Morgunblaðið - 21.12.1996, Blaðsíða 38
38 LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Fordómar Sparisjóðsins
HIN huggulegasta
kona mætti á skrifstofu
Friðar 2000 að Ingólfs-
stræti 5 í Reykjavík nú
í vikunni fyrir jól til að
áuglýsa Sparisjóð
Reykjavíkur og nágrenn-
is. Hlaðin glæsilegum
bæklingum og laufsmára
lyklakippum lýsti hún því
fagurlega fyrir ungu
skólafólki sem mætt var
á skrifstofu Friðar 2000
að aðstoða við skráningu
nýrra félagsmanna sem
'hafa flykkst til samtak-
anna undan-famar vikur
svo hund-ruðum skiptir,
hve frábæra fyrirgreiðslu
Sparisjóðurinn veitir starfsmönnum
hinna ýmsu fyrirtækja. Vafalaust var
þessari ágætis konu falið að heim-
sækja hina ýmsu viðskiptavini Spari-
sjóðsins í sama tilgangi og þar sem
sjálfseignarstofnunin Friður 2000
hefur um nokkurt skeið haft við-
skiptareikninga hjá SPRON í Skeif-
unni slysaðist sölukonan á staðinn.
Það sem sölukonu SPRON var lík-
legast ekki kunnugt, er að stjórn
Sparisjóðsins hafði daginn áður fært
Friði 2000 óvenjulega ,jólagjöf“.
Stjómin hafði tekið fyrir sérstaklega
umsókn um nýjan ávísanareikning
vegna Friðar 2000 og tekið þá merki-
legu ákvörðun að forstöðumaður
stofnunarinnar, Astþór Magnússon,
fyrrum forsetaframbjóðandi, væri
óhæfur til að vera prókúruhafi á slík-
um reikningi í Sparisjóðnum. Útibú-
stjóri SPRON í Skeifunni færði síðan
einum starfsmanna Friðar 2000
skilaboðin í síma. Að sjálfsögðu bauð
starfsmaðurinn strax fram friðsam-
lega lausn í málinu með því að bjóð-
ast til að skrifa upp á tékkana fyrir
forstöðumann stofnunarinnar, og var
því vel tekið af útibústjóranum þótt
friðarsinninn skarti hvorki gulli né
digrum sjóðum í þessum banka né
öðrum né hafi á nokkurn hátt komið
nálægt reikningsviðskiptum félags-
ins við SPRON.
Það var álíka slys og heimsókn
sölukonunnar sem varð til þess að
Friður 2000 opnaði
reikninga hjá SPRON.
Sparisjóðurinn hafði
löngum óskað viðskipta
við einn stofnanda Friðar
2000 sem rekur lítið fyr-
irtæki í næsta húsi við
Sparisjóðinn í Skeifunni.
Sparisjóðsstjórinn virtist
himinlifandi að fá svo
gott framtak sem Friður
2000 í viðskipti og það
varð úr að stofnaðir voru
ávísana- og gjaldeyris-
reikningar. Fljótiega kom
þó í ljós að útibústjórinn
hafði hlaupið á sig að
Astþór mati stjómar Sparisjóðs-
Magnússon jns Fyirir síðustu jól var
t.d. leitað til Sparisjóðsins um algenga
þjónustu til líknarfélaga vegna
færslugjalda á gíróseðlum sem sendir
vom á öll í heimili til fláröflunar vegna
Sparisjóðurinn, segir
Astþór Magnússon,
hefur ekkið lagt fram
upplýsingar um vanskil.
friðarflugs með jólapakka til stríðs-
hrjáðra bama í Sarajevó. Þrátt fyrir
það að önnur líknarfélög í viðskiptum
við SPRON, svo sem Rauði kross ís-
lands, hafi margoft fengið samskonar
fyrirgreiðslu var þetta þungt og mik-
ið mál að fá útkljáð hjá SPRON, sem
endaði með því að umsókninni var
alfarið synjað. Gíróseðlamálið leystist
að lokum með fimm mínútna símtaii
til yfirmanns Póstgíróstofunnar sem
veitti Friði 2000 þessa sjálfsögðu
þjónustu umsvifalaust. Hinsvegar
kom það síðar í ljós í persónulegum
viðtölum við útibústjórann að þáver-
andi sparisjóðsstjóri hafði að loknum
stjómarfundi gefíð þá fyrirskipun að
Friði 2000 skyldi ekki gefín fyrirgre-
iðsla af neinu tagi í Sparisjóðnum.
