Morgunblaðið - 11.04.1997, Blaðsíða 28

I
28 FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Neyðarskýli Slysa-
varnafélags Islands
Til hvers
og fyrir hverja?
NÝLEGA rak á fjörur undirrit-
aðs árbók Slysavarnafélags íslands
1996. Á bls. 40 í bókinni segir svo
í skýrslu björgunardeiidar félagsins
í kaflanum um neyðarskýlamál,
i sem ritaður er af deildarstjóra
björgunardeildar: „Unnið hefur
verið skipulega að uppbyggingu
neyðarskýla í landinu og verður því
starfi haldið áfram á komandi
árum.“ Við lestur þessa rifjaðast
upp umræða sem verið hefur um
neyðarskýli félagsins í fjölmiðlum
á undanförnum mánuðum og nú
síðast í Morgunblaðinu 22. febrúar
sl. og hnigið hefur nokkuð í aðra
átt. Skoðum þetta betur.
í fréttum Ríkissjónvarpsins 28.
júlí sl. var sagt frá því að hópur
göngumanna hafi komið að tómum
kofanum í neyðarskýli Slysavama-
félags íslands á Látraströnd þegar
leitað var þangað til þess að koma
boðum til byggða eftir að kona í
hópnum slasaðist alvarlega á fæti.
í neyðarskýlinu reyndist ekki vera
neitt til neins, talstöð hafði verið
fjarlægð og því var þess ekki kost-
ur fyrir fólkið að láta af sér vita
og biðja um hjálp fyrir þann slas-
aða.
í fréttinni kom fram að víða er
búnaður fjarlægður úr neyðarskýl-
um á sumrin vegna ágangs ferða-
manna.
Þegar fréttamaður leitaði skýr-
inga á þessu hjá SVFÍ varð fram-
kvæmdastjóri félagsins, Esther
Guðmundsdóttir, fyrir svörum og
sagði: „Óprúttnir ferðamenn hafa
því miður verið að stela frá okkur
og eyðileggja þannig að þetta verð-
ur því miður að vera svona. Það
kostar heilmikið að reka svona
skýli, bara svona talstöð eins og
við notum í hveiju skýli
kostar á bilinu 50-60
þúsund. Síðan er þarna
neyðarmatur og við
erum með teppi og við
erum með olíu og gas
til þess að hita. En
þetta telur allt í krón-
um og við höfum bara
ekki efni á því að fæða
og sjá fyrir ferða-
manninum sem er
þarna í skemmtiferð."
Við þetta er það að
athuga að ferðamenn
í skemmtiferðum um
óbyggðir landsins eru
væntanlega hvorki
betri né verri en aðrir
landsmenn og ekki til þess vitað
að óprúttnir landsmenn leggist í
ferðalög um óbyggðir umfram aðra
landsmenn. Það er því miður hins
vegar svo, að allir sem einhverjar
eigur eiga geta orðið fyrir því að
óprúttnir skemmi þær eða jafnvel
steli en sem betur fer halda flestir
sem fyrir því verða starfsemi sinni
áfram eins og ekkert hafí í skorist
í stað þess að gefast upp.
Þá verður ekki hjá því komist
að spyija sem svo hvort sú staða
sé komin upp að ferðamaður sem
slasast í óbyggðum eigi þess ekki
lengur kost að _ njóta aðstoðar
Slysavamafélags íslands hafi hann
verið í skemmtiferð?
Á bls. 102 í Árbók Slysavarnafé-
lagsins 1996 er mynd sem sýnir
staðsetningu um 80 neyðarskýla
félagsins. Ekkert kemur þar fram
um búnað einstakra skýla en flest-
ir munu ætla að þau væru með
a.m.k. lágmarks neyðarútbúnaði,
s.s. talstöð eða síma, neyðarblys-
um, hitunartækjum o.þ.h., þannig
að þau stæðu undir nafni sem neyð-
arskýli. En hvers vegna er ekki
jafnframt því að kynna staðsetn-
ingu skýlanna gerð
grein fyrir búnaði
þeirra og hvort hann
sé breytilegur frá ein-
um tíma til annars
þannig að þeir sem
þurfa að leita í þau
viti hvort það sé þeim
í raun til bjargar?
