Morgunblaðið - 25.02.1997, Qupperneq 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Um öryggismál
sjómanna
og dánarbætur
HINN 25. iúlí 1996
sökk Æsa Is 87 í
mynni Arnarfjarðar.
Það var um kl. 13 í
algjöru logni sem þessi
harmleikur átti sér
-Stað, menn voru á leið
heim, voru að klára að
ganga frá veiðarfær-
um og þrífa, þegar
báturinn lagðist
skyndilega á hliðina og
hvolfdi. Þetta gerðist á
nokkrum sekúndum
og komust 4 þeirra á
kjöl skipsins. Þegar
hvorki skipstjóri né
stýrimaður skiluðu sér
á kjölinn, var þeim
ljóst að hörmulegur atburður hafði
gerst.
En þolrauninni var ekki lokið hjá
þessum vösku mönnum sem sátu á
Löngu er kominn tími
til, segir Hörður
Albert Harðarson,
að endurskoða dánar-
bætur sjómanna
kjöl skipsins. Þeim var fljótlega
ljóst að björgunarbáturinn hafði
ekki skotist út eins og hann átti
að gera. Einn af þeim varð að kafa
niður á u.þ.b. 2 metra dýpi til að
losa björgunarbátinn.
Það vekur óneitanlega upp
margar spurningar þegar skip
sökkva á svona skömmum tíma.
Hvað gerðist og hvað er hægt að
gera til þess að samskonar atburð-
ur gerist ekki aftur?
Til er fyrirtæki sem nefnist Djúp-
mynd hf. í Mosfellsbæ sem sérhæf-
ir sig í neðansjávarmyndatöku,
björgunum af sjávarbotni ásamt
ýmsum öðrum störfum. Fyrirtæki
þetta hefur öflugum tækjabúnaði á
að skipa til þessara starfa og var
fengið til að mynda
skipið og kanna að-
stæður.
Skipið liggur á 60
til 70 metra dýpi. Það
var send neðansjávar-
myndavél til að kanna
aðstæður. Kom þá í
ljós að botnstraumur
var enginn, skyggni í
meðallagi, báturinn sat
á kjöl en lítilsháttar
skemmdur á stefni.
Símaskrá á lestarlúgu
skipsins og aðrir hlutir
á víð og dreif um skip-
ið.
Þegar myndað var
aftur í nóvember höfðu
þessir hlutir ekki færst úr stað,
þannig að aðstæður til björgunar
eru þær ákjósanlegustu ef veður
leyfir. Að vísu var neðansjávar-
skyggni það sama og straumur
nánast enginn. í það skiptið var
kafað með myndavél sem kannaði
mannaíbúðir og sáu þeir þá að
hurðin hjá stýrimanni var lokuð,
en töldu að skipstjóri væri senni-
lega á öðrum stað.
Tillaga sjóslysanefndar
Mér skilst að nefndin hafi um 7
milljónir til umráða á ári til að
komast að orsökum slysa sem verða
til sjós. Hvaða fjárhæð er það þeg-
ar mannslíf er á annað borð í húfi?
Þeir telja að ef komast ætti til
botns í „hvað gerst hafi þurfi skip-
ið að nást upp. Það er talið að það
þurfi um 18 til 20 milljónir að ná
upp skipinu. Er það mikið þegar
um er að ræða mál sem þetta?
Þessar 7 milljónir eru nær ein-
göngu laun sjóslysanefndar til
reksturs skrifstofubatterísins.
Hvað er að gerast? Eru ráðamenn
þessarar þjóðar úti að aka? Gera
þeir sér ekki grein fyrir því að sjó-
mennskan er hættulegt starf sem
kallar á nákvæm og rétt vinnu-
brögð þegar skip fara niður? Er
það venjan að sópa öllum dýrum
Hörður Albert
Harðarson

Menn og minjar
UM daginn sagði
einn viðmælenda í
Þjóðarsálinni að sér
kæmi ekkert við hver
eða hvemig menn
hefðu búið á Bessa-
stöðum í gamla daga.
Þegar horft er yfir
meðferð íslendinga á
fortíðarminjum (öllu
eldra en t.d. 50 ára)
og það afl sem lagt er
«$' rannsóknir á forn-
minjum, sést glögg-
lega að þessi ríflega
miðaldra Islendingur á
sér fleiri skoðana-
bræður en þá hina sem
eru forvitnir um sögu
Bessastaða.