Þrátt fyrir þennan mótbyr frá
stjóm SPRON héldu Friður 2000 og
Ástþór Magnússon tryggð við Spari-
sjóðinn í þeirri von að viðkomandi
sæju að_ sér eftir reynslu af viðskipt-
unum. Á því rúma ári sem við höfum
verið í viðskiptum hjá SPRON hafa
umsvif á tveimur ávísanareikningum
verið tæpar 55 milljónir króna auk
gjaldeyrisviðskipta upp á svipaða
upphæð því peningarnir hafa nær
allir komið_ með millifærslum frá
reikningi Ástþórs Magnússonar í
Bretlandi. Komið hefur fyrir að milli-
færslur að utan hafa „týnst“ hjá
Sparisjóðabankanum, en annars hafa
viðskiptin að mestu gengið snurðu-
laust fyrir sig, þó án þess að Friður
2000 hafi notið nokkurrar iánafyrir-
greiðslu eða sértakrar velvildar hjá
stjóm Sparisjóðsins.
Sparisjóðsstjórinn heldur því fram
að ástæða þess að Ástþór Magnússon
sé ekki æskilegur sem prókúmhafí á
ávísanareikningi í bankanum, sé að
nafn Ástþórs sé á vanskilaskrá bank-
anna. Þrátt fyrir ítrekaðar beiðnir þar
um hefur Sparisjóðurinn ekki getað
lagt fram upplýsingar um þessi van-
skil eða viðkomandi skrár. Eftir at-
hugun í öðmm banka, kom í ljós að
nafn Ástþórs er hvergi að fínna á
neinum vanskilaskrám bankanna.
Aðspurður vildi sparisjóðsstjórinn
ekki viðurkenna að um fordóma væri
að ræða vegna fímmtán ára gamals
gjaldþrotamáls. Em gamlir keppi-
nautar, svo sem stjómarformaður
Sparisjóðsins sem jafnframt er for-
stjóri Hans Petersen og einn aðaleig-
andi augiýsingafyrirtækisins Eureka,
enn að elda grátt silfur? Eða kemur
sá sannleikur sem ég hef haldið á
lofti, að vegna þeirrar verðbréfaspila-
mennsku sem nú á sér stað í banka-
kerfínu mun heimur bankanna hiynja
eins og spilaborg á næstu áram, illa
við stjómarmenn Sparisjóðsins? Sann-
leikurinn er oft sár, og staðreyndin
er sú að þrátt fyrir glæsibæklinga
gæti SPRON hæglega orðið gjald-
þrota við verðbréfahrun því Sparisjóð-
urinn hefur flárfest nær tvo milljarða
af innstæðum viðskiptavina sinna í
markaðsskuldabréfum. Hvað er svar-
ið SPRON?
Höfundur er stofnandi Friðar2000.
Heimilis-
læknaskortur
í Reykjavík
KOMIÐ hefur til tals
að Tryggingastofnun
ríkisins (TR) veiti starfs-
heimildir fyrir tvo heim-
ilislækna í Reykjavík og
nágrenni á grundvelli
samnings stofnunarinn-
ar við Læknafélög ís-
lands og Reykjavíkur.
Af því tilefni var ég sem
starfandi héraðslæknir
beðinn að segja álit mitt
á þörf fyrir heimilis-
lækna í héraðinu. Gerði
ég það með bréfi í ágúst
sl. þar sem ég kvað þörf
vera fyrir fleiri heimilis-
lækna að því tilskildu
að þeir hefðu starfsað-
stöðu sambærilega og gerist á
heilsugæslustöðvum. Oskað "Var
frekari rökstuðnings á efni fyrra
bréfsins og var það gert með bréfí
í nóvember. Þar var áréttað að ekki
væri þörf fyrir fleiri heimilislækna
í Reykjavík sem störfuðu við þær
knöppu aðstæður sem samningurinn
við TR býður upp á.
Þriðjudaginn 17. desember
kvaddi Ólafur F. Magnússon læknir
sér hljóðs í fjölmiðlum. Beindi hann
spjótum sínum að mér vegna þess-
ara bréfa. Rangfærslur hans þarfn-
ast leiðréttinga.
