Morgunblaðið - 07.02.1997, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR 1997 27
Ólíkt höfumst við að
Breytingar á dreifingu áfengis
OFT hefur það
komið fyrir, að íslend-
ingar hafa tileinkað
sér og tekið upp siði
eða ósiði annarra
þjóða í þann mund að
þær (hinar þjóðirnar)
hafa varpað þeim fyr-
ir róða. Ýmis dæmi
eru í flestra huga, og
má m.a. benda á
margar fyrirmyndir,
sem við höfum sótt til
sænskra í félags- og
fræðslumálum um
svipað leyti og þeir
hafa troðið þeim í
ruslakörfu ónothæfra
hugmynda og misheppnaðra til-
rauna.
Þetta minnir dulítið á mistök
bandamanna eftir heimsstyijöld-
ina síðari, þegar þeir gerðu upp-
tækar og hirtu þýskar verksmiðjur
og þekkingu, en Þjóðveijar byij-
uðu með allt það sem nýjast var
og skutu bandamönnum fljótlega
ref fyrir rass í iðnaði og tækni.
Bandamenn sátu hins vegar uppi
með gamla dótið frá Þýskalandi.
Fyrir nokkru heimsótti Heilsu-
stofnun NLFÍ í Hveragerði banda-
rísk kona, sem hefur langa og
mikla reynslu af skipulagningu
verkefna á svið heilsueflingar.
Hún hefur meistarapróf í stjórnun-
arfræðum heilbrigðismála og hef-
ur starfað í Kaliforníu, og þá m.a.
sem ráðgjafi stjórnvalda í baráttu
gegn mengun og reykingum.
Hún fræddi okkur um það
hvernig einstök bæjarfélög og
sýslur hafa tekið ákvarðanir um
mjög hertar aðgerðir gegn sölu
og dreifingu á sígarettum. Þeir,
sem selja börnum og unglingum
þessa vöru, eru dæmdir í háar
sektir og öll fræðsla aukin í skólum
og á vinnustöðum. Stærri og
stærri svæði verða
reyklaus og í gangi er
merkileg tilraun til að
gera Monterey-sýslu
reyklausa með öllu.
Ástæður þessara
hörðu viðbragða er sú
staðreynd, sem allir
viðurkenna, nema síg-
arettuframleiðendur
og þeir, sem hagnað
hafa af sölunni, að
reykingar deyði fleiri
Bandaríkjamenn á ári
en nokkur annar ein-
stakur þáttur í um-
hverfi þeirra.
Konan sagði okkur
líka frá svokölluðum „nágranna-
samtökum", sem eru samtök íbúa
í einstökum hverfum borga og
bæja, sem láta nú mjög til sín
taka við hverskonar heilsueflingu.
Þessi samtök velja og hafna fram-
Frelsi er í flestu gott,
segir Arni
Gunnarsson, en beita
verður því af skynsemi
og af virðingu fyrir
merkingu orðsins.
bjóðendum í pólitískar ábyrgðar-
stöður í samræmi við stefnu þeirra
og árangur í afmörkuðum mála-
flokum, sem tengjast heilbrigðis-
málum, baráttu gegn vímuefnum
o.s.frv.
Og þá sagði konan okkur frá
því, sem var tilefni þessara skrifa
minna. Yfirvöld víða í Kaliforníu
móta nú stefnu sína í áfengismál-
um á grundvelli vísindalegra rann-
sókna, sem hafa sannað með
óyggjandi hætti, að áfengisneysla
eykst í réttu hlutfalli við aukið
framboð áfengis. Þetta þarf eng-
um að segja, sem stundar við-
skipti og þekkir mátt auglýsinga.
Bæjarstjórnir hafa mótað reglur
um fjölda vínveitingastaða og út-
sölustaða áfengis í samræmi við
íbúafjölda. Víða er stefnt að því
að fækka vínbúðum og börum.
