Morgunblaðið - 29.12.1996, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUIM
SUNNUDAGUR 29. DESEMBER 1996 B 23
OFYIRKNI, ÁRÁSAR-
HNEIGÐ OG MATARÆÐI
ÞAÐ fer ekki á milli máia að árásarhneigð
unglinga hefur aukist mjög undanfarið og
virðist vera að taka á sig æ alvarlegri myndir.
ÞAÐ fer ekki á
milli mála að ofbeldi
meðal unglinga hefur
aukist mjög undan-
farið og virðist vera
að taka á sig æ alvar-
legri myndir. Vissu-
lega dregur sjónvarp-
ið upp dekkstu mynd-
ir af unglingunum,
því það þykir aðeins
fréttnæmt, það sem
neikvætt er og ömur-
legt, en það þýðir ekki
að horfa framhjá
þeirri staðreynd að
unglingarnir þurfa á
hjálp að halda. Ungl-
ingur sem er í góðu jafnvægi og
líður vel innra með sér lendir síð-
ur í slagsmálum og í útistöðum
við lögin en sá sem er í andlegu
ójafnvægi. Það lendir enginn í
útistöðum við lögin af því að hon-
um finnist það sniðugt eða hafi
löngun til.
Ef við ætlum að reyna að snúa
þessari þróun við, þýðir lítið að
einblína á refsingar, þær koma að
litlu gagni, þessir einstaklingar
þurfa á hjálp að halda, einhvers
konar meðferð, þar sem allir þætt-
ir lífs þeirra eru skoðaðir. Senni-
lega hefðu þessir unglingar þurft
á hjálp að halda, á meðan þeir
voru enn börn því yfirleitt byija
vandamál þessara „vandræða-
unglinga" oft fyrr í bernsku þeirra,
þau eru oft ofvirk sem börn. Þetta
eru einnig þeir unglingar sem hvað
sterkustu líkur eru á að lendi í
hinum svokallaða ,já takk“ hópi
gagnvart vímuefnum. Vissulega
eru þessir unglingar í flestum til-
fellum undir áhrifum vímuefna
þegar þeir lenda í slagsmálum eða
fremja önnur brot, en að ætla að
kenna vímuefnunum einum um er
algjör firra. Unglingurinn flýr
innri sársauka og önnur vandamál
í vímuefni. En hvað er hann að
flýja og af hveiju stafar þessi vanl-
íðan innra með honum? Að mínu
mati ætti alltaf að skoða bæði
efnislega og andlega þætti manns-
ins sama hvað vandamálið er, því
maðurinn er jú byggður úr bæði
efni og anda og þarf að vera jafn-
vægi þar á milli, ef annað raskast
þá raskast hitt. Sálfræðingar og
geðlæknar virðast gefa þessu
gaum og einblína nær eingöngu á
sálfræðilega þáttinn. Eins og al-
mennir læknar einblína nær ein-
göngu á efnislega þáttinn. Eitt
eiga þeir þó sameiginlegt, að þeir
líta hvorugir í flestum tilfellum á
þann veigamikla þátt í okkar and-
lega og líkamlega heilbrigði sem
er fæðan, en það er einmitt hún
sem ég ætla að gera að umfjöllun-
arefni þessarar greinar minnar.
Dæmdur til að borða
heilsufæði
Breskur unglingur, sem dæmd-
ur hefur verið margsinnis fyrir
innbrot hefur verið dæmdur af
dómara í Lundúnum til að borða
eingöngu heilsufæði. Hann fyrir-
skipaði unglingnum að borða heil-
hveitibrauð, fisk, ferska ávexti og
vítamín, í stað sælgætis, goss og
skyndibitamatar ella yrði hann
hnepptur í fangelsi. Innan örfárra
vikna hafði unglingurinn breyst
úr árásargjörnum síafbrotaungl-
ingi í fyrirmyndarborgara. í stað
þess að stunda innbrot og þjófnað
er hann í fastri vinnu. Hann er
hættur að þefa af lími
til þess að komast í
vímu og er fluttur til
foreldra sinna eftir
langa vist á stofnun-
um. Mér líður betur.
