Morgunblaðið - 12.02.1997, Blaðsíða 25

24 MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 1997 25
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HEIMSOKN FORSET-
ANS TIL NOREGS
ÞAÐ ER við hæfi, að fyrstu opinberu heimsóknir nýkjörins
forseta íslands, Ólafs Ragnars Grímssonar, og konu
hans séu til Danmerkur og Noregs. Þetta eru þau tvö ríki,
sem við höfum haft mest tengsl við frá því, að ísland byggð-
ist og höfum enn. Raunar hafa samskipti okkar við Norðmenn
aukizt síðustu áratugi m.a. vegna gagnkvæmra hagsmuna.
Fyrir rúmum tveimur áratugum var þannig lögð áherzla á
að auka samstarf Norðmanna og íslendinga á sviði öryggis-
mála enda kom í ljós, að hagsmunir þessara tveggja þjóða
voru og eru samtvinnaðir í þeim efnum. Það er mikilsvert
fyrir báðar þjóðir, að öryggismál á Norður-Atlantshafi séu
tryggð. Þá voru að vísu aðrar aðstæður en nú og bæði flugvél-
ar og kafbátar á vegum Sovétríkjanna í tíðum ferðum á þessu
svæði. Það á að vísu ekki lengur við en þegar til lengri tíma
er litið er ljóst, að öryggishagsmunir okkar og Norðmanna
fara mjög saman.
Við höfum lengi átt mikið og gott samstarf við Norðmenn
innan Fríverzlunarsamtaka Evrópu, EFTA, og mikilvægi þess
samstarfs hefur ekki minnkað eftir að bæði Svíar og Finnar
gerðust aðilar að Evrópusambandinu. Viðskipti okkar og
Norðmanna hafa aukizt að því leyti tii að við kaupum nú
umtalsvert magn af olíu og benzíni þaðan og töluverður áhugi
er á því hjá a.m.k. tveimur norskum stórfyrirtækjum ýmist
að fjárfesta eða auka fjárfestingar hér á landi.
Við erum bæði samstarfsmenn og keppinautar Norðmanna
í fiskveiðum-, vinnslu og sölu. Skuggi hvílir yfir þeim sam-
skiptum vegna Smugudeilunnar og vonandi verður heimsókn
forsetans til Noregs til þess að aukin áherzla verður lögð á
að leysa þá deilu.
í ræðu þeirri, sem Ólafur Ragnar Grímsson hélt í veizlu
Noregskonungs, íslenzku forsetahjónunum til heiðurs í gær-
kvöldi vék hann m.a. að einum sérstökum þætti í samskiptum
þjóðanna og sagði: „Við höfum ávallt metið mikils vináttu
og ræktarsemi norsku konungsfjölskyldunnar í garð okkar
íslendinga. í árdaga íslenzka lýðveldisins kom Ólafur krón-
prins færandi hendi til Reykholts, óðals Snorra. Þar stendur
síðan hnarreist stytta Gustavs Vigelands af höfundi Heims-
kringlu, tákn um böndin, sem binda okkur saman.
Fyrir röskri viku sóttum við Guðrún Katrín guðsþjónustu
í Reykholti og ræddum framtíð Snorrastofu við heimamenn.
Þá báðu presturinn, ábúendur í Reykholtsdal og borgfirzkir
bændur okkur hjónin að flytja yðar hátign og Sonju drottn-
ingu og norsku þjóðinni kærar kveðjur frá heimabyggð
Snorra.“
Það var vel til fundið hjá forseta íslands að minnast Reyk-
holts sérstaklega í heimsókn sinni til Noregs. Nú stendur
yfir uppbygging á staðnum, svo að tryggt sé að þar verði
búið með þeirri reisn, sem hæfir.
FRUMKVÆÐIVR
YERZLUNARMANNAFÉLAG Reykjavíkur hefur fyrst
allra stéttarfélaga lagt fram fullmótaðar kröfur sínar og
krefst á þriggja ára samningstímabili rúmlega 17% launa-
hækkunar í fjórum áföngum. Fyrsta hækkunin er um 5,3%
hækkun við undirritun samningsins, en síðan hækki laun út
samningstímann um 4,5% í upphafi hvers árs, nema síðasta
ársins, þá sé hækkunin 2%, enda gildi samningurinn aðeins
í einn mánuð eftir það og rennur út 1. febrúar árið 2000.