Gömul er sú þráhyggja að rækt
við gömul hús, gamla muni, gaml-
ar heimildir og leit að upplýsingum
úr jörðu sé fjársóun, tímasóun og
truflandi í nútíðinni. Fram eftir
þessari öld var hún svo ríkjandi
**að leitun er á úthugsaðri verndun
minja, nema helst sé um kirkjur
og helgigripi að ræða. Vafalaust
eru skýringar á fortíðarfyrirlitn-
ingu eða fortíðarskömm margar.
Oft er svo að þeim mun risminni
sem sú fortíð er, því harðar ganga
menn fram í að „hreinsa" eftir
gengnar kynslóðir. Samt vinnur sú
skoðun sem betur fer á að sam-
hengi í vitund fólks og
þjóða, skilningur á
umhverfi og nútíð og
sýn inn í framtíð er
best komið með sem
mestri þekkingu á
sögu og menningu
þjóða. Endurnýjun
húsa í eigu Alþingis
ber vott um slíkt og
styrkir umhverfisvit-
und fólks. Á sama hátt
borgar sig í beinhörð-
um peningum að opna
sögu Bessastaða fyrir
samtímanum. Okkur
kemur hún við og er-
lendum gestum sömu-
leiðis, líkt og verk
Þórðar Tómassonar að Skógum.
Mér er í barnsminni örvænting
föður míns, sem var listamaður og
áhugamaður um drasl eins og það
kallaðist, þegar verið var að brenna
gamlan torfbæ á Suðurlandi og
urða heilt hverfi útróðravara og
verbúða á Vestfjörðum. Ég man
líka eftir orðum lærdómsmanns
sem var góðvinur ftölskyldunnar
og líkti söfnun gamalla húsa úti í
móa í jaðri Reykjavíkur við niður-
rif og endurreisn Hólastóls á Akur-
eyri. Auðvitað á ekki að varðveita
allt sem gamalt er, en varðveita
skal harla margt og vernda skipu-
lega með nýjar kynslóðir í huga.
Ari Trausti
Guðmundsson.
rannsóknum undir teppið og vona
það besta? Svona eiga menn ekki
að starfa sem gæta að hagsmunum
okkar sjómanna.
Hvers vegna er svona mikill
seinagangur með þetta mál? Það
var ekki neitt venjulegt við þetta
sjóslys, það var renniblíða og
báturinn á heimleið. Væri ekki nær
að ráðast á þetta mál af fullri al-
vöru eins og eftir Skeiðarárhlaupið
þegar vegir og brýr fóru í sundur.
Það var dæmi upp á hundruð millj-
óna.
Það er smánarlegt hvernig þess-
ir háu herrar loka fyrir öll skynsöm
rök af því það kostar peninga. Er
ekki kominn tími til að endurskoða
hver á að gera hvað? Þegar einhver
er spurður um hver ræður þessu,
benda menn hver á annan en eng-
inn getur tekið ákvörðun.
Þetta kallast stjórnleysi.
Maður hefur haldið að upplýs-
ingastreymið væri það gott nú á
tímum, að það ætti ekki að vera
fyrirstaða. Getur verið að menn í
ráðuneytunum sitji enn með „fjað-
urpenna og kertaljós“? Hver veit?
Það er áætlun upp á 20 milljónir
að ná upp flakinu og koma því að
bryggju, að mati sérfróðra manna.
En áfallið var ekki búið fyrir
mig né aðra sem málið snerti. Þeg-
ar tryggingabætur voru greiddar
út urðum við fyrir andlegu áfalli.
Bæturnar sem ekkjan og lögerf-
ingjarnir áttu að fá voru svo lágar
og svo smánarlegar að það jaðraði
við annað áfall, því maður hefur
haldið að menn sem hafa stundað
sjómensku frá blautu barnsbeini,
eða um 30 ár, væru búnir að vinna
sér inn ákveðin réttindi, en það er
öðru nær.
Maður sem er á fimmtugasta ári
er metinn á u.þ.b. 1.900.000 kr.
en ef þú er kominn yfir fimmtugt
er dæmið um rétt rúm 1.300.000.
Þetta er alveg framúrskarandi
hvemig þessu er komið fram; því
eldri og reyndari sem þú ert því
ódýrari, ef svo má að orði komast.
Ef þetta mun vera útkoman mun
ég hætta til sjós og finna mér ann-
að að gera sem er meira metið en
sjómannsstarfið.
Það er löngu kominn tími til að
endurskoða þessar bætur. Mér
skilst að þetta hafi alltaf verið eitt-
hvað húmbúkk með þessar trygg-
ingabætur eins og flestar þær bæt-
ur sem greiddar eru til almúgans.
Höfundur er vélstjóri.
Víða um sveitir, segir
Ari Trausti Guð-
mundsson, er búið
að eyða öllum minjum
um búsetu eldri en
50-100 ára.
Víða um sveitir landsins er búið
að eyða öllum minjum um búsetu
sem eldri eru en 50-100 ára. í
bæjum og kaupstöðum hefur víða
verið unnið skipulega að því að
hreinsa burt vel yfir helming allra
bygginga í elstu hverfum. Undan-
tekningar eru sem betur fer marg-
ar en verst er svo að sjá þegar
bílastæðin ein koma í staðinn. Á
ferðalögum mínum um landið und-
anfarin ár hef ég sannreynt að
óbætanlegt tjón hefur verið unnið
á menningarsögu landsins. Menn
hafa nýlega brennt og brotið stór-
hýsi eftir einn virtasta arkítekt
þjóðarinnar Guðjón Samúelsson.
Fyrir fáeinum áratugum var ein
sérstæðasta kirkja landsins við
Mývatn rifin og stærsta vindmylla
landsins brennd. Þannig mætti
lengi telja. Sem betur fer eru mörg
dæmi þess að einstök hús fái upp-
reisn æru en sumstaðar er líka um
allra síðustu forvöð að ræða.
Þegar kemur að fornleifarann-
sóknum er almennt viðhorf mjög
á þann veg að ekki beri að veija
Einum bent og
tveimur kennt
ÖRFÁAR athuga-
semdir til Leifs
Sveinssonar lögfræð-
ings.
Þakka þér grein-
arnar allar, sem þú
hefur frá þér látið
fara. Þar hefur örlað
á þeirri skemmtan,
sem þú átt í ríkum
mæli. Sagnfræði þín
er þó lítið betri en Jón-
asar á Hriflu, sem við
vorum látnir læra í
skólum á æskuárum
okkar, sem þó var lið-
lega skrifuð.
Það er mikill mis-
skilningur að við Þorvaldur höfum
rekið söðlasmíði og ferðaskrifstofu
saman. Það kom til að við vorum
í sama húsnæði, að einn sunnu-
dagsmorgun, er ég mætti til að
sinna einhverjum erindum, þá kom
ég að því að slökkviliðið var önnum
kafið við að slökkva eld í söðlaverk-
stæði Þorvaldar, sem hét Baldvin
og Þorvaldur, og var andspænis
minni skrifstofu. Þannig var því
varið í húsnæði því er ég leigði,
að ég hafði eitt herbergi aflögu í
leiguhúsnæðinu og bauð Þorvaldi
að setjast þar að, meðan hann
væri að ná sér eftir tjónið. Var því
boði þakksamlega tekið og við vor-
um þar saman í nokkur ár. Þannig
varðst þú gestkomandi og við-
skiptavinur oftsinnis. Ekki man ég
til þess að þú keyptir farmiða hjá
mér. Hitt man ég að bræður þínir
og þú voruð viðskiptavinir Þorvald-
ar. Þið eruð hyggnir viðskiptajöfr-
ar og vissuð mætavel hvar átti að
versla hnakka og söðla. Ég hugð-
ist minnast þessa mæta manns,
Þorvaldar, fyrir tæpu ári, með
minningargrein um hann. Minn-
ingargrein þessi hefur ekki enn
birst, hvernig sem á því stendur.
Ekki sá ég heldur minningar-
grein eftir þig um þennan mæta
vin okkar. Kannske hafa þær báð-
ar lent í tapað en ekki fundið hjá
þeim fóstbræðrum, húskörlum þín-
um. Ég er þó ekkert að sýta þetta
við ykkur Moggamenn. Ekki man
miklu fé til slíks. Lætur nærri að
búið sé að kanna um 1-2% forn-
minja í landinu með viðunandi
hætti. Erfiðlega gengur að fjár-
magna rannsóknir, sbr. fjárskort
Þjóðminjasafnsins eða erfiðleika
við að fjármagna uppgröft, t.d.
fornbýlis norðaustan Mývatns. Á
fjölsóttum ferðamannastöðum,
eins og þar, er tilvalið og tekjuauk-
andi að leggja fé í gefandi rann-
sóknir og minjavörslu. Þar er lík-
lega að finna lítt skemmdan 18.
aldar bæ í hraunjaðri. Uppgröftur
hans, uppgröftur fornbæjar, gamla
kirkjan sem fyrr var getið og vind-
myllan; allt hefði þetta auðgað
mjög þekkingu okkar á sjálfum
okkur og orðið vaxandi ferðaþjón-
ustu á svæðinu dýrmæt tekjulind.
Vissulega eru fornleifarann-
sóknir dýrar. Ef til vill mætti vinna
þar brýn verkefni með því að leita
eftir erlendu fé til rannsókna í
miklum mæli. Mig grunar að and-
staða gegn slíku hafi verið landlæg
hér vegna þess misskilnings að
vísindi teljist innlendur munaður
og einkamál íslenskra vísinda-
manna (nema þegar fræðilegrar
aðstoðar er þörf). Skrýtinn skiln-
ingur á heiminum, það. Ef til vill
mætti fá hingað stórfé til rann-
sókna og samvinnuverkefna, væri
opnað fyrir slíkt. Kann einhver
svar við því?
Höfundur erjarðvísindamaður
með áhuga á byggingnlist og
sögum sem jörðin geymir.
ég hvort ég leitaði, eft-
ir aðstoð þinni við að
telja asna eða múldýr
í Búlgaríu. En hafi svo
verið hefi ég á stund-
um viljað taka ráðum
gætnari manna og
eflaust veist þú betur
um tölu asna og múl-
dýra í heiminum en ég.
Margt lofið get ég þeg-
ið frá þér, sem öðrum,
en ekki að ég hafi ver-
ið frumkvöðull að því
að útvega mönnum
tanngóma. Þann sóma
verður þú að færa á
registur lagsbróður
þíns úr Framsóknarflokknum,
Kristins Finnbogasonar. Hann
auglýsti þessar ferðir margsinnis.
Ertu ekki að rugla okkur saman?
Eða ertu bara að ljúga þessu upp?
Nema að fátækt þín í skrifum til
þess að koma lagi á mig hafí verið
svona mikil. Ég læt slíkt mér í
léttu rúmi liggja. Ef einhver land-
inn hefur fengið ódýrari og betri
tannviðgerðir í Búlgaríu en á Is-
landi, þá er það gott. Ekki veitir
af að spara. Eða er það ekki það
sem þið fijálshyggjumenn eruð að
hvetja fólk til? En gerið þar litlar
kröfur til ykkar sjálfra, ef dæma
má af lúxuslífínu.
Hvort þú vilt hafa mig
á stalli hjá þér sem
uppáhaldskreppu-
komma, segir Kjartan
Helgason, læt ég mér
í léttu rúmi liggja.
Hvort þú vilt hafa mig á stalli
hjá þér sem uppáhaldskreppu-
komma, læt ég mér í léttu rúmi
liggja. Það hefur hver sitt átrúnað-
argoð. En lái mér hver sem vill
að ég skyldi bera það við að kalla
þig uppáhaldsíhaldsmann komma.
Hver fagnar ekki afturhvarfi synd-
ugs manns? En það er með það
eins og mörg önnur goð að þau
eru fljót að falla eins og þú veist.
Einu sinni var blað ykkar,
Mogginn, kallaður danski moggi,
það var þegar danskir kaupmenn
áttu þar hlutabréf, síðar kom til
enski moggi, það þótti víst hald-
betra, að vera breskur en þýskur.
Þá kom bandaríski moggi. Eftir
stríð. Og nú er það hver veit hvað?
Ég átta mig ekki á stefnu blaðs-
ins. Þú fyrirgefur. Kannske er það
best að hafa það stefnulaust, eins
og á stendur. Enda kvartar Davíð
sáran. Þetta er, eins og þú getur
skilið, ekki minn vandi. En það
mega þeir eiga, tvílembingarnir,
að blaðið er snyrtilegt og læsilegt.
Þó verð ég að játa það fyrir þér,
að ég sæki lítinn pólitískan fróð-
leik í blaðið þitt. Einna helst er
að líta yfir dánartilkynningar. Þær
eru óljúgfróðar að vanda.
Ég kveð þig með virktum, eins
og vera ber. Skrifaðu meira af
æskuminningum, þær eru eins og
ég reyndar sagði þér fyrr ágætar,
að ekki sé meira sagt. Það gerir
ekkert til þetta með greinarnar,
sem eru í athugun hjá ykkur, um
frímúrarana og fátæktina. Þær
geta beðið svolítið lengur. Þær eru
ekki tímabundnar. Það er leiðin-
legra með minningargreinina eins
og þú getur skilið.
P.s. Þegar þú vitnar næst í Jó-
hannes úr Kötlum, myndi ég telja
rétt að þú hefðir samband við
Matthías, áður en þú segir „al-
heimsbrandara“.
Höfundur er ellilífeyrisþegi.
Kjartan Helgason