Morgunblaðið - 31.12.1996, Blaðsíða 28

28 C ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBBR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
þessar veiðar hefur þurft mikið
áræði útvegsmanna sökum þess hve
áhættusamar þær geta verið. Því
miður brugðust vonir um afla í
Smugunni í Barentshafí á þessu ári
og fengust aðeins um 20 þús. tonn
af þorski. Rækjuafli á Flæmingja-
^grunni nálægt þrefaldaðist milli ára
og veiddust um 20 þús. tonn. Því
miður varð verðhrun á pillaðri
rækju á árinu. Veiðar á úthafskarfa
gengu vel fyrir sig og veiddust um
45 þús. tonn. Þá veiddust um 170
þús. tonn af norsk-íslensku sfldinni
að mestu utan lögsögunnar.
Það skiptir miklu að áfram verði
staðinn vörður um nýtingarrétt okk-
ar á fískistofnum sem við nýtum
sameiginlega með öðrum þjóðum.
Við verðum að sýna fýllstu ábyrgð
í umgengi um fískistofnana jafnt
innan lögsögunnar sem utan. Sam-
tímis verður að tryggja hagsmuni
okkar í sameiginlegum fískistofnum
með öðrum þjóðum. Við megum
ekki láta upphrópanir nágrannaþjóð-
anna verða til þess að fiskveiðihags-
munir okkar verði rýrari en ella.
Stjórn LÍÚ hefur samþykkt að
sjávarútvegurinn gefí Hafrann-
sóknastofnuninni nýtt hafrann-
sóknaskip. Til þess að fjármagna
smíði skipsins samþykkti stjórn
samtakanna að mæla með því við
Alþingi að lagt verði sérstakt gjald
á sjávarútveginn, sem nemi einum
milljarði króna. Gjaldið komi til inn-
heimtu þegar skuldbindingum Þró-
unarssjóðs sjávarútvegsins er lokið
og standi undir afborgunum af láni,
-* sem tekið yrði til þess að hefja
smíði skipsins strax á næsta ári.
Það er að mati samtakanna mikil-
vægt að starfsemi Hafrannsókna-
stofnunarinnar verði efld á næstu
árum og tryggt verði að til staðar
séu áreiðanlegar upplýsingar og
þekking á mikilvægustu náttúru-
auðlind þjóðarinnar, fískimiðunum
umhverfís landið. Bygging nýs
rannsóknarskips er miklvægur liður
í að efla þessa starfsemi.
Ég vil að lokum þakka útvegs-
mönnum samstarfíð á árinu og óska
öllum landsmönnum gleðilegs nýárs.
Haraldur Sumarliða-
son, formaður Sam-
taka iðnaðarins
„Sókní
iðnaði
byggist á
stöðug-
leika“
ENN á ný eru áramót og enn á ný
skal staldrað við og rakið hvað
áunnist hefur og hvert stefna skal.
Þótt ár sé ef til vill ekki langur tími
er það eigi að síður nógu langt til
þess að kalla fram af-
gerandi breytingar í
samfélaginu.
Fyrir iðnaðinn var
1996 afdrifaríkt ár í
mörgu tilliti. Þess verð-
ur hugsanlega fyrst og
fremst minnst fyrir það
að þá tók mannvirkja-
og byggingariðnaður-
inn að rétta úr kútnum
samfara auknum er-
lendum fjárfestingum.
Almennt séð styrktist
rekstur iðnfyrirtækja.
Afkoma þeirra hefur
haldist svipuð og í fyrra en þá hafði
- hún batnað til muna frá árunum á
undan. Bætt afkoma hefur síðan
leitt til vaxandi eiginfjár fyrirtækj-
anna.
Allt er þetta tvennu að þakka.
Annars vegar er það að við höfum
færst nær samkeppnismörkuðum;
samningurinn um Evrópska efna-
hagssvæðið hefur fært íslenskum iðn-
aði ný tækifæri og eflt honum þrótt.
Hins vegar hefur undanfarin ár ríkt
stöðugleiki í íslensku efnahagslífi
sem þó er ekki jafnsjálfsagður og
virðast mætti.
Samtök iðnaðarins hafa undanfar-
in missiri lagt ríka áherslu á nauðsyn
þess að tryggja stöðugleikann í ís-
lensku efnahagslífí enda hefur hann
skilað tæplega 8% kaupmáttaraukn-
ingu á síðustu tveimur árum.
