Morgunblaðið - 31.12.1996, Blaðsíða 6

6 C ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
staða forsætisráðherra, að Evr-
ópumálin skuli ekki vera á dag-
skrá, mun reynast þessari þjóð
dýrkeypt þegar fram líða stundir.
4.
Hér spyr Morbunblaðið um eitt
allra stærsta mál þjóðarinnar og
gamalt og nýtt deilumál á Alþingi
Islendinga.
Deilumál um eignarhald á auð-
lindum í jörðu og um virkjunarrétt
fallvatna eru nánast jafngömul
öldinni og hafa skotið upp kollin-
um aftur og aftur. Nátengd því
er deilan um eignarhald á hálend-
inu sjálfu.
Bragi Sigutjónsson, alþingis-
maður Alþýðuflokksins, lagði
fyrstur manna fram tillögu á Al-
þingi um, að hálendi íslands utan
landareigna lögbýla skyldi með
lögum úrskurðað sameign þjóðar-
innar. Þetta gerði hann með tillögu
til þingsályktunar um eignarráð á
landinu, gögnum þess og gæðum,
árið 1972. Síðan hafa þingmenn
og þingflokkur Alþýðuflokksins,
nú þingflokkur jafnaðarmanna,
flutt margvíslegar þingsályktun-
artillögur og frumvörp um þetta
mál. Þingmenn og þingflokkur
Alþýðubandalagsins hafa einnig
flutt áþekk mál á Alþingi en allur
þessi tillöguflutningur hefur
strandað á andstöðu Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks, þó
innan beggja flokkanna hafí verið
og séu einstakir þingmenn, sem
okkur eru sammála.
Hver er vilji okkar jafnaðar-
manna í málinu? Hann er í sam-
ræmi við dóm Hæstaréttar árið
1981, þar sem rétturinn kallaði
eftir því, að Alþingi setti löggjöf
um eignarrétt að almenningum og
afréttarlöndum til þess að eyða
réttaróvissu; löggjöf, sem enn hef-
ur ekki verið sett. Við viljum, að
þau lög séu þannig, að skýr mörk
séu dregin á milli einkaeignar og
almannaeignar. Eignarráð á landi
geta verið með ýmsum hætti. Full
eignaryfirráð eða takmörkuð eign-
aryfirráð, svo sem beitarréttindi,
veiðiréttindi o.fl. Við viljum, að sú
stefna verði mörkuð, að í eign ein-
staklinga, sveitarfélaga, upp-
rekstrarfélaga og annarra aðila
teljist það land og þau landgæði,
sem eignarheimildir verða sannað-
ar á. Annað land og önnur land-
gæði, sem eignarheimildir slíkra
aðila ná ekki til, verði með lögum
úrskurðuð þjóðareign. Þá höfum
við flutt á Alþingi og flytjum nú
aftur frumvarp til laga um eignar-
hald á auðlindum í jörðu og frum-
varp til laga um virkjunarrétt
vatnsfalla, sem ganga í sömu átt
en með þeirri viðbót, að sé um að
ræða nýtingu slíkra réttinda í eigu
einstaklinga í þágu þjóðarheildar-
innar og með því umfangi að þau
verði ekki nýtt nema fýrir atbeina
hennar, þá skuli eiganda goldið
verð fyrir, sem samræmist þeim
skaða eða tjóni, sem einstaklingur-
inn sannanlega kann að verða fyr-
ir, svo sem vegna verðrýrnunar á
landareign, afnotamissis eða um-
ferðar og átroðnings.
Nátengt þessu er svo réttur al-
mennings til umferðar um hálendi
og þjóðlendur, sem við viljum
tryggja, svo og verndun og varð-
veisla umhverfisins, sem jafnframt
þarf að setja skýrar reglur um.
5.
Fjölmargir og ólíkir aðilar koma
að því máli. Aðilar vinnumarkað-
arins í kjarasamningum. Fjár-
magnsmarkaður með vaxta-
ákvörðunum. Seðlabanki með
stjórn peningamála. Heimilin með
ákvörðunum um sparnað og
neysluútgjöld. Fyrirtækin með
fjárfestingarákvörðunum. Ríkis-
stjórnin með stjórn n'kisfjármála.