Hækkunin á samningstímanum er þá 17,29%.
í kröfugerðinni er einnig farið fram á að lægstu taxtalaun
hækki sérstaklega og verði eigi lægri en 70.000 krónur á
mánuði fyrir dagvinnu. Þetta markmið bindur VR við svokall-
aða fyrirtækjasamninga og vill að þessu marki verði náð á
miðju samningstímabilinu. Eins og kunnugt er hefur VSÍ lagt
áherzlu á að fyrirtækjasamningar verði gerðir.
Vinnuveitendur meta þessar kröfur til 8% hækkunar á ári,
sem myndi gera eitthvað á þriðja tug prósenta á samnings-
tímanum. Framkvæmdastjóri VSÍ telur að kröfur VR kalli á
4 til 5% verðbólgu á ári, sem sé mun meiri verðbólga en spáð
er að verði í helztu viðskiptalöndum okkar. VR metur hins
vegar verðbólguáhrifin mun lægra eða um 2% til 2,5% og
áætlar að kaupmáttaraukning á samningstímanum verði um
10%.
Með því frumkvæði, sem Verzlunarmannafélag Reykjavíkur
hefur tekið í kjaraviðræðunum er stigið fyrsta, raunhæfa
skrefið til þess að ljúka yfirstandandi samningaviðræðum á
vinnumarkaðnum á friðsamlegan hátt. Vonandi taka lands-
samböndin innan ASÍ jákvæða afstöðu til þessa framtaks VR.
Hverfafundur borgarstjóra með íbúum Grafarvogs
FJÖLMENNT var á fundi Grafarvogsbúa með borgarstjóra og bárust margar fyrirspurnir.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
U mferðarþunginn sí-
fellt vaxandi vandamál
Bættar samgöngur í Grafarvogi voru íbúum
Grafarvogs greinilega hugleikið málefni á
hverfafundi með Ingibjörgu Sólrúnu Gísladótt-
ur borgarstjóra síðastliðið mánudagskvöld.
Ama Schram fylgdist með umræðunum sem
fóru fram á fjölmennum og líflegum fundi.

INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir borgarstjóri hélt sinn fyrsta hverfa-
fund á þessu ári með íbúum Grafarvogs á mánudagskvöld.
Einkavæðing Telefónica hin víðtækasta í sögu Spánar
Boðuð innreið „kap-
ítalisma hins smáa“
JOSÉ María Aznar, forsætisráðherra Spánar, hefur lagt mikla áherslu
á einkavæðingu ríkisfyrirtækja og er síminn næstur á dagskrá.
H’ERFAFUNDURINN í
Grafarvogi á mánudaginn
var fýrsti af átta hverfa-
fundum sem Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir borgarstjóri hyggst
halda með Reykvíkingum á næstu vik-
um. Fundurinn var haldinn í salar-
kynnum félagsmiðstöðvarinnar Fjörg-
yn í Grafarvoginum.
í upphafí fundar fór borgarstjóri
nokkrum orðum um borgarmálin al-
mennt; um fjárhagsstöðu borgarinnar
og stefnumörkun borgarmála, en
ræddi síðan sérstaklega um málefni
er tengdust Grafarvogi.
Hún byijaði á þvi að segja frá hinni
fyrirhuguðu hverfamiðstöð í Grafar-
vogi, sem samþykkt var á fjárhags-
áætlun fyrir árið 1997. Að sögn Ingi-
bjargar er þama um að ræða persónu-
lega þjónustu við íbúa Grafarvogs á
sviði félags-, dagvistar-, skóla-, menn-
ingar-, tómstunda og íþróttamála.
Markmið hverfamiðstöðvarinnar séu
einkum þrenn. í fyrsta lagi að bæta
og hagræða í þjónustu við íbúa Graf-
arvogshverfís, í öðru lagi að auka lýð-
ræði og veita íbúum hverfísins nokkur
áhrif og völd um þá þjónustu sem borg-
in veitir og þá jafnframt hvemig hún
er veitt og í þriðja lagi að leitast við
að samþætta framvegis enn frekar
þjónustu borgarstofnana í hverfínu og
einnig að samræma eftir fóngum þjón-
ustu borgar og ríkis við íbúa hverfisins.
