Morgunblaðið - 19.12.1996, Blaðsíða 8

8 B FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Boeing —
ríkið í ríkinu
Með sameiningunni við McDonnell Douglas
hefur fyrirtækið fest yfirburði sína á flug-
vélamarkaðnum enn betur í sessi en í banda-
ríska stjómkerfínu em þó ekki allir jafn
ánægðir með þróunina.
PHILIP M. Condit (t.h.), forstjóri Boeings, og Henry Stonecipher, forstjóri McDonnell Douglas,
skýra frá sameiningu fyrirtækjanna á blaðamannafundi í Washington.
þjöppun er farin að valda mörgum
áhyggjum.
Pentagon skipti áður við fjölda
fyrirtækja og hugmyndaauðgin og
nýjungamar, sem frá þeim komu,
voru oft í öfugu hlutfalli við stærð
fyrirtækjanna. Með því að skipta að
mestu við tvö eða þrjú stórfyrirtæki
er hætt við, að fjölbreytileikinn tap-
ist og hugsanlega með alvarlegum
afleiðingum fyrir hernaðargetu
Bandaríkjanna.
Þótt engin hernaðarleg ógn steðji
að Bandaríkjunum nú eða á næstu
árum, þá eru margir, sem spá því,
að verulega hafi dregið úr tæknilegu
forskoti Bandaríkjanna eftir 20 ár.
Tækifæri fyrir Airbus
Eins og fyrr segir er Airbus-sam-
steypan evrópska helsti keppinautur
Boeing en að henni standa Bretar,
Frakkar, Spánveijar og Þjóðverjar.
Til skamms tíma var staðan þannig
á heimsmarkaðnum, að Boeing var
með 60% hlutdeild, Airbus 30% og
McDonnell Douglas 10%, sem voru
að vísu komin niður í 5%.
Airbus hefur sett sér það mark-
mið að hafa komið markaðshlut-
deildinni í 50% um aldamót en sér-
fræðingar í flugiðnaðarmálum segja,
að af því muni ekki verða fyrr en
ríkin, sem að fyrirtækinu standa,
komi sér saman um framtíðarmynd
þess. Sameining Boeings og
McDonnell Douglas mun vafalaust
ýta undir ákvarðanir um það og því
er raunar spáð, að sameiningin
vestra muni verða til að styrkja stöðu
Airbus, sérstaklega í Asíu.
Ýmis Asíuríki hafa skipt við
McDonnell Douglas og það, miklu
fremur en Boeing, hefur verið með
framleiðslu í þessum löndum og
þótt örlátt á tæknilega aðstoð. Þessi
ríki og raunar Asíuríkin almennt
kæra sig ekki um að verða of háð
Boeing og Airbus sem aðalkeppi-
nauturinn mun hagnast á því. Sjást
þess mörg merki nú þegar, til dæm-
is I þeim samningum, sem Airbus
gerði fyrr í mánuðinum við fyrir-
tæki í Kína og Singapore um smíði
100 sæta flugvélar, AE 100. Þá eru
einnig hugmyndir um smíði 600
sæta Júmbóþotu þar sem byggt
yrði á asísku fjármagni og Airbus-
tækni.
Þrátt fyrir þetta er líklegt, að
Boeing verði lengi enn í forystu á
heimsmarkaðinum en það er líka
ljóst, að yfirburðir þess, einkum á
Bandaríkjamarkaði, og þau miklu
áhrif, sem það hefur í Washington,
eru ekki bara styrkur, heldur einnig
veikleiki. Hætt er við, að sums stað-
ar verði farið að líta á Boeing og
Bandaríkin sem eitt og hið sama
og þá getur gengi fyrirtækisins far-
ið að ráðast mjög af því hvernig
hinir pólitísku vindar blása hveiju
sinni.
(Heimildir: Reuter, Financial Ti-
mes, LA. Times)
Víðtækur ágreiningur
um framtíð Airbus
TILKYNNINGIN um sam-
einingu stóru flugiðnað-
arfyrirtækjanna í Banda-
ríkjunum, Boeings og
McDonnell Douglas, kom líklega
fáum í opna skjöldu enda áttu fyrir-
tækin í viðræðum um hana fyrr á
árinu. Þá slitnaði upp úr þeim en
talsmenn Boeings segja, að það, sem
hafi greitt fyrir þeim nú, sé vöxtur-
inn í þessum iðnaði og þörf Boeings
fyrir fleiri starfsmenn og aukna
framleiðslugetu. Upp á það hafi
McDonnell Douglas getað boðið.
Hefur sameiningunni verið vel tekið
í Wall Street og á öðrum fjármála-
mörkuðum en víða annars staðar og
einnig í Bandaríkjunum sjálfum er
ánægjan dálítið blendin. Boeing,
ekki síst nú eftir sameininguna við
McDonnell Douglas, er nefnilega
ekkert venjulegt fyrirtæki, heldur
eins konar ríki í ríkinu.
