Morgunblaðið - 07.02.1997, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 1997 25
EIN af myndum Jóhönnu Sveinsdóttur í Listakoti, Laugavegi 70.
Haust-
myndir
MYNPUST
Listakot
EINÞRYKK/BLÖNDUÐ
TÆKNI
Jóhanna Sveinsdóttir. Opið mánud.-
föstud. kl. 12-18, laugardaga 10-14,
sunnudagana 2. og 9. febr. 14-18 til
11. febrúar. Aðgangur er ókeypis.
ÞAÐ er dugur í stöllunum sem
reka listhúsið Listakot að Lauga-
vegi 70, og enginn uppgjafarbrag-
ur á starfseminni. í efra rými eru
reglulegar sérsýningar og virðast
þær smám saman vera að fá á sig
form þótt óneitanlega skorti
stundum á nokkra hnitmiðun eins
og raunar í öllu samanlögðu rým-
inu og er hér þörf stöðugrar upp-
stokkunar út frá mörkuðum
grunni. Forðast skal allt kraðak í
upphengingu og væri ráð að festa
kaup á skúffuskáp, helst fleirum
en einum, en við það aukast mögu-
leikar á að hafa úrval óinnramm-
aðra mynda á boðstólum, rækta
um leið aðrar þarfir rekstursins.
Slíkir skápar eru fyrsta húsgagnið
sem listhús í útlöndum festa sér
og má af því marka mikilvægið,
en hér á útskerinu mætir það iðu-
lega afgangi!
Jóhanna Sveinsdóttir, sem
kynnir nokkur einþrykk sín og
myndir blandaðrar tækni í sýn-
ingahorninu á annarri hæð hefur
ekki haft sig mikið í frammi til
þessa. Einungis haldið eina smá-
sýningu í listhúsinu „Hjá þeim“
1994 og tekið þátt í þrem samsýn-
ingum á staðnum. Ýmislegt á sýn-
ingunni segir mér að þetta sé
óþarflega mikil hógværð því lista-
konan hefur til að bera mjög upp-
runalegt litaskyn sem henni ætti
að vera innan handar að þróa til
mun meiri afreka. Til þess þarf
að sjálfsögðu frekari skólun, ósér-
hlífni, aga og umfram allt sam-
felld vinnubrögð.
Myndir Jóhönnu með haust-
mánuðina síðustu sem þema, tíma
safaríks litagróðurs sem jörðin
skreytir möttul sinn með áður en
hún leggst í vetrardvala, eru verð-
ar allrar athygli. Um er að ræða
einþrykk á pappír, þrykkt af ryð-
guðum járnplötum og koparplöt-
um sem gengið hafa gegnum sér-
stakt ætingarferli. Hluta þeirra
hefur hún málað ofan í með vatn-
slit og/eða akrýl. Þetta er jarð-
bundið ferli og er best lætur tekst
henni að ná fram mjög lifandi
formheildum, ferskum og mettuð-
um litatónum. Nokkuð ber á óör-
yggi í útfærslu einstakra dökkra
myndheilda, einkum í innra rým-
inu, hinn græni stígandi í mynd-
inni „Af fjalli IV“ er þó mjög þró-
aður. Hins vegar kveður við allt
annan og samræmdari tón í mynd-
unum „Fjúk“, „Stilla“ og „Annir“
(35-37), svo og myndröðunum
„Haust“ 1-8 og „Haust“ 9-16.
Frá þeim eins og streyma töfrar
og seðjandi birtumögn tímahvarf-
anna.
Bragi Ásgeirsson
Svipmótið bakvið röddina
BÓKMENNTIR
Mannfræði
STELPURNAR Á STOÐ-
INNI
Islenskar talsimakonur 1906-1991.
Ásthildur G. Steinsen tók saman og
skráði. 752 bls. Prentun: ísafoldar-
prentsmiðja hf. Reykjavík, 1996.
MIKIÐ er rit þetta, bæði að um-
fangi og inntaki. Þarna eru ævi-
skrár mörg hundruð kvenna, nöfn
og ártöl nær óteljandi og hafsjór
annars konar upplýsinga. Að safna
því öllu saman hefur kostað
ómælda vinnu og fyrirhöfn, miklu
meiri en að taka saman lækna eða
prestatal svo eitthvað sé nefnt til
samanburðar. Slóð embætt-
ismannsins er auðrakin. Símastúlk-
an hverfur fremur í fjöldann. Síma-
mær kallaðist hún forðum. Þannig
töluðu þeir sem vildu vera hátíðleg-
ir og vanda málfar sitt. Starfsheit-
ið gaf sitt til kynna. Mörg slma-
mærin stóð stutt við í starfi. Færi
allt að óskum giftist hún og hvarf
á braut, helst áður en þrítugsaldri
var náð. »„Stelpurnar á stöðinni"
voru stjörnur síns tíma og þóttu
flestar gott gjaforð,« segir höfund-
ur í inngangi. Með giftingunni
fluttust sumar landshorna á milli,
aðrar til útlanda. Að hafa uppi á
þeim öllum nú, áratugum síðar -
það hefur tekið á þolinmæðina.
