Morgunblaðið - 11.04.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 1997 35
ævi á enda, en ég mun minnast þín
að eilífu.
Takk fyrir allt.
Þín
Halldóra Blöndal.
Hún amma mín Dóra er dáin. Hún
var alltaf jafn ung og fersk þótt hún
væri orðin 87 ára gömul. Það var
alltaf gott að koma í heimsókn til
hennar, sælgætisskálin var á sínum
stað og viðtökurnar voru með ein-
dæmum hlýjar.
Þegar hún var eitt sinn spurð að
því í sjónvarpsþætti hvort henni
leiddist ekki að hún væri að eldast,
þá svaraði hún eitthvað á þessa leið:
„Hvert tímabil ævinnar hefur sinn
sjarma, svo framarlega sem heilsan
bregst manni ekki.“ Eg held að þetta
svar hennar, þessi setning, lýsi af-
stöðu hennar til lífsins mjög vel. Þó
að hrukkunum fjölgaði gafst hún
aldrei upp á því að vera úti á lífinu,
lifa lífinu Iifandi.
Hún spilaði reglulega brids á Afla-
granda og líka með stelpunum á
Nýju Grund. Hún og frú Helga
horfðu oftar en ekki um helgar á
bíómyndir í sjónvarpinu langt fram
eftir kvöldi. Hún átti fastan miða í
leikhúsið með vinkonum sínum og
fylgdist vel með í menningarlífinu.
Henni var meðal annars boðið árlega
á leiksýningu Menntaskólans í
Reykjavík, herranótt, því hún var
þar á gestalista. Hvort sem förinni
var heitið á einhvern menningarvið-
burð eða í fjölskylduboð þá var hún
ævinlega mætt fyrst á staðinn. Hún
lét sig hvergi vanta.
Það var alltaf stæll yfir henni og
hlutirnir kallaðir sínum réttu nöfn-
um: Þegar hún var byijuð að stinga
við síðustu árin og þurfti að nota
staf til að styðja sig, þá var hann
ekki kallaður stafurinn, heldur
montprikið. Hún spásseraði um með
montprikið sitt.
Ekki var það að ástæðulausu að
hún var kölluð Ijósmyndari fjölskyld-
unnar. Myndasafn hennar var orðið
gríðarlega stórt og myndir til af nær
öllum viðburðum fjölskyldunnar frá
síðustu 60-70 árum. Hún mætti með
myndavélina i jólaboð, í afmæli, í
tónlistarskólann og hvert þar sem
skemmtilegt fólk safnaðist saman.
Ég vil þakka ömmu fyrir þau rúm
23 ár sem ég varð þess heiðurs að-
njótandi að þekkja hana og vil biðja
Guð að varðveita hana í nýjum heim-
kynnum. Mig langar til að enda á
stuttri tilvitnun sem hljóðar svo: „Að
lifa er að elska og sá sem einhver
elskar getur aldrei dáið.“
(Gunnar Dal)
Þorvaldur Víðisson.
Kveðja frá
Thorvaldsensfélaginu.
Heiðursfélagi okkar Halldóra R.
Guðmundsdóttir hefur nú kvatt
þetta jarðlíf.
Á kveðjustund koma margar góð-
ar minningar í hugann. Halldóra
með myndavélina á ferðum okkar
og fundum, en hún var mjög góður
ljósmyndari. Gaman var að skoða
albúmin hennar. Allt var þar í röð
og reglu.
Halldóra var mikil hannyrðakona,
hún gaf okkur öllum félagskonum
fallega útsaumuð barmmerki með
jólamynstri fljótlega eftir að við
gengum í félagið. Við berum þessi
merki á jólafundum og við af-
greiðslustörf á basarnum í desem-
bermánuði. Þessi útsaumur og frá-
gangur allur ber vitni um handbragð
listamanns.
Halldóra gekk í Thorvaldsensfélag-
ið í október 1962. Hún var alla tíð
dugleg og virk félagskona og gegndi
ýmsum trúnaðarstörfum, sat m.a. í
stjóm bamauppeldissjóðs um skeið.
Halldóra var mikil íþróttakona og
á sínum yngri árum var hún í fim-
leikaflokki IR sem sýndi listir sínar
víða, bæði hér heima og erlendis.
Halldóra var svo lánsöm að njóta
góðrar heilsu allt fram undir það
síðasta. Hún naut lífsins og var já-
kvæð og glöð og það var alltaf gam-
an að tala við hana.
