Morgunblaðið - 21.12.1996, Blaðsíða 47
MORGUNBLAÐIÐ
MIIMNINGAR
LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1996 47
>
P
>
I
:
J
I
>
>
I
i
I
I
0
I
53
8
I
I-
þungbæru fréttir að Jón hefði látist
á föstudagskvöldið.
Kynni okkar Jóns má rekja tölu-
vert aftur í tímann, en þegar ég var
að hefja sjálfstæðan rekstur sem
umboðsmaður íslenzkra fiskseljenda
í Bremerhaven, reyndist hann mér
einstaklega vel. Hann var minn
fyrsti viðskiptavinur og varð mér
mikið happ. Þegar aðrir sáu að jafn-
varkár maður og Jón treysti mér
fyrir því að sjá um sölu fyrir togar-
ann hans, fylgdu fleiri í kjölfarið.
Atvinnurekstur Jóns mun hafa
hafist með fiskverkun, en útgerðin
kom síðar. Ekki veit ég hvort hafi
átt hug hans fremur, en hvoru
tveggja sinnti hann af kostgæfni
ásamt sonum sínum. Jóni tókst vel
að stýra rekstri sínum milli skers
og báru í ólgusjó íslensks sjávarút-
vegs. Aldrei heyrðist af áföllum hjá
honum. Þrátt fyrir miklar sveiflur
í sjávarútvegi tókst Jóni með var-
færni, en jafnframt mikilli fram-
sýni, að halda í horfinu og sætti
síðan lagi að vel athuguðu máli og
bætti aðeins við. Það var eins og
hann hefði þá trú að sígandi lukka
væji best.
I mörg undanfarin ár fórum við
Hafdís ásamt Jóni og Hönnu í stutt
frí saman. Þá lá leiðin þangað, sem
vel viðraði. Þessar ferðir voru lítt
skipulagðar og ekki ákveðið við
upphaf dagleiðar hve löng hún yrði.
Þetta voru eins konar ævintýra-
ferðir, viðburðaríkar á köflum og
rifjaðar upp ýmsar kúnstir.
Jón ferðaðist mikið síðustu árin
og oft var lagt af stað með stuttum
fyrirvara. Ég held að það hafi ver-
ið einu skyndiákvarðanirnar sem
hann tók, að bregða sér í frí, þegar
aðstæður leyfðu. Nú er hann farinn
í hinsta ferðalagið, án fyrirvara
eins og honum var líkt. Við Hafdís
söknum góðs vinar og skemmtilegs
ferðafélaga, en eigum góðar minn-
ingar til að ylja okkur við. Hönnu
og börnum þeirra Jóns vottum við
samúð okkar.
Samúel og Hafdís.
Mitt í undirbúningi hátíðar ljóss
og hlýju slokknar ljós og kólnar,
mitt í þeim undirbúningi sem mest
eftirvænting fylgir, eftirvænting
gleði og helgi.
Fregninni um andlátið fylgir
sársauki og harmur. En þessum
staðreyndum fær enginn breytt. í
dag er til moldar borinn Jón Erl-
ingsson forstjóri og útgerðarmað-
ur, Hólagötu 18, Sandgerði. Kynni
okkar Jóns tókust fyrir 19 árum
er ég og fjölskylda mín hófum
byggingu sumarhúss í landi Vað-
ness í Grímsnesi. Jón og Hanna
eins og þau voru ætíð köiluð af
vinum sínum voru einir af frum-
byggjum sumarbústaða þar.
Jón var drengur góður í þess
orðs fyllstu merkingu, hjálpfús og
bóngóður er til hans var leitað og
átti ég honum margt að þakka.
Hann rak fyrirtæki sitt með mynd-
arbrag og voru reksturinn og út-
gerðin fyrst og fremst hans áhuga-
mál. Víst mun ég lengi eiga bágt
með að trúa því að ég sjái ekki
framar vin minn Jón með bros á
vör og dillandi hlátur sem ein-
kenndi hann ætíð og ég veit að þar
mæli ég fyrir munn nágranna og
vina. Jón sat í stjórn Hitaveitu
Vaðness frá stofnun hennar og þau
eru orðin mörg ferðalögin sem við
í stjórninni ásamt eiginkonum okk-
ar höfum farið í, ásamt árlegum
þorrablótum. Við félagarnir viljum
þakka fyrir það fórnfúsa starf sem
hann vann þar. Hann átti því láni
að fagna að eiga góðan lífsföru-
naut sér við hlið og sólargeislana
sem þau hjónin unnu svo heitt,
börnin og barnabörnin.
