Morgunblaðið - 04.12.1996, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 1996 35
AÐSENDAR GREINAR
Einkavæðing:
Hvers þarf að gæta?
MEÐ EINKAVÆÐ-
INGU er stefnt að því
að draga úr ríkisum-
svifum, auka sam-
keppni og efla þannig
markaðshagkerfið. A
þann hátt verður hag-
vöxtur best tryggður til
lengri tíma litið.
Aðferðir við
einkavæðingu
Að meginstefnu eru
fjórar leiðir til þess að
minnka umsvif hins
opinbera og færa verk-
efni til fyrirtækja í eigu
einstaklinga.
í fyrsta lagi getur ríkið hætt
rekstri sem er óþarfur og einkaaðilar
geta sinnt eða sinna nú þegar. Þetta
á einkum við um rekstur sem rekinn
er í samkeppni við einkaaðila á óarð-
bæran hátt.
í annan stað getur ríkið selt ein-
stök fyrirtæki í heilu lagi eða hluta
af andvirði þeirra. Þar sem ríkið á
hlutabréf í einstökum fyrirtækjum
ætti að vera forgangsmál að selja
enda er það ekki hlutverk ríkisins
að vera eignarhaldsfélag.
í þriðja lagi má framkvæma
einkavæðingu með því að senda
hverjum kjósanda (eða landsmanni)
Jónas Fr.
Jónsson
skírteini fyrir hluta-
bréfaeign. Með því fæst
dreifð eignaraðild og
þátttaka almennings í
atvinnulífínu án þess að
hægt sé að halda því
ram að fyrirtækin séu
seld á undirverði til útv-
alinna.
í fjórða lagi er útboð
opinberrar þjónustu ein
leið einkavæðingar.
Með því er ríkið að
kaupa hagkvæmari
þjónustu á verkefnum
sem það vill tryggja
framkvæmd á, nýta
kosti samkeppninnar og
minnka ríkisumsvif.
Hvers þarf að gæta við
einkavæðingu
Huga þarf að mörgum atriðum
við framkvæmd einkavæðingar. Þau
helstu eru:
1) Söluaðferð.
Söluaðferð getur verið mismun-
andi eftir þeirri starfsemi sem í hlut
á. Almenna reglan er sú að sala
fari fram með almennu hlutafjárút-
boði (útboðsleið). Þegar sérstaklega
stendur á kann að vera hagkvæmara
að beita tilboðsleið, er felur í sér að
óskað er eftir tilboði í einu lagi í
alla fala hluti. Síðari aðferðin á fyrst
Einkavæðing er kjörin
leið til að minnka skuld-
ir hins opinbera, segir
Jónas Fr. Jónsson,
draga úr umsvifum þess
og lækka skatta.
og fremst við um sérhæfðan og
áhættusaman rekstur.
2) Verðlagning.
Verðlagning er mikilvæg þó svo
að aðalmarkmið einkavæðingar eigi
ekki að vera tekjuöflun fyrir ríkis-
sjóð, heldur að minnka opinber um-
svif og skapa eðlilegt markaðs- og
samkeppnisumhverfi. Meginstefnan
á engu að síður að vera sú að fá
viðunandi verð og nýta andvirðið til
þess að draga úr skuldum ríkissjóðs.
3) Dreifð eignaraðild.
Stefna á að sem dreifðastri eign-
araðild, enda er einkavæðing tæki
til þess að draga úr áhrifum stjórn-
málamanna og auka valddreifingu í
þjóðfélaginu.
4) Samráð við starfsfólk.
Samráð við starfsfólk er mikil-
vægt og æskilegt er að gefa starfs-
mönnum kost á því að eignast hlut
í fyrirtækinu (t.d. með forkaupsrétti
eða sérkjörum). Reynslan af einka-
væðingu er almennt sú að hún eflir
fyrirtækið og bætir hag þeirra sem
þar starfa.
5) Huga þarf að samkeppnisstöð-
unni.
Afnema þarf sérleyfi og einkarétt
þeirra fyrirtækja sem eru einkavædd
þannig að þau starfi á sama grunni
og aðrir á markaðnum og hafi ekki
það samkeppnisforskot sem í slíku
felst. Jafnframt verður að gæta þess
að í kjölfar einkavæðingar eigi sér
ekki stað óeðlileg meðgjöf af hálfu
ríkisins sem brenglar samkeppnisstöð-
una, s.s. miklar fjárfestingar, yfirtaka
skulda, ábyrgð á lánum eða lánveiting
á óvenju hagstæðum kjörum. Að síð-
ustu er nauðsynlegt að gæta þess við
einkavæðingu á einokunar- eða mark-
aðsráðandi fyrirtækjum að sérstakur
eftirlitsaðili fylgist með samkeppnis-
háttsemi þeirra, t.d. sérstakur aðili
innan Samkeppnisstofnunar.