Ef hins vegar verða gerðir óskyn-
samlegir kjarasamningar nú, sam-
anber þær kaupkröfur sem fram eru
komnar, munu engir aðrir græða á
því en samkeppnisþjóðir okkar. Með
óraunhæfum kröfum væri verið að
losa um villidýr verðbólgunnar og
afleiðingamar yrðu óskaplegar ef
ný verðbólguhrina riði yfír. Atvinnu-
vegir myndu glata samkeppnishæfni
sinni, fjölskyldur yrðu gjaldþrota og
staða íslands á alþjóðavettvangi,
m.a. sem fysilegur kostur fyrir fjár-
festa, myndi stórversna.
Þótt margt hafí áunnist í efna-
hagsstjóm er innbyggður veikleiki
í hagkerfmu. Ósjaldan heyrist að
mikilvægi greina og einstakra fyrir-
tækja fyrir þjóðarbúið megi dæma
af hlut- deild þeirra í útflutnings-
tekjum landsmanna. Greinar þessar
eru taldar standa undir hagsæld og
hagvexti. Menn hafa jafnvel gengið
svo langt í trú sinni að þeir hafa
lagt minni álögur á þær og tengt
laun á hinum almenna markaði við
tekjur þeirra líkt og ekkert væri
sjálfsagðara en að laun bakara eltu
aflatekjur fiskiskipaflotans fremur
en framleiðni í bakaríinu. Villutrú
þessi hefur reynst hagkerfi okkar
illkynja mein en sjúkdómseinkenni
þess em gengisfellingar, verðbólga
og mismunun af hálfu hins opin-
bera í samkeppnisstöðu fyrirtækja.
Afleiðingin er minni hagsæld og
hægari hagvöxtur en ella.
Mismunun, sem alið er á með
ímyndaðri skiptingu greina eftir
mikilvægi fyrir hagvöxt og hagsæld
í landinu, er mjög varasöm. Þá er
í raun aukaatriði hvort skiptingin
er gerð á grundvelli hlutdeildar í
útflutningstekjum eða landsfram-
leiðslu. Jöfn samkeppnisstaða er
forsenda þess að framleiðsluþætt-
imir leiti þangað sem þeir skapa
mestan arð fyrir þjóðarbúið. Tíma-
bært er að forráðamenn þjóðarinn-
ar, þingmenn og ríkisstjórn, viður-
kenni að þar em að verki hinir raun-
vemlegu drifkraftar hagvaxtar og
að mismunun í samkeppnisstöðu
dregur úr hagvexti en eykur hann
ekki. Það er einnig tímabært að
þeir bregðist við réttlætiskröfu þjóð-
arinnar um hlutdeild í fískveiðiarð-
inum með skynsömum hætti, þannig
að sú auðlind, sem og aðrar sem era
í eigu okkar Islendinga, fái að njóta
sin til fullnustu í framlagi til aukins
hagvaxtar og hagsældar hér á
landi.
Samtök iðnaðarins hafa lagt
kapp á að koma á sveiflujöfnun og
jöfnuði í starfsskilyrðum milli at-
vinnuvega og bent á nauðsyn þess
að fram komi skynsamlegar tillögur
um þessi mál sem fælu í sér sátt.
Veiðileyfagjald þykir mörgum fysi-
legur kostur í þessu sambandi og
umræðan um það á vonandi eftir
að þroskast. á næstu mánuðum.
Sveiflujöfnun í efnahagslífínu ætti
að vera forgangsverkefni stjórn-
valda og um það ættu
ólíkir hagsmunahópar
að geta sammælst. Þótt
skiptar skoðanir séu um
leiðir að markmiðinu
má það ekki koma í veg
fyrir að umræðan þró-
ist. í ljósi þess að hag-
vaxtamefnd, sem for-
sætisráðherra skipaði
vorið 1995, mun ekki
skila niðurstöðum hefur
stjórn Samtaka iðnaðar-
ins sett á fót nefnd sem
gegnir sama hlutverki
en þó með nokkuð auk-
inni áherslu á samspil iðnaðar og
útgerðar. Það er ósk Samtakanna
að tillögur nefndarinnar verði inn-
legg í heildammræðu um úrbætur
í íslensku efnahagslífi. Samtök
iðnaðarins óska þó enn eftir að
stjórnvöld beiti sér fyrir því að hags-
munaaðilar atvinnulífsins verði
kallaðir saman til að vinna tillögur
til varanlegs hagvaxtar og á gmnd-
velli þeirrar vinnu leggi ríkisstjórnin
fram tillögu um aðgerðir fyrir árs-
lok 1997.