Hinar, sem gengu ekki út og urðu
ekki berklunum að bráð héldu
gjarnan stöðum sínum og unnu
sumar til elliára.
Þessi var sem sé gangur mál-
anna á fyrri hluta aldarinnar. Með
stríðinu breyttist flest. Eftir stríðs-
lokin þótti ekki lengur tiltökumál
að gift kona starfaði utan heimilis.
Síðar varð það sjálfsagt talið.
Meðan litið var á vinnu ungrar
stúlku sem bið eftir hjónabandi
voru laun skorin við
nögl. Höfundur tekur
þó fulldjúpt I árinni
þegar hann segir að
stúlkur, sem réðu sig
í vist, hafi þrælað »oft-
ast aðeins fyrir mat
og húsnæði og einn
frídag í viku«. Svo
slæmt var það nú
sjaldnast. Venjan var
að þær fengju nokkurt
kaup þótt ekki væri
það hátt. Símastúlk-
urnar unnu að sjálf-
sögðu fyrir kaupi.
Vafasamt er þó að þær
hafi verið miklu betur
settar en vinnukonurn-
ar ef þær þurftu að greiða fæði
og húsnæði fullu verði.
Æviskrár eða »töl« af þessu tagi
hafa komið út svo tugum skiptir á
undanförnum árum. Höfundurinn
hefur því haft ærnar fyrirmyndir
að fara eftir. Samkvæmt megin-
reglu skrásetur hann fæðingar og
dánardag, nöfn og fæðingarár for-
eldra, nafn og fæðingarár maka
og foreldra hans, nöfn og fæðingar-
dag barna. Að lokum er svo getið
um menntun og störf viðkomandi
persónu. Fæðingarstaðar er stund-
um getið, oftast ekki. í sumum
æviskránum er enginn staður
nefndur nema vinnustaðarinn sem
er þá skammstafaður. Ilending
virðist ráða hvort getið er fæðing-
ardags eða einungis fæðingarárs
foreldra og tengdaforeldra. Mikill
er líka munur á lengd æviskránna.
Sumar eru einungis þrjár til fjórar
línur, aðrar allt að hálfri blaðsíðu.
Að minnsta kosti einnar konu er
tvisvar getið, fyrst í átta línum,
síðar í sjö línum. Orsökin mun vera
sú að hún heitir tveim nöfnum og
er skráð undir báðum. Mynd er
með fyrri greininni en ekki með
hinni síðari.
Betra hefði ritið orð-
ið ef höfundur hefði í
upphafi sett sér
ákveðnar vinnureglur
þó svo að ekki hefði
tekist að framfylgja
þeim til hins ýtrasta.
Áætlun verður til alls
fyrst. Og gott er allt-
ént skárra en sæmi-
legt. Hentast hefði þó
verið að fleiri kæmu
að verkinu. Einum er
tæpast ætlandi að
safna þvílíkri forógn
upplýsinga og skrá-
setja svo fulls sam-
ræmis sé gætt. Sýni-
lega er verk þetta unn-
ið af hugsjón. Og hún er náttúrlega
lofsverð svo langt sem hún nær.
Þrátt fyrir annmarkana er gam-
an að grúska í riti þessu auk þess
sem lesa má út úr því heilmikla
samfélagsfræði. Með símastúlkun-
um var í fyrsta skipti ráðinn ijöldi
kvenna til tæknilegra starfa sem
töldust vera bæði vandasöm og
ábyrgðarmikil.
Síminn, sem okkur þykir nú svo
sjálfsagður, kom ekki átakalaust.
Höfundur minnir á þær heiftarlegu
deilur sem urðu með tilkomu hans
á sínum tíma. En hann kom nú
samt og varð á undraskömmum
tíma hluti daglega lífsins.
