Morgunblaðið - 16.05.1997, Síða 38

38 FÖSTUDAGUR 16. MAÍ 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ELÍAS
SIGFÚSSON
+ Elías fæddist í
Valstrýtu
Fljótshlíð 17. mars
1900. Hann lést á
Hrafnistu í Reykja-
vík 7. maí síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Þórhildur
Magnúsdóttir frá
Dagverðarnesi á
Rangárvöllum, f.
1870, d. 1945, hús-
móðir í Hafnarfirði,
og Sigfús Þórðar-
son, f. í Finnshúsum
í Fljótshlíð 1877, d.
1935, sjómaður i
Hafnarfirði. Þau bjuggu í Mjó-
sundi 2 í Hafnarfirði. Fósturfor-
eldrar Elíasar voru hjónin Krist-
ín Þorleifsdóttir og Einar Magn-
ússon, bóndi á Arngeirsstöðum
í Fljótshlíð. Systkin Elíasar eru
öll látin en þau voru: Steingrím-
ur Pétur, f. 1898, Sigurþór Júl-
íus, f. 1901, Magnús Arni, f.
1903, Borgþór Sigurbjörn, f.
1905, Guðrún Lilja, f .1911. Þau
bjuggu öll í Hafnaifirði.
Arið 1925 kvæntist Elías
Guðrúnu Jónsdóttur frá Kirkju-
læk í Fljótshlíð, f. 1896, d. 1930.
Börn þeirra eru: 1) Erna Krist-
ín húsm., f. 1926, eiginmaður
Garðar Stefánsson fyrrv. flug-
umf.stj. á Egilsstöðum, f. 1923.
Þau eiga eina dóttur og tvö
barnabörn. 2) Sig-
fús Ágúst sjómaður,
f. 1927, d. 1948.
Elías giftist 1932
seinni konu sinni
Guðfinnu Einars-
dóttur frá Bursta-
felli í Vestmanna-
eyjum, f. á Stuðlum
við Norðfjörð 22.7.
1906. Synir þeirrra
eru: 1) Sigfús Þór,
prófessor í tann-
lækninguin, f. 1944.
Kona hans er Ólafía
Ársælsdóttir, hús-
móðir, f. 1956. Þau
eiga saman tvo syni. Sigfús á
eina dóttur frá fyrra hjóna-
bandi. 2) Einar Pálmar, f. 1935,
iðnrekandi.á Selfossi. Fyrri
kona Sigríður Bergsteinsdóttir
röntgentæknir, f. 1941. Börn
þeirra eru fjögur og barna-
börnin tíu. Seinni kona Einars
er Anna Pálsdóttir meinatækn-
ir, f. 1947.
Fóstursonur Elíasar, sonur
Guðfinnu, er Sigurbergur Há-
varðsson, f. 1927, rafeinda-
virki. Kona hans er Anna Ragn-
arsdóttir, húsmóðir og verslun-
armaður, f. 1930. Þau eiga
fimm börn og sex barnabörn.
Útför Elíasar fer fram frá
Áskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 15.
Afi minn Þórður Elías Sigfússon
er látinn á nítugasta og áttunda
aldursári, saddur iífdaga eftir tæpr-
ar aldar lífshlaup. Hann var fæddur
aldamótárið 1900 á Valstrýtu í
Fljótshlíð og komið í fóstur á Arn-
geirsstöðum í sömu sveit þar sem
hann ólst upp. Sveitastörf og fé-
lagslíf í Fljótshlíðinni voru vett:
vangur uppvaxtarára hans og allir
voru þátttakendur í gangverki vinn-
unnar þar sem árstíðir réðu verkum.
Elías vann á búi fósturforeldra
sinna og fór fimmtán ára unglingur
til sjós, en hann reri tvær vertíðar
á opnu áraskipi Farsæli frá Eyra-
bakka sem gerður var út frá Herdís-
arvík. Þar bjó hann í verbúð og
vetrarhýran rann til heimilisins á
Arngeirsstöðum. Þessi lífsreynsla
var honum minnisstæð.
Átján ára gamall keypti hann
sér lausamennskubréf sem var
undanþága frá vistarbandinu sem
skyldaði vinnufólk til að hlíta for-
ræði bænda.