Sérstök hverfísnefnd hefur verið
skipuð til að fara með stjórn hverfís-
miðstöðvarinnar og mun hún halda
sinn fyrsta fund innan fárra daga.
Hana skipa borgarfulltrúarnir Guðrún
Ögmundsdóttir, sem er formaður, Sig-
rún Magnúsdóttir og Hilmar Guð-
laugsson, en fulltrúar íbúasamtakanna
í Grafarvogi eru Friðrik Hansen Guð-
mundsson og Knútur Halldórsson.
íbúum fjölgaði um rúmlega
eitt þúsund á einu ári
Ingibjörg sagði frá framkvæmdum
helstu málaflokka í Grafarvoginum
eins og til dæmis skóla-, dagvistar-
og íþróttamála, en fór síðan út í skipu-
lagsmál. „Hverfið er ungt og í örum
vexti,“ sagði hún. „Árið 1983 hófst
uppbygging norðan Grafarvogs. Segja
má því nú 14 árum síðar að hverfíð
sé komið á gelgjuskeiðið, en því tíma-
bili fylgir gjaman órói og umbrot.
íbúar eru nú orðnir 12.650 og hafði
ijölgað um 1.150 frá árinu á undan
[árinu 1995] sem er nánast öll fólks-
fjölgun í borginni á árinu.“
Þá sagði hún að vöxtur hverfisins
hefði í fyrstu verið mjög hraður en
áframhaldið hefði verið nokkuð
skrykkjótt allt eftir ástandi á fasteigna-
markaði á hvetjum tíma. „Árið 1995
var fáum ióðum úthlutað í hverfínu eða
um 150 en á síðasta ári tók lóðaúthlut-
un kipp og varð tvöfalt meiri eða um
300 íbúðir.“ Hún sagði ennfremur
að gert væri ráð fyrir að næsta íbúðar-
hverfí verði á Grafarholti austan Vest-
urlandsvegar, en þar væri nýlega lokið
hugmyndasamkeppni um skipulag.
Ingibjörg gerði endurskoðun Aðal-
skipulags Reykjavíkur einnig að um-
talsefni og útskýrði fyrirhugað skipu-
lag á Geldinganesi. Hún ítrekaði að
ekki væri verið að tala um Geldinga-
nesið sem hefðbundið iðnaðarsvæði
og því óþarfí að óttast að þar verði
mengandi stóriðja, „heldur starfsemi
sem getur verið í sátt við umhverfíð
og nálæg íbúðarhverfi,“ sagði hún.
Tvöföldun Gullinbrúar og
tengingar yfir til Kleppsvíkur
í erindi sínu sagði Ingibjörg ljóst,
að tvöföldun Gullinbrúar væri orðin
tímabær og að horft væri til tenging-
ar yfír til Kleppsvíkur í náinni fram-
tíð. Þar væri hafín verkfræðileg undir-
búningsvinna. „Reiknað er með að i
lok þessa árs verði orðið skýrt hvaða
leið og hvaða tæknileg lausn komi
sterkust til álita,“ sagði hún. „Þá verði
jafnframt komin gleggri hugmynd um
kostnað við mannvirkið. Miðað við að
tæknilegur undirbúningur og fjár-
mögnun gangi snurðulaust fyrir sig
gæti vegtenging verið komin að 5 til
6 árum liðnum.“
Ingibjörg sagði ennfremur að
breikkun Gullinbrúar og bygging
Sundabrautar yfir Kleppsvík væri hvor
tveggja ijármögnuð af vegaáætlun
ríkisins og því hefði Reykjavikurborg
ekki forræði um tímasetningu fram-
kvæmda. „Við á höfuðborgarsvæðinu
höfum lengi haldið því fram að fjár-
framlög til þjóðvega á höfuðborgar-
svæðinu séu of lág,“ sagði hún og
lagði áherslu á að líklega þyrfti að
fjármagna Kleppsvíkurtengingu með
sérstökum hætti.
Ingibjörg fjallaði einnig um þá þró-
un sem ætti sér stað á leiðakerfi
Strætisvagna Reykjavíkur (SVR) í
Grafarvoginum og sagði að gert væri
ráð fyrir því að nýjar leiðir yrðu tekn-
ar upp með vorinu. „í tillögum sem
unnið er með hjá stjórn SVR er gert
ráð fyrir að þjónusta við Borgarhverfi
og Víkurhverfi muni bætast á leið 14.