Starfsmenn Boeings verða um
200.000 og tekjur fyrirtækisins á
næsta ári eru áætlaðar 48 milljarðar
dollara eða sem svarar til 3.216
milljarða íslenskra króna. Boeing er
því með stærstu fyrirtækjum í heimi
og það er ekki aðeins stærsta út-
flutningsfyrirtækið í Bandaríkj-
unum, heldur hefur það veruleg áhrif
á utanríksstefnu landsins. Það hefur
greiðan aðgang að leiðtogum Kín-
veija og óánægja þess með nið-
urgreiðslur og aðra pólitíska fyrir-
greiðslu við helsta keppinautinn,
evrópsku Airbus-samsteypuna, hef-
ur kynt undir spennu milli Banda-
ríkjanna og Evrópu.
Afstaðan til Kína
Sameiningin mun ekki draga úr
áhrifamætti Boeings enda hefur það
hagsmuna að gæta um allan heim.
Um leið og embættismennirnir í
Washington óskuðu því til hamingju
með tíðindin frá því á sunnudag við-
urkenndu þeir, að erfiðleikamir, sem
Boeing hefði oft valdið Bandaríkja-
stjórn og stefnu hennar í utanríkis-
málum, myndu aðeins aukast við
sameininguna.
Eitt af þessum vandamálum er til
dæmis hvort látið skuli undan sívax-
andi kröfum Kínveija um aukna
tækniaðstoð. Markaðurinn fyrir
flugvélar vex hvergi hraðar en í
Kína o g stjómin í Washington stend-
ur því frammi fyrir því að missa af
viðskiptum eða hjálpa Kínveijum við
að ná tökum á smíði farþegaþotna
og, að sumra áliti, á smíði lang-
drægra sprengjuflugvéla.
Þegar General Motors stóð með
sem mestum blóma var stundum
sagt, að það, sem væri gott fyrir
það, væri líka gott fyrir Bandaríkin.
Nú er haft eftir starfsmönnum
bandaríska utanríkisráðuneytisins,
að spumingin sé sú hvort það, sem
er gott fyrir Boeing, sé einnig gott
fyrir Bandaríkin.
Tilraunir McDonnell Douglas til
að hasla sér völl á heimsmarkaðinum
fyrir farþega- og vömflutningaþotur
hafa gengið illa og markaðshlutdeild
þess var komin niður í 5%. Umsvif
Boeings aukast því ekkert verulega
við sameininguna en vegna þess, að
nú er það eitt um hituna munu ríkis-
stjómir víða um heim, sem ráða oft-
ast mestu um flugvélakaup, líta á
fyrirtækið sem eins konar viðskipta-
lega framlengingu á ríkisstjórn
Bandaríkjanna.
Pólitísk áhrif
„Þegar Boeingforstjórarnir koma
til Washington verða þar ekki neinir
förumenn á ferð,“ segir Jeffrey Gart-
en, sem var fyrir ári einn af aðstoð-
arráðherrunum í viðskiptaráðuneyt-
inu og sá um að gæta viðskiptalegra
hagsmuna Bandaríkjanna erlendis.
„Fyrirtækið veitir fólki atvinnu í öll-
um ríkjum Bandaríkjanna og því
verður ekki auðvelt að hafna kröfum
þeirra, sem oft snúast beint um utan-
ríkismál."
Boeing hefur lengi rekið áróður
fyrir því, að Bandaríkjastjóm sættist
við stjórnina í Peking en fyrir fáum
ámm keyptu Kínveijar sjöundu
hveija flugvél, sem Boeing fram-
leiddi. Fyrr á þessu ári hélt Boeing
stjórnarfund sinn í Peking en við-
horfum ráðamanna fyrirtækisins
verður kannski best lýst með þessum
orðum Philips M. Condits, aðafram-
kvæmdastjóra þess. „Reiti Banda-
ríkin Kína til reiði, fáum við að fínna
fyrir því.“
Fáir risar í stað
fj ölbreytninnar
Boeing ber höfuð og herðar yfir
alla aðra í smíði farþegaþotna en
það á í harðri samkeppni heima fyr-
ir við Lockheed Martin um samninga
við ríkið og aðallega herinn. Lockhe-
ed fær nú um fjórðung allra útgjalda
Bandaríkjastjórnar vegna varnar-
mála og rannsóknastarfa og Boeing-
McDonnell Douglas er ekki langt
undan. Fyrir aðeins áratug fékk þó
enginn einn verktaki meira en 5%
af útgjöldum Pentagons.