Elsku Hanna mín, á sorgar-
stundu kemur fátt annað okkur að
haldi en bænin og því bið ég algóð-
an Guð að styrkja þig og fjölskyldu
þína í harmi ykkar og söknuði.
Ég og Qölskylda mín viljum að
leiðarlokum þakka Jóni fyrir allan
þann trúnað, velvild og hlýju er
hann sýndi okkur og aldrei brást.
Blessuð sé minning hans.
Magnús Tryggvason.
EINAR
GÍSLASON
-I- Einar Gíslason
■ var fæddur að
Kjarnholtum í Bisk-
upstungum 1. sept-
ember 1904. Hann
lést á Ljósheimum
á Selfossi 11. des-
ember siðastliðinn.
Foreldrar Einars
voru Gísli Guð-
mundsson, bóndi í
Kjarnholtum, f.
árið 1867, d. árið
1921, og Guðrún
Sveinsdóttir, f. árið
1869, d. árið 1958.
Einar var einn níu
systkina en fjögur þeirra kom-
ust á legg.
Sem barn og unglingur
starfaði Einar heima við en fór
þrisvar suður á vetrarvertíð.
Hann nam við Bændaskólann á
Hólum veturinn 1924-25, hóf
búskap í Kjarnholtum árið
1926 með Vilmundi bróður sín-
um, en tók alfarið við búinu
árið 1934.
Árið 1929 giftist Einar Guð-
rúnu Ingimarsdóttur frá Efri-
Reykjum í Biskupstungum, f.
4. ágúst 1905, d. 17. mars 1981.
Þau eignuðust 8 börn. Elstur
var sonur, f. andvana, þá Ingi-
björg, f. 1931, gift Katli Krist-
jánssyni; Gísli, f. 1932, kvæntur
Ingibjörgu Jóns-
dóttur; Ingimar, f.
1935, kvæntur
Onnu Kristinsdótt-
ur; Guðrún, f. 1937,
gift Þorsteini
Hjartarsyni; Elín-
borg, f. 1939, var
gift Ingólfi Falssyni
en þau slitu sam-
vistum, í sambúð
með Snorra Olafs-
syni; Þóra, f. 1945,
gift Jóni Gísla Jóns-
syni; og Magnús, f.
1949, var í sambúð
með Kristínu Þor-
steinsdóttur, þau slitu samvist-
um, nú í sambúð með Guðnýju
Höskuldsdóttur. Afkomendur
Einars eru tæplega 50.
Einar stundaði búskap til
áttræðisaldurs. Gísli hafði þá
um árabil búið á hálfri jörð-
inni en Magnús tók við hlut
föður síns. Einar flutti árið
1984 í íbúð aldraðra í Reyk-
holti og var síðan í nokkur ár
búsettur í Kópavogi. Síðustu
árin dvaldist hann á Blesastöð-
um á Skeiðum og Ljósheimum
á Selfossi.
Útför Einars fer fram frá
Skálholtskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14. Jarðsett
verður í Haukadal.
Lækkar lífdaga sól.
Löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
(Herdís Andrésdóttir.)
Það var haustið 1964, að ég
hitti Einar Gíslason í fyrsta sinn
þar sem hann sat við eldhúsborðið
í Kjarnholtum, ásamt fleiri góð-
bændum úr sveitinni.
Ég verð að viðurkenna, að eftir
að hafa heilsað öllum var ég engu
nær, hver af þeim er við borðið
sátu væri tilvonandi tengdafaðir
minn. Ég uppburðarlítil sveita-
stelpa. Hann ekki allra viðhlæjandi
en eitthvað í fari stelpunnar hefur
Einar getað fellt sig við því þá um
haustið falaðist hann eftir aðstoð
við smalamennsku og fjárrag. Og
næstu haust var fastur liður að
taka sig upp og fara austur í Kjam-
holt, seinna með tvær ungar dætur
og gerast liðléttingur við haust-
störfin. Var það mér ljúft því gam-
an var að smala víðar lendur Kjarn-
holta, á góðum hestum, en af þeim
átti Einar nóg. Og þá, en aðeins
þá, rétti hann mér tauminn á Blesa
sínum. Þurfti þá ekki að efast um
að honum líkaði aðstoðin. Og setj-
ast svo að kvöldi við borð hlaðið
góðum rammíslenskum mat í eld-
húsinu hjá Rúnu og dætrunum,
sem höfðu notið aðstoðar og hlýju
ömmu sinnar á meðan. Árin liðu
og dæturnar þurftu að fara í skóla.
