Morgunblaðið - 21.12.1996, Blaðsíða 20
20 LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
SFOR-sveitir taka við af IFOR-fjölþjóðaliðinu í Bosníu
Helmingi fæm hermenn
verða við friðargæslu
Sarajevo. The Daily Telegraph. ^
NYTT herlið tók í gær við af fjöl-
þjóðaliðinu sem hefur framfylgt
Dayton-friðarsamkomulaginu í
Bosníu sl. eitt ár. Hefur liðið verið
kallað SFOR, sem stendur fyrir
„stöðugleikasveitir" og tekur við
af IFOR-flölþjóðaliði Atlantshafs-
bandalagsins (NATO), Rússa og
fleiri þjóða. Umboð SFOR-sveit-
anna er til hálfs annars árs og sam-
anstendur liðsaflinn af hermönnum
frá flestum þeim þjóðum sem lögðu
til mannafla í IFOR-sveitirnar.
Hinsvegar verða liðsmenn stöðug-
leikasveitanna helmingi færri, um
31.000 manns, og þeir verða ekki
eins vel vopnum búnir og fyrirrenn-
arar þeirra þar sem leiðtogar ríkj-
anna sem senda liðsafla segja ekki
lengur þörf á þungvopnuðu liði.
Flestir hermannanna eru úr
Bandaríkjaher, 8.500 manns. 5.000
eru breskir og 2.500 franskir. Þá
verða um 3.000 þýskir hermenn í
sameiginlegri hersveit Frakka og
Þjóðveija og er það í fyrsta sinn
sem þýskar bardagasveitir eru stað-
settar utan heimalandsins frá lok-
um heimsstyijaldarinnar síðari.
Ástandið sagt stöðugt
Starf SFOR verður tekið til end-
urskoðunar á sex mánaða fresti en
embættismenn hjá NATO segja
herliðið nægilega fjölmennt til að
viðhalda friði í Bosníu. „IFOR hefur
tekist ýmislegt á hendur fyrsta ár-
ið. Við höfum komið vopnum fyrir
í geymslum og haldið þjóðunum
aðskildum. Við höfum byggt brýr
og vegi og erum sannfærðir um að
við getum haldið ástandinu stöðugu
með færri mönnum,“ segir Jan Jo-
osten, hollenskur major.
Þrátt fyrir harðar deilur um hvort
að gera eigi umboð hersveitanna
víðtækara, hafa vamarmálaráð-
herrar NATO komist að samkomu-
lagi um að hafa það óbreytt. Þrátt
fyrir að herir stríðandi fylkinga
hafi lagt niður vopn og haldi Day-
ton-friðarsamkomulagið hefur
árangur ekki verið jafn góður hvað
almenna borgara áhrærir. Þeir
njóta ekki ferðafrelsis í raun, flótta-
menn geta í mörgum tilfellum ekki
snúið til síns heima, hafi þeir búið
á svæðum þar sem þjóð þeirra er
ekki lengur í meirihluta.
Unnið gegn múslimum?
Um 90.000 manns hafa yfirgefið
heimili sín, sjálfviljugir eða verið
þvingaðir til þess, á því ári sem lið-
ið er frá því að IFOR tók við friðar-
gæslu. Talið er ólíklegt að draga
muni úr spennu á milli þjóða- og
þjóðarbrota sem landið byggja.
IFOR-sveitirnar hafa verið gagn-
rýndar fyrir að nýta ekki mátt sinn
til að framfylgja Dayton-friðarsam-
komulaginu af meiri hörku en þær
gerðu, og er þá ekki síst átt við
tugi eftirlýstra stríðsglæpamanna,
sem enn ganga lausir. Hafa varnar-
málaráðherrar NATO, að tillögu
Bandaríkjamanna, lýst yfir áhuga
á því að komið verði á fót nýjum
lögreglusveitum til að hafa uppi á
og handtaka slíka menn.
Þá hafa IFOR-sveitirnar ekki
tryggt að múslimar geti snúið aftur
til heimkynna sinna, séu þau á
svæði Bosníu-Serba. Hafa sveitirn-
ar raunar alloft komið í veg fyrir
slíkt til að ýta ekki frekar undir
þá miklu spennu sem er á milli þjóð-
anna. Starfsmaður vestrænnar
hjálparstofnunar segir vandann
þann að IFOR framfylgi sömu
stefnu og Serbar, vilji óbreytt
ástand, ólíkt múslimum, sem vilji
sameina landið að nýju. Framfylgi
SFOR-sveitirnar sömu stefnu sé
hætt við að þær vinni beinlínis gegn
múslimum.
Segja
njósnanet
afhjúpað
Bagdað. Reuter.
ÍRAKAR kváðust í gær hafa flett
ofan af njósnahring á vegum banda-
rísku leyniþjónustunnar CIA og
kváðust ætla að sýna útsendara
Bandaríkjamanna í sjónvarpi.
