 77 68 69 2.038 140.826
Langa 106 30 91 2.391 216.409
Langlúra 121 120 120 53 6.380
Lúða 515 400 430 70 30.075
Lýsa 50 50 50 100 5.000
Sandkoli 100 100 100 3.000 300.000
Skarkoli 140 110 125 260 32.542
Skrápflúra 67 67 67 19 1.273
Skötuselur 220 210 217 25 5.420
Tindaskata 10 10 10 681 6.810
Ufsi 66 48 60 11.083 666.864
Undirmálsfiskur 70 70 70 39 2.730
Ýsa 119 88 113 6.617 746.993
Þorskur 112 90 110 14.064 1.552.103
Samtals 92 41.576 3.830.373
FISKMARKAÐUR VOPNAFJARÐAR
Skarkoli 129 129 129 893 115.197
Steinbítur 91 91 91 59 5.369
Ýsa 90 90 90 84 7.560
Samtals 124 1.036 128.126
HÖFN
Blálanga 50 50 50 79 3.950
Grálúða 100 100 100 27 2.700
Hlýri 103 103 103 424 43.672
Keila 53 53 53 68 3.604
Langa 50 50 50 164 8.200
Lúða 320 310 318 177 56.369
Skötuselur 205 205 205 32 6.560
Steinbítur 84 84 84 559 46.956
Samtals 112 1.530 172.011
Olíuverð á Rotterdam-markaði, 23. sept. til 2. des.
, BENSÍN, dollarar/tonn
Súper
221,0L
Blýlaust gg#
160 fV ^ v;V;r.^ L. L;;LýL.... f ^
27.S 4.0 11. 18. 25. 1.N 8. 15. 23. 29.
-kjarnimálsins!
Hefur R-listinn
misst tökin á
rekstrarkostnaði
leikskóla?
SAMKVÆMT árbók sveitarfélaga
1996 fyrir rekstrarárið 1995 jókst
rekstrarkostnaður á 14 dýrustu leik-
skólum Reykjavíkurborgar að meðal-
tali um 11,5% á hvert heilsdagspláss
á meðan rekstrarkostn-
aður annarra leikskóla
Reykj avíkurborgar
jókst að meðaltali um
6,4% á hvert heilsdags-
pláss. Heildar rekstrar-
framlag Reykjavíkur-
borgar til leikskóla
eykst um 13,4% á milli
áranna 1994 og 95 en
ieikskólaplássum ijölgar
aðeins um 7,4% á sama
tíma. Þó svo að 60 til
70% af rekstrarkostnaði
leikskóla séu launa-
kostnaður hækkar
rekstrarkostnaður dýr-
ustu leikskólanna langt
umfram launaþróun í
landinu. Ef rekstrar-
kostnaður leikskóla
Reykjavíkurborgar væri að meðaltali
sá sami og landsmeðaltal væri hægt
að spara 109 milljónir króna á ári.
Getur verið að ástæða þessa sé getu-
leysi stjórnenda við að taka á vanda-
málum, léleg laun og vinnuaðstaða
starfsmanna, sem veldur miklu brott-
falli úr starfi og erfitt reynist að fá
fólk til starfa. Hver er ástæða þess
að erfiðlega gengur að fá fagfólk til
starfa? R-listinn hefur sett sér það
markmið að byggja leikskóla í stórum
stíl svo að hægt sé að uppfylla þörf-
ina fyrir leikskólapláss. En er það
einhver lausn þegar rekstrarvandan-
um er síðan velt yfir á skattborgara
og notendur þessarar þjónustu.
Verst reknu leikskólarnir
Framlag Reykjavíkurborgar er
yfir 300 þúsund krónur á hvert heils-
dagspláss í þessum 14 dýrustu leik-
skólunum. Þess má geta að framlag
Reykjavíkurborgar til einkarekinna
leikskóla er u.þ.b. helmingur þessar-
ar upphæðar. Á meðan framfærslu-
vísitala hækkar um 2% á milli ára
er rekstrarkostnaður leikskólanna
að hækka langt umfram það. Þess-
um kostnaði virðist vera velt yfir á
skattborgarana og að einhverjum
hluta á notendur þessarar þjónustu
í hækkun leikskólagjalda. Þess má
einnig geta að framlög sveitarfélaga
á landsvísu voru árið 1995 244 þús-
und krónur á hvert heilsdagspláss
og hafði þá hækkað um 4,1% frá
fyrra ári á meðan rekstrarkostnaður
á hvert heilsdagspláss hækkar hjá
Reykjavíkurborg að meðaltali 7,5%.