Eftir það stundaði hann land-
búnaðarstörf heima og heiman. Á
vetrarvertíðum vann hann í Vest-
mannaeyjum og settist þar að upp
úr 1920 og hóf búskap með fyrri
konu sinn Guðrúnu Jónsdóttur frá
Kirkjulæk í Fljótshlíð. Árið 1928
hófu þau byggingu hússins á Há-
steinsvegi 15, sem hann stækkaði
síðan á árunum eftir stríð.
Vestmannaeyjar voru upp-
gangsstaður á landsvísu sökum
legu sinnar og hafnarskilyrða og
urðu stórveldi þegar þjóðin tók að
nýta sér möguleika sjávarins.
Fjöldi fólks leitaði til Eyja í von
um bjartari framtíð á fyrstu ára-
tugum aldarinnar.
Elías varð fyrir því áfalli að
missa Guðrúnu konu sína frá
tveimur ungum börnum, en hún
lést árið 1930 aðeins þrjátíu og
fjögurra ára að aldri. Erfiðleikar
kreppuáranna með ótryggri at-
vinnu var þung byrði að axla fyrir
efnalítinn ekkil með tvö börn.
Seinni konu sinni, Guðfinnu Einar-
dóttur frá Stuðlum í Norðfirði, gift-
ist hann 1932. Guðfinna átti son
fyrir og saman eignuðust þau tvo
syni. Elías missti Ágúst son sinn
af fyrra hjónabandi 1948, en hann
drukknaði í Vestmanneyjahöfn.
Heimili Elíasar og Guðfinnu var
dæmigert alþýðuheimili þar sem
vinnusemi og ráðdeild skópu að-
stæður til að ala önn fyrir sínum
og koma þeim tii manns. I Eyjum
vann hann lengst af í fiski, við
beitningu og við veiðafæri í landi
hjá ýmsum útgerðarmönnum.
Hann var verkstjóri hjá Vest-
mannaeyjabæ og vann hjá Raf-
veitu Vestmannaeyja. Sumarið
1935 vann hann við síldarverk-
smiðjuna á Flateyri og næstu sum-
ur þar á eftir við Síidarverksmiðju
ríkisins á Raufarhöfn.
Síðustu ár sín í Eyjum var Elías
í byggingai’vinnu hjá Vinnslustöð
Vestmannaeyja. Eftir að til
Reykjavíkur kom árið 1965 vann
hann hjá Kassagerð Reykjavíkur á
meðan starfsorka entist eða fram
tii ársins 1981.
Jafnaðarstefnan varð ótjúfan-
legur hluti af lífshlaupi Elíasar.
Hann var af þeirri kynslóð sem
stundum er kölluð kreppukratar.
Hlutverk þess fólks var að leggja
sitt lóð á vogarskál réttinda og
velferðarbaráttu venjulegs alþýðu-
fólks, sem samfara batnandi lífs-
kjörum þjóðarinnar krafðist hlut-
deildar fyrir störf sín. Baráttan var
ekki aðeins launabarátta heldur
ekki síður réttindabarátta þar sem
hægt og sígandi var ofið öryggis-
net samtryggingar þegnanna.
Þátttaka Elíasar í stjórnmála-
störfum var tengd verkalýðsmálum
og málefnum hins vaxandi bæjar.
Hann var um árabil formaður
verkalýðsfélags Vestmannaeyja,
sat fundi bæjarstjórnar sem vara-
maður Alþýðuflokksins, var fram-
bjóðandi hans til þings 1953 og tók
oft síðar sæti á lista flokksins.
Pólitíkin átti hug Elíasar og
fylgdist hann með henni af áhuga
meðan lífsorka entist. Á fyrstu
árum starfs síns fyrir Alþýðuflokk-
inn var þátttaka á Alþýðusam-
bandsþingum samofin starfi AI-
þýðuflokksins.
Elías var eindreginn lýð-
ræðisjafnaðarmaður og mat ekki
mikils skoðanir fyrrum félaga sinna
sem yfirgáfu flokkinn vegna óbil-
andi trúar á Sovétið og drauminn
um byltingu. Eg er þakklátur fyrir
að hafa átt afa minn að viðmæl-
anda og tel mig hafa bætt við þekk-
ingu á sögunni og skilning á þeim
gildum sem hann grundvallaði lífs-
afstöðu sína á. Hann hafði gaman
af því að setja á blað kvæði og
hendingar og notaði þann hæfileika
til að senda skyldmennum hlýjar
kveðjur og semja beinskeyttar vísur
um menn og málefni. Frásagnar-
hæfileika hafði hann góðan og sló
oft á létta strengi við frásagnir af
samtímamönnum og atburðum.