Að leiðarlokum þökkum við vin-
áttu, liðnar samverustundir og störf
í þágu Thorvaldsensfélagsins. Börn-
um hennar og ástvinum öllum send-
um við samúðarkveðjur.
Þóra Karitas Arnadóttir.
EIRIKSINA ASGRIMSDOTTIR OG
BJÖRN ZÓPHANÍAS SIGURÐSSON
+ Eiriksína Ás-
grímsdóttir
fæddist í Hólakoti í
Fljótum 11. apríl
1897 og eru því 100
ár í dag frá fæðingu
hennar, en foreldrar
hennar, Ásgrímur
Björnsson og María
Eiríksdóttir bjuggu
þar. Eiríksína missti
föður sinn 1904 þeg-
ar hún var sjö ára
gömul. Móðir henn-
ar fór þá í vinnu-
mennsku, sem al-
gengt var á þeim
tíma, þegar fyrirvinnan féll
frá. Eiríksína fylgdi móður
sinni. Fyrstu tvö árin voru þær
á Böggvisstöðum í Svarfaðar-
dal en fluttu siðan að Utan-
verðunesi og loks að Ási í He-
granesi. Frá Ási lá leiðin til
Héðinsfjarðar þar sem Eiríks-
ína kynntist mannsefni sínu,
Birni Zóphaníasi Sigurðssyni.
Björn og Eiríksína fluttu til
Siglufjarðar 1916 og bjuggu
þar til dauðadags. Eiríksina
lést 18. september 1960.
Björn fæddist í Vík i Héðins-
firði 14. nóvember 1892, en for-
eldrar hans, Sigurður Guð-
mundsson og Halldóra Björns-
dóttir, bjuggu þar. Björn fluttist
með foreldrum sinum að Grund-
arkoti í Héðinsfirði 1897 og síðan
að Vatnsenda í Héðinsfirði 1903.
Björn átti heima í Héðinsfirði
þar til hann flutti með konu sinni
til Siglufjarðar. Björn lést 30.
ágúst 1974.
Björn Sigurðsson skipstjóri og
Eiríksína bjuggu á Siglufirði all-
an sinn búskap, eða frá árinu
1916 til dauðadags. Björn var
skipstjóri á skipum
frá Siglufirði í 30 ár.
Eiríksína vann mikið
að félagsmálum á
Siglufirði, sérstak-
lega að slysavarna-
málum, og var for-
maður kvennadeild-
arinnar Varnar um
árabil.
Björn og Eiríksína
eignuðust tíu börn.
Þau voru Sigurður
stýrimaður, f. 27.5.
1917, d. 12.2. 1944,
Ásbjörg Una kaup-
kona, f. 19.5. 1919,
d. 4.9. 1972, Halldóra húsmóð-
ir, f. 5.7. 1921, Sveinn Pétur
sjómaður, f. 27.6. 1924, Ás-
grímur vélstjóri f. 22.2. 1927,
Þorsteinn skipstjóri, f. 30.5.
1929, Björn verslunarstjóri, f.
9.8. 1930, María saumakona, f.
13.9. 1931, Svava Kristín versl-
unarstjóri, f. 10.11. 1932, og
Sigríður skrifstofustúlka, f.
17.8. 1934. Auk þess ólu þau
bjón upp sonarson sinn, Sigurð
Asgrimsson, f. 3.12.1951. Hann
er tæknimaður hjá Landhelgis-
gæslunni.
í tilefni af því að nú eru liðin
100 ár frá fæðingu^ tengdamóður
minnar, Eiríksínu Ásgrímsdóttur,
og tæp 105 ár frá fæðingu Björns
Zóphaníasar Sigurðssonar, tengda-
föður míns, langar mig til að minn-
ast þessara heiðurshjóna með
nokkrum orðum og segja lítillega
frá lífshlaupi þeirra.
Björn fór fyrst til sjós á hákarla-
skipið Fljóta-Víking 1908, aðeins á
sextánda ári, en þessi veiðiskapur
var kaldsamur og erfiður á þeim
skipum sem þá þekktust svo ein-
hver töggur hefur verið í honum
þá strax þótt ungur væri. Næstu
árin var Björn háseti á ýmsum skip-
um. Hann tók skipstjórapróf á Ak-
ureyri 1914 og varð stýrimaður
næstu tvö árin. Árið 1916 gerðist
Björn skipstjóri á Kristjönu og var
með hana til 1925, eða í níu ár, á
hákarla- og síldveiðum. Strax á
fyrsta ári varð Björn næsthæstur
með afla yfir flotann. Næstu tvö
árin var hann skipstjóri á Njáli, en
frá 1927 till 1945, eða í 18 ár, var
hann skipstjóri á Hrönn. Eftir að
Björn tók við Hrönn var hann alla
tíð kenndur við skip sitt og kallaður
Björn á Hrönn. Trúlega kannast
flestir sjómenn frá þessum árum
við Björn á Hrönn. Árið 1946 varð
Björn stýrimaður hjá yngri bróður
sínum, Ásgrími, á Sigurði SI, sem
þeir bræður, ásamt fleirum, létu
smíða fyrir sig.