Um þessi mál er kosið. Víða í
Bandaríkjunum eru menn að
hverfa frá hinu algjöra frelsi í
áfengissölu og vilja að litið sé á
áfengi eins og aðra vímugjafa.
Varla verður með nokkrum rétti
sagt, að „vínmenning" sé minni í
Bandaríkjunum en á íslandi. En
þar taka menn mark á vísindaleg-
um niðurstöðum og draga ályktan-
ir af langri reynslu.
Lokaorð: Sama daginn og kon-
an flutti okkur þennan fróðleik,
birtust fréttir þess efnis, að hér á
landi væri stefnt að því, að auka
frelsi í áfengissölu, fjölga sölustöð-
um og auka „vínmenningu". Ólíkt
höfumst við að. - Það er ekki bind-
indismaður, sem skrifar þessa
grein. En það er faðir og afi, sem
tekur þátt í skólastarfi foreldra,
starfar hjá heilbrigðisstofnun, hef-
ur daglega fyrir augum afleiðingar
hverskonar ofneyslu og sér ekki
tilganginn með því að auka á vand-
ann, nema ef vera skyldi peninga-
lega hagnaðarvon fárra. Vanda-
málið kemur hins vegar í skattaá-
lögum til borgaranna.
I þessu máli er rétt að láta hina
raunverulegu hagsmuni borgar-
anna ráða. Frelsi er í flestu gott,
en frelsi verður að helsi sé því
ekki beitt af skynsemi og af virð-
ingu fyrir merkingu orðsins.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Heilsustofnunar NLFI.
Árni
Gunnarsson
Af hverju situr barnið
þitt laust í bílnum?
FORELDRUM ber að sýna barni
sínu umhyggju og nærfærni og
gegna forsjár- og uppeldishlutverki
sínu svo sem best hentar hag barns
og þörfum samanber 29. gr. barna-
laga. Föstudaginn 24. janúar sl. var
viðtal við Einar Inga Magnússon
sálfræðing í Morgunblaðinu þar
kom meðal annars fram sú skoðun
að íslendingar virðast telja aga og
sjálfstæði andstæður. Einar Ingi
sagði m.a að oft væri klifað á því
að ekki megi ofvernda börn, og
hann bæti við hvort það sé bara
ekki afsökun fyrir því að vernda
þau of lítið. Þetta fannst mér orð
að sönnu og í samræmi við það sem
aðrir fræðimenn hafa haldið fram.
Baldur Kristjánsson sálfræðingur
t.d. árið 1994 í rannsókn á slysum
á íslenskum börnum í ljósi aðbúnað-
ar og daglegra lífshátta barnaijöl-
skyldna fyrir Umferðarráð. Þar
kemst Baldur að svipaðri niðurstöðu
og segir að flest bendi til þess að
íslensk börn séu óvenju illa varin
gegn slysum í daglegu umhverfi
sínu. Meðal annars vegna þess að
foreldrar vilji ekki leggja of miklar
hömlur á freisi og sjálfstæði þeirra.
Börn þurfa vörn í bílum og
foreldrar eiga að sjá um að
þau séu vel varin
I þessari grein ætla ég að gera
að umtalsefni slysavarnir í bílum
eða fremur skort áþeim. Árið 1996
slösuðust 67 börn á
aldrinum frá fæðingu
til 14 ára sem farþegar
í bílum samkvæmt lög-
regluskýrslum. Af
þessum sextíu og sjö
börnum slösuðust níu
mikið. Fimm þeirra
voru fjórtán ára og
ekkert þeirra notaði
bílbelti.
Þess ber einnig að
geta að eflaust hafa
ennþá fleiri börn slas-
ast sama ár en þau sem
lögregluskýrslur segja
til um þar sem oft er
komið með börn á
slysadeildir án þess að
lögregla komi þar við sögu.