Ekkert er eðlilegra gangverki
lífsins en að kveðja aldinn heiðurs-
mann sem skilað hefur með reisn
sínu hlutverki. Viðtaka kynslóð-
anna, samskipti þeirra og áfram-
haldandi leit að réttum lausnum
er eilífðai'verkefni þar sem árangur
næst bestur með því að líta yfir
farinn veg og leggja á vogarskál-
arnar það sem áunnist hefur. Ég
kveð Elías afa minn með þakklæti
og virðingu í huga.
Bergsteinn Einarsson.
Elías afi minn er dáinn og farinn
til guðs. Ég og afi minn vorum svo
mikið eins, þó að hann væri mjög
gamall og ég bara strákur. Við
hétum alveg sama nafni og svo
áttum við líka sama afmælisdag.
Við héldum alltaf upp á afmælið
okkar saman heima hjá mér, nema
síðasta 17. mars, þá komst afi
ekki af þvl að hann var orðinn svo
lasinn. Þá fór ég til hans og söng
afmælislagið fyrir okkar báða.
Afi gaf mér alltaf vísu í afmæl-
isgjöf og stundum líka þegar ég
kom í heimsókn til ömmu 'og afa.
Þegar ég var lítill var ég alltaf að
kveikja og slökkva ljósið á nátt-
borðinu hjá afa svo hann vaknaði
og gæti séð mig. Þá bjó hann til
þessa vísu handa mér:
Kveiktir Ijós hjá lúrnum afa
ljómaði bros um andlit þitt.
Litla grein með gróðrar safa
græddu seinna á leiðið mitt.
Rétt áður en afi hætti að geta
skrifað vísur bjó hann þessar til í
afmælinu okkar:
Ég bið að gæfan greiði
götu þína, nafni minn.
Og Kristur ljúfur leiði
að lokum inn í himininn.
Finnst þér ekki furðu gaman,
frændi, þetta mannaval.
Ætli við höldum oftar saman
afmæli í þessum sal.
Elsku afi, ég sakna þín mikið
og ég hugsa mikið um þig. I sum-
ar skal ég gróðursetja blóm á leið-
ið þitt hérna í Grafarvoginum eins
og við töluðum um.
Elías Sigfússon, 9 ára.
í dag er til moldar borinn Elías
J. Sigfússon. Hann var einn af
þeim fáu, sem eftir voru á lífi af
þeim, sem borið hafa sæmdarnafn-
ið „frumheijar íslenskrar jafnaðar-
stefnu". Þegar Elías nú hverfur
úr þeim fámenna hópi frumherja
sem enn lifa, er að honum mikill
sjónarsviptir. Hann var ekki aðeins
einn af þeim allra einörðustu sem
stóðu þar í fylkingarbijósti, sem
hríðin var hörðust, heldur jafn-
framt í hópi þeirra glæsilegustu -
mikill að vallarsýn, þreklegur mað-
ur og myndarlegur, glaðlegur og
skemmtilegur. Elías var eftir-
minnilegur maður öllum þeim, sem
honum kynntust.
Elías J. Sigfússon var Vest-
mannaeyingur og skipaði sér þar
snemma í hóp talsmanna jafnaðar-
stefnunnar. Hann var greindur að
eðlisfari og minnugur og hefði
sjálfsagt átt auðvelt með, eðlis-
kosta sinn vegna, að feta mennta-
veginn, en aðstæður alþýðufólks
voru þannig á íslandi á uppvaxt-
arárum Elíasar að fáir áttu þess
kost. Hans hlutskipti eins og svo
margra hæfileikaríkra ungmenna
af hans kynslóð varð því að takast
strax á unglingsárunum á við vinn-
una óg axla ungur þá lífsins byrði
að sjá sér og sínum fyrir björginni
- að afla til hnífs og skeiðar. Élías
var þrekmenni og gekk að verki
af snerpu. Hann var einn af þeim,
sem námu jafnaðarstefnuna í erfið-
um lífsins skóla og öfugt við marga
aðra, sem þurftu minna fyrir því
námi að hafa, gleymdi hann aldrei
því, sem hann þar lærði.
Elías gekk ungur að árum til
liðs við verkalýðshreyfinguna og
Alþýðuflokkinn. Hann valdist til
formannsstarfa í verkalýðsfélag-
inu í heimabyggð sinni og sat fjöl-
mörg þing Alþýðusambands ís-
lands. Hann var einn af þeim fáu
mönnum, sem enn eru ofar moldu,
sem setið hafa þa_u þing á meðan
Alþýðusamband íslands og Al-
þýðuflokkurinn voru enn skipu-
lagsleg heild og höfðu sameiginleg
þing.