Enginn einn aðili getur ráðið ferð-
inni. Stöðugleiki eða óstöðugleiki
í efnahagsmálum ákvarðast af
fjölþættu samspili margra og
ólíkra þátta.
Nú liggur fyrir, að vextir hafa
hækkað. Fjárfestingar á næsta ári
munu aukast um 25% þó ekki sé
tekið tillit til álversframkvæmda.
Kjarasamningar eru framundan.
lnnflutningur heimila á bílum og
dýrum heimilistækjum hefur stór-
aukist. Hagstæður viðskiptajöfn-
uður við útlönd hefur breyst í við-
skiptahalla. Við þessar aðstæður
skiptir meginmáli hvernig ríkis-
stjórnin heldur á íjármálastjórn
ríkissjóðs og ríkisstofnana. Við
þessar aðstæður nægir ekki, að
ríkissjóður sé rekinn hallalaus
heldur verður hann að skila um-
talsverðum rekstrarafgangi. Það á
að vera hægt vegna þess, að svona
árferði veldur mikilli tekjuaukn-
ingu hjá ríkissjóði. En til þess að
svo geti orðið þarf sterka stjórn á
ríkisfjármálunum. Ég óttast, að
hún bresti. Ríkisstjórnin heyktist
á því verki að taka á rekstrarút-
gjöldum ríkissjóðs og ríkisstofn-
ana, eins og hún ætlaði að gera,
en lét sér nægja að skera niður
framkvæmdafé, en sá niðurskurð-
ur er óviss, og enn einu sinni fjár-
framlög til trygginga- og félags-
mála, en sá niðurskurður er óraun-
hæfur. Ég óttast því, að nú endur-
taki sig gamla sagan, sem við ís-
lendingar þekkjum svo vel, að
stjórn ríkisfjármálanna bresti þeg-
ar verið er að sigla upp úr öldu-
dalnum með þeim alþekktu afleið-
ingum að stöðugleikinn fari nú veg
allrar veraldar og allar fórnimar,
sem þjóðin hefur fært á sl. ára-
tug, verði unnar fyrir gýg.
in \
APóen
Brúðhjón
Allur boröbiínaður Glæsiletj gjafavara Briíöarhjóna lislar
Kristín Halldórsdóttir, formaður þingflokks Kvennalistans
Þeir sterkari hafa eflst
á kostnað þeirra veikari
n A\\o\ vi:RSLL/i\IN
Líiugnvegi 52, s. 562 4244.
1.
Markmið fiskveiðistefnu hljóta
að vera verndun og uppbygging
fiskistofna, aukin hagkvæmni við
veiðar og vinnslu, bætt meðferð
og hámarksnýting aflans, bætt
kjör starfsfólks í sjávarútvegi og
sanngjörn dreifmg atvinnu og arðs
eftir aðstæðum. Núgildandi fisk-
veiðistjórnun hefur ekki skilað til-
ætluðum árangri. Of hart er sótt
að einstökum fisktegundum, smá-
fiskadráp er á stundum yfirgengi-
legt, fiskiskipin eru enn of mörg,
og þótt nýting hafí batnað á sum-
um sviðum, er allt of miklu kastað
á glæ í orðsins fyllstu merkingu.
Kvótabraskið og brottkast físks
eru helstu meinsemdirnar sem
taka verður á.
Framsal kvóta er af mörgum
talið veigamikil forsenda fyrir
hagræðingu, en á hinn bóginn
hefur það valdið því að aflaheim-
ildir hafa safnast á æ færri hend-
ur og margir auðgast um tugi
milljóna á sölu kvóta, sem þeir
fengu úthlutað ókeypis. Hagræð-
ingin er þannig of dýru verði
keypt. Kvótabraskið verður að
stöðva. Ég tel fyllilega koma til
greina, að framsal verði takmark-
að við aflaskipti.
Brottkast físks á heldur ekki
að líðast og skiptir miklu fyrir
orðstír okkar íslendinga að út-
gerðarmenn og sjómenn taki sam-
eiginlega á þeim vanda. Megin-
vandinn er þó Iíklega sá, að skipin
eru of mörg að bítast um aflann.