Eftir kyrrstöðu aldanna varð
síminn eitt með öðru til að koma
þjóðlífinu íslenska á hreyfingu. Það
fór þó hægt af stað. Og símastúlk-
urnar gerðu ekki víðreist, blessað-
ar, fremur en aðrir landsins þegnar
á fyrstu áratugum aldarinnar. Höf-
undur bendir á »hve margar þeirra
fóru lítið af bæ, eða voru að mestu
innan sinnar sveitar langt fram á
þessa öld«. Myndir fylgja flestum
æviskránum. Gefur þar að líta
marga fagra snót með hýrri brá.
Erlendur Jónsson
Ásthildur
G. Steinsen
*
Ur landslagi
í afstrakt
í TILEFNI af því að nú hefur
Listasetrið Kirkjuhvoll, Akranesi
sitt þriðja starfsár hefst laugar-
daginn 8. febrúar nk. sýningin
Úr landslagi í afstrakt. Sýning
þessi er úr safni Hafnarborgar,
menningar- og listastofnunar
Hafnarfjarðar og er hluti úr sýn-
ingu með sama nafni sem sett
var upp í Hafnarborg 13.-29.
ágúst 1994.
Sýnd verða verk eftir Ágúst
Petersen, Ásgrím Jónsson, Bene-
dikt Gunnarsson, Björn Roth,
Eirík Smith, Jón Þorleifsson, Júlí-
önnu Sveinsdóttur, Nínu
Tryggvadóttur, Sigurð Sigurðs-
son, Svein Björnsson og Veturliða
Gunnarsson.
Viðfangsefni sýningarinnar er
landslag sem verður kveikja að
afstraktmynum og afstraktmynd-
ir sem kvikna af landslagi.
Sýningin stendur til 23. febr-
úar og er Listasetrið opið frá kl.
19-21 virka daga og frá kl. 15-18
um helgar.
„Táknmyndir
hugans -
minningabrot“
SÓLVEIG Helga Jónasdóttir
myndlistarkennari opnar sýningu
á neðri hæð Listasafns Kópavogs
laugardaginn 8. febrúar kl. 15
sem hún nefnir Táknmyndir hug-
ans - minningabrot.
Verkin á sýningunni eru unnin
í olíu á striga á árunum 1991-
1997. Maðurinn og Qöllin eru
meginstefið í
minninga-
heimi lista-
konunnar en
eðli minning-
anna ólíkt.
Sólveig
Helga er fædd
á Siglufirði
1945. Hún
stundaði nám
við Myndlista-
og handíða-
skóla íslands 1962-66 og
1988-89. Þetta er fyrsta einka-
sýning hennar en áður hefur hún
tekið þátt í samsýningu Félags
íslenskra myndlistarmanna í Nor-
ræna húsinu 1975.
Sýningunni lýkur 2. mars og
er hún opin alla daga nema mánu-
daga frá kl. 12-18.
Björn Birnir
sýnir í List-
þjónustunni
SÝNING Björns Birnis hefst á
laugardag í Listþjónustunni,
Hverfisgötu 105, á fjórum stórum
myndum unnum með akríl á
striga auk nokkurra minni mynda
unnum með tússi.
Myndefnið er helst jökullinn
eins og hann blasir við Birni í
íslenskri náttúru. Björn Bimir
hefur haldið margar einkasýning-
ar og tekið þátt í samsýningum
hér heima og erlendis.
Björn hefur verið kennari við
MHI til margra ára og síðasta
0 i ,v /
Kínadagar V /
í Perlunni
í tilefni 25 ára stjórnmálasambands
íslands og Kína veröur efnt til
Kínadaga '97, sem hefjast nýársdag
skv. kínversku almanaki; 7. febrúar.
Málþing, vörusýning og
ýmsir listviðburöir
Málþing um samskipti íslands og Kína
x Perlunni í dag f östudaginn 7. febrúar
kl. 11.30—16.25.
Efni: Samskipti á sviði vísinda, stjórnmála,
menningar og lista, fjárfestinga, ferðamála og
viðskipta; Sl. öldin - öld Kína o.fl.
Aðgangseyrir kr. 5000,-
hádegisverður innifalinn,
greiðist við innganginn.
Skráning og upplýsingar í síma 588 8910
á skrifstofu FÍS, Húsi verslunarinnar, 6. hæð.
Verið velkomin á vöru-
og listsýninguna
Gerið góð kaup á kínverskum vamingi.
Ýmsar uppákomur á dagskrá alla helgina.
Opin laugardag og sunnudag frá kl. 10 til 18.
Aðgangur ókeypis.
Ath; í tilefni KínacLaga ' 97 verður kínverskur
áramótamatseðill á borðum í veitingahúsi
Perlunnar!
Íslensk-kínverska viðskiptaráðið
Kínversk-íslenska menningarfélagið
Utanríkisráðuneytið