Skýringuna á þessu
kann að vera að finna
á bls. 41 í Árbókinni,
en þar segir í skýrslu
björgunardeildar SVFÍ
þar sem fjallað er um
neyðarskýlamál: „Ekki
er vitað um ástand
allra neyðarskýla
Slysavarnafélagsins.“
Ástæða er til að spyija hver er til-
gangurinn með því að vera að
kynna staðsetningu skýlanna þegar
ekki er vitað um ástand þeirra?
Miðað við viðhorf framkvæmda-
Hver eru markmið
Slysavarnafélags
íslands, spyr Guðbjörn
Olafsson, og hvernig
ætlar stjórnin að
ná þeim?
stjóra félagsins væri a.m.k. ástæða
til að athuga fyrst, hvort óprúttnir
ferðamenn hafi e.t.v. stolið skýli í
heilu lagi, þannig að með vissu sé
vitað hvort yfirleitt sé í skýli að
vísa.
Á bls. 16 í Árbókinni kemur fram
að framkvæmdastjóri félagsins,
Esther Guðmundsdóttir, og gjald-
keri stjórnar félagsins, Garðar Ei-
ríksson, hafi sótt ráðstefnu Alþjóð-
legu sjóbjörgunarfélaganna, sem
Guðbjörn
Ólafsson
haldin var í Uruguay í febrúar
1995. Með í för voru makar við-
komandi og má ætla að ferð þessi
hafi kostað hátt í 1 millj. króna.
Hefði ekki verið nægjanlegt að
aðeins annað þeirra hefði farið til
Suður-Ameríku en hitt hefði sem
best getað í staðinn gert úttekt á
neyðarskýlunum án þess að það
hefði íþyngt fjárhag félagsins frek-
ar? Hefði þessi háttur verið hafður
á hefði félagið auk þess fróðleiks
sem sóttur var til Suður-Ameríku
haft haldgóðar upplýsingar um
ástand sinna eigin neyðarskýla
heima á íslandi.
í viðtalinu við framkvæmdastjór-
ann kemur fram að Slysavarnafé-
lag íslands hafi ekki efni á að reka
skýlin á sumrin og hafa þau búin
neyðarbúnaði. Skoðum þetta nán-
ar. Á bls. 57 í Árbókinni er birtur
úrdráttur úr ársreikningi félagsins
1995. Þar kemur fram að heildar
rekstrartekjur námu 168,7 millj.
króna á árinu. Bankainnistæður,
viðskiptakröfur og verðbréf í eigu
félagsins í árslok námu 90 millj.
króna og hafa aukist um 16 millj.
króna frá árinu áður. Þá kemur
einnig fram að félagið á björgunar-
tæki á lager að verðmæti 14,5
millj. króna og jafnframt að lager
þessi hafi aukist að verðmæti um
4,1 millj. króna frá árinu áður.
Vonandi kemst enginn óprúttinn
landsmaður í lagerinn. Trúi því svo
hver sem vill að Slysavarnafélag
íslands hafi ekki efni á því að
standa sómasamlega að rekstri og
viðhaldi neyðarskýla félagsins.
í grein eftir Esther Guðmunds-
dóttur, framkvæmdastjóra félags-
ins, í Morgunblaðinu 8. ágúst sl.
staðfestir hún enn frekar vand-
ræðagang og stefnuleysi félagsins
varðandi neyðarskýlin, sem hún
telur vera liðlega 80 talsins, og
telur þar flesta aðra kosti vænlegri
en þann að treysta á skýlin eða
búnað þeirra þegar í nauðir rekur.
