Morgunblaðið - 14.12.1996, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 1996
FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ eru tvö ár frá því ég
kom síðast til Peking og
Shanghai og borgirnar
eru báðar nánast óþekkj-
anlegar. Peking hefur tekið á sig
svip nútímalegrar stórborgar. Há-
hýsin spretta upp eins og gorkúlur
á haug. Það er alls staðar verið
að rífa niður gamlar byggingar og
reisa nýjar. Þó eru breytingarnar
ennþá meiri í Shanghai. Sú borg
endurómar af atorku og krafti.
Við vorum þar í þtjá daga. Á fyrsta
deginum voru þeir að vígja nýja
hraðbraut til miðborgarinnar og
næsta dag vígðu þeir nýjan áfanga
í neðanjarðarlestarkerfinu. í mið-
borg Shanghai hefur á hálfu ári
risið glæsilegt listasafn. I borginni
búa núna 15 milljónir manna en
íbúar hennar voru 13 milljónir þeg-
ar ég kom þangað fyrir tveimur
árum,“ segir Jón Baldin Hannibals-
son í samtali við Morgunblaðið.
Hann er nýkominn úr þriggja vikna
ferðalagi um Kína ásamt Bryndísi
Schram eiginkonu sinni.
Jón Baldvin fór til Kína í boði
JÓN Baldvin og Bryndís fyrir framan líkneski hins „hlæjandi Búdda“ í Wuxi-borg í Jiangsu héraði
í Kína.
Jón Baldvin Hannibalsson er nýkominn úr þriggja vikna ferðalagi um Kína
Allt endurómar af
atorku og krafti
Alþjóðamálastofnunar í Peking og
var ferðin skipulögð fyrir milli-
göngu sendiráðs Kína á íslandi og
Ferðamálastofnunar Kína.
Heimsóttu ellefu borgir
„Fyrstu vikuna vorum við í höf-
uðborginni Peking en síðari tvær
vikumar á ferðalagi vítt og breitt
um landið og komum við samtals
til ellefu borga á ferð okkar,“ seg-
ir Jón Baldvin.
„Ég hitti þama einnig að máli
tvo ráðherra. Li Lanquing, varafor-
sætisráðherra og ráðherra utan-
ríkisviðskipta, og Wang Yengfan,
varautanríkisráðherra sem er
ábyrgur fyrir Evrópumálum. Vara-
forsætisráðherrann hefur sótt ís-
land heim en hann kom hingað í
opinbera heimsókn árið 1995. Okk-
ar viðræður snemst fyrst og fremst
um samskipti landanna eftir að við
tókum upp diplómatísk samskipti
með stofnun sendiráðs í Kína, sem
hefur nú starfað í tæp tvö ár. Að
öðru leyti gerði hann grein fyrir
viðskiptaþættinum í utanríkis-
stefnu Kínverja, þar sem aðalum-
ræðuefnið var Alþjóðaviðskipta-
stofnunin og erfiðleikar Kínveija í
sambandi við inngöngu í stofnun-
ina,“ segir Jón Baldvin.
Komið hefur verið á samstarfi
milli íslendinga og Kínverja um
jarðhitanýtingu í borginni Tangu,
og er það verkefni komið vel á veg
að sögn Jóns Baldvins. „Við heim-
sóttum Tangu, skoðuðum staðinn
og hittum þar að máli tvo íslenska
verkfræðinga sem em að leggja
lokahönd á annan áfanga hitaveitu-
verkefnis. Þar er um tilraunaverk-
efni að ræða og ef vel tekst til em
þar ýmsir möguleikar," segir hann.
Ýmsir möguleikar í
sjávarútvegi
Annað verkefni er samstarf ís-
lendinga og Kínveija um fiskveið-
ar, fiskvinnslu og um markaðssetn-
ingu á físki en það verkefni teng-
ist sjávarútvegsverkefni íslendinga
á Kamtsjatka. Er þar um að ræða
framhaldsvinnslu á fiskafurðum,
viðhald fiskiskipa og markaðssetn-
ingu á Japansmarkaði. Jón Baldvin
segir að bjartsýni ríki um að þetta
samstarf geti orðið mun meira í
framtíðinni, sem gæti m.a. skapað
margvíslega möguleika á mörkuð-
um ríkari nágrannaþjóða Kína.