Það er að sjálfsögðu engan veg-
inn hægt að sætta sig við að börn
Þriggja festu belti, sem
eru til hliðar í bílnum,
segir Margrét
Sæmundsdóttir, veita
mun meiri vörn.
sitji laus í bílum þegar við vitum
að koma má algjörlega í veg fyrir
að börn slasist í sumum tilvikum
en draga verulega úr áverkum í
öðrum með réttri notkun öryggis-
búnaðar. Það er löngu
viðurkennt að aukinni
notkun bílbelta á veru-
legan þátt í því að al-
varlegum áverkum í
umferðarslysum hefur
fækkað stórlega. Samt
sem áður eru allt of
margir án öryggisbelta
bæði börn og ungling-
ar og afleiðingarnar
eru oft skelfílegar.
Stundum getur
öryggisbúnaður
veitt falskt öryggi
Barnabílstóll sem er
illa festur og laflaus
veitir ekki þá vörn sem
til er ætlast. Bílbelti sem fest er
lauslega utan um smábarn gerir
heldur ekki gagn. Ef ekki er farið
eftir leiðbeiningum um festingar og
notkun öryggisbúnaðar er hætta á
að hann geri ekki éins mikið gagn
og til er ætlast. Því miður virðist
vera tilhneiging hjá foreldrum að
láta börn hætta að sitja í barnabíl-
stól of snemma og setja þau á bíl-
púða með bílbelti eða láta þau nota
bílbeltið eingöngu. Þetta er ekki
gott því öryggisbúnaður er miðaður
við þyngd barns og aldur og örygg-
ið er í samræmi við það að réttur
búnaður sé notaður fyrir rétta
þyngd barns.
Umferðarráð mælir t.d. ekki með
Margrét
Sæmundsdóttir
Með Yöku
til framtíðar
HINN 19. febrúar
næstkomandi ganga
stúdentar við Háskóla
Islands að kjörborðinu
og velja sér fulltrúa í
Stúdenta- og Háskóla-
ráð. Þessir fulltrúar
hafa það verkefni að
sinna hagsmunabar-
áttu fyrir hönd stúd-
enta og sjá til þess að
réttur þeirra verði ekki
fyrir borð borinn, jafnt
innan háskólans sem
utan. Stúdentaráð er á
þennan hátt vettvang-
ur okkar stúdenta til
þess að hafa áhrif á
og bæta háskólaumhverfið — það
umhverfi sem við störfum í. Það
er því mikilvægt að stúdentar noti
kosningarétt sinn og taki afstöðu.
Nýtum
atkvæðisréttinn
Á síðustu 6 árum hefur kjörsókn
í kosningum til Stúdentaráðs og
Háskólaráðs hrapað úr 59% í 47%.
Það er vissulega áhyggjuefni. Það
segir okkur að æ færri stúdentar
láta sig varða hvernig staðið er
að hinum ýmsu málum sem með
beinum hætti snerta líf þeirra á
meðan þeir eru við nám í háskólan-
um. Á hveijum degi erum við
minnt á mikilvægi þess að staðinn
sé vörður um hagsmuni okkar.
Við sitjum í tímum og höfum
ýmislegt um kennsluna að segja,
fáum okkur kaffibolla og skonsu
á kaffistofunni, viljum hafa þokka-
lega aðstöðu til lestrar og aðgang
að tölvuverum, gerum kröfu um
að einkunnum sé skilað á réttum
tíma og bíðum í ofvæni eftir láni
frá lánasjóðnum. Allt eru þetta
hlutir sem við viljum hafa í eins
að börn sitji í tveggjafestu bílbeltum
nema í algjörri neyð. Tveggjafestu
beltið veitir minna öryggi þar sem
það getur ekki stöðvað hreyfingar
erfi hluta líkamans og þrýstingur
eykst á innri líffæri og neðri hluta
hryggjar. Þess vegna á síður að
nota miðsætið að aftan fyrir börn
nema fyrir barnabílstól. Þriggja
festu belti sem eru til hliðar í bílnum
veita mun meiri vörn.