Hugmyndin er að leiðin aki Strandveg-
Vættarborgir-Mosaveg að Gullengi i
stað Borgarvegar. Einnir er gert ráð
fyrir að aka Hallsveg-Fjallkonuveg i
stað Hallsvegar-Strandvegar. Með þvi
fær Hamrahverfið tengingu við versl-
ulnarmiðstöð, íþróttahús og félags-
miðstöð í báðar áttir, þar sem leið 15
gengur þá leið í hina áttina."
Ingibjörg sagði einnig að fyrirhugað
væri að leið 115 aki Gullengi-Mosa-
veg-Víkurveg í stað Borgarvegar til
að bæta tengsl við Borgarholtsskóla
og Engja- og Víkurhverfi. Þá er „ráð-
gert _að bæta tengsl úr skiptistöðinni
við Ártún með nýrri leið sem aki á
annatímum á virkum dögum. Ekið frá
Ártúnsstöð að Skútuvogi - um Vatna-
garða - Dalbraut - Sundlaugaveg -
Borgartún og til baka.
í lok erindis síns fjallaði Ingibjörg
stuttlega um framkvæmdir Garðyrk-
justjóra og Gatnamálastjóra Reykja-
víkurborgar í Grafarvoginum. I því
sambandi sagði hún m.a. að á Aðal-
skipulagi Reykjavíkurborgar hefði
alltaf verið reiknað með að loka
Langarima við verslunarmiðstöðina
fyrir annarri umferð en strætisvögn-
um.
„Meðan Borgarvegurinn var ekki
kominn var almenn umferð um Langa-
rima nauðsynleg. Erfitt hefur reynst
að hrinda þessari lokun í framkvæmd
eftirá. Lokunarslár verða endumýjað-
ar, þótt þær hafí hingað til enst illa,
og verða betur merktar svo minni
hætta verði á ákeyrslum á þær.“
Erfitt að komast út
úr Grafarvoginum
Eftir að Ingibjörg Sólrún hafði flutt
erindi sitt bárust fjölmargar fyrir-
spumir frá fundargestum bæði munn-
legar og skriflegar. Samgöngumál
hverfisins bmnnu greinilega á íbúum
hverfisins og var m.a. spurt hvenær
stæði til að tvöfalda Gullinbrú og hvort
ekki stæði til að bæta hringtorgið við
enda Fjallkonuvegar sem væri allt of
lítið til að taka við þeirri umferð sem
þar færi um. Þá var mikið spurt um
lokun vegar í Langarima og vildu
menn ýmist að honum yrði lokað taf-
arlaust eða að honum yrði haldið opn-
um.
Friðrik Hansen Guðmundsson for-
maður íbúasamtaka Grafarvogs sagði
að umferðarþungi í Grafarvogi hefði
verið sífellt vaxandi vandamál og að
nú væri ástandið orðið óviðunandi.
Hann sagði að á hveijum morgni
myndaðist mörg hundruð metra ef
ekki kílómetra löng biðröð af bílum á
leið út úr hverfinu. Af þeim sökum
væri óásættanlegt að bíða í fímm til
sex ár eftir tengingu yfir í Kleppsvík
eins og borgarstjóri hafði áður minnst
á. Hann taldi eina leiðina til þess að
leysa þennan hnút vera að flýta fyrr-
nefndum framkvæmdum með öllum
tiltækum ráðum.
Þá benti hann á að ekki væri for-
svaranlegt að fara út í fyrirhugaðar
framkvæmdir á byggða- og athafna-
svæði á Geldinganesi án þess að koma
samhliða á tengingu úr Grafarvogin-
um yfír í önnur hverfí borgarinnar.
Ingibjörg sagði að tenging hverfís-
ins yfir til Kleppsvíkur væri verkefni
fjármagnað af ríkinu. Hún viður-
kenndi að það væri brýnt en of dýrt
til þess að borgin gæti fjármagnað
það með eigin fé. Þá sagði hún að
embættismönnum Borgarverkfræð-
ings og Gatnamálastjóra væri ljóst að
hringtorgið á Fjallkonuvegi annaði
ekki umferð á álagstíma og að lausn-
ir þyrfti að fínna á þeim vanda.