Jón Baldvin Hannibalsson og Bryndís
Schram eiginkona hans eru nýkomin
úr þriggja vikna ferðalagí um Kína.
Jóni var boðið þangað til að taka þátt í
umræðum á málþingum sem haldin voru í
Peking og Nanjing og átti hann einnig við-
ræður við tvo háttsetta ráðherra landsins.
Ómar Friðriksson ræddi við Jón Baldvin
um Kínaförina.
AÐ loknum viðræðum í Peking við Li Lanqing, varaforsætisráð-
herra og ráðherra utanríkisviðskipta Kína.
KÍNA er byggt fólki af 56 þjóðernum. Á myndinni má sjá hóp
múslima-barna fyrir framan mosku í Xian-borg í Shanxi-héraði.
„Þriðja verkefnið sem Kínverjar
sýna áhuga á er hugsanleg fjárfest-
ing þeirra í álveri á íslandi. Þar
hafa farið fram óformleg könnun
og undirbúningsviðræður en engar
sérstakar niðurstöðrur liggja þó enn
fyrir," segir Jón Baldvin. Hann seg-
ir önnur Norðurlönd komin talsvert
lengra en íslendingar í samstarfs-
verkefnum í Kína og norræn fyrir-
tæki hafi haslað sér þar völl.
„Möguleikarnir eru verulegir og
ef við náum einhverri umtalsverðri
fótfestu á fískmörkuðum getur
þetta breyst fljótlega," segir hann.
„Það ætti að vera okkur nokkurt
umhugsunarefni af hveiju Kínveij-
ar leggja svo mikla áherslu á að
hafa góð og náin samskipti við
ísland. Gestgjafar mínir létu það
í ljósi að ástæðan fyrir þessari
heimsókn væri sú að ég hefði í
utanríkisráðherratíð minni beitt
mér mjög fyrir bættum samskipt-
um við Kína,“ segir Jón Baldvin
sem beitti sér m.a. fyrir stofnun
sendiráðs í landinu.
Lærdómsrík umræða um
opnunarstefnu Kína
Á málþingum, sem Jón Baldvin
tók þátt í á vegum utanríkismála-
og alþjóðamálastofnanana í Pek-
ing, var m.a. fjallað um árangur
af umbótastefnunni sem Kínveijar
hafa fylgt og um samstarf þjóða
í tengslum við Alþjóðaviðskipta-
stofnunarinnar (WTO). Ræddi Jón
Baldvin á þinginu m.a. um sam-
runaferilinn í Evrópu og fyrirhug-
aða stækkun Evrópusambandsins
til austurs. Einnig var honum boð-
ið að taka þátt í málþingi sem
haldið var í borginni Nanjing þar
sem fjallað var um áhrif alþjóða-
væðingar á stöðu þjóðríkjanna.
Hann segir að umfjöllunin um
opnunarstefnu Kínveija hafi verið
lærdómsrík. Rætt hafi verið hvaða
leið Kínveijar ættu að fylgja við
aðlögun miðstýrðs áætlunarbú-
skapar að markaðsaðstæðum, með
stökkbreytingu eða hægfara að-
lögun, sem hefur verið grundvöllur
stefnu Kínveija undanfarin ár.
„Þeim er mjög ofarlega í huga að
forðast þau mistök sem hafa orðið
í Rússlandi og telja að ef þeir hefðu
farið þá leið, hefði Kína einfaldlega
leyst upp vegna þeirra félagslegu
vandamála sem af hefðu hlotist,"
segir hann.
Gætir ótta við að
breytingarnar séu of örar
Jón Baldvin segir erfítt að lýsa
með orðum þeim öra og stórvirka
uppgangi sem á sér stað á stærstu
vaxtarsvæðunum í Kína. Opnunar-
stefnan hefur verið útfærð í áföng-
um og búin til á þriðja tug þróunar-
svæða, þar sem erlent fjármagn
fær að leika lausum hala með tíma-
bundnum undanþágum frá tollum
og með skattaívilnunum. Skoðuðu
Jón Baldvin og Bryndís m.a. þró-
unarsvæðið Pudong sem fyrir
tveimur árum var 250 þúsund
manna borg en í dag búa þar 1,5
milljónir manna. Þúsundir erlendra
fyrirtækja fjárfesta þar árlega fyr-
ir meira en tíu milljarða bandaríkja-
dala og Jón segir framkvæmdirnar
fara fram af slíkum ægihraða að
maður trúi vart sínum eigin augum.