Ætlunin var að sýna yfirheyrslu
mannanna á Sjónvarpsstöð æskunn-
ar, sem Uday Hussein, eldri sonur
Saddams Husseins forseta, rekur.
Bandarfska utaniíkisráðuneytið
sagði að yfirlýsingar íraka væru
„hlægilegur áróður“.
Sagði í frétt írösku fréttastofunnar
INA að net njósnara og spellvirkja
hefði verið afhjúpað og lægju þegar
fyrir játningar nokkurra þátttakenda
um njósnir.
Ekki var greint frá því hvemig
hópurinn náðist, né hvort mál þetta
tengdist tilræði við Uday fyrir viku.
Samþykkt yfirstjórnar menntamála í Oakland
Mállýska svartra verður
látin njóta meiri virðingar
Oakland. Reuter.
YFIRSTJÓRN menntamála í Oak-
land í Kalifomíu hefur lýst því yfir
að mállýska blökkumanna, sem er
á ýmsan hátt frábugðin venjulegri
ensku hvítra Bandaríkjamanna,
verði framvegis skilgreind sem ann-
að tungumál á eftir enskunni. Beri
kennurum að sýna henni fulla virð-
ingu.
Um 53% af samanlagt 52.000
nemendum á svæðinu eru blökku-
menn og mun þetta vera í fyrsta
sinn sem mállýskan hlýtur þennan
sess. Er gert ráð fyrir að héraðið
muni reyna að fá alríkisstjórnina
til að styrkja námskeið þar sem
bæði enska og mállýskan, stundum
kölluð „Ebonics", verði kennd jöfn-
um höndum.
„Það sem við notum núna virkar
ekki. Þegar ég var í skóla var reynt
að kenna okkur að tala eins og
hvítir menn,“ segir Toni Cook sem
situr í stjóminni. „Þótt einhver segi
„I be“ [Ég vera] merkir það ekki
endilega að viðkomandi sé greind-
arskertur."
Ætlunin er að kennarar fái nem-
endur til að „þýða“ Ebonics yfir á
hefðbundna ensku sem þeir verði
að læra til að geta gengið vel í
námi og fengið vinnu.
Málfræðingar segja að ræturnar
að sérstakri mállýsku blökkumanna
megi að nokkru rekja til tungumála
í Vestur-Afríku auk enskunnar. Um
er að ræða sérstakt málfræðikerfi
og setningaskipan þar sem sjá má
áhrif frá afrísku málunum, m.a.
vantar ýmis form sagnarinnar að
vera, „to be“.
Alríkisstjórnin hefur fram til
þessa neitað að veita fé til kennslu
af þessu tagi. Yfirmenn skólamála
í Kalifomíu viidu ekki tjá sig um
málið á fimmtudag en sögðust
myndu kynna sér samþykktina í
Oakland á næstu dögum.
Carl Sagan látinn
Gerði
fræðin
skiljanleg i
Seattle. Reuter.
STJARNFRÆÐINGURINN og rit-
höfundurinn Carl Sagan lést í gær,
62 ára að aldri. Var hann kunnur
fyrir alþýðlegar út-
skýringar sínar á
stjamvísindum,
jafnt í bókum sem
sjónvarpi, og mikill
áhugamaður um
leitina að lífí annars
staðar í geimnum.
Banamein hans var
lungnabólga en síð-
ustu tvö ár barðist
hann við sjaldgæfan
blóðsjúkdóm, sem leiddi til hvítblæðis.
Sagan, sem var prófessor við
Cornell-háskólann um nærri 30 ára
skeið, skrifaði meira en 20 bækur
og hundruð vísindagreina um marg-
víslegt efni, allt frá veðrabreytingum
á Venus til hugleiðinga um kjarn-
orkustríð.
Pulitzer-verðlaunin fékk Sagan
árið 1978 fyrir bók sína „Drekarnir
í Edensgarði", sem fjallar um mann-
lega greind, en líklega er hann
þekktastur fyrir sjónvarpsþáttaröð
um stjarnfræði, „Cosmos", árið
1980, vinsælustu sjónvarpsþætti í
sögu sjónvarpsins, en talið er, að
400 milljónir manna hafi séð þá.
í
f
I
I
í
I
Viss um líf á öðrum hnöttum
Sagan var alveg viss um, að líf
væri víða að finna í geimnum og
leitaði þess með öllum ráðum, með |
því að beina ratsjársjónaukum að 1
fjarlægum stjörnuþokum og hlusta
eftir útvarpsmerkjum frá siðmennt-
uðum samfélögum einhvers staðar
austan við sól og sunnan við mána.
Sagan fæddist í Brooklyn 1934.
Var faðir hans innflytjandi frá Úkra-
ínu en móðir hans af austurrísk-ung-
verskum ættum. Fékk hann snemma ,
áhuga á stjarnfræði og 26 ára lauk
hann námi í stjarneðlisfræði frá
Chicago-háskóla.