Varðandi lokun Langarima sagði
hún að ýmsir hefðu keypt sér íbúð eða
byggt sér hús á þessum stað í þeirri
trú að þar yrði vegurinn lokaður eins
og skipulag gerði ráð fyrir. Hins veg-
ar hefði þetta valdið deilum þar sem
dregist hefði að loka götunni.
Þá sagði Ingibjörg að gert væri ráð
fyrir því í vegaáætlun að tvöföldun
Gullinbrúar yrði eftir tvö ár.
Bæta aðkomu við
skíðabrekkuna
Fjölmargar skriflegar spumingar
komu einnig fram um önnur málefni.
Til dæmis var spurt um það hvort
ekki mætti breyta skipulagi um Gufu-
neskirkjugarð og færa hann ofar, til
dæmis nær Korpu, þannig að hann
taki ekki eins mikið pláss frá annars
áhugaverðu byggingarlandi og taldi
Ingibjörg að það mætti taka til skoð-
unar.
Einnig var spurt hvort hægt væri
að hafa 30 km hámarkshraða á fyrstu
árum nýrra hverfa, því þar væri yfir-
leitt mikið um lítil börn. Ingibjörg
sagði þetta áhugaverða hugmynd, en
það væri mat manna hjá Borgarverk-
fræðingi og Borgarskipulagi að ekki
þýddi að setja 30 km hámarkshraða
í hverfí án þess að samhliða sé gripið
til annarra aðgerða eins og til dæmis
þrenginga inn i hverfin og upphækkun
vega.
Þá kom ábending um að bæta að-
komu við skíðabrekkurnar í Grafar-
vogi og sagði Ingiþjörg að verið væri
að skoða það mál á vegum ÍTR.
Ólöf Bjömsdóttir íbúi í Fannafold
lagði til að þeir göngustígar sem væru
á milli hverfanna yrðu hlykkjóttir
þannig að börn sem þar færu um hjól-
uðu ekki beint út á umferðargötu eins
og stundum vildi verða. Ingibjörg tók
vel í þessa ábendingu og vísaði henni
til Borgarskipulags.
Fleiri tillögur komu frá íbúum Graf-
arvogs. Ein var á þann veg að láta
strætisvagn ganga um hverfi Grafar-
vogs og safna farþegum á sameigin-
lega safnstöð. Þaðan yrði svo hraðferð
beint niður í miðbæ Reykjavíkur.
Þannig væri hægt að minnka bílanotk-
un og auðvelda fólki að komast fyrr
úr hverfínu.
Einkavæðingn spænska
símafyrirtækisins Tele-
3*
fónica er að ljúka. As-
geir Sverrisson, frétta-
ritari Morgunblaðsins á
Spáni, fjallar um þessi
tímamót í ljósi pólitískra
hagsmuna stjórnmála-
manna og þess gríðar-
lega atvinnuleysis sem
einkennir líf fólksins í
landinu.
VÍÐTÆKASTA einkavæð-
ing í sögu Spánar er á
næsta leiti og þess er
vænst að lokaverð á hlut
ríkisins í símafyrirtækinu Telefónica
verði opinberað á mánudag. Ákaft
hefur verið deilt um ágæti einkavæð-
ingar á Spáni og framkvæmd hennar
af hálfu stjórnvalda hefur víða sætt
gagnrýni. Margir óttast að missa
atvinnuna og þess er tæpast að
vænta að þjóðarsátt skapist um þessi
umskipti í landi þar sem atvinnuleys-
ið er löngu komið yfír öll þau mörk
sem þekkjast í öðrum ríkjum Evrópu
þótt stjórnvöld hafi ákaft lofað „kap-
ítalisma hins smáa“ í tengslum við
söluna á Telefónica.
Spænska ríkið á nú 21% hlut í
Telefónica og með sölunni á þessum
bréfum verður einkavæðingu fyrir-
tækisins lokið. Þrír spænskir bankar,
Banco Bilbao Vizcaya, Argentaria,
sem hefur verið einkavæddur að
hluta, og La Caixa, stærsti sparisjóð-
ur Barcelona, ráða samtals yfír um
15% hlutabréfa í fyrirtækinu. Juan
Villalonga, forstjóri Telefónica, hefur
sagt að hann vænti þess að einstakl-
ingar og smærri fjárfestar muni eiga
um 60% hlutaljárins.
