Morgunblaðið - 01.10.1997, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 1. OKTÓBER 1997 25
Vanefndir R-listans
í öldrunarmálum
„í MÁLEFNUN
aldraðra þarf samfellt
og samræmt þjónustu-
kerfi sem gerir öldruð-
um kleift að lifa með
reisn og virðingu allt
til loka æviskeiðsins.
Þótt aldraðir geti átt
ýmislegt sameiginlegt
þá er um að ræða
breiðan hóp fólks með
afar mismunandi þarf-
ir. Flestir eru fullkom-
lega sjálfbjarga en
margir þurfa þjónustu
jafnvel allan sólar-
hringinn. Þjónusta
þarf því að vera marg-
breytileg en ekki stöðl-
uð fyrir alla. Leggja ber áherslu á
sjálfsákvörðunarrétt aldraðra þar
sem þess er nokkurs kostur og á
sama hátt ber að forðast allt það
sem kallast getur niðurlægjandi
eða lítillækkandi í garð þeiira sem
þjónustunnar eiga að njóta. Öldruð-
um mun fjölga á komandi árum
og áratugum. Leggja þarf áherslu
á að þjónustan í þeirra þágu sé því
einnig eins hagkvæm og mögulegt
er.“
R-listinn stóð ekki við
loforð um uppbyggingu
hjúkrunarheimila, segir
Olafur F. Magnússon,
og hann sveik loforð um
að leggja ekki nýja
skatta á borgarbúa.
Upphafsorð þessarar greinar eru
bein tilvitnun í stefnuskrá R-listans
fyrir síðustu borgarstjómarkosn-
ingar. Auðvelt er að taka undir þau
eins og margt annað sem R-listinn
setti fram fyrir kosningarnar. Und-
irritaður vill sérstaklega taka undir
áherslu á margbreytileika í þjón-
ustu við aldraða, enda er það for-
senda þess að það markmið náist,
að stytta biðlista eftir þjónustu fyr-
ir þennan hóp í þjóðfélaginu. En
R-listanum hefur ekki tekist að
standa við fyrirheit sín varðandi
málefni aldraðra, fremur en svo
margt annað, sem lofað var fyrir
kosningar.
Vanefndir R-listans
Eitt gleggsta dæmið um van-
efndir á kosningaloforðum R-list-
ans er seinkun framkvæmda við
hjúkrunarheimili í Suður-Mjódd, en
R-listinn lofaði, að áætlunum sjálf-
stæðismanna um þessar fram-
kvæmdir yrði hraðað! Efndimar
vitna um hið gagnstæða. R-listinn
lofaði einnig fjölgun hjúkmnar-
rýma fyrir aldraða og benti á að
150 hjúkrunarsjúklingar byggju við
mjög erfíðar aðstæður á heimilum
sínum eða ættingja sinna árið
1994. Ljóst er að biðlistamir hafa
lengst frá þeim tíma og að meira
en 200 eldri borgarar em á biðlista
eftir hjúkmnarrými.
Mikil kyrrstaða hefur ríkt í upp-
byggingu öldmnarþjónustu á veg-
um Reykjavíkurborgar á þessu
kjörtímabili. Það var ekki fyrr en
á þessu ári, sem Reykjavíkurborg
tók í notkun 46 ný hjúkrunarrými
í Skógarbæ í Suður-Mjódd. Áður
hafði 30 þjónusturýmum á Drop-
laugarstöðum verið breytt í hjúkr-
unariými. Þannig hefur fjölgun
hjúkrunarrýma á vegum Reykja-
víkurborgar í valdatíð R-listans
verið innan við 2 lými á mánuði.
Þetta meðaltal mun þó hækka á
næsta ári, ef staðið verður við opn-
un fleiri hjúkmnarrýma í Suður-
Mjódd.
Þetta getur varla talist mikið
afrek og ekki liggja fyrir neinar
samþykktir í borgarstjóm um fleiri
hjúkmnarheimili. Skyit er að geta
þess, að R-listinn rauf
samstarf við fyrrver-
andi samstarfsaðila,
tengda hjúkrunar-
heimilinu Skjóli og Eir
um byggingu hjúkran-
arheimilis fyrir 126