Árið 1958 fór Björn í land vegna
lasleika. Þá hafði hann stundað sjó-
inn frá 1908, eða í 50 ár, þar af
sex ár háseti, 14 ár stýrimaður og
30 ár skipstjóri, og geri aðrir bet-
ur. Eftir að Björn kom í land vann
hann á netaverkstæði á Siglufirði
fram yfir 1970.
Björn var farsæll skipstjóri og
mannasæll og vel látinn af öllum.
Hann var yfirleitt í tölu hæstu skipa
með afla og menn töluðu um það
að í lakari síldarárum hafi hann
verið tiltölulega með meiri afla en
ef mikil síld var, svo oft hafi verið
furðu lítill munur á afla hjá honum
milli ára, hvort sem almennt veidd-
ist vel eða illa. Orð fór af Birni
fyrir snyrtimennsku og nýtni á veið-
arfærum og öðru því, sem honum
var trúað fyrir, og ekki munu aðrir
skipstjórar hafa skilað meiri arði.
Mættu margir taka sér þennan eig-
inleika í atvinnurekstri til fyrir-
myndar í dag.
Björn var fremur smávaxinn og
grannur, léttur á fæti og léttur í
lund, geðhægur og drengskapar-
maður mikill og er ekki vitað til
að hann hafi átt nokkurn óvildar-
mann. Hann sinnti ekki mikið fé-
lagsmálum, enda fer ekki vel saman
að stunda sjó og sinna félagsmálum.
Hann var þó einn af stofnendum
málfundafélags, sem var undanfari
verkamannafélags á Siglufirði. Síð-
ar gekkst hann fyrir stofnun skip-
stjórafélagsins Ægis og var lengi í
stjórn þess, oftast ritari. Á þeim
vettvangi lét hann ýmis málefni sjó-
manna til sín taka. Hann mun fyrst-
ur manna hafa hreyft þeirri hug-
mynd opinberlega að byggja vita á
Sauðanesi við Siglufjörð og auðnað-
ist að koma því nauðsynjamáli fram.
Bjöm gekk í flokk framsóknar-
manna við stofnun Framsóknar-
flokksins og var alla tíð trúr þeim
flokki.
Eins og ég hef áður minnst á
fluttust þau Björn og Eiríksína frá
Héðinsfirði til Siglufjarðar árið
1916. Þau bjuggu allan sinn búskap
á Siglufirði, lengst af í litlu timbur-
húsi í Norðurgötu 17, niðri á eyr-
inni, en byggðu síðar stórt og mik-
ið steinhús á Hverfisgötu 29 og
fluttu í það 1948.
Eiríksína og Björn eignuðust tíu
börn, svo geta má nærri að í nógu
hafi verið að snúast hjá henni að
ala upp börnin og sjá um heimilið,
en heimilisfaðirinn oftast úti á sjó
víðs fjarri. Auk þess tóku þau sonar-
son sinn, Sigurð Ásgrímsson, og
ólu upp frá þriggja vikna aldri.
Þrátt fyrir þetta gaf Eiríksína sér
mikinn tíma til að sinna félagsmál-
um og var mjög virk á þvi sviði.
Hún var einn af stofnendum kvenfé-
lagsins Vonar og einnig einn af
stofnendum verkakvennafélagsins
Brynju og fyrsti formaður þess.
Hún starfaði mikið í báðum þessum
félögum. Hæst ber þó störf hennar
að slysavarnamálum, en þau voru
hennar hjartans mál. Hún varð for-
maður kvennadeildarinnar Vamar
1942 og gegndi því starfi til dauða-
dags. Framan af beindi hún kröft-
um mest að íjáröflun til smíða
björgunarskútu Norðurlands. Þeirri
baráttu lauk með sigri þegar vs.