Skattalækkun í kjölfar
einkavæðingar
Hér hafa verið rakin helstu atriði
sem ber að hafa í huga við einkavæð-
ingu. Þó svo að verðið sé ekki aðal-
atriðið er mikilvægt að nýta skyn-
samlega andvirði þess sem fæst fyr-
ir einkavæðingu. Slíkar eintekjur
(one-off) má ekki nota til að skjóta
útgjaldavandamálum hins opinbera
á frest heldur á að nota til þess að
greiða skuldir. Með minnkandi
skuldum og rekstarumsvifum hins
opinbera getur einkavæðing þannig
leitt til lækkandi skatta.
Höfundur er
aðstoðarframkvæmdastjóri
Verslunarráðs Islands.
Ranghermi
I MBL. 28. nóv. gerir
formaður KÍ, Eiríkur
Jónsson, athugasemdir
við viðtal, sem Mbl. tók
við mig fyrir skömmu í
tilefni umræðunnar,
sem nú stendur um
skólamál. Hann kýs að
leiða hjá sér, að gagn-
rýni mín á þá ofur-
áherslu, sem nú er lögð
á námsgráðu í uppeldis-
og kennslufræðum hef-
ur ætíð byggst á eftir-
farandi tveim atriðum.
1. Faglegi þátturinn
er vanræktur, og nú er
svo komið að allstór
hluti þeirra sem kenna
Jón Hafsteinn
Jónsson
stærðfræði á framhaldsskólastiginu
kveinkar sér undan því að fást við
ýmsa þá efnisþætti, sem þar eiga
heima. Á grunnskólastiginu er
ástandið enn verra þótt með öðrum
hætti sé. Þar veður uppi virðingar-
leysi fyrir formréttri notkun reikni-
táknmálsins, svo að helst minnir á
þá útreið, sem íslenskan má þola í
munni unglinganna, og sumir kenna
við (æskilega ?) málþróun!
2. Uppeldis- og kennslufræðilegi
þátturinn er líkastur því, að verið
sé að gera gys að þátttakendunum.
í viðtalinu um daginn kom ég lít-
ið inn á fyrra atriðið, en um það hef
ég fjallað nokkrum sinnum í blaða-
grejnum á síðustu átta árum.
Á seinna atriðið lagði ég í viðtal-
inu slíka áherslu, að það jaðrar við
fölsun að nefna það
ekki í andmælum við
skoðun minni. Samlík-
ing Eiríks við ökupróf
fyrir rútubílstjóra verð-
ur þannig fáránleg og
ósanngjörn. Ég hef
aldrei sagt að verk-
þjálfun væri óæskileg
fyrir kennaraefni, held-
ur bent á fáránleika
þess að gera þeim að
sitja löng námskeið slík
sem um þróun manns-
fóstursins, til að geta
orðið meira en leiðbein-
endur í framhalds-
skóla. Ég vil nú
hnykkja á þessu atriði
með nýlegu dæmi um þá ósanngirni
og þann yfirgang, sem boðendur
„nýrra“ viðhorfa í skólamálum við-
hafa til að valta yfir þá, sem ekki
vilja gerast auðmjúkir burðarkarlar
undir tignarstóli þeirra.
I allmörg ár hefur ungur maður
með doktorsgráðu í stærðfræði frá
einum virtasta háskóla heims kennt
við Flensborgarskólann í Hafnar-
firði. Ég veit ekki um neinn annan,
sem kennir á framhaldsskólastiginu
Sérfræðingaveldið í
menntageiranum
stjómast fremur af
valdafíkn og hags-
munapoti, að mati
Jóns Hafsteins Jóns-
sonar, en áhuga á reisn
skólanna og árangri
nemenda.