Voru þá þessi ár að baki. Minn-
ingabrot líða gegnum hugann.
Safnið að koma af fjalli, þúsundir
fjár renna suður mela. Veðurbarð-
ir smalar, eftir vikudvöl á fjöllum,
hreifir að víni, kóngar í anda. Vissu
flest og gátu allt. Peli í vasa, glös
óþörf. Réttardagurinn. Lagt á
hestana snemma morguns. Riðið
fram í rétt. Féð dregið í dilka.
Dreypt á pelum, sungið mikið.
Skipst á skoðunum og hlegið.
Seinnipart dags, féð rekið heim,
kjötsúpa á borðum stofumar fullar
af fólki. Einhver að spila á orgelið.
Allir að syngja jafnvel raddað. Ein-
ar var bóndi í Kjarnholtum í 46
ár. Byggði upp, ræktaði og prýddi
jörðina.
Við það naut hann dyggrar að-
stoðar Rúnu sinnar og barnanna
sjö, sem upp komust, kaupafólks
og barna í sumardvöl og seinustu
árin barnabarna. Einnig voru á
heimilinu tengdaforeldrar Einars á
sínum efri árum.
Allir höfðu sitt hlutverk. Nógur
var starfsvettvangur fyrir alla ald-
urshópa enda ekki búið að finna
upp kynslóðabilið. Athugasemdir
gerði hann ef þörf var á. Og var
þá ekki talað með neinni tæpi-
tungu, enda hreinskilinn og sagði
sína meiningu umbúðalaust.
Kannski ekki öllum alltaf að skapi.
Ekki fór á milli mála að hrossin
skipuðu heiðurssess í huga hans,
og lagði hann sig fram um að
rækta upp góðan stofn, sem honum
tókst með ágætum. Með þeim þótti
honum gott að dvelja ef þungt var
í skapi. Eftir að hafa brugðið búi
og kynslóðaskipti höfðu orðið á
jörðinni hélt hann til fjalla og gerð-
ist þá girðingavörður á Hveravöll-
um í nokkur sumur, með hestana
sína í góðum félagsskap.
Veturinn 1981 fellur Rúna frá,
og tveimur árum seinna flytur
hann þá í Bergholt, í íbúð sem
hreppurinn hafði byggt yfir aldr-
aða. Leið honum þar nokkuð vel
en söknuðurinn eftir Kjarnholtum
vék þó sjaldan úr huga hans. 1.
september 1989, á 85 ára afmæli
sínu, bauð hann til veglegrar veislu
í félagsheimili sveitarinnar. Var
þar fjölmennt og gleði mikil og
söng hann þar manna mest langt
fram eftir nóttu.
Margar skondnar athugasemdir
fengum við Ella dóttir hans daginn
eftir þegar við vorum að mynda
hann með öllum blómunum sem
hann fékk í tilefni dagsins. Fór
hann ekki leynt með þá skoðun
sína að fjármunum væri betur var-
ið í annað en blóm sem væru dauð
næsta dag.
Nú fór brátt að halla undan
fæti. Aldur orðinn hár og heilsan
farin að gefa sig. Með stuttri við-
dvöl í Kópavogi flutti hann á Dval-
arheimilið á Blesastöðum á Skeið-
um. Síðustu mánuðina dvaldi hann
á Hjúkrunarheimilinu Ljósheimum
á Selfossi. Þar kvaddi hann 11.
desember.
Öllu því góða fólki sem annaðist
hann sjúkan og þrotinn kröftum,
ber að þakka fórnfús störf.
Að leiðarlokum kveð ég Einar
tengdaföður minn með þökk fyrir
samfylgdina í 32 ár og bið honum
velfarnaðar á nýjum slóðum.
Anna Kristinsdóttir.
„Syngjum!" sagði hann ákveðinn
þar sem hann sat og horfði út um
gluggann og suður yfir Tungurn-
ar: „Syngjum meira um fjöllin!"