Börn taka betur eftir því sem
við gerum en því sem við
segjum
Eins og áður segir bera foreldrar
ábyrgð á öryggi barnsins en ekki
barnið sjálft. Samfélagið setur regl-
ur og foreldrum ber að sjá til þess
að börn fylgi þeim og síðast en
ekki síst að vera þeim gott for-
dæmi. í umferðarlögum 71. gr seg-
ir: Hver sá sem notar sæti bifreiðar
sem búið er öryggisbelti, skal nota
beltið þegar bifreið er á ferð. Barn
yngra en 6 ára skal í stað öryggis-
beltis eða ásamt öryggisbelti nota
barnabílstól, beltispúða eða annan
sérstakan öryggis- og verndarbún-
að ætlaðan börnum. Ef slíkur bún-
aður er ekki fyrir hendi í bifreið
skal barnið nota öryggisbelti ef það
er unnt. Ennfremur segir í sömu
grein : Ökumaður skal sjá um að
farþegi yngri en 15 ára noti örygg-
is- og verndarbúnað í samræmi við
1.-4. mgr.
Umferðarráð, Slysavarnafélags
íslands, og átakið Betri borg fyrir
börn standa að átaki fyrir bættri
notkun öryggisbúnaðar vikuna
3.-7. febrúar nk. Markmiðið er að
fá alla sem aka í bílum til þess að
nota öryggisbúnað alltaf.
Höfúndur er fræðslufulltrúi hjá
Umferðarráði.
góðu horfi og frekast
er unnt. Stúdentar
geta í kosningunum
haft áhrif á þessi mál.
Það eina sem þárf til
er að nýta sér kosn-
ingaréttinn.
Kraftur í Vöku
í vetur hafa fulltrú-
ar Vöku í Stúdenta-
og Háskólaráði starf-
að af krafti og barist
fyrir ýmsum umbót-
um í háskólasamfé-
laginu. Meðal annars
hafa verið lagðar
fram tillögur um taka
fyrstu skrefin í uppbyggingu náms
á alnetinu. Starfshópur á vegum
Stúdentaráðs, þar sem Vaka hafði
meirihluta, hefur skilað niðurstöð-
um og umræddar tillögur lagðar
fram í Háskólaráði. Það er engum
vafa undirorpið að með námi á
netinu opnast óþijótandi mögu-
Við viljum horfa til
framtíðar og leggjum
áherzlu á, segir Kristín
Pétursdóttir, að stúd-
entar geti haft áhrif á
að HÍ verði betri
menntastofnun.
leikar á því að bæta kennsluna og
aðlaga hana að breyttum tímum.
Háskólinn má ekki dragast aftur
úr i þessari þróun og verður að
vera í fararbroddi hér á landi. Það
er því ánægjuefni að rektor há-
skólans sýni þessu máli þann skiln-
ing sem fram kom í ræðu hans
við brautskráningu kandídata
þann 1. febrúar síðastliðinn. Þar
gerði hann meðal annars að um-
fjöllunarefni starf og tillögur fyrr-
nefnds starfshóps. Verður það að
teljast mikill stuðningur við hug-
myndir Vöku.
Veljum
bjarta framtíð
Námsnetið er eitt fjöldamargra
dæma um þann ferskleika sem
einkennir Vöku og það starf sem
unnið er í félaginu. Vaka er trú-
verðugur kostur fyrir stúdenta,
sterkt afl sem getur áorkað miklu.
Við viljum horfa til framtíðar og
leggjum áherslu á að stúdentar
geti haft áhrif á að Háskóli ís-
lands verði betri menntastofnun.
Aðeins þannig náum við árangri.
Höfundur er lag-anemi og skipar
1. sæti á lista Vöku til
Stúdentaráðs.
www.treknet.is/throun
Kristín
Pétursdóttir
Á annað þúsund
notendur
H KERFISÞRÓUN HF.
Fákafeni 11 - Sími 568 8055