Raunar er búist við, að þriðji flug-
iðnaðarrisinn kunni brátt að líta
dagsins ljós í Bandaríkjunum með
hugsanlegri sameiningu Northrop
Grumman við Hughes Electronics
eða Texas Instruments en þessi sam-
París. Reuter.
EVRÓPSKU verkefnasamtökin Air-
bus verða að leysa djúpstæðan
ágreining um skipulagsmál í fram-
tíðinni til að mæta þeirri ógn sem
þeim stafar frá samruna bandarísku
risanna Boeing og McDonnell Dou-
glas samkvæmt heimildum í flugiðn-
aði.
Árleg sala Boeing og McDonnell
Douglas mun nema 48 milljörðum
dollara og Boeing selur nú þegar
fleiri farþegaflugvélar en Airbus
Industrie, sem Frakkar, Þjóðveijar,
Bretar og Spánveijar standa að.
Vegna eflingar Boeing verður
harðar lagt að Airbus að samþykkja
skipulagsbreytingu, sem gæti gert
verkefnasamtökin að öflugu fyrir-
tæki.
Hin fjögur aðildarfyrirtæki Airbus
eru ósammála um hvemig breyta
skuli núverandi samstarfsformi í
heilsteypt fyrirtæki, sem gæti staðið
bandaríska risanum á sporði.
Lengi vel hefur Boeing framleitt
60% farþegaflugvéla í heiminum,
Airbus 30% og McDonnell Douglas
10%.
Aðilar að samstarfi Airbus, sem
hefur sett sér það markmið að ná
50% markaðshlutdeild fyrir aldamót,
em franska ríkisfyrirtækið Ste Nati-
onale Industrielle Aerospatiale, Brit-
ish Aerospace plc í Bretlandi, Daiml-
er-Benz Aerospace, deild Daimler-
Benz AG í Þýzkalandi, og Cons-
tmcciones Aeronauticas SA (CASA)
á Spáni.
Samstarfsaðilarnir sögðu í júlí
að þeir stefndu að því að ná sam-
komulagi fyrir árslok 1996 um
áætlun um stofnun nýs Airbus fyrir-
tækis, sem hægt yrði að koma á fót
1999. í London er sagt að sam-
komulagið muni dragast fram á
næsta ár.
„Viðræður standa enn yfir“ að
sögn talsmanns Airbus í Toulouse í
Suðvestur-Frakklandi. Sérfræðingar
segja að samruninn vestanhafs muni
ugglaust hafa áhrif á þessar viðræð-
ur.
Hámarks- eða
lágmarkssamvinna?
Innan Airbus eru uppi ólíkar
skoðanir um skipulagið í framtíð-
inni. Aerospatiale í Frakklandi vill
„hámarkssamvinnu" innan Airbus,,
Dasa í Þýzkalandi vill „lágmarkss-
amvinnu" og BAe í Bretlandi vill
að samstarfsaðilarnir færi kjarna
starfsemi sinnar til nýja fyrirtækis-
ins.
Stjórnarformaður Aerospatiale,
Yves Michot, sagði í september að
hann vildi að Airbus kæmi fram sem
aðalverktaki og fengi aukin völd til
að stjórna undirverktökum.
Aerospatiale telur ekki að Airbus
geti fengizt við meira en núverandi
markaðsverkefni. „ Markaðsmál eru
sérstakt svið,“ sagði franskur heim-
ildarmaður. „Verksmiðjurekstur,
framleiðsla og mannahald eru annar
handleggur.“
Dasa vill meiri samþættingu er
nái til hönnunar og samsetningar
auk smíði vængja og flugvélar-
skrokka. Stórt Airbus fyrirtæki í
þessum skilningi mundi einnig sjá
um að útvega það sem til þarf við
smíðina og ganga endanlega frá
verkinu.
BAe vill að Airbus taki við hönn-
un, hafi yfir framleiðslubúnað að
ráðaog verði fjárhagslega nógu
öflugt til að fjármagna sölu flug-
véla. Aerospatiale mundi glata því
sem fyrirtækið er stoltast af Airbus
tæki við hönnunarskrifstofu þess og
verksmiðju í Toulouse.
vélstjóM myndmlsiméfet
-WBSfe Securitas og Sparisjóður vélstjóra gerðu nýlega samning um
að myndavélavœða útibú bankans.
Securitas býður mjög öruggar lausnir á viðráðanlegu verði.
Öryggi í viðskiptum Sparisjóðsins hefur verið aukið
til muna með myndavélaeftirliti
Veldu öryggi í stað áhættu -
veldu Securítas
Síðumúla 23'108 Reykjavík
Stmi: 533 5000
Hallgrímur Jónsson frá Sparisjóði vélstjóra
og Siguröur Erlingsson frá Securitas handsala samninginn.