Þetta var fyrir rúmum þremur
árum og þarna í stofunni í Kjarn-
holtum var sungið hvert ætt-
jarðarlagið á fætur öðru fyrir nír-
ætt afmælisbarnið. Og afi tók af
raust undir í öllum þessum lögum
sem hann unni svo mjög, þar sem
hann sat sæll í faðmi fjölskyldu
og vina, í stofunni sem hafði svo
oft í áranna rás verið full af
söngglöðu fólki, ekki síst á réttar-
daginn þegar tugir komu í kjöt-
súpu og tóku lagið við orgelið.
Og alltaf vildi hann syngja meira
um Ijöllin.
Fjöllin — afréttur Tungnamanna
— voru sem annað heimili afa; þar
var hugur hans löngum. En hann
var fæddur að Kjamholtum og bjó
þar stærstan hluta ævinnar; hélt
þar rausnarlegt bú ásamt Guðrúnu
ömmu minni á þessari stóru og
gjöfulu jörð. Þegar ég man fyrst
eftir mér voru þau tekin að reskj-
ast og búskapurinn að miklu leyti
kominn í hendur tveggja sona, en
það var alltaf ævintýri að fara til
afa og ömmu í sveitina. Þau voru
þá enn með nokkrar kýr, þó nokk-
urt fjársafn og svo átti afi alltaf
góða reiðhesta og unni útreiðum
mjög. í æsku minni eyddum við
nokkrum jólum og áramótum í
Kjarnholtum, margar ferðir voru
farnar austur á sumrin og alltaf
var gleðin jafn mikil og tilhlökkun-
in þegar bæjarhúsin birtust til-
sýndar með tignarleg fjöllin í bak-
sýn; og í svarthvítri ljósmynd
minninganna standa afi og amma
fagnandi á hlaðinu.
Það var svo eitthvert mesta Ián
lífs míns, að fá að verða vinnumað-
ur hjá afa nokkur vor í sauðburðin-
um — síðasti vinnumaðurinn hans.
Þau voru mörg handtökin og snún-
ingarnir í kringum skepnumar og
svo þurfti að stinga út, gera við
girðingar; alltaf féll eitthvað til.
Eitt sinn þegar illa gekk að eiga
við kindurnar sagði afi, að það
væri heldur lítill mannskapur í
mér. Ég einsetti mér að afsanna
það og víst kenndi gamli maðurinn
mér að vinna. Við vorum saman
frá morgni til kvölds og verðlaunin
fyrir verkin voru ríkuleg; hann
kunni að hvetja og hrósa og í sög-
um hans ferðaðist ég aftur í fortíð-
ina, fræddist um fjölskylduna,
landið og fyrri tíð, um fjöllin og
horfna góðhesta.
Afi var ekki nema 12 ára gam-
all þegar hann fór í fyrsta sinn á
fjall og í óslitin 80 ár náði öflugur
andi fjallanna að lokka hann til
sín. Síðasta vorið okkar saman
fékk ég að fylgja honum til sumar-
starfanna sem gæslumaður fyrir
Sauðfjárveikivarnir á Hveravöll-
um. Það var vorið 1979. Þegar
búið var að reka Kjarnholtaféð á
fjall og lemba í Fremsta-Veri héld-
um við tveir saman, nafnarnir, á
Bláfellsháls og stefndum norður
með sex til reiðar. Við höfðum
sandstorm í fangið en það var
ógleymanlegt að ríða á eftir gamla
manninum upp á hálsinn, sjá hann
nema þar staðar og horfa norður;
yfir Hvítárvatn, fjallahringinn og
norður Kjöl; að sjá hvernig hann
rétti þar úr sér, dró andann djúpt
og sló svo í. Við vorum einu gest-
irnir í Hvítárnesi þessa nótt, þá tók
við dagur þagnar í Kjalhrauni, við
tveir einir í heiminum og hófatök
sex hesta, og svo feitt hangiket
og flatkökur í Þjófadölum.