„Allt það fólk sem maður kemur í
námunda við er fullt af bjartsýni
og trú á að sú stefna sem fylgt
hefur verið sé að skila árangri.
Undir niðri gætir líka ótta við að
breytingarnar séu kannski of örar
og ef farið verði of geyst geti það
leitt af sér pólitískar kollsteypur."
Aðspurður segir Jón Baldvin að
vestræn menningarárif séu sums
staðar orðin mjög áberandi í Kína.
„Sem dæmi má nefna að við fórum
á risastórt diskótek í Pekingborg
þar sem voru saman komin fjögur
þúsund ungmenni. Okkur var sagt
að fjögur önnur slík diskótek væru
til í borginni. Þetta er að öllu leyti
vestrænt diskótek þar sem plötu-
snúðurinn var amerískur, allt er
þetta flóðlýst hávaðamengun með
tískudönsurum uppi á hækkuðum
palli, klæddum á vestræna vísu,“
segir hann.
„Við fórum einnig inn í landið
til hinnar ævafornu höfuðborgar
Xiang og syðst fórum við til „lítils“
ferðamannabæjar, eins og þeir orða
það, en þar býr ekki nema ein millj-
ón. Xiang er komin mun skemmra
á veg en stórborgirnar við strand-
lengjuna. Samt sem áður má sjá
umbæturnar í landbúnaði í héruð-
unum í kring. Það verður ekki
annað séð en að hann sé blómleg-
ur og bændurnir virðast njóta
þeirrar stefnu að mega fara með
afurðir sínar á markað. Mér kom
líka á óvart að húsakynni þar eru
betri en ég hafði átt von á,“ segir
hann.
Þrælsóttinn er horfinn
„Miðborg Nanjing er einn alls-
heijar markaður og ýkjulaust eru
þar í það minnsta þúsund sölubúð-
ir sem bjóða allt sem nöfnum tjáir
að nefna. Þarna er slík örtröð að
maður hverfur í mannhafið en
skynjar þó eitt, það býr í eðli þess-
arar þjóðar einhver einkaframtaks-
hyggja og kaupmennskuástríða.
Sjálfsbjargarviðleitnin blasir alls j
staðar við. Auðvitað sér maður |
víða merki fátæktar en hún hefur
ekki yfir sér þennan ömurleikablæ
hinnar dauðu handar, sem áður
hvíldi á öllu eins og mara. Þetta
víbrar allt af atorku og krafti,"
segir hann.
Það vakti einnig athygli þeirra
hvað unga fólkið tjáði sig tæpi-
tungulaust um ástand mála í land- j
inu og harðstjórn Kommúnista- j
flokksins á tímum menningarbylt-
ingarinnar. „Á þessu ferðalagi
nutum við fylgdar sjö leiðsögu- j
manna sem voru á vegum Ferða- :
málastofnunarinnar. Þetta var;
ungt, háskólamenntað fólk. Ekkert;
þeirra hafði komið út fyrir Kína I
en þetta er svo hámenntað fólk j
með góða málakunnáttu að mann I ;
rekur í rogastans. Og þau hikuðu
ekkert við að tala hreinskilnislega
um hvað sem var að viðstöddum
fulltrúum kerfísins. Það er út af
fyrir sig bylting," segir Jón Bald- j
vin. „Kerfið hefur ekki lengur öll l
tök. Það var einna merkilegast í
þessari ferð, að skynja annars veg- j
ar þetta kaupsýslu- og fram-j
kvæmdaeðli Kfnveija og hvað þeirj
eru fljótir að grípa tækifærið og;
hins vegar að þrælsóttinn sem varj
ríkjandi við að segja hug sinn, er'
horfinn.“