hérlendis og hefur doktorsgráðu í
stærðfræði. Hann á ekki að baki
námskeið í uppeldis- og kennslu-
fræði og telst því leiðbeinandi, en
ekki framhaldsskólakennari, fær
skert laun og nýtur ekki atvinnu-
öryggis (á það sífellt á hættu að
þurfa að víkja fyrir BS-manni með
kennsluréttindi). Hann hefur hins
vegar haft með höndum deildar-
stjórn í sinni kennslugrein og nýtur
þess að kenna unglingum. í hans tíð
hafa nemendur frá Flensborgarskól-
anum, vakið athygli fyrir góðan
árangur í verkfræði- og raunvísinda-
deild HÍ, svo og fyrir frammistöðu
sína í hinni árlegu stærðfræðikeppni
framhaldsskólanna, sem haldin er
Kaupfélag Steingrímsf jarðar
Hólmavík
greiðir í Umhverfissjóð Verslunarinnar

UMHVERFISSJÓÐUR
VERSLUNARINNAR
SILFURBUÐIN
Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- ÞarfœrÖu gjöfina -
Síðustu ár hefur skátahreyfingin selt sígrcen
eðaltré, í hcesta gceðaflokki og prýða pau nú
mörg hundruð íslensk heimili.
**• 7 0 ára ábyrgð 1» Eldtraust
>* 10 stcerðir, 90 - 370 cm it, Þarf ekki að vökva
i*. Stálfótur fylgir <*■ íslenskar leiöbeiningar
i* Ekkert barr að ryksuga » Traustur söluaöili
f* Truflar ekki stofublómin <•* Skynsamleg fjárfesting
rrrmr.
BANDALAG ÍSLENSKRA SKÁTA

BARNASTIGUR
BRUM’S
SlÐAN 1955
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 8 SIMI 552 1461
árlega, tvisvar á vetri. Nú síðast var
svona stærðfræðikeppni haldin í
október og í samræmi við úrslit
hennar fóru fimm íslendingar til
Finnlands til að keppa við sambæri-
lega hópa frá skandinavísku og balt-
nesku löndunum. Af þessum fimm
komu þrír úr Flensborgarskóla, en
fjórði Flensborgarinn tapaði á hlut-
kesti fyrir MR-ingi. Sama mynd
fæst af störfum hans, ef litið er á
árangur í verkfræði- og raunvísinda-
deild HÍ.
Skólastjóri Flensborgarskólans
hefur ítrekað sótt til menntamála-
ráðuneytisins um að þessi leiðbein-
andi verði ráðinn að skólanum sem
framhaldsskólakennari, en fengið
neitun. Ég leyfi mér því að segja
að sérfræðingaveldið í menntageir-
anum stjórnist fremur af valdafíkn
og hagsmunapoti en áhuga á reisn
skólanna og árangri nemendanna.
Ráðherrarnir hafa trúlega ýmist ver-
ið sammála sérfræðingunum eða
óttast þá of mikið til að sýna þeim
klærnar. Nú bíðum við, sem viljum
sjá reisn íslenska skólans vaxa, þess
að Birni, ráðherra, takist að leiða
hann út úr þeim „vítahring", sem
„félagsvísindin" hafa hneppt hann
í. Fyrsta skrefið er stigið, þ.e. að
greina vandann rétt.
Höfundur er fyrrv.
mcnntaskólakcnnnri.
^TVestfrost
Frystikistur Staðgr.vcrð
HF 201 72 x 65 x 85 36.614,-
HF271 92x 65 x85 40.757,-
HF396 126x65x85 47.336,-
HF 506 156 x 65 x 85 55.256,-
Frystiskápar
FS205 125 cm 49.674,-
FS275 155 cm 59.451,-
FS345 185 cm 70.555,-
Kæliskápar
KS250
KS 315
KS 385
125 cm 46.968,-
155 cm 50.346,-
185 cm 56.844,-
Kæli- og frystiskápar
KF285 155 cm 70.819,-
kælir 199 Itr frystir 80 ltr 2 prcssur
KF283 155 cm 61.776,-
kælir 199 itr frystir 80 Itr I prcssa
KF350 185 cm 82.451,-
kælir 200 ltr frystir 156 ltr 2 prcssur
KF355 185 cm 77.880,-
kælir 271 itr frystir 100 ltr 2 pressur
oaíNei !
Faxafeni 12. Sími 553 8000 •
SLIM-LINE
dömubuxur
frá gardeur
Qhmtv
tískuverslun
■ V/Nesveg. Seltj., s. 561 1680 ■
r
Kjarvalsstaðir
Bækur,
kort,
plaggöt,
gjafavörur.
Opiö dag-
lega frá
kl. 10-18.