Eftirlit ríkisvaldsins
Markaðsvirði hlutabréfa ríkisins í
Telefónica er talið vera um 600 millj-
arðar peseta (um 300 milljarðar
króna). Reynist matið rétt verður
upphæðin þrefalt hærri en fyrri
einkavæðing hefur skilað.
Þótt hlutur ríkisins verði boðinn
til sölu með þessum hætti hafa
stjórnvöld í Madrid ákveðið að slá
ákveðna varnagla í þessum efnum
líkt og ríkisstjórnir fjölmargra ann-
arra aðildarrikja Evrópusambands-
ins, sem nú vinna að einkavæðingu
símafyrirtækja í samræmi við
ákvarðanir um að frelsi skuli ríkja á
þessum markaði.
Mikilvægasti fyrirvari ríkisvalds-
ins er sá að samþykki yfirvalda þarf
að liggja fyrir áður en sömu fjárfest-
ar geta eignast tíu prósent eða meira
í fyrirtækinu. Með þessu móti hyggst
rikisvaldið koma í veg fyrir hugsan-
lega yfirtöku fjárfesta sem talist
geta „fjandsamlegir" auk þess sem
tryggt verður að smærri fjárfestar
beri ekki skarðan hlut frá borði.
í nafni fjölskyldunnar
Einkavæðing Telefónica hefur far-
ið hátt í spænskum fjölmiðlum og
hrint var af stað gríðarlega umfangs-
mikilli auglýsingaherferð í sjónvarpi.
Áætlanir stjórnvalda kváðu á um að
alls yrði rúmum þremur milljörðum
peseta (um 1.500 milljónum króna)
varið til herferðarinnar. Áhersla hef-
ur verið lögð á að ná til einstaklinga
og smærri fjárfesta og Telefónica
hefur verið kynnt sem öflugasta fjöl-
þjóðafyrirtæki Spánar enda eru um-
svif þess umtalsverð í Suður-Amer-
íku.
Á Spáni eru svonefnd „fjölskyldu-
gildi“ enn í heiðri höfð og því hafa
sjónvarpsauglýsingar flutt þann boð-
skap að fjölskyldan öll geti vænst
þess að njóta góðs af einkavæðing-
unni enda sé tilgangurinn með henni
einnig sá að „bæta tengslin" manna
í millum. Fyrirtækið eigi sér bjarta
framtíð og öldungis öruggt sé að
leggja fram spariféð til hlutbréfa-
kaupa. Juan Villalonga, áðumefndur
forstjóri fyrirtækisins, segir að með
því að einkavæða Telefónica verði
„kapítalismi ljöldans“ að veruleika á
Spáni. Markmiðið er að rúm milljón
manna komi til með að eiga hlut í
fyrirtækinu en hluthafar eru nú um
650.000.
Velferðarkerfi fjölskyldunnar
Þessi áhersla á fjölskylduna og
„kapítalisma litla mannsins" kemur
ekki á óvart í landi þar sem atvinnu-
leysið er skelfilegt og andstaða við
einkavæðingu ríkisfyrirtækja djúp-
stæð. Atvinnuleysið er nú um 22%
að meðaltali i landinu og á nokkrum
stöðum í suðurhlutanum þarf allt að
helmingur vinnufærra manna að
draga fram lífíð með öðrum hætti.
Þótt ákveðnar stéttir og starfsgrein-
ar hafi notið og njóti enn mikils at-
vinnuöryggis er fátækt víða mikil
og aðstoð við hina atvinnulausu í
mörgum tilfellum lítil sem engin.
„Fjölskyldan er spænska velferð-
arkerfið," segja Spánveijar gjarnan
og vísa þá til þeirrar samhjálpar sem
einkennir fjölskyldulífið enda væru
margir öldungis á vergangi nytu
þeir ekki húsaskjóls og aðstoðar
ættmenna sinna. Trúlega er hvergi
að fínna svo vanþróað velferðarkerfi
í álfunni vestanverðri.