í viðtali við DV 13. sept. sl. ítreka
framkvæmdastjórinn og Gunnar
Tómasson, forseti félagsins, að
skýlin séu ekki fyrir ferðarmenn.
Jafnframt kemur fram að ferða-
merm leiti mikið í skýlin.
í Morgunblaðinu 22. febr. sl. er
enn á ný verið að fjalla um ásókn
ferðamanna í skýlin og er þar haft
eftir framkvæmdastjóranum að
verið sé að skoða þessi mál og þá
m.a. hvort ekki sé rétt að taka nið-
ur eitthvað af neyðarskýlunum sem
hún telur núna að séu um 70 um
allt land. Þarna virðast forráða-
menn Slysavarnafélags íslands
loks eigja varanlega lausn á vand-
ræðagangi sínum með neyðarskyl-
in. Miðað við umræðuna má ætla
að fyrst verði tekin niður skýlin
þar sem ferðamanna er von.
Öll þessi umræða vekur þá
spurningu hvort ekki væri skyn-
samlegt fyrir félagið að bjóða aðil-
um í ferðaþjónustunni að yfirtaka
neyðarskýlin. Ekki er að efa að
þeir aðilar myndu með glöðu geði
leyfa nauðstöddum að nýta sér
skýlin ef á þarf að halda. Til þess
að létta nýjum rekstraraðilum að
standa undir kostnaði við rekstur
skýlanna og búa þau neyðarbúnaði
gæti Slysavarnafélag íslands veitt
hinum nýju rekstraraðilum skýl-
anna hlutdeild í lögvernduðum tekj-
um félagsins af spilakössum sem
væntanlega skilar því yfir 100 millj.
króna í hreinar tekjur á þessu ári.
Er ekki réttur tími núna fyrir félag-
ið að taka upp viðræður við ferða-
þjónustuaðila, þannig að hægt sé
að finna þessum málum nýjan far-
veg áður en ferðamenn fara að
valda forráðamönnum Slysavarna-
félags íslands frekara ónæði á
komandi ferðamannavertíð?
Á hátíðarstundu taka forsvars-
menn Slysavarnafélags íslands það
gjarnan fram og það með réttu,
að félagið sé eign þjóðarinnar. Á
undanförnum misserum hafa mál-
efni þess oft verið til umfjöllunar
í flölmiðlum og virðist ekki allt með
felldu um starfsemi þess og stjórn-
un sé litið til þeirrar umræðu. Er
ekki orðið tímabært að stjórn
Slysavarnafélags íslands geri eig-
endum þess, þ.e. landsmönnum öll-
um, grein fyrir því hver séu mark-
mið Slysavarnafélags íslands um
þessar mundir og hvernig stjórnin
áformar að ná þeim?
Höfundur er áhugamaður um
útivist og ferðalög.
Göngnbrýr
Ferðafélags Islands
FRÁ Hagavatni.
í LÖGUM Ferðafélags íslands
stendur m.a.: „Tilgangur félagsms
er að stuðla að ferðalögum á ís-
landi og greiða fyrir þeim.“ Allt
frá fyrsta degi hefur félagið haft
þessi markmið að leiðarljósi. Má
þar m.a. nefna skipulagðar hóp-
ferðir um landið, stuðning við
könnun hálendisleiða, byggingar
sæluhúsa víðsvegar um landið og
útgáfu landkynningarrita (Árbók
FI)_ svo nokkuð sé nefnt.
Á síðustu áratugum hefur áhugi
manna aukist mjög á gönguferð-
um um óbyggðir landsins. En á
mörgum þessum gönguleiðum eru
ár, sem í vatnavöxtum geta reynst
hættulegur farartálmi og ávallt
varasamar, ekki síst ókunnugum.
Þegar sýnt var hvert stefndi
ákváðu forystumenn Ferðafélags
íslands, án teljandi stuðnings op-
inberra aðila, að hefjast handa og
byggja brýr yfir þau vatnsföll, sem
voru hættulegust gangandi mönn-
um.