Eftir að leiðir Alþýðuflokksins
og ASÍ skildi sat Elías mörg þing
Alþýðusambandsins og Alþýðu-
flokksins og er mér hann minnis-
stæður frá þingum Alþýðuflokks-
ins. í átökunum milli kommúnista
og jafnaðarmanna lét Elías mjög
að sér kveða, var þar afdráttarlaus
og einarður og braut þá á honum
marga sjói, ekki síst í heimabyggð-
inni. Emil heitinn Jónsson var í
miklu uppáhaldi hjá Elíasi og
tryggð hans við Alþýðuflokkinn og
forystumenn hans var ávallt óskor-
uð.
Talsvert er nú um liðið frá því
Elías flutti búferlum til Reykjavík-
ur. Hingað kominn tók hann virkan
þátt í störfum Alþýðuflokksins í
Reykjavík, var áhugasamur, ráð-
hollur og nýtur liðsmaður.
Nú að leiðarlokum sendir Al-
þýðuflokkurinn - Jafnaðarmanna-
flokkur íslands Elíasi kveðjur og
þakkir fyrir störf hans í þágu
flokksins og jafnaðarstefnunnar.
Hann ólst upp við kröpp kjör og
takmörkuð réttindi alþýðufólks til
þess að fá notið sín og hæfileika
sinna. Allan aldur sinn barðist El-
ías fyrir bættum kjörum þess fólks,
auknum tækifærum þess til þroska
og betra annlífs. Honum og félög-
um hans auðnaðist að sjá uppskeru
af þeirri baráttu. Langt og mikið
ævistarf skilaði árangri. Þökk sé
honum fyrir það.
Alþýðuflokkurinn - Jafnaðar-
mannaflokkur íslands sendir börn-
um Elíasar og öllum afkomendum
hans og fjölskyldum þeirra samúð-
arkveðjur.
Sighvatur Björgvinsson,
form. Alþýðuflokksins - Jafn
aðarmannaflokks íslands.
Um það leyti sem fulltrúar fimm
stéttarfélaga hittust í Bárubúð í
Reykjavík til þess að stofna Al-
þýðusambandið og Alþýðuflokk-
inn, var ungur maður, fóstraður í
Fljótshlíðinni, að helja lífsbarátt-
una í verbúð í Herdísarvík. Hann
var 16 vetra - jafngamall öldinni.
Vélaöld var enn ekki upp runnin á
þessum slóðum. Þeir reru á árabát
og létu hafnleysuna ekki aftra sér.
Hann átti ekkert nema vonina í
bijóstinu og þá krafta í kögglum,
sem stritið ljær þeim sem standast
það.
Þennan mann, Elías Sigfússon
úr Vestmannaeyjum, kveðjum við
í dag. Það munaði ekki miklu að
hann hefði í fullu tré við öldina,
þótt vegarnestið væri frá öndverðu
af skornum skammti. Hann var
einn þeirra sem létu stritið aldrei
smækka sig, heldur harðnaði við
hveija raun. Og hélt andlegu þreki
til hinztu stundar, þótt sjónin væri
farin að gefa sig undir lokin.
Mér finnst ótrúlegt til þess að
hugsa eftir á, að Elías hefur verið
kominn fast að áttræðu þegar
kynni tókust með okkur Samt
finnst mér eins og ég hafi þekkt
hann alla tíð.
Það var Alþýðublaðið sem leiddi
hugi okkar saman. Haustið 1979
settist ég þar á ritstjórastól, ný-
kominn af dekkinu á Snorra Stur-
lusyni og skrifaði sex leiðara á
viku og nokkrar pólitískar breiðsíð-
ur að auki og skemmti mér kon-
unglega.
Það var strax í fyrstu vikulokin
sem Elías lét til sín heyra: Skýr
og fastmæltur, en spozkur í bland.
Og þurfti að leiðrétta sögulegan
misskilning og herða nokkra
hnúta, sem of laust voru bundnir.
Mér þótti strax nokkuð til
mannsins koma og þeim mun meir
sem ég kynntist honum betur.