Vaxandi andstaða
Stjórn mið- og hægriflokkanna á
Spáni, sem verið hefur við völd und-
ir forsæti José María Aznar í tæpt
ár, hefur lagt þunga áherslu á einka-
væðingu ríkisfyrirtækja og óumdeil-
anlegt er að mörg þeirra eru rekin
á afar hæpnum forsendum og að
sjálft rekstrarformið er í mörgum
tilfellum úrelt. Á það einkum við um
kolavinnslufyrirtæki, skipasmíða-
stöðvar og fyrirtæki í hergagnaiðn-
aði.
Ríkisstjórn Aznar kveðst vera sú
fyrsta sem beitir sér fyrir raunveru-
legri einkavæðingu ríkisrekstrarins
en það voru raunar sósíalistar í
stjómartíð Felipe Gonzalez, þáver-
andi forsætisráðherra, sem hófu sölu
ríkiseigna þótt hún væri í takmörk-
uðum mæli. Andstaðan við þessa
stefnu hefur hins vegar farið vax-
andi enda óttast margir um atvinnu
sína og oft ekki að ástæðulausu.
Yfírlýsingar ráðamanna hvað einka-
væðinguna varðar eru alltjent ekki
jafn afdráttarlausar og áður þótt því ,
fari fjarri að ríkisstjórnin hafí horfíð r
frá því grundvallarviðhorfi að einka-
rekstur taki almennt og yfirleitt hin-
um opinbera fram.
Niðurskurður og pólitískir
hagsmunir
Stjórnin er hins vegar gagnrýnd
á þeim forsendum að skýra stefnu
skorti og samhæfing sé ófullnægj-
andi. Pólitískir hagsmunir hinna ráð-
andi afla eru helsta skýringin á
þessu. Risastór ríkisfyrirtæki veita
atvinnu á fjölmörgum svæðum sem"
eru mikilvæg og því viðkvæm i póli-
tísku tilliti. Við þetta bætast síðan
samkiptin við öflug verkalýðsfélög
sem leggjast með sívaxandi þunga
gegn niðurskurðaráformum ríkis-
stjórnar Aznar forsætisráðherra.
Þau áform má aftur einkum rekja
til þeirrar áherslu sem Spánverjar
leggja nú á að vera í hópi þeirra
aðildarríkja Evrópusambandsins sem
mynda munu efnahags- og mynt-
bandlag þess (EMU) en til að svo
megi verða þarf að draga úr halla-
rekstri ríkissjóðs niður fyrir skil-
greind mörk.
Vítahringur atvinnuleysis
Tæpast verður um það deilt að •>"
efnhagslífið á Spáni er að mörgu
leyti „vanþróað“ borið saman við
mörg önnur ríki Evrópusambandsins,
ekki síst í norðri. Spænsk stjórnvöld
standa hins vegar frammi fyrir djúp-
stæðari vanda en flest önnur rlki
sambandsins. Á sama tíma og fram-
kvæma þarf erfiðan uppskurð á efna-
hagskerfinu, sem er sérlega hættu-
leg aðgerð í pólitísku tilliti, til að
aðlaga það að efnahagslegum stöðl-
um Evrópusambandsins, er atvinnu-
leysið löngu komið fram yfir mörk
hins skelfilega og raunar er það svo
að hvergi i vestrænu iðnríkjunum er
þessi vandi alvarlegri.
Bein afleiðing þessa er minnkandi _
fæðingatíðni, sem einnig er með
þeirri lægstu i heimi hér. Því er það 1
svo að hlutfall vinnandi skattborgara
gagnvart þeim sem þurfa að njóta
aðstoðar og aðhlynningar af hálfu
hins opinbera verður sífellt óhag-
stæðara og því er spáð að Spánveij-
um muni fækka á næstu öld gagn-
stætt þvi sem við á víðast hvar ann-
ars staðar.
Með öðrum orðum má ætla að
sífellt þyngri byrðar verði lagðar á
herðar hinnar „borgandi millistéttar"
sem, líkt og í flestum öðrum ríkjum
Evrópu, stendur undir velferðarkerf--
inu á Spáni með skattgreiðslum sín-
um. Langtímalausnir eru vandfundn-
ar og við þennan vanda munu
spænskir stjómmálamenn þurfa að
glíma hvað sem líður allri einkavæð-
ingu og skammtímahagsmunum
þeirra og þeirra afla, sem þeir eru
fulltrúar fyrir. (