Morgunblaðið - 15.12.1996, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
EINAR Stefánsson að klífa upp kertið þar sem hann átti svo eftir að fljúga fram af á leiðinni niður.
köllum það. Það komu nokkrir
kögglar fljúgandi niður og
smáspýjur, en það var ekkert til
að hafa áhyggjur af. Ég hafði að
minnsta kosti miklu meiri áhyggjur
af félögum mínum.
Eftir að hafa farið niður hrygg-
inn kom að því óumflýjanlega, að
hliðra eftir syllunum til að komast
aftur efst í gilið. Þama og í gilinu
sjálfu var mesta hættan á leiðinni.
Ef það kæmu fleiri snjóflóð var lít-
ið sem ég gæti gert til að forða
mér. En um það leyti sem ég fór
að sjá inn í gilið og klettasalinn þar
fyrir ofan kom máninn fram úr
skýjadræsum á himninum og bað-
aði allt í tunglskini. Þar sem mesta
hættan myndi koma að ofan úr
þessu, slökkti ég á höfuðljósinu til
að sjá betur frá mér og geta fylgst
með því sem væri að gerast uppi á
brún. Og það var ógnvekjandi sjón.
Framan af allri hamrabrúninni fyr-
ir ofan mig stóðu snjóstrókar og
greinilegt að hengjumar vom enn-
þá að stækka. Og með reglulegu
millibili féllu þær niður og snjórinn
þyrlaðist í miklu kófi niður klettana
og svo niður gilið þangað sem ég
ætlaði og strákamir höfðu vafalítið
hrapað. En það var ekki um aðra
leið að ræða, og þegar ég kom að
fláanum sem lá inn að gilinu sjálfu
og ísþilinu sem lá niður í það, stopp-
aði ég og fylgdist með hengjunum.
Ég beið eftir að stór hengja kæmi
niður og ætlaði þá að hlaupa af
stað. En þá heyrði ég allt í einu
kallað fyrir neðan mig.
Ég heyrði ekki orðaskil en vissi
að minnsta kosti að einhver myndi
vera á lífí og byijaður að sinna
hinum. Mér létti stórlega þó ég
vissi ekki hvemig ástandið væri á
mannskapnum, en lét Kiddi vita
um talstöðina og jafnframt hvað
ég ætlaði að fara að gera. Hann
var þá þegar lagður af stað niður
með mannskapinn, sömu leið og
hann hafði farið upp og ætlaði síð-
an að koma upp fjallið til okkar.
Hann hvatti mig til að fara varlega
og með það lagði ég af stað. Þó
hlíðin væri ekki nema um 30 gráð-
ur þarna og þéttur snjór í henni,
sem auðvelt var að fóta sig á í
mannbroddunum, ákvað ég að
hliðra inn í skálina með því að
nota bæði hendur og fætur, þannig
að ég gæti alltaf verið tilbúinn ef
eitthvað kæmi að ofan. Ég taldi
að þó svo að snjóhengja hryndi á
mig gæti ég staðið hana af mér
með því að standa gleiður og hafa
hausinn á milli axanna líkt og áður
og ef eitthvað hart leyndist í flóð-
inu myndi það lenda á öxunum eða
pokanum sem skagaði upp fyrir
mig, ef ég kýtti í herðarnar. Þann-
ig lagði ég af stað á fjórum fótum
og horfði stöðugt upp fyrir mig.
Ég hafði ekki farið langt þegar ég
sá að eitthvað var lagt af stað
ofan að og kom mér því vel fyrir.
Ég dró silkihettuna fyrir vitin, tróð
andlitinu niður í hálsmálið á
stakknum til að forðast snjórykið
og beið þess sem verða vildi. Þegar
snjórinn skall á mér var höggið
töluvert og ég kiesstist niður. Eg
var alveg berskjaldaður þarna og
ekkert fyrir ofan mig til að taka
kraftinn úr flóðinu. En ég stóðst
fyrsta áhlaupið og beið eftir að
flóðið stoppaði. Ég fann þó hvern-
ig snjórinn þrýsti að mér frá öllum
hliðum og fór að hugsa um hvort
hallinn þarna væri ekki nægur til
að snjórinn hryndi allur af mér og
hvort ég myndi sitja þarna fastur
í snjóflóðinu. Það myndu líða
margir klukkutímar þangað til mér
yrði bjargað og það yrði engan
veginn hættulaust að komast að
mér. í millitíðinni gæti svo komið
annað miklu stærra flóð sem tæki
mig og skaflinn sem ég væri í og
henti mér niður fjallið.