Því er brýnt að finna leiðir til að
minnka flotann og gera þennan
mikilvæga atvinnuveg okkar bæði
hagkvæmari og umhverfisvænni
en hann er nú.
2.
í mörgum lýðræðisríkjum tíðk-
ast þjóðaratkvæðagreiðslur, þar
sem íbúar eru spurðir um afstöðu
til einstakra mála, annaðhvort að
ósk þeirra sjálfra eða stjórnvalda.
Það er að sjálfsögðu í fullu sam-
ræmi við lýðræðishugtakið, sem
innifelur að æðsta valdið sé hjá
þjóðinni sjálfri. Svisslendingar
byggja á langri hefð í þessu efni,
og víða í Evrópu, ekki síst á Norð-
urlöndunum, hefur það færst í
vöxt á undanfömum árum að efna
til þjóðaratkvæðagreiðslu um mál,
sem ætla má að skoðanir lands-
manna séu skiptar um. Nægir að
nefna sem dæmi þjóðaratkvæða-
greiðslu Dana, Svía og Norð-
manna um inngöngu í EB, Svía
um afstöðu til kjarnorkumála og
Dana, íra og Frakka um Maastric-
ht-samkomulagið.
Hér á landi skortir hefðir og
reglur um þjóðaratkvæði og
Kvennalistinn hefur ítrekað bent
á nauðsyn þess að setja slíkar regl-
ur. Við teldum eðlilegt og höfum
flutt tillögur um það
á Alþingi, að tíundi
hluti kosningabærra
manna eða þriðjungur
þingmanna gæti farið
fram á þjóðarat-
kvæðagreiðslu um
einstök mál. Eitt
þeirra gæti vissulega
verið spurningin um
veiðileyfagjald.
3.
Sameiginlegur
gjaldmiðill margra af
helstu viðskiptalönd-
um okkar í Evrópu
mun að sjálfsögðu
hafa einhver áhrif á
íslenskt efnahagslíf og rétt að
vera við öllu búin. Að líkindum
verða a.m.k. sex ESB-ríkja stofn-
ríki EMU, efnahags- og mynt-
bandalags Evrópu, þ.e. Frakkland,
Þýskaland, Austurríki, Belgía,
Holland og Lúxemborg, en
25-30% utanríkisviðskipta okkar
eru einmitt við þessi ríki. Hins
vegar er mun líklegra en ekki, að
Bretland og Danmörk standi utan
myntbandalagsins, a.m.k. í fyrstu,
og viðskipti okkar við þau eru
ekki síður mikilvæg, né heldur við
önnur lönd víða um heim. Við
þurfum að horfa til allra átta.
Sumir teldu sjálfsagt enga eftir-
sjá í íslensku krónunni, sem hefur
verið fremur veikur og óstöðugur
gjaldmiðill og er sennilega ein af
ástæðum þess, hve erlendir fjár-
festar sýna hlutabréfum hér lítinn
áhuga. Aðrir benda á mikilvægi
þess að eiga möguleika á að mæta
sveiflum í hagkerfinu, sem eru oft
miklar hér vegna þess hversu háð
það er sjávarútveginum.
Það er sjálfsagt að velta fyrir
sér kostum og göllum þess að
tengjast EMU á einhvern hátt, en
sem stendur er slík tenging ein-
vörðungu bundin við aðild að Evr-
ópusambandinu. Hugmyndafræði
og gildismat þess ríkjasambands
gengur þvert á hugmyndir
Kvennalistans um lýðræði, vald-
dreifingu, áhrif fólks á eigið líf
og umhverfí, sjálfbæra þróun og
réttinn til að þróa eigið samfélag.
Efnahags- og myntbandalag Evr-
ópu breytir engu um afstöðu
Kvennalistans til aðildar að ESB.
4.
Óbyggðir íslands eru auðlind ekki
síður en fiskimiðin og fallvötnin,
hugvitið og þekkingin. Hálendið
er sameign allrar íslensku þjóðar-
innar og ætti að lúta einni stjóm.