Hann fór að senda mér pistla. Rit-
höndin var skýr. Þetta voru engar
langlokur. Hann kom til dyranna
eins og hann var klæddur. Hann
var einarður og afdráttarlaus, en
kryddaði mál sitt einatt kímni,
stundum hæðni. Og þegar mikið
lá við eða vel lá á honum dugði
ekki minna en að senda pistilinn í
bundnu máli. Þegar ég vissi meiri
deili á manninum kom mér ekki á
óvart að hann átti til presta, sýslu-
manna og prófasta að telja að lang-
feðgatali.
Elías varð í mínum huga per-
sónugervingur þess fólks, sem í
upphafi nýrrar aldar smíðaði sér
verkalýðshreyfingu og jafnaðar-
mannaflokk til þess að bijóta af
sér aldagamla hlekki fátæktar og
réttleysis. í fari hans var að finna
marga helztu kosti þessarar kyn-
slóðar. Þeir birtust meðal annars
í því að gera meiri kröfur til sjálfs
sín en annarra; að hafa heita sam-
úð með lítilmagnanum; að taka því
sem að höndum bar með stillingu,
en gefast aldrei upp, þótt á móti
blési. Þessar fornu dyggðir heita á
máli mannþekkingarinnar: Fórn-
fýsi, drengskapur, æðruleysi og
kjarkur.
Svona menn þurfa ekki langa
skólagöngu til að menntast. Enda
var andlegur kotungsbragur ekki
til í fari Elíasar Sigfússonar.
Þitt er menntað afl og önd
eigirðu fram að bjóða,
hvassan skilning, haga hönd
hjartað sanna og góða.
Þannig orti annar erfiðisvinnu-
maður - Stephan G. Stephansson
- sem aldrei lét baslið buga sig.
Og þannig geymi ég minninguna
um Elías Sigfússon, þakklátum
huga fyrir mannbætandi kynni.
Jón Baldvin Hannibalsson.
Látinn er Elías Sigfússon frá
Vestmannaeyjum, 97 ára að aldri.
Þeim mönnum fækkar nú óðum,
sem hófu ævistarf sitt á fyrstu
áratugum þessarar aldar, þegar
bjartsýni og vorhugur fylltu hug
ungra karla og kvenna í ríkari
mæli en áður hafði þekkst. Elías
Sigfússon var einn þeirra, sem þá
komu ungir og tápmiklir til starfa
í þjóðfélaginu. Hann var bjartsýnn
og áræðinn og átti eftir að marka
dijúg framfaraspor í sögu stéttar
sinnar og byggðarlags á sinni
löngu og viðburðaríku ævi.
Elías var ættaður úr Fljótshlíð-
inni, fæddist í Valstrýtu, en ólst
upp á Arngeirsstöðum. Ungur
fluttist hann til Vestmannaeyja,
sem þá var ört vaxandi byggðar-
lag vegna blómlegrar vélbátaút-
gerðar og dró á þeim árum til sín
margt ungt fólk úr nálægum
byggðarlögum, þar eð atvinnu-
hættir til sveita voru fremur ein-
hæfir og afkomumöguleikar fyrir
ungt fólk með mikla athafnaþrá
voru þar næsta takmarkaðir. Á
árunum milli 1910 til 1930 voru
miklir uppgangstímar í Vest-
mannaeyjum. Kaupstaðurinn óx
og dafnaði og íbúunum fjölgaði
um mörg hundruð á þessu tíma-
bili. Það var því nóg að gera í
Eyjum fyrir starfsfúsar hendur,
en vinnan var erfið á sjó og landi
og engum aukvisum hent að inna
þau störf að hendi svo vel færi.
En þeir, sem stóðust þá eldraun
voru líka taldir menn að meiri og
í talsverðum metum hjá mörgum
í þessum ört vaxandi útgerðarbæ.
Hér var Elías Sigfússon réttur
maður á réttum stað. Ekki skorti
hann áræði og atorku, enda var
dugnaði hans og verklagni við
brugðið, að hvaða störfum, sem
hann gekk. En blómaskeið fyrr-
nefndra uppgangsára tók skyndi-
lega enda, þegar heimskreppan
mikla dundi yfir um 1930 og við
tók margra ára kyrrstöðutímabil í
Eyjum eins og annars staðar á
landinu. Þá voru erfiðir tímar og
þröngt í búi hjá mörgum, er litla
eða enga vinnu var að hafa tímun-
um saman. En fólk lét ekki bug-
ast, þótt á móti blési, en reyndi
með ýmsu móti að komast yfir
þetta erfiða tímabil í von um bjart-
ari og betri tíma.