Ekki er seinna vænna en skipuleg
og skynsamleg umræða eigi sér
stað hér á landi um efnahags- og
myntbandalag Evrópu, EMU, sem
taka mun gildi í ársbyijun 1999.
Tilurð EMU mun gerbreyta Evrópu-
sambandinu og flýta fyrir efna-
hagslegum sammna í álfunni.
Evrópuþjóðirnar em flestar mjög
háðar utanríkisverslun og hlutfall
inn- og útflutnings af þjóðarfram-
leiðslu er mjög hátt. Sé hins vegar
litið á Evrópusambandið sem eina
heild kemur í ljós að utanríkisversl-
un þess er einungis um 8%. Samein-
aður innri markaður Evrópu með
sameiginlega Evrópumynt mun
gerbreyta samkeppnisstöðu Evrópu
gagnvart Bandaríkjunum og Japan.
Það er aftur meira vafamál hver
staða þeirra Evrópuþjóða verður
sem standa utan EMU, t.d. hafa
Danir af þessu vemlegar áhyggjur.
Ljóst er að EMU mun kalla á sam-
ræmingu vaxta og skatta en áhrifin
á vinnumarkaðinn em hins vegar
óljós. Við stöndum frammi fyrir
þeirri staðreynd að draga mun úr
viðskiptum Evrópuþjóða við þau
lönd sem standa utan ESB.
Hvað sem líður skoðunum okkar
á aðild að ESB, verður ekki lengur
undan því vikist að taka til alvarlegr-
ar umræðu þau sjónarmið sem liggja
að baki EMU og hvaða áhrif mynt-
bandalagið mun hafa á stöðu okkar
í Evrópu og viðskipti okkar við ríki
ESB. Samtök iðnaðarins munu beita
sér fyrir slíkri umræðu á árinu 1997.
Árið 1996 var útnefnt ár sí-
menntunar af ESB. Segja má að
seinustu tvö ár hafi í vissum skiln-
ingi verið ár símenntunar hjá Sam-
tökum iðnaðarins. Menn eru að
gera sér æ betur grein fyrir því að
virk menntastefna, þar sem hag-
sæld fyrirtækjanna er höfð að leið-
arljósi, er mikilvægt tæki til að fyr-
irtæki nái að auka samkeppnis-
hæfni sína og framleiðni. Alveg eins
og það er mikilvægt fyrirtækjum
að ráða yfír nýjustu tækjum og
tækni er þeim jafnmikilvægt að
ráða yfír vel menntuðu og fæm
starfsfólki sem er ætíð nógu sveigj-
anlegt til að nema nauðsynlegar
nýjungar fyrir störf í upplýsinga-
og þjónustusamfélaginu. I því skyni
að efla mannauð fyrirtækjanna
hafa Samtök iðnaðarins hvatt til
virkari símenntunar í iðnaði. Fé-
lags- og fræðslumiðstöð iðnaðarins
og Starfsmenntafélagið, sem bæði
vom stofnuð að fmmkvæði Sam-
taka iðnaðarins, hafa nú starfað í
rúmt ár og þegar skilað árangri sem
staðfestir að búast má við miklu
af þeim í framtíðinni. Þá stofnuðu
Samtök iðnaðarins, fyrir hönd
bygginga- og verktakafyrirtækja,
og Samiðn, fyrir hönd sveina,
Menntafélag byggingariðnaðarins
fyrir fáeinum vikum. Markmið fé-
lagsins er að sinna menntaþörfum
alls byggingariðnaðarins, bæði
stjórnenda og starfsmanna.
Rannsóknir sýna að um 20% af
hagvexti áranna 1971-92 má skýra
með vexti mannauðs. Það er því
mikilvægt að einstakar atvinnu-
greinar geri ráð fyrir að símenntun
fyrir alla starfsmenn sé mikilvægur
þáttur í viðgangi og vexti fyrir-
tælqa. Sömuleiðis er mikilvægt að
atvinnugreinamar nýti sér þá mögu-
leika sem ný framhaldsskólalög fela
í sér til framdráttar atvinnulífínu.