1. Ólafur segir mig hafa sýnt
andúð á sjálfstæðum stofurekstri
lækna. Þetta er alrangt. Ólafur veit
það en hvers vegna hann kýs að
halda þessu fram verða aðeins get-
sakir í bili. Ég hef um árabil verið
talsmaður þess að einstaklingar eða
hópar tækju að sér rekstur heilsu-
gæslustöðva en það hefur aldrei
Lúðvík
Olafsson
Tóbaksvarnir krabbameinssamtakanna
Atján milljónir
til fræðslu-
starfs á árinu
Á SÍÐUSTU tveimur áratugum hafa
krabbameinssamtökin varið um sex-
tíu ársverkum til tóbaksvamastarfs
í grunnskólum landsins. Þetta kom
fram á formannafundi Krabbameins-
félags íslands sem haldinn var ný-
lega. Engin önnur samtök hafa lagt
jafn mikið til tóbaksvama meðal
æskufólks í landinu. Árangurinn er
* óumdeilanlegur þó að nokkur aftur-
kippur hafí orðið allra síðustu árin
sem hefur verið bmgðist við með
ýmsum hætti.
Það var Krabbameinsfélag
Reykjavíkur sem fyrst tók upp skipu-
legt tóbaksvarnastarf í skólum og
það mikla átak sem félagið hóf fyrir
20 ámm hefur staðið látlaust síðan.
Átakið hefur ekki verið bundið við
höfuðborgarsvæðið heldur náð meira
eða minna til alls landsins. Er óhætt
að segja að það hafí verið burðarás-
inn í tóbaksvörnum í grunnskólum
þetta tímabil.
1 Á síðasta áratug hafa nokkur önn-
ur krabbameinsfélög ráðið sér starfs-
menn hvert af öðru, fyrst Krabba-
meinsféiag Akureyrar og nágrennis,
þá Krabbameinsfélag Austfjarða,
Krabbameinsfélag Arnessýslu og
loks Krabbameinsfélag Suðurnesja.
Hefur aðal viðfangsefni þeirra flestra
verið fræðsla í gmnnskólum á félags-
r svæðunum með sama eða mjög svip-
Ðaglegar reykingar 12-16 ára
grunnskólanema í Reykjavík
Þorvarður
Örnólfsson
Jóhannes
Tómasson
krabbameinsfélögun-
um við tóbaksvarnir í
skólum og aðra
fræðslu- og útgáfu-
starfsemi um krabba-
mein og krabbameins-
varnir. Auk þess hefur
hópur læknanema að
venju verið ráðinn til
að taka þátt í skóla-
fræðslunni á höfuð-
borgarsvæðinu. Heiid-
arkostnaður við
fræðslustarf samtak-
anna nemur á árinu
um 18 miiljónum
króna og tengist það
að stærstum hluta
starfínu í skólunum.
MYNDIN sýnir hlutfall 12-16
ára nemenda sem reyktu dag-
lega samkvæmt könnunum
(allsherjarathugunum) sem
héraðslæknirinn í Reykjavík
(áður borgarlæknir) hefur
beitt sér fyrir í grunnskólum
borgarinnar á fjögurra ára
fresti frá 1974. Atak Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur í
grunnskólum borgarinnar
hófst í byrjun árs 1976.
uðu sniði og hjá Krabbameinsféiagi
Reykjavíkur.
Uppistaðan í þessari starfsemi
eru árlegar heimsóknir í bekki, allt
frá 6. bekk upp í 10. bekk. Hver
deild fær hverju sinni einnar til
Það er ungu fólki
ávinningur, segjaÞor-
---------n-------------
varður Ornólfsson og
Jóhannes Tómasson,
að hafna tóbakinu.
tveggja kennslustunda fræðsiu sem
er miðuð við aldur og þroska nem-
enda. Rætt er við þá um margvís-
lega skaðsemi tóbaks og um ýmis
önnur vandamál sem tengjast tób-
aksneyslu. Jafnframt er leitast við
að auka skilning og áhuga unga
fólksins á tóbaksvörnum. Sterklega
er bent á ávanahættuna sem fylgir
því að fikta við tóbak. Aðrir helstu
þættir skólastarfsins eru öflun, gerð
og útgáfa ýmiss konar kennslu- og
upplýsingaefnis, þar á meðal
fræðslumynda.
Happdrættið fjármagnar
fræðsluna
Á þessu ári hafa samtals níu
manns, hjúkrunarfræðingar, kenn-
arar og fleiri verið í föstu starfi hjá
Það starf er að mestu borið uppi
með tekjum af happdrætti Krabba-
meinsféiagsins og veltur þess vegna
mjög á stuðningi landsmanna við
happdrættið. Nokkur bæjarfélög
hafa einnig styrkt fræðslustarfsem-
ina.