Snemma á áttunda áratugnum fór *
Sagan að koma fram í þáttum Jo-
hnny Carsons þar sem hann kynnti
áhorfendum stjarnfræði og vanga-
veltur um uppruna alheimsins en
ekki voru allir kollegar hrifnir af
alþýðlegum útlistunum hans.
Kvóti ESB skertur minna
en stefnt var að á næsta ári
Emma Bonino örmagnaðist undir lok fundahaldanna
Brussel. Reuter.
SAMKOMULAG náðist í gær á
fundi sjávarútvegsráðherra Evr-
ópusambandsins, ESB, um fisk-
veiðikvótana á næsta ári. Fyrir
fundinum lágu tillögur um veru-
legan niðurskurð í flestum tegund-
um en ráðherrarnir segjast hafa
farið bil beggja
milli fís-
kverndarsjónar-
miða og hags-
muna sjómanna.
Emma Bon-
ino, sem fer með
sjávarútvegsmál
í framkvæmda-
stjórn ESB, var
ekki á blaðamannafundinum þar
sem niðurstaða ráðherranna var
kynnt en hún örmagnaðist undir
lok fundarins í gærmorgun. Þá
hafði hann staðið í tæpan sólar-
hring. Sagði talsmaður hennar,
Filippo di Robilant, að hún hefði
verið orðin örþreytt eftir gífurlegt
vinnuálag í tvö ár og enga hvíld,
hvorki sumarfrí né annað.
116 tillögur
Kvótatillögur framkvæmda-
stjórnarinnar voru 116 að tölu en
ráðherramir breyttu 30. Sagði di
Robilant, að niðurstaðan væri við-
unandi en lagði áherslu á, að svig-
rúmið til breytinga af þessu tagi
minnkaði með
ári hveiju vegna
þess að fisk-
stofnarnir rýrn-
uðu.
Belgar og
Svíar voru and-
vígir lokaniður-
stöðunni. Vildu
þeir fyrmefndu
fá meiri sólflúrukvóta í Norðursjó
og Svíar töldu, að þeim bæri meiri
þorskur samkvæmt samningum,
sem gerðir voru við inngöngu
þeirra í ESB á síðasta ári.
Bretar ánægðir
Framkvæmdastjórnin hafði lagt
til, að kvótinn í sólflúrunni, sem
stendur mjög illa, yrði helmingað-
ur frá því, sem hefur verið á þessu
ári, og yrði 12.000 tonn en hann
var hækkaður í 18.000 tonn. Belg-
ar vildu, að hann yrði 23.000 tonn.
Tony Baldry, sjávarútvegsráð-
herra Bretlands, kvaðst ánægður
með sinn hlut og nefndi meðal
annars aukningu í breska makrílk-
vótanum um 21.000 tonn og Norð-
ur-írar fengu ýsukvótann tvöfald-
aðan og 2.000 tonn af síld auka-
lega.
Eystrasaltið erfitt
Eitt erfiðasta málið var kvótaút-
hlutun í samræmi við samninga
við Eystrasaltsríkin eftir að Svíar
og Finnar gengu í Evrópusam-
bandið en hún tók einnig til Dana
og Þjóðveija. Breskir sjómenn
virðast sáttir við útkomuna og
skoskir sjómenn raunar mjög
ánægðir. Snýst ánægja þeirra um
það, að tillögur um 25% niður-
skurð á þorski, ýsu og lýsingi voru
felldar og verður aflinn ekkert
skertur.
EVRÓPA^.
Reuter
SJÁVARÚTVEGSRÁÐHERRA Portúgals, Fernando Gomes da
Silva, hvíslar í eyra Emmu Bonino, sjávarútvegsmálastjóra ESB,
á fundinum. Bonino hneig niður í fundarlok vegna ofþreytu.
Major segir Bretland
bezt komið í ESB i
London. Reuter.
JOHN Major, forsætisráðherra
Bretlands, sagði í viðtali við BBC
í gær að Bretland væri „óendanlega
betur komið innan Evrópusam-
bandsins" en utan þess.
Ráðherrann bætti því hins vegar
við að aukin miðstýring innan ESB
hentaði Bretum ekki og væri ósam-
rýmanleg hagsmunum þeirra.
„Við erum ekki hlynntir mið-
stýrðu, evrópsku sambandsríki og
við verðum að leitast við að skapa
sveigjanlegra Evrópusamband,“
sagði Major.
Hann viðurkenndi að Evrópumál-
in gætu orðið eitt aðalmálið í kom-
andi þingkosningum. „Við fáumst
nú við eitthvert sprengifímasta til-
finningamál, sem komið hefur upp
í brezkum stjórnmálum í langan
tíma. Fólk hefur sterkar eðlistilfinn-
ingar og áhyggjur af því hvað sé ■
að gerast og hvað gæti gerzt,“ sagði *
Major. .