Hin vinsæla gönguleið milli
Landmannalauga og Þórsmerkur
var opnuð formlega haustið 1978
þegar 18 metra löng brú var
byggð yfir Fremri-Emstruá. Sum-
arið 1988 kom mikið flóð í ána
og ruddi brúnni algjörlega burt.
Menn brugðu skjótt við og brúuðu
ána aftur um haustið á öðrum
stað, þar sem hún stendur nú.
1981 var byggð brú yfir Ljósá
(á ,,Laugaveginum“) skammt
norðan Þórsmerkur. Næsta vetur
Þúsundir vinnustunda
liggja að baki gerðar
göngubrúa víðs vegar
um landið. Tómas Ein-
arsson þakkar sjálf-
boðaliðum óeigingjarnt
starf og fjárstuðning.
Á slóðum
Ferðafélags
íslands
ruddi áin henni burt. 1984 var
önnur brú byggð, en hún fór sömu
leið. Að fenginni þessari reynslu
var þriðja brúin byggð sumarið
1986. Hún stendur enn.
1982 var byggð brú yfír Fúlu-
kvísl sunnan við Hrútfell á Kili.
Snjóþyngsli brutu hana niður
veturinn eftir. 1985 var önnur brú
byggð á sama stað, efnismeiri og
á hærri stöplum. Hún stendur enn.
Sumarið 1993 var brú sett á ána
nokkru norðar við svonefnt Hlaup.
1984 var byggð brú á Farið,
þar sem það fellur úr Hagavatni.
Sumarið 1988 kom hlaup í ána
og laskaðist brúin þá talsvert. Síð-
ar sama sumar var hún endur-
byggð og styrkt til muna. Það
hefur dugað síðan.
1985 var byggð brú yfir Kalda-
klofskvísl (á „Laugaveginum").
Snjóþyngsli löskuðu brúna svo að
hana varð að efla og endurbyggja
sumarið 1989. Það dugir enn.
1986 var brú byggð yfir Krossá
undir Valahnúki á Þórsmörk. Þessi
brú er efnismesta og stærsta
mannvirki sinnar tegundar, sem
félagið hefur byggt. Hún er 44 m
löng. I samvinnu við ferðafélagið
Útivist og Farfugla var önnur brú
byggð á Krossá innst í dalnum
haustið 1993.
1989 áttu Ferðafélagsmenn
hlut að byggingu brúar yfir
Rauðá, sem rennur hjá Stöng í
Þjórsárdal í samvinnu við Þjórsár-
dalsnefnd og Gnúpveijahrepp.
Á síðari árum hafa deildir fé-
lagsins einnig byggt göngubrýr.
Ferðafélag Skagfírðinga hefur
byggt tvær brýr. Aðra yfir Fossá
sem er ein af upptakakvíslum Jök-
ulsár vestari. Hina yfír Tinná,
innst í Austurdal.
Ferðafélagið Hörgur lagði
fram vinnu er brú var byggð yfir
Barká. Ferðafélag Akureyrar
hefur unnið ötullega að merkingu
gönguleiða um Glerárdal. í því
skyni hefur félagið byggt þar
göngubrýr og Ferðafélag Djúpa-
vogs hefur byggt göngubrú yfir
Geithellnadalsá.
Mikið fjármagn og mikil vinna
liggur í þessum framkvæmdum
öllum. Ferðafélag íslands og deild-
ir þess hafa lagt fjármunina fram
að mestu leyti, en sem betur hefur
þetta málefni notið velvilja ýmissa
aðila, sem hafa greitt fyrir þeim
og veitt fjárhagslegan stuðning.
En þá eru ótaldar þær þúsundir
vinnustunda sem sjálfboðaliðar
hafa lagt af mörkum endurgjalds-
laust. Án þeirra hefði félagið litlu
fengið áorkað. Þeim ber fyrst og
fremst að þakka fyrir vel unnin
verk.
Höfundur er heiðursfélagi í FÍ.