Ég dvaldist í rúma viku á Hvera-
völlum hjá afa og vann það sem
eftir lifði sumars hjá Magnúsi syni
hans í Kjarnholtum. En svo kom
haust og afi af fjalli með hrossin
sín og verið var að smala afrétt-
inn. Margt fé hafði safnast saman
við afréttargirðinguna og til stóð
að smala Hólahagana svokallaða,
dagssmölun til að létta á megin-
safninu. Ég átti að fara sem full-
trúi Kjamholtamanna, á skjóttum
hesti klárgengum sem gamli mað-
urinn hafði fengið í hestakaupum
undir krakka og trúss. í dögun
vakti afi mig og gekk með mér
út, sagðist ætla að hjálpa mér að
leggja á en bað mig svo að sækja
merarnar þrjár. Þessar merar voru
helstu eftirlæti hans á efri árum
og ekki látnar undir aðra, hver
annarri þýðari, allar ættbókar-
færðar; skjótt, móálótt og leirljós.
Þær voru í góðri þjálfum eftir sum-
arið en ekki grunaði mig hvað til
stóð, þegar afi lagði hnakkinn á
þá skjóttu, rétti mér tauma hinna
tveggja og sagði að þetta væru
laun fyrir hjálpina um vorið: nú
skyldi ég vera best ríðandi maður-
inn í smalamennskunni! Stoltinu
reyni ég ekki að lýsa, en það var
ekki laust við að sveitungar rækju
upp stór augu og hváðu þegar
renglulegur strákurinn birtist í
smalamennskunni á sparihrossum
Einars í Kjarnholtum.
En svona var afi. Hreinskiptinn
og berorður, sanngjarn maður sem
kunni að skemmta sér í góðra vina
hópi, gat bölvað hressilega en það
var líka stutt í hláturinn. Menn
sögðu hann harðan en ég hef sjald-
an séð nokkurn leiðari en hann
eftir að hestur hans hafði stigið í
lóuhreiður við smölun í Ásnum.
Einar í Kjarnholtum var fulltrúi
tíma sem eru horfnir. Breytingarn-
ar sem hann upplifði á langri ævi
eru ólýsanlegar. Hann var aðeins
unglingur þegar hann hóf fjárbú-
skap í Tortu í Haukadal og hafði
yfir vatnsmikið Tungufljótið að
fara til gegninga á hveijum degi,
sama hvernig viðraði, og á þrítugs-
aldri þegar hann tók við búi í
Kjarnholtum. En nú eru Biskups-
tungurnar breyttar. Fljótið brúað
og 11. desember misstu Tungna-
menn einn sinn fræknasta riddara.
Hann kom síðast í réttirnar fyrir
rúmu ári, fæturnir orðnir lélegir,
en sat samt innst í hring söng-
manna með pela í vasanum og tók
lagið, aftur og aftur, og mikið um
íjöllin.
I dag verður afi lagður til hvílu
á einhveijum fallegasta stað lands-
ins, í kirkjugarðinum í Haukadal.
Þar hvíla allir hans ættingjar og
hann verður við hlið ömmu sem
var hans nánasti vinur og félagi í
alla þessa áratugi. Þar sér suður
til Kjarnholta, þar sem reisulegt
húsið þeirra rís á bæjarhólnum og
aspir mót himni, og í allar aðrar
áttir sér til fjalla: Bjarnafell og
Sandfell í vestri og svo Jarlhettur,
Langjökull og Bláfell, þessi tignar-
legi vörður að Kili. Þetta eru fjöll
afa, landið hans. Nú mun hann
hvíla í faðmi þessara fjalla, við
bijóst landsins sem gat verið erfitt
en hann unni svo mjög. Og nú er
það vindurinn sem syngur fyrir
hann, og áin; hinn eilífa söng fjall-
anna.
Einar Falur Ingólfsson.
Elsku afi. í dag er komið að
kveðjustund og í bijósti okkar
skiptast á blendnar tilfinningar.
Við gleðjumst yfir því að nú ertu
fijáls og frískur á ný og Rúna
amma hefur tekið á móti þér, eins
og henni einni var lagið. Hún hef-
ur viljað hafa þig hjá sér um jólin.
Guð blessi minningu ykkar.
Hver minning dýrmæt perla að liðnum lífeins
degi,
hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka hér.
Þinn kærleikur í verki var gjöf,
semgleymisteigi
oggæfavarþaðöllum,
erfenguaðkynnastþér.
(Ingibj. Sig.)
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Elsku afi, við sendum hlýtt
faðmlag í veganesti.
Guð geymi þig.
Guðrún Björg Ketilsdóttir og
fjölskylda, Einar Ketilsson og
fjölskylda, Panama City,
Flórida.