Samtök iðnaðarins hafa á undan-
förnum árum beitt sér fyrir því að
atvinnulífíð þróist hratt og örugg-
lega svo það geti svarað síbreytileg-
um og sívaxandi kröfum markaðar-
ins. I mörgum málum hefur sam-
starf við launþegahreyfinguna verið
til fyrirmyndar en skilningur stjórn-
valda ekki alltaf sem skyldi. Handa-
hófskenndar álögur á atvinnulífið
spilla fyrir rekstri og skekkja við-
kvæma samkeppnisstöðu einstakra
atvinnugreina og fyrirtækja. Ég vil
því enn á ný hvetja stjórnvöld til
að móta á komandi árum stefnu
sem tryggir jöfn og góð starfsskil-
yrði fyrir allar greinar atvinnulífs-
ins og stuðla þannig að bættum hag
okkar allra.
Ég vil að lokum þakka félögum
Samtaka iðnaðarins ánægjulegt
samstarf á árinu sem er að líða og
óska þeim og landsmönnum öllum
velfamaðar á komandi ári.
Bjami Kr. Grímsson,
fiskimálastjóri
Mesta afla-
ár Islands-
sög’unnar
EF litið er yfír árið 1996 verður
þess helst minnst í sjávarútvegi
fyrir þá samninga sem gerðir hafa
verið um veiðar í úthafinu þ.e.
bæði samningur um
veiðar á karfa á
Reykjaneshrygg og
samningur um veiðar
úr norsk-íslenska
síldarstofninum. Ekki
hafa þó enn náðst
samningar í Barents-
hafí en það kemur
væntanlega á næsta
ári.
Varðandi fiskveiðar
okkar íslendinga er árið
1996 mesta aflaár ís-
landssögunnar. í okkar
fiskveiðilögsögu veidd-
um við um tvær milljónir tonna
(1.981 þús), en ef við bætum öðrum
afla við sem veiddur var á fjarlæg-
um miðum fer aflinn yfír tvær millj-
ónir tonna; verður 2.032 þús. tonn.
Á hinn bóginn ber að líta á að botn-
fiskaflinn á heimamiðum hefur
aldrei verið jafn lítill í um hálfa öld
og nær ekki þeim litla afla sem var
í fyrra þó segja megi að þetta sé
nánast sami afli í tonnum talið.
Þorskaflinn kemur upp nú á ný á
heimamiðum og og er nú meiri en
bæði árin 1994 og 1995. Hins veg-
ar varð aflinn í Barentshafinu mun
minni en á síðasta ári og má segja
að við íslendingar veiðum nánast
sama magn af þorski og á síðasta
ári, en þá veiddust í heild um 202
þús. tonn, en nú verða það 206
þús. tonn.
Auk þessa afla hafa íslensk skip
veitt um 23.000 tonn af fiski í
Barentshafi (Smugunni), mest af
þeim afla er þorskur. Verðmæti
Smuguaflans er áætlað kr. 1.800
milljónir. Þá má ætla að um 22.000
tonn af rækju hafi verið veidd af
íslenskum skipum á Flæmingja-
grunni við Nýfundnaland og má
ætla verðmæti þess afla um 3.850
m.kr. í heild er afli íslenska fiski-
skipaflotans 2.032 þús. tonn og
hefur aflinn aldrei verið meiri í ís-
landssögunni. Þess ber þó að geta
að botnfiskafli er nánast sá sami
ar rétt um einu prósenti. Þessi afli
er sá mesti sem íslendingar hafa
nokkra sinni veitt. Samsetning afl-
ans skýrir þetta mikla magn því
1.425 þús. tonn em uppsjávarfiskar
þ.e. loðna og síld.
Botnfiskaflinn er aðeins 477
þús. tonn á móti 479 þús tonnum
í fyrra, 585 þús. tonnum árið 1992
og 698 þús. tonnum árið 1988.
Afli í þessum fisktegundum hefur
dregist vemlega saman og munar
mest um samdráttinn í þorskinum.
Þetta er fimmta árið í röð sem
þorskafli fer undir 300 þús. tonn
og í þriðja skiptið sem þorskaflinn
fer undir 200 þús. tonn á íslands-
miðum. Það eru árin 1942, 1948,
1951 og 1995 sem aflinn er á sömu
nótum, en 1942 varð þorskaflinn
182.274 tonn og 1948
veiddust 195.319 tonn
og 1951 veiddust
197.975 tonn. í fyrra
þ.e. 1995 varð þor-
skaflinn 169 þús. tonn
á íslandsmiðum, en
náði með afla úr Bar-
entshafi í 202 þús.
tonn. Á síðustu hálfri
öld er meðalþorskafli
íslendinga um 280 þús.
tonn á ári. Á móti þess-
um mikla samdrætti í
þorskveiðum hefur hins
vegar rækjuveiðin
margfaldast á nokkmm árum, þótt
hún hafi dregist saman um rúm
10% frá síðasta ári á heimamiðum,
í heild eykst rækjuveiðin um tæp
8% og verður heildaraflinn í rækju
um 90 þús. tonn á móti um 83.500
tonnum á síðasta ári. í þessu tiliiti
er hér einnig um nýtt aflamet að
ræða.