Albert kom til starfa 1957. Eftir
þetta tók hún ti! við ýmis önnur
mál á sviði slysavarna. Hún kom
fyrst fram með þá hugmynd að
sett yrði talstöð í Siglufjarðarskarð,
Héðinsfjörð og á Reyðará. Jafn-
framt þessu starfaði hún af áhuga
að áfengisvarnamálum. Eiríksína
tók einnig þátt í stjórnmálastörfum
og var varabæjarfulltrúi á Siglufírði
1946-1950.
Eiríksína var meðalmanneskja á
hæð, nokkuð feitlagin, stórskorin í
andliti og sópaði að henni. Hún var
hreinskiptin í öllum málum, sköru-
leg og drengileg í allri framkomu.
Hún stóð föst fyrir á skoðunum sín-
um og ef á móti blés í félagsmálum
hafði hún lag á að vinna sínum
skoðunum fylgi.
Ég kynntist þessum heiðurshjón-
um árið 1956 þegar ég giftist dótt-
ur þeirra, Svövu. Við giftum okkur
á Siglufirði á Sjómanndaginn 2.
júní 1956, eða fyrir tæpum 42
árum. Á þeim árum var ég stýri-
maður hjá Landhelgisgæslunni og
leið okkar á varðskipunum lá oft
inn á Siglufjörð. Björn var þá enn
á sjónum, var þá stýrimaður á Sig-
urði SI, en Ásgrímur, bróðir hans,
sem var yngri, var skipstjórinn, en
þeir bræður áttu bátinn ásamt
þremur öðrum mönnum eins og ég
sagði áðan. Sigurður SI var einn
af svonefndum Svíþjóðarbátum, um
100 rúmlestir, og þótti stór á þess-
um_ tíma.
Ég kynntist Birni ekki mikið
fyrstu árin, hann var oftast á sjó
þegar ég kom til Siglufjarðar. Ei-
ríksínu kynntist ég þeim mun bet-
ur. Við sátum mörg kvöld inni í
stofu á Hverfisgötu 29. Umræðu-
efnið var að sjálfsögðu mikið um
fólkið hennar, báðum megin heiða.
Á þessum árum var Eiríksína
formaður kvennadeildar Slysa-
varnafélagsins á Siglufírði og henn-
ar aðaláhugamál var að afla fjár
fyrir málefnið. Nú var björgunar-
skútumálið komið í höfn og næsta
verkefni var að safna fyrir talstöðv-
um, fyrst í björgunarskýlið uppi í
Siglufjarðarskarði. Þá lá þjóðbraut
til Siglufjarðar um Siglufjarðar-
skarð. Þetta er hátt og erfítt vegar-
stæði og tæki til að halda veginum
opnum ekki eins öflug og í dag.
Var vegurinn ekki opinn nema fáa
mánuði á ári og þó hann ætti að
heita opinn gat hann lokast skyndi-
lega og fólk á ferð lent í hrakning-
um. í slíkum tilvikum var það að
sjálfsögðu mikið öryggi að vita af
björgunarskýlinu og að fólk, sem
þangað þurfti að leita, gæti látið
vita af sér. Umræðuefni okkar var
að sjálfsögðu mikið um þessi störf
hennar í slysavarnafélaginu. Nú ég
fékk að vita um ýmislegt, sem var
að gerast í bæjarlífinu, og kynntist
ýmsum í gegnum hana þótt ég sæi
þá e.t.v. aldrei, þannig að mér
fannst ég eiga töluvert í Siglufirði.
Eiríksína var nokkuð pólitísk á
yngri árum, er mér sagt, og sat
hún sem varamaður í bæjarstjórn
um tíma eins og áður sagði. Ég
held þó að pólitík hafí ekki verið
ofarlega í hennar huga þegar við
kynntumst þótt hana bæri á góma
og bæði hefðu gaman af. Hún var
alla tíð framsóknarmanneskja.
Hún var gáfuð kona og fjölhæf
til munns og handa. Hún hafði yndi
af allri handavinnu, hekli og skraut-
saumi, og að búa eitthvað til. Þegar
hún var unglingsstúlka lærði hún
að vefa. Eftir að um hægðist hjá
henni setti hún upp vefstól í kjallar-
anum hjá sér. Hún fékk kennara
að sunnan, eins og það var kallað,
og stóð fyrir vefnaðarnámskeiðum
til að sem flestar konur gætu num-
ið þessi fræði.