Ég sef betur, er farinn
að njóta lífsins og er
hættur að rífast, segir
unglingurinn og
kveðst ekki sakna
fyrra lífernis síns.
Þessa grein rakst
ég á í Morgunblaðinu
árið 1989. Aðra grein
rakst ég á fýrir stuttu
í Morgunblaðsgrein
um rannsóknir sem
prófessor Stephen Schoenthaler
gerði á föngum.
Hollur matur minnkar ofbeldi
Dr. Schoenthaler, sem hefur
unnið að rannsóknum við ríkishá-
Spumingin er: Ætlum
við foreldrar að halda
áfram að láta draga
okkur með á fyllerí,
skrifar Birna Smith,
með því fjölmiðlafári
sem hér ríkir við að
skapa vandræðaungl-
inga, sem em svartur
blettur á þjóðfélaginu
og kenna þeim einum
um, eða ætium við að
líta okkur nær?
skólann í Kaliforníu á mataræði í
um eitt hundrað fangelsum þar í
landi, segir að stórminnka megi
ofbeldi í fangelsum með því að
gefa föngum eingöngu næringar-
ríkan mat, ásamt fjölvítamíntöfl-
um. Hann segir að yfirleitt hafi
þessir ólánsömu menn þjáðst af
skorti á 14-15 næringarefnum.
Hann segir einnig að þróun til
aukinna unglingaafbrota mætti
snúa við með því að hyggja betur
að næringu þeirra strax á unga
aldri.
Af þessu má sjá hvað mikið
samhengi er á milli andlegrar líð-
anar og hegðunar fólks og matar-
æðis þess og alveg ótrúlegt hvað
flestir geðlæknar og sálfræðingar
neita að horfast í augu við þessa
staðreynd, þó svo að margsannað-
ar rannsóknir liggi fyrir.
En af hveiju skyldi mataræði
skipta svona miklu máli og af
hveiju virðast sumir mega borða
ruslfæði og verða ekki meint af
því á meðan aðrir umturnast bein-
línis eftir mikið sælgætisát?
Jú, það er einföld skýring á
því, þeir einstaklingar sem verða
örir og æstir eftir sælgætisát,
hafa einfaldlega óþol fyrir hvítum
sykri, sem er í sælgæti og gos-
drykkjum.
Miklar umræður hafa verið um
orsök og hvernig lækna megi of-
virkni í börnum, og eru geðlækn-
ar, læknar og sálfræðingar oft
ekki sammála um örsakir. Ónæm-
isfræðingurinn dr. Theron
Randoph, sem
hefur skrifað
nokkrar bækur
um rannsóknir á
ofvirkum bömum,
segir að ofvirkni
og árásarhneigð
stafí mestmegnis
af ofnæmi í heila
fyrir ákveðnum
fæðutegundum.
Algengasta of-
næmisvaldinn
telja þeir t.d. syk-
ur, sætindi, fítu-
sprengda mjólk,
rotvarnar- og
litarefni í mat,
koffein, fæðu sem
inniheldur mikið
magn natríum-
klóríðs, eins og
unna fæðu, pep-
peróní, saltaða
osta, borðsalt o.fl.
Ofvirkni í börn-
um lýsir sér sem óeðlilega mikil
athafnasemi og óróleiki og í slæm-
um tilfellum er bamið nánast
óviðráðanlegt. í skóla nær barnið
ekki einbeitingu og námsárangur
lélegur þó að bamið sé með eðli-
lega greind.
Á fullorðinsaldri breytist
hegðunin, þau verða oft þunglynd,
árásargjörn og með miklar geð-
sveiflur.
Að lækna ofvirkni og
árásarhneigð
Þeir sem mest hafa stundað
rannsóknir á ofvirkum börnum,
telja þennan sjúkdóm nær óþekkt-
an um miðja öldina og að það sé
ft'órum til fimm sinnum algengara
að drengir séu ofvirkir en stúlkur.