Réttast væri að draga markalínu
mílli heimalanda og afréttar og
skilgreina óbyggð víðemi sem þjóð-
areign. Einstök sveitarfélög geta
hins vegar átt hefðbundinn rétt til
ákveðinna nytja, en um það þarf
reglur og samkomulag.
Kjarvalsstaðir
Bækur,
kort,
plaggöt,
gjafavörur.
Opiö dag-
lega frá
kl. 10-18.
Kristín
Halldórsdóttir
***ifi* FLÍSAR
iihm
Stórhöfða 17, við Guilinbrú,
sími 567 4844
Um allan heim hef-
ur maðurinn breytt
landi og náttúm í sína
þágu eftir þörfum og
vexti og til skamms
tíma óvitandi og
áhyggjulaus um afleið-
ingar gerða sinna.
Óbætanlegt tjón hefur
verið unnið á umhverfi
og náttúm, og víða er
svo komið, að ósnortið
land og villt náttúra
telst fágætur munað-
ur. í mörgum löndum
er nú unnið að verndun
slíkra svæða, og víst
er, að möguleikar Is-
lendinga í þeim efnum
em ýmsum öfundarefni.
Sérstaða íslands felst m.a. í því,
hve stijálbýlt landið er og stórir
hlutar þess enn óbyggðir og lausir
við mannvirki og rask. í þeim svæð-
um felast möguleikar, sem flestar
aðrar þjóðir hafa alls ekki og geta
aldrei öðlast. Á íslandi er enn
hægt að taka frá stórar víðáttur,
náttúmlegar heildir og varðveita
þær þannig, að komandi kynslóðir
fái notið þeirra, geti leitað sér
þangað lífsfyllingar og þekkingar.
Þar ber að raska sem minnstu, og
slík víðerni ber að nýta í þágu vís-
inda og náttúruskoðunar.
5.
Ríkissjóð þarf að reka án halla
og helst með afgangi. Um það eru
flestir sammála, þótt þá greini á
um leiðir, þ.e. hvert eigi að sækja
tekjurnar og hvar aðhald og sparn-
aður eigi að koma niður. Á undan-
förnum árum hefur verið gengið
alltof langt í að velta byrðunum
af atvinnulífinu yfir á herðar ein-
staklinganna. Hinir sterkari hafa
eflst á kostnað hinna veikari. Með
tilliti til þess þarf að endurskoða
tekjuöflunarkerfi ríkisins og for-
gangsröðun á útgjaldahlið fjár-
laga. Kvennalistinn telur það and-
stætt hagsmunum þjóðarinnar að
hamla gegn þróun í menntun og
rannsóknum og vega að réttindum
sjúkra og aldraðra. Mannréttindi
í víðtækum skilningi, menntun og
rannsóknir, heilbrigðisþjónusta og
félagsleg þjónusta, vemdun nátt-
úru og umbætur í umhverfismál-
um eiga að hafa forgang.
Niðurstöður komandi kjara-
samninga skipta einnig miklu fyr-
ir þróun efnahagsmála. Þrenging-
ar síðustu ára hafa bitnað harka-
lega á einstaklingum og fjölskyld-
um. Skuldir heimilanna hafa auk-
ist geigvænlega, og fátækt snertir
æ fleiri. Um það vitna félagsmála-
stofnanir, prestar og hjálparsam-
tök af ýmsu tagi. Það er samfélag-
inu dýrt að halda hluta þjóðarinn-
ar í fjötrum fátæktar. Nú árar
betur í efnahags- og atvinnulífi
okkar, og þá er brýnt að bæta
stöðu almenns launafólks. Veruleg
hækkun hinna lægstu launa og
afnám launamisréttis kynjanna
þurfa að vera meginmarkmið
næstu kjarasamninga.
Fyrir hönd Kvennalistans vil
ég óska landsmönnum öllum gæfu
og gengis árið 1997 og þakka
samskiptin á liðnu ári.
Haustvörurnar streyma inn

Brandtex vörur
Dragtir, kjólar,
blússur og pils.
Ódýr náttfatnaður
Nýbýlavegi 12, sími 554 4433