Bjöm kom mér þannig fyrir sjón-
ir að hann væri mjög dagfarsprúður
og fámáll. Þrátt fyrir það gat hann
verið glaður á góðri stund. Hann
gat tekið glas í vinahópi og orðið
léttur, en það mikill hófsmaður að
aldrei sást vín á honum. Eitt sinn
vorum við hjónin stödd á Siglufirði.
Það voru fleiri gestir á Hverfisgötu
29. Mig minnir að ásamt okkur
hafi það verið skyldfólk fjölskyld-
unnar frá Hvammstanga. Þetta var
eftir að Eiríksína lést en Hansína,
tengdadóttir hennar, sá um kaffið.
Meðan við vorum að drekka kaffið
dró Björn fram staup og skenkti
fólkinu koníak. Þegar röðin kom
að Svövu, litlu dóttur hans, sem
reyndar var þá um þrítugt, sagði
hann: „Þú þarft ekkert, Svava mín.“
Og Svava litla fékk ekkert koníak,
bara kaffi. Þetta lýsir Bimi nokkuð
vel%
Á góðum stundum bar Héðins-
fjörð oft á góma og var þá stundum
tekið lagið. Uppáhaldsvisa Björns
var vísa úr gamanbrag, sem sung-
inn hafði verið einhvern tímann á
skemmtun á Siglufirði og að sjálf-
sögðu var sungið um síldina, sem
allt snerist um, og þá sem voru
fremstir í flokki að veiða hana.
Fengu ýmsir vísu.
Björn fékk vísu, sem hljóðar
þannig:
Hugrekkið staðreynd, þó höndin sé grönn,
heillakarlinn - heillakarlinn.
Djarfur til sóknar var herrann á Hrönn,
Héðins - firð - ingur - inn.
Ánægjubjarma á andlitið sló,
ef einhveija leit hann, sem ekki var mjó.
Suður í Vík, í Grindavík,
Sandgerði og Keflavik.
Mig langar til að segja smásögu
af Bimi. Arið 1956 áttu Bjöm og
Eiríksína 40 ára brúðkaupsafmæli.
Eiríksína var mikil bindindis-
manneskja og lagði blátt bann við
að nokkurt vín yrði veitt í brúð-
kaupsafmælinu. Björn tók þessu
fálega og hvorki neitaði né játaði
að hann ætlaði að veita vín þegar
margir skipsfélagar og vinir til
áratuga kæmu til að heiðra þau
hjón. Nú, þegar líða tekur á veisl-
una fer Björn að ganga á milli
manna og spyrja þá hvort hann
eigi ekki að vikta þá, en Eiríksína
átti vikt inni í svefnherbergi. Jú,
jú, menn vildu gjarnan láta vikta
sig, svo hann tekur einn og einn
inn í svefnherbergi til að láta þá
stíga á viktina. Og svo einkenni-
lega vildi til að menn komu sínu
glaðari út en þeir höfðu farið inn
og því kátari sem þeir voru oftar
viktaðir.
Eftir að þrekið þraut til vinnu
hjá Birni sat hann löngum á dag-
inn, þegar hann var ekki að ganga
úti, í litla herberginu á Hverfisgötu
29, þar sem sá yfir fjörðinn og
höfnina og fylgdist með því sem
var að gerast þar. Björn hafði yndi
af að fara i gegnum skákir, sem
birtust í blöðunum, aðallega Tíman-
um, ef ég man rétt, og spreyta sig
á að leysa skákþrautir. Hann fylgd-
ist einnig vel með_ því sem var að
gerast í landinu. Ég held samt að *
sjósókn og aflabrögð hafi verið efst
í huga hans. Hann var áskrifandi
að tímaritinu Ægi, sem Fiskifélagið
gefur út, og las það spjaldanna á
milli og mér er nær að halda að
hann hafi kunnað sum blöðin utan-
bókar.
Af tíu bömum Eiríksínu og
Bjöms era tvö látin. Sigurður, sem
lést 1944, og Ásbjörg Una, sem
lést 1974. Blessuð sé minning
þeirra.
Afkomendur þeirra hjóna erar
orðnir margir. Þau eignuðust tíu
börn, 36 barnabörn, 93 barnabarna-
börn og 11 barnabarnabarnaböm.
Afkomendumir eru nú orðnir 150.
Að lokum vil ég minna á að fyrir-
hugað er að halda ættarmót á Siglu-
firði dagana 18., 19. og 20. júlí nk.
og hvet ég alla afkomendur Eiríks-
ínu og Bjöms og maka að mæta.
Hrafnkell Guðjónsson. *