Ástæðuna fyrir því telja sérfræð-
ingar að geti verið um að kenna
vangetu þeirra á að mynda ákveð-
ið prostaglandin, en nútímafæði
inniheldur yfirleitt verulegt magn
transfitusýra, sem hindra myndun
gamma-linolensýru GLA úr
ákveðnum mat. Þar gæti verið
komin skýringin á því hvers vegna
breytt mataræði læknar oft þessi
börn. Kvöldvorrósarolían inniheld-
ur mikið magn af GLA og virkar
því mjög vel á taugakerfið. Hún
ásamt zinki hefur læknað mörg
börn af ofvirkni og vansælu. Talið
er að drengir þurfi sérstaklega á
henni að halda.
(Spurningin er hvort það sé
möguleiki að það sé samhengi á
milli tíðra sjálfsmorða ungra karl-
manna og skorts þeirra á að
mynda GLA.)
Magnesíumskortur getur einnig
valdið geðsveiflum, þvi það styrkir
taugakerfíð og hreinsikerfi líkam-
ans og eykur nýtingu B-vítamína.
Inntaka af því hefur gert mörg
kraftaverkin.
Talið er að streita, mikið unnin
fæða og sætindi geti eytt oxunar-
varnarefnum líkamans og sé
skortur á þeim er hætta á að
streituhormónamir adrenalín og
noradrenalín myndist í miklu
magni, en þessi efni eru eitruð ef
mikið magn er af þeim.
Abram Hoffer geðlæknir full-
yrðir að með því að gefa stóra
skammta af B3 vítamíni (nikótín-
amid) ásamt andoxunarefnunum
C, E og B6-12 megi lækna geð-
sveiflur, jafnvel geðklofatilfelli á
nokkrum mánuðum. Öll þessi efni
í réttum hlutföllum fyrir hvern og
einn eru talin geta hjálpað þeim
sem eiga við áfengisvandamál eða
önnur geðræn vandamál að stríða.
Við megum heldur ekki gleyma
því að á meðan mannslíkaminn er
að vaxa og þroskast, frá getnaði
til 26-28 ára, er stundum ógerlegt
að halda sér í stöðugu tilfinninga-
jafnvægi vegna þeirra áhrifa sem
hormónakerfið verður fyrir á þessu
tímabili. Mengun frá útblæstri bíla
er einnig farin að hafa slæm áhrif.
Er því full ástæða til að vera vel
vakandi og styrkja varnarkerfin
strax frá unga aldri. Best er jú
að byrgja brunninn áður en barnið
dettur ofan í hann. Allra best er
jú að byija á meðan barnið er enn
í móðurkviði því móðir sem er illa
á sig komin meðan hún gengur
með bamið, t.d. með candida
sveppasýkingu á háu stigi, gæti
flutt þann hulda sjúkdóm yfir á
barn sitt á meðgöngu, sem gæti
þýtt að bamið yrði órólegt og van-
sælt eða fengi eyrnabólgu og
þyrfti að fá fúkkalyf mjög ungt,
sem gæti skaðað það og veikt
varnarkerfí þess ennþá meir og
gert það ofnæmt fyrir hinum og
þessum fæðutegundum strax á
unga aldri.
Spurningin er: Ætlum við for-
eldrar að halda áfram að láta
draga okkur með á fyllerí, með
því fjölmiðlafári sem hér ríkir við
að skapa vandræðaunglinga, sem
era svartur blettur á þjóðfélaginu
og kenna þeim einum um, eða
ætlum við að líta okkur nær og
spyija? Hvað höfum við gert? Hvað
getum við gert? Eða ætlumst við
kannski til að þau, eða þeirra börn
lagfæri þann skaða sem græðgi
okkar kynslóðar er algerlega
ábyrg fyrir? Varla eru þau ábyrg
fyrir því rotvarnarefni sem sett er
í matinn svo að hann geymist lon
og don í verslunum og valda okk-
ur öllum skaða, og varla voru það
þau sem fundu upp Coca-Cola,
svalandi eiturefni sem við höfum
vanið þau á frá unga aldri.