í þessum hugleiðingum fann ég
að skriðið á snjónum var að hætta
og ýtti mér þá út frá hlíðinni af
öllu afli og barði höndunum í snjó-
inn í eins konar sundhreyfingum.
Og það stóð á endum, mér tókst
að komast út og standa upp, en
tæpt var það því snjórinn náði mér
í mitti þar sem ég stóð. En það
var ekki eftir neinu að bíða og ég
hélt áfram. Sums staðar var erfitt
að fmna festur fyrir ísaxirnar, en
ég ruddi snjónum frá mér til að
koma þeim fyrir, því þrátt fyrir
að þetta flóð sem ég fékk á mig
hafi verið mun stærra en þau sem
ég hafði séð fara þarna niður, þá
vissi ég að annað eins gæti komið
fljótlega aftur.
Og það stóð heima, ég var ekki
kominn nema tuttugu metra þegar
ég sá að það var að koma annað
flóð og ekki minna að mér fannst.
Ég gerði allt sem áður, kom mér
eins vel fyrir og ég gat og beið.
Höggið var töluvert þegar flóðið
skall á mér og ég fann að snjórinn
rann yfir mig allan. Ég var þó
rólegur þar sem ég var viss um
að þetta myndi ganga. Þegar flóð-
ið var að stoppa spyrnti ég mér
frá með öllu því afli sem ég átti til.
En ekkert gerðist. Ég fann að
ég færðist aðeins til en ekki nóg
til að sleppa út úr flóðinu. Það var
of mikill snjór ofan á mér til að
ég gæti spyrnt mér út. Nú voru
góð ráð dýr. Ekki átti það fyrir
mér að liggja að festast þarna
þegar svona stutt var eftir? Ég
greip til örþrifaráða og tók áhættu.
Ég kippti mér snöggt að hlíðinni
aftur til að losa um snjóinn að
baki mér og ná eins konar til-
hlaupi og spyrnti mér svo aftur frá
af öllu afli. Og skaust út úr skaflin-
um eins og korktappi úr kampa-
vínsflösku. Ég var sloppinn - í bili.
Nú var stutt eftir að gilinu
sjálfu. Ég fikraði mig áfram og
heyrði strákana öskra fyrir neðan
mig. Ég öskraði á móti og fór að
skoða hvernig best væri að komast
niður. Ég sá að ísþilið sem við
höfðum komið upp var besti kost-
urinn og í stað þess að eyða tíma
í að klífa það örugglega ákvað ég
að fara hratt yfir. Efsti hlutinn var
ísflái, sem var um 40 gráðu bratt-
ur, en svo smájókst brattinn þar
til um tveggja metra lóðrétt haft
lá niður í gilið. Ég kíkti upp og
sannfærði mig um að ekkert væri
á leiðinni niður og ég hefði því að
minnsta kosti nokkra tugi sek-
úndna til umráða í versta falli. Þá
sneri ég andlitinu út frá hlíðinni
og lamdi fótunum flötum niður og
hélt á ísexinni í báðum höndum.
íshamrinum hafði ég stungið í
beltið en með þessu móti getur
vanur maður haldið góðu jafnvægi
og farið hratt yfir. Ég fór eins
hratt og ég gat og þegar að bratt-
asta hlutanum kom hoppaði ég
bara fram af og lenti í mjúkum
skaflinum fyrir neðan.
Þarna var ég í þokkalegu skjóli
fyrir því sem að ofan kynni að
koma og lítil hætta á því að snjó-
flóð myndi hrífa mig með sér. All-
ur snjór rann niður meðfram gil-
veggnum hinum megin eða fram
af klettunum fyrir ofan mig. Þá
gerði ég mér grein fyrir því að
strákarnir hlytu að hafa hrapað
fram af brúninni fyrir ofan mig
og niður í gilið þar sem ég stóð.
Ég gat því alveg eins átt von á
því að finna einhvern þama nálægt
mér. En það var sama hvernig ég
leitaði í kringum mig, ég sá engan.
Einar lýsir upphafi snjóflóðsins
þannig:
Allt í einu var sem allt í kringum
mig væri á hreyfingu. Ég vissi
strax hvað var að gerast og hjó
báðum ísöxunum á bólakaf.