Veiðar á karfa hafa gengið brös-
uglega á þessu ári, verulegur sam-
dráttur virðist í veiðinni og dregst
karfaaflinn á hefðbundinni slóð
saman um hartnær þriðjung. Fer
úr 89 þús. tonnum í 63 þús tonn í
ár sem er um 30% samdráttur. Á
hinn bóginn var samið um veiðar
úr karfastofninum á Reykjanes-
hrygg og var kvóti okkar veiddur
þar og um 6 þús. tonn af kvóta
Grænlendinga. Þannig veiddum við
um 48 þús. tonna eigin kvóta og
í allt um 54 þús. tonn og höfum
aldrei veitt eins mikið á þessum
slóðum fyrr.
Loðnan er aðaluppistaðan í heild-
arafla landsmanna nú sem fyrr.
Auk góðrar veiði og að ástand
loðnustofnsins er með besta móti,
hefur ekki spillt fyrir að verð á
afurðum hefur verið þokkalegt. Má
segja að gullgrafaraandi svífi í þess-
ari grein sjávarútvegs nú um stund-
ir. Almennt hefur veiðin gengið vel
bæði á síðustu vetrarvertíð svo og
nú í sumar og í haust. Nótaskipa-
Fiskifélag íslands
Aflatölur
Endanlegar tölur 1987-1995 og áætlun 1996.
Allar tölur era í þúsundum tonna, m.v. óslægðan fisk.
Heiti f.teg. 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 áætlun 1996
Þorskur 390 376 354 334 307 267 251 178 169 183
Ýsa 40 53 62 66 54 46 47 58 60 57
Ufsi 78 74 80 95 99 78 70 63 47 39
Karfi 88 94 92 91 96 94 96 95 89 63
Úthafskarfi 0 0 1 4 8 14 20 47 29 48
Steinbítur 13 15 14 14 18 16 13 13 13 14
Grálúða 45 49 58 37 35 32 34 28 27 22
Skarkoli 11 14 11 11 11 10 13 12 11 11
Annar botnf. 20 23 20 22 27 28 30 27 34 40
Botnf. alls 684 698 693 674 654 585 574 521 479 477
Sfld 75 93 97 90 79 123 117 130 110 95
Ísiandssíld 0 0 0 0 0 0 0 21 174 165
Loðna 803 909 650 692 256 797 940 748 716 1.165
Upps.fisk. alls 878 1.002 747 782 335 920 1.057 899 1.000 1.425
Humar 2,7 2,2 1,9 1,7 2,2 2,2 2,4 2,2 1,0 1,6
Rækja 38,6 29,7 26,8 29,8 38,0 46,9 53,0 72,8 76,0 68,0
Hörpudiskur 13,3 10,1 10,8 12,4 10,3 12,4 11,5 8,4 8,4 8,8
Skel & krabbar 54,6 42,0 39,5 43,9 50,5 61,5 66,9 83,4 85,4 78,4
Annað 7,7 10,4 9,9 2,5 4,6 2,3 0,9 7,6 0,56 0,6
Heildarafli 1.625 1.752 1.489 1.502 1.044 1.569 1.699 1.511 1:565 1.981
og á síðasta ári og var þá sá minnsti
á síðasta aldarfjórðungi.
í meðfylgjandi töflu frá Fiskifé-
lagi íslands, sem sýnir afla okkar
íslendinga sl. níu ár og áætlun fyr-
ir árið 1996, sést að áætlaður heild-
arafli íslendinga í ár verður um
2.032 þús. tonn. Á heimamiðum er
aflinn 1.981 þús. tonn þ.e. nær
ekki tveimur milljónum tonna, mun-
flotinn gengur nú í gegnum mikla
endurnýjun, bæði hafa verið keypt
notuð skip og öðrum skipum hefur
verið breytt, þau stækkuð og bún-
aður endurbættur sérstaklega
vegna kælingar og geymslu. Þá
hafa skipin verið gerð afkastameiri
og önnur veiðiaðferð er nú að verða
mun algengari, sem er flottroll.
Fram til þessa hefur loðnan svo til