Alþýðublaðið - 23.12.1933, Page 1

LAUGARDAGINN 23. DEZ. 1933.
AlÞÝÐdBLABni
XV. ÁRGANGUR. 54. TÖLUBLAÐ
Saga flafnarfjarðar.
EKtir Signrð Skúlason magister.
Hafnarfjörður um aldamótin 1900,
Fyrir hokkru er komin ut „Sagu
ríalnarfjakðar‘‘, mikil iog vönduð
bók, 441/2 arkir, 710 bls. í stóru
brcrti. Er hún afar-glögg og fróð-
leg, en þar sem engrnn kostur
er að skýra frá efni henmjah, befir
AlþýöublaðiÖ átt stutt viðtal við
höftmd bókarinmar, Sigurð meist-
ara Skúlason, og fórust honum
svo orð:
Pað var á bæjarstjórnarfuindi í
Hafnarfirði 12. ágúst 1930, að
Kjartan Ólafsson bæjarfulltrúi
vakti máls á þvi, að saga Hafn-
arfjaxðar yrði rituð og gefin ut
árið 1933, á 25 ára afmiæli kaup-
staðarins. Var Kjartani það ljóst,
að ef þessi sögurftun drægist
lengur, myn'di ýmis fróðleikur um
hinn unga kaupstað, og einkum
um Hafnarfjörð á síðara hluta
19. aldar, gleymast mieð öllu. Og
Kjartan flutti mál sitt svo skyin-
samlega, að tillaga hans var sam-
þykt í einu hljóði, og var Emil
Jónssyni bæjarstjóra falið að ráða
hæfan mann til að semja bókina.
Mér var með öllu ókunmugt um
þetta mál, þar til ég var hringd-
lur upp' í sima seijnti í ágúst 1930
og ég beðinn að koma samdæg-
urs suður í Hafnarfjörð til við-
tals við bæjarstjóra. Ég vissi auð-
vitað ekkert hvað til stóð, en
brá þegar við og fór suður eftir.
Mæltist bæjarstjóri þá til þess.
að ég tæki að mér að rita sögu
Hafnarfjarðar, frá elztu tíð til
vorra daga.
Nú vildi svo tjl, að ég hafði
ýmsu öðru að sinna um þetta
ieyti Ég hafði í smíðum allstóra
bók um Sláturfélag Suðurlainds
(25 ára minningarrit, sem kom
út í ársbyrjun 1932) og vissi, að
því venki mundi ekki verða lok-
ið fyr en vorið 1931. Eininig stóð
fyrix dyrunx samkeppnispróf um
sögupróíessor&embættið hér, aem
ég hafði meðal annaxa sótt um,
og var ég ekki skyldugur til að
vita þá, hvernig þeim Mk mundi
rteiða af. Þetta sagði ég bæjar-
stjóra og spurði hann jafinframt,
hvort engilnn annar væri að hans
áliti sjálfsagðari til áð skrifa sögu
Hafnarfjarðar en ég. Mér er þainn-
ig farið, að ég hefi jafnan haft
megnustu fyrfriitniing á þeim
mönnum, sem jafnan eru albúnir
til þess að sölsa un-dir sig með
illu eða góðu störf, siem sjálfsagt
er að aðrir leysi af hendi eða
öðrum hafa verið falin, og því
vildi ég vita, hvernig hér væri
í garöi'nn búið, einkum af því, aö
ég vissi, að einn ágætur maður,
Frfðrik tónskáid Bjarnason í
Hafnarfirði, hafði lengi safnað sér
ýmsum upplýsingum um Hafnar-
fjörð og var manna fróðastur um
sögu staðarins. — En hæjarstjóri
lét þess þá getið, að ha:nn hefði
beðið Friðrik að skrifa söguna,
en Friðrik hefði vikið því frá
sér og verið þess beinlínis hvetj-
aodi, að mér væri falið verkið.