Skömmu síðar sá ég tvær mann-
verur þjóta framhjá mér og línan
byijaði að strekkjast, ég neitaði
að trúa því sem var að gerast.
Snjóflóð var það eina sem ég óttað-
ist á fjöllum, minnugur þess að
hafa tvisvar áður lent í snjóflóði
og lifað það af. Línan strekktist
og strekktist, eitthvað varð að láta
undan og loks skutust axirnar út
og ég var kominn á fleygiferð nið-
ur snarbrattar hlíðar Kistufellsins.
Nokkrar vanmáttugar tilraunir til
þess að stöðva okkur með broddum
og öxum leiddu til þess eins að ég
fyllti lungun af ísköldu snjódufti
og missti allan mátt, svo það eina
sem ég gat gert var að skýla vitun-
um með höndunum eftir bestu
getu og láta berast með flóðinu.
Allt í einu minntist ég hins 20
metra háa ísfoss sem við klifum
fyrr um daginn, gætum við lifað
slíkt fall af? Stuttu síðar fann ég
að ég var í lausu lofti og snerist
hægt í hringi. Ég beið eftir skellin-
um, en ekkert gerðist! Að því er
mér fannst heilli eilífð síðar lenti
ég mjúklega og barst síðan áfram
með flóðinu, þó greinilega hægar
en áður. Ég fann að flóðið var að
stöðvast svo ég braust um sem
mest ég mátti til þess að skapa
sem mest rými í kringum mig.
Skyndilega varð allt dauðakyrrt.
Ég fann að ég var á kafi í snjó,
en Iappirnar á mér voru lausar upp
að mitti. Með þvl að skaka þær til
og frá tókst mér loks að losa mig
og brölti ringlaður á fætur . . .
Bara
reddaþví
Nú er úti veður vott
verður allt að klessu.
Ekki fær hann Grímur gott
að gifta sig í þessu.
LÍKLEGA er þetta eitt sann-
asta ljóð á Islandi, nær inn
að kviku þjóðarinnar. Veðrið er
tilvera hennar og allt okkar líf.
íslendingurinn þarf að fá gott,
hvort sem það er til
að gifta sig eða bara
lesa upp austur á
fjörðum í skamm-
deginu, sem ýfði upp
gárur. En slíkt letur
ekki þetta kjarnafólk úti á lands-
byggðinni sem tekur öllum veð-
urhremmingum af stakri ró.
Heldur sínu striki eins og hann
Grímur, sem hefur auðvitað gift
sig þrátt fyrir
allt. Enginn
kvörtunartónn I
honum.
Við þéttbýlis-
ins dekurbörn
höfum gott af að
fmna obbolítið
fyrir því á eigin
skinni hvernig er
að athafna sig
án þess að geta
treyst á veður og
samgöngur.
Sumir kveina þá
hástöfum svo undir tekur í fjöl-
miðlum. Af nýlegu gefnu tilefni
rifjaðist upp ferð óbanginnar
konu og ókvartsárrar, Alexandr-
ínu drottningar, sem sótti okkur
heim 1921 með manni sínum
Kristjáni kóngi X. Hersingin fór
til Þingvalla, Gullfoss og Geysis
og niður að Olfusárbrú á hestum
- allir nema drottning sem sat
í hestakerru. Um kvöldið á Þing-
völlum hafði í laumi verið farið
með hana inn í Bolabás, svo hún
gæti prófað að stíga á bak, og
síðan fékk faðir minn, ungur
skólapiltur, það hlutverk að
teyma hestinn alla leiðina í kall-
færi við hana, ef hún vildi skipta
á kerru og hesti. Það gerði hún
ekki, sat keik í kerrunni sem
skókst áfram yfir Lyngdalsheið-
ina og austur. Maður hennar
kóngurinn var víst stundum svo-
lítið hvefsinn, en drottningin hin
ljúfasta við gestgjafann, þjóðina
sem við svona vegi mátti búa
allan ársins hring. Stóð með
sinni þjóð.
Ekki rifjaðist þetta upp á
ferðalaginu til Austfjarða um
daginn af því að við hefðum yfir
nokkru að kvarta rithöfundarnir
fjórir, Elín, Vigdís, Einar Kára-
son og Þórarinn Eldjárn, sem
sátum allan laugardaginn og
biðum eftir því að flugfákurinn
gæti lagt í hann til Egilsstaða á
leið til Seyðisfjarðar og Vopna-
fjarðar, sem varð ekki fyrr en
morguninn eftir. Seyðfirðingar
urðu því að vera án okkar fjór-
menninganna í löngu undirbú-
inni menningarveislu, sem tókst
víst bærilega án okkar. Og við
urðum af því að upplifa opnun
menningarmiðstöðvar þeirra í
fallega gamla húsinu Skaftafelli.