Og ekki getum við kennt þeim
um ofnotkunina á fúkkalyfjum og
þann skaða sem það hefur valdið
mörgum undanfarna áratugi. En
það er eitt sem við getum gert —
við getum beðið Guð um að hjálpa
þessari kynslóð og veita henni ljós
og styrk.
Höfundur er leikskólakennari.
Birna
Smith
Oskum
friðarbæn
um áramót
SAMTÖKIN „World Peace Prayer
Society" hafa sent út þá beiðni,
að íslendingar noti tækifærið, þeg-
ar þeir óska fjölskyldu og vinum
gleðilegs árs á miðnætti þann 31.
desember nk., að þeir óski líka
eftir heimsfriði með bæninni: Megi
friður ríkja á jörð. Er það von
samtakanna að þannig verði hægt
að mynda bænavef fyrir friði um
alla jörðina.
Árið 1956 stofnaði Japani að
nafni Masami Saionji friðarsamtök
sem hann nefndi World Peace
Prayer Society. Aðalmarkmið
samtakanna var að vinna að
heimsfriði með því að biðja bæn-
ina: Megi friður ríkja á jörð og
reisa friðarstólpa með þessari
bænaáletrun á. Frá því að samtök-
in vora stofnuð hafa þau vaxið
jafnt og þétt og hlotið m.a. viður-
kenningu Sameinuðu þjóðanna
fyrir að vera pólitískt óháð friðar-
samtök.
Hundrað þúsund
friðarstólpar
Nú hafa yfír 100.000 friðar-
stólpar verið reistir um allan heim
í yfir 160 löndum. Þar af eru þrír
á íslandi, einn við Kjarvalsstaði,
einn í Kjarnalundi á Ákureyri og
einn á Brekkubæ, Hellnum.
-----» » »----
Fjárhagsáætlun
Akureyrar
Úrræði fyrir
Alzheimer-
sjúklinga
BÆTT verður úr málefnum Alz-
heimersjúklinga á Akureyri en
samkvæmt nýsamþykktri fjár-
hagsáætlun fyrir næsta ár er gert
ráð fyrir að 8 milljónum króna
verði varið til að koma upp deild
fyrir slíka sjúklinga á Dvalarheim-
ilinu Hlíð. Þá eru einnig uppi hug-
myndir um að breyta sambýli aldr-t'
aðra við Bakkahlíð á Akureyri í
sambýli fyrir sjúklinga með Alz-
heimer.
Jakob Bjömsson bæjarstjóri
segir að fjárveiting sé nú fyrir
hendi til að útbúa 8 rúma deild á
svonefndum C-gangi á Dvalar-
heimilinu og er gert ráð fyrir að
hafist verði handa um breytingar
á næsta ári. Þá væri stefnt að því
að breyta sambýlinu við Bakka-
hlíð, en formleg bókun þar um
hefði enn ekki verið gerð í bæjar-
stjórn.
Bætt þjónusta
„Við vonum að þessar ráðstafn-^
ir bæti þjónustuna, en á næsta ári
verða til 17-18 rými fyrir Alz-
heimersjúklinga sem áður hafa
verið inni á hefðbundnum deildum
stofnana,“ sagði Jakob.
-----» ♦ ♦----
Jazz-messa í
Grafarvogs-
kirkju
JAZZ-MESSA verður í Grafar-
vogskirkju í dag sunnudag og
hefst hún kl. 14.
Þar koma m.a. fram Tríó Björns
Thoroddsen ásamt Agli Ólafssyni
söngvara. Prestur er sr. Siguijón
Árni Eyjólfsson.
Barnaguðsþjónusta verður
klukkan 11. Umsjón með henni
hafa Hjörtur og Rúna.