Ef Reykjavíkurborg ræki leikskóla
sína að meðaltali fyrir 244 krónur á
hvert heilsdagspláss (sama og lands-
meðaltal) myndi sparnaður Reykja-
víkurborgar verða 109 milljónir á
ári. Fyrir þessar 109 milljónir væri
hægt að reka 445 viðbótar leikskóla-
pláss.
Ráðaleysi stjórnenda
í viðtali við borgarstjóra á Stöð
tvö fyrir stuttu um aukinn rekstrar-
kostnað borgarinnar sagði borgar-
stjóri að aðeins væru til tvær leiðir
til að bregðast við þessum vanda.
Annars vegar að auka þjónustugjöld
og hækka skatta og hins vegar að
draga úr þjónustu. Það virðist sem
orðið „hagræðing" án þess að draga
úr þjónustu sé ekki til í orðasafni
R-listáns. fyrr í haust var frétt í
Degi-Tímanum um hversu illa gengi
að halda á starfsmönnum í leikskól-
um Reykjavíkurborgar. Starfsfólk
léti sig hverfa án þess að vinna upp-
sagnarfrestinn o.s.frv. Stjórnendur
Dagvistar barna töldu að skýringin
væri meira framboð af betur launuð-
um störfum. Það virðist sem menn
sjái þá ekki ástæðu til að bæta kjör
þeirra starfsmanna sem eru á leik-
skólum, bæta starfsaðstöðu og
skapa betri vinnuanda. Stjórnendum
leikskólamála hjá Reykjavíkurbocg.
virðist vera nákvæmlega sama um
rekstrarstöðu leikskól-
anna. Ef fólk er óánægt
með launin verður bara
að hafa það. Það virðist
því sem R-listinn hafi
misst tökin á rekstrar-
kostnaði leikskóla. Dýr-
ustu leikskólarnir verða
enn dýrari og rekstrar-
kostnaður annarra leik-
skóla hækkar langt
umfram framfærslu-
vísitölu, án þess að
gæði þjónustunnar
aukist að sama skapi.
R-listinn virðist ekki
ætla nýta sér nýjar ajjL
ferðir í stjómun leik-
skóla, s.s. útboð ýmissa
rekstrarþátta leikskóla,
stefnumótun í rekstri
og einföldun stjórnkerfisms. Þess
má einnig geta að meira fjármagn
í rekstur leikskólaplássa er enginn
mælikvarði á gæði þjónustunnar.
Hvað er til ráða
Rekstur leikskóla lýtur sömu lög-
málum og annar fyrirtækjarekstur.
Leikskólar eiga í samkeppni við önn-
ur fyrirtæki um mannafla. Ef lfeik-
Auknum rekstrarkostn-
aði leikskólanna virðist
vera velt yfir á skatt-
borgarana. Sigurjón
Haraldsson veltir fyrir
sér hvort ekki sé hægt
að hagræða án þess að
draga úr þjónustu.
skólarnir eiga að standast þá sa^ti
keppni þarf að auka starfsánægju
starfsmanna, t.d. með hærri launum,
breyttu innra starfi þar sem hvatt
er til meiri ábyrgðar starfsmanna,
breyttu vinnufyrirkomulagi (sveigj-
anlegur vinnutími í samræmi við
sveigjanlega vistun) o.s.frv. Meiri
starfsánægja þýðir minni fjarvistir
og leiðir til lækkunar rekstrarkostn-
aðar.
Þó mörgum finnist það e.t.v. ein-
kennilegt hafa leikskólamál áhrif á
samkeppnisstöðu fyrirtækja. Starfs-
menn sem sífellt þurfa að hafa
áhyggjur t.d. af því að koma börnum
sínum á milli vistunarstaða skila
minni framlegð fyrir fyrirtæki en
þeir starfsmenn sem hafa vistun sem
hentar starfl þeirra og geta einb'éitt
sér að því. Lokunardagar leikskóla
vegna sumarleyfa eða starfsdaga
þjóna ekki þörfum atvinnulífsins.
Foreldrar og fyrirtæki eiga ekki að
þurfa að sveigja þarfir sínar eftir
þörfum leikskólanna. Leikskólarnir
eru þjónustustofnanir og eiga að
laga sig að þörfum neytendanna.
Leikskólarnir eru tilkomnir vegna
neytendanna en ekki neytendurnir
vegna leikskólanna. Þetta er grund-
vallartiigangurinn með rekstri leik-
skóla og ég tel að það þurfi að breyta
hugsunarhætti stjórnenda leikskó'a
í samræmi við þetta. Eins og George
Bernard Shaw sagði: „Það verða
engar framfarir án breytinga. Þeir,
sem ekki geta breytt eigin hugsunar-
hætti, geta ekki breytt neinu.“
Höfundur er framkvæmdasljóri
Leikráðs ehf., rekstrarráðgjafar
á sviði leikskólamála.
Sigurjón
Haraldsson