Samstarf hefur verið milli Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur og Tóbak-
svarnanefndar um ákveðin verkefni,
m.a. um að veita árlega öllum reyk-
lausum 8.-10. bekkjum grunnskóla
viðurkenningu og að verðiauna
nokkra reyklausa bekki og einstakl-
inga.
Vísindamenn hafa komist að þeirri
ógnvænlegu niðurstöðu að helmingur
þeirra sem bytja að reykja á ungl-
ingsárum og reykja pakka á dag
fram eftir ævi deyi ótímabært af
völdum reykinganna og það allt frá
fertugsaldri. Augijóst er hvílíkur
ávinningur það er ungu fólki að forð-
ast tóbaksneyslu. Tóbaksvarnastarf
krabbameinssamtakanna miðar að
því að sem flestir taki þá stefnu og
standi við hana.
Þorvarður er framkvæmdastjóri
Krabbameinsfélags Reykjavíkur
og Jóhannes situr í stjórn þess.
þýtt að ég vildi slaka
á kröfum um góð
starísaðstöðu.
2. Ólafur lætur eins
og ágreiningurinn
standi um rekstrar-
formið en að öðru leyti
sé um sambærilega
starfsemi að ræða hjá
heimilislæknum innan
og utan heilsugæslu-
stöðva. Það er einnig
alrangt. Eins og fyrr
segir er enginn
ágreiningur um að
mismunandi rekstrar-
form skuli þrífast.
Hins vegar er ágrein-
ingur um það við
hvers konar starfsaðstöðu heimilis-
læknar skuli búa. Má benda á að í
Þannig mætum við
þörfum fóksins, segir
_
Lúðvík Olafsson, og
þörfum ungra heimilis-
lækna.
flestum nágrannalöndum okkar
miðast menntun heimilislækna við
svipaða starfsaðstöðu og gerist á
heilsugæslustöðvum.
3. Eg er ennþá og hef lengi verið
þeirrar skoðunar að þörf sé á veru-
legri aukningu heimilislækna á höf-
uðborgarsvæðinu öllu. Á því hef ég
ekki skipt um skoðun. Hins vegar
tel ég, og eru bréf mín þar að lút-
andi algerlega samhljóða, að sú
fjölgun eigi að vera innan ramma
heilsugæslunnar og gildir þá einu
hvert rekstrarformið verður. Samn-
ingur læknafélaganna og TR trygg-
ir heimilislæknum ekki fullnægjandi
starfsaðstöðu og því er ekki þörf
fleiri heimilislækna á þeim samningi
óbreyttum.
4. Heilbrigðisráðuneytið hefur
markað stefnu í uppbyggingu
heilsugæslunnar. Þeirri stefnu þarf
að fylgja og ljúka við uppbygging-
una. Heilbrigðisþjónusta á lands-
byggðinni stendur og fellur með
heilsugæslustöðvunum og mönnun
þeirra. Grundvallaratriði er því að
kerfi heilsugæslunnar nái um allt
land til þess að tryggja viðgang
þess. Gloppur í hlutverki heilsugæsl-
unnar á höfuðborgarsvæðinu munu
fæla unga lækna frá námi í þessari
grein og mönnunarvandamál þá
skjótt koma í ijós í hinum dreifðu
byggðum landsins. í þessu sam-
bandi er rétt að nefna að ég hef
rætt við fjölda ungra heimilislækna
sem hugsanlega myndu sækja um
lausar stöður á vegum TR. Engan
þeirra fýsir til að starfa á þeim
samningi en þeir sjá sig allir knúna
til þess ef ekkert annað býðst.
5. Þar sem TR virðist aflögufær
og geta boðið stöður heimilislækna
tel ég rétt að nýta það tækifæri,
en þá í samvinnu við heilbrigðis-
ráðuneytið og stjórnir heilsugæslu,
þar sem heimilislæknaskortur er.
Þá verður unnt að reka sjálfstæðar
heilsugæslustöðvar eins og gert er
í Heilsugæslunni í Lágmúla þar sem
fímm sjálfstætt starfandi heimilis-
læknar reka ígildi heilsugæslustöðv-
ar með sérstökum samningi við heil-
brigðisráðuneytið og stjórn heilsu-
gæslunnar í Reykjavík. Þannig
mætum við bæði þörfum fólksins
um þjónustu og þörfum ungra heim-
ilislækna um viðunandi starfsað-
stöðu.
Höfundur er starfandi
héraðslæknir í Reykjavik.