AÖ þessu athuguðu lofaði ég að
tafca að mér að rita sögu Hafnar-
fjarðar með því móti, að ég þyrfti
eigi að hefja verkið fyr en vorið
1931. Varð það að samkomulági
miLli okkar Emils hæjarstjóra, og
hafði bæjarstjórn ekki neitt við
þetta að athuga, er henni var til-
kynt það skömmu síðar.
Nú leið og beíð. Samkeppnís-
prófið um pröfessorsembættið
eftir að við keppendurnir höfðum
beðið verikefnisms vikum saman
um sumarið. Unnum við því næst
að ritgerðum okkar til áramóta
1930—’31, og síðan hófst margra
vikna bið eftir úrslitum próf,sin&
Á meðan lauk ég við að skrifa
sögu Siáturfélagsins, Nú mun
flestum iesiendum þessa blaðs
kunnugt um úrslit samkeppnis-
prófsins. Þeim lauk þamn veg,
að mér var efckert að vanbúnaði
að byrja að viða að mér efni til
sögu Hafnarfjarðar vorið 1931.
eins og ég hafði lofað bæjar-
stjöra.
Ég gekik að þessu nýja verki
með rnestu ánægju, og verð ég
að kaninast við, að mér var þá
enn ails efcki ijóst, hve örðugt
og geysiumfangsmikið það var.
Sumrinu 1931 varði ég til þess
að kanina skrár um haindritaisöfn
Landsbókasafnsiins og um Þjóð-
skjaiaisaifnið og safna öllu þvi
efni, sem til varð náð í preintuð-
um ritum um sögu Hafnarfjarðar
á fyrri öldum. Einnig kaninaði ég
þá alt hið mikla lagaisafn, Lov-
samldng for Island (21 bindi) og
nálega 200 ferðabækur og land-
fræðisögurit um island á ýmsurn
tungumáium, sem tiil eru'í Lainds-
bókasafnilnu. Eru þar m. a. varð-
veittar niokkrar gamiar myndir frá
Hafnarfirði.
Haustið 1931 tófc ég að kanna
skjalaisafn bæjarstjórahs í Hafn-
arfirði og allar afsals- og veð-
málabækur Gullbringu- og Kjós-
ar-sý,slu, sem eru geymdar hjá
bæjarfógetanum í Haífnarfirði.
Hafði ég lokið þessu öllu að
mestu leyti fyrir áramót 1931—32.
Enn fremur hafði ég með tilstyrk
Kjartianis Óiafssonar liitt að rnáli
uím 30 Hafufirðmga háustið 1931
og beðið þá að láta mér skriflega
í té upplýsingar um ýms atriði.
er snierta sögu kaupstaðarins og
eigi var auðið að fá upplýsingar
um í skrifuðum eða prentuðum
beimildu'm. Vékst flestalt þétita
fólk vel undir beiðni mina og
gerði ágæt skil á sínum thna.
I ársbyrjun 1932 byrjaði ég að
kanna þjóðskjaiasafnið. Brá mér
nokkuð í brún, er ég sá, hver
ógrynni ég þurfti að ranmsaka þar
*af skjalabókum og skjalaböggium.
Talidist mér til, að það skifti
hundniðum. Átti ég tal um þetta
við dr. Hannes Þorsteins&on þjóð-
skjalavörð, og kom okkur saman
um, að þessi víðtæka rannsófcn
væri óuimflýjamleg, ef fylgt skyldi
ákvæðum þeún, sem ég hafði lof-
að að hiýta, en þau voru: Að
sémja söguna eftir fyllstu gögn-
um, prentuðum og óprentuðum,
sem til yrði náð. Hóf ég nú að
vinna í .þjóðskjalasafninu og vann
að jafnaði frá því kl. 8V2 árd. til
ki. 5 og 6 siðd. Naut ég hér góð-
semi þjóðskjalavarðar og lands-
bókavarðar, því að þjóðskjala-
safnið er ekki opið almenningi
nema frá 1—4 síðd., og lagði
Landsbókaisafnið mér tii lestrar-
stofu á öðrum tima dags.