Stólpakonan hún Sigríður
Dóra Sverrisdóttir og menning-
arnefndin á Vopnafirði lét ekki
um okkur væsa er við komumst
með Flugleiðavél til Egilsstaða.
Hafði séð fyrir mat á hótelinu
og bílaleigubíl til að komast
þangað meðan við biðum Flug-
félags Norðurlands í framhalds-
flugið til Vopnaljarðar, í tæka
tíð fyrir Bókmenntahátíðina um
kvöldið. Nú höfðu tvö ungskáld
bæst í hópinn, Gerður Kristný
og Andri Snær og heimakonan
Harpa Hólmgeirsdóttir. Ekki
létu Vopnfirðingar svartamyrk-
ur og ausrigningu hamla þátt-
töku þennan 1. desember. Söng-
hópurinn V.S.O.P. var mættur
glaður og reifur. Virtust allir
samstiga um að spara enga fyr-
irhöfn til að gera þessa árlegu
bókmenntahátíð í svartasta
skammdeginu sem besta - vit-
andi að ekki er á veðurguðinn
vísan að róa. Taka
bara öllu sem að
höndum ber og
redda því.
Daginn eftir var
komin snjókoma og
ekki lendandi á Vopnafirði. En
ekki væsti um gestina á hótel-
inu, þar sem Aðalheiður Stein-
grímsdóttir og hennar fólk sá
um stöðugan lúxusmat og
drykk. Enginn kvartaði undan
að sitja kannski uppi með gest-
ina. Gæti opnast fyrir flug til
Þórshafnar er liði á daginn, sem
ekki varð. Snjókoman fór vax-
andi. Þá var að veðja á kvöld-
flugið til Egilsstaða. Bara 250
kílómetra heiðar á milli. Hellis-
heiðarvegurinn ekki vetrarveg-
ur. Sigríður ráðagóða fann
öflugan bíl og skólabílstjórann,
Óla Þór, sem fús var til að aka
okkur upp hjá Möðrudal og nið-
ur í Jökuldalinn til Egilsstaða
og svo einn tilbaka, 500 km
leið, eins og ekkert væri.
Sem við ókum Hólsfjöllin opn-
aði Einar Kárason útvarpið á rás
2. í þjóðarsálinni var kona að
spyijast fyrir um Hólsfjalla-
hangikjötið, sem alltaf væri ver-
ið að auglýsa. Það hlyti að vera
æði gamalt orðið, því ekki hefði
verið fé á Hólsfjöllum í fjölda-
mörg ár. Ljóst að hið eina sanna
Hólfsfjallahangikjöt þessa
stundina væri í töskunum okkar,
því kaupfélagið á Vopnafirði
hafði gert okkur út með það
ofan á annað. Greiddan ferða-
kostnað og allan tilkostnað af
heimsókninni.
Heim kom maður fullur að-
dáunar á þessu óvílna kjark-
fólki, sem ekkert lætur erfiðleika
á sig fá og áhuga þess á að efna
til menningarhátíða á þessum
árstíma. Því eins og hún Sigríður
sagði, þá væri þetta ekki hægt
nema fólkið á staðnum stæði
fast að baki. Sjálf er þessi menn-
ingarsinnaða kjarnakona alveg
ótrúleg og úrræðagóð, lætur
ekkert stöðva sig. Ometanlegt
að hafa svona konu á svo af-
skekktum stað.
Síðan þessi rithöfundur gaf
síðast út bók fyrir einum 6 árum
sýnist hafa orðið svolítil breyting
á. Þá var maður nær eingöngu
beðinn um að lesa upp hér í
þéttbýlinu. En nú er landsbyggð-
in komin með. Efnt til bókahá-
tíða og boðið rithöfundum á
Höfn í Hornafirði, hér austur í
Árnessýslu, á Akureyri og
eflaust víðar. Þetta fmnst mér
stórkostlegur áhugi og framtak
miðað við alla fyrirhöfnina og
það óöryggi sem íslensk veðrátta
býður upp á.
Cárur
eftir Elínu Pálmadóttur