, Af ýtarlegum skrám, siem
Landsbókasafn vort á um skjöl
og handrft í eriendum söfnum
(í Danmörku og Þýzkailandi)
var mér Ijóst, að ég hlaut að
sigla sumarið 1932. Var ferðinni
einkum heitið tii Kaupmanna-
hafnar, etn jafinfmmt dvaldist ég
hálfsmámaðartíma í Hamborg og
kannaði bæði skjöi og pxentuð rit
miL JÓNSSON,
bœjcw&ljórl Hafnfirdinga.
í ríkisskjalasafninu þar. Kom mét
hér að gagni vélrituð skrá, sem
Landsbókaisafnið á, eftir Guð-
brand Jónsson, um skjöl’, er snerta
ísland, og geymd eru í þýzkurn
söfnurn. Sú skrá hefir m. a. þantn
kost fram yfir ýmsar aðrar svip-
aðar skrár, að ýms merkilrsg
skjöl eru þar tekin upp í afriti.
En aðalstarf mitt var bundiö
við . fMsiSikjalasafn Dana og
handritasafn Ár-ua Magnússoiniar.
og dvaldist ég því um nálega
6 vifcna tíma í Khöfn til þess
að rannsaka skjöl og handrit í
þessum söfnum. Þemnan tíma not-
aði ég jafnframt til að kynna mér
nýjustu rit á ýmsum málum um
erlenda hæi tii hliðsjómar því
verki, er ég hafði með höndum?
Ég kom heim aftur seint í
september og tók þá enn til starfa
í þjóðskjalasafni voru og vann
þar óslitxð fram í febrúar 1933;
þá tók ég að semja söguna upp
úr útdxáttum mínum. Rom fyrsta
hefti af Sögu Hafnarfjarðar út
vorið 1933 (10 arkir að stærð),
en hin þrjú hieftin seinina urn
sumarið, og var pröfarfcalestii að
síðasta hefti bókarinnar (4. hefti)
lokið í októberbyrjun 1933. Alls
er bókin nálega 441/2 örk að
stærð, eða 710 bls.
Það fór eins og Kjartan ólafs-
son hafði spáð, að eigi var seiinna
vænna að semja þessa bók. Fjórir
menn, sem veittu mér mikilsverð1-
ar upplýsingax, eru þegar fallnir
frá: August kauprn. Flygenring,
Valgerður Jensdóttir kenslukona,
séra Árni prófastur Björnssoin og
Guðm. G. Bárðarson prófessor.
En allur þorri þeirra manina, sem
gáfu mér góðfúslega upplýsingar
— og þieir munu hafa verið alls
um 60 -5.. lifa enn, sem betur
fer, og hafa þeir nú séð nokkunn
árangur af fyrirspurnum mínum.
Mun ég aldnei gleyma góðvild
Hafnfirðinga mér til handa, er
ég var að kvabba við þá um alls
konar upplýsingar, né áhuga
þeirra fyrir þvi, að sagan yrði
sem bezt og ýtariegast. Vona cg,
að aiþjóð megi n.ú sjá, hve merki-
liegt hlutverk Hafnarfjörður hefr
iátt í söigu Islands á liðuum ö’.d-
um, og hvíiíkur menningarbær er
nú risimn við fjörðinn, þrátt fyriir
náiægð Reykjavíkur, sem óbeitn-
línis. hefir staðið Hafnaríirci fyrár
þrifum síðan á 1'8. öld.
Alþýðublaðið vill hér mieð óska
.bæði Hafnarfjarðarbæ og Sigurði
meistara Skúiasyni til, ha'mingju
með þetta giæsilega ritverk. Má
það kallast þrekvirki bæði af
hálfu bæjarins og höfundáritís,
að hafa auðgað íslenzk fræði um
dundi yfir seint í steptember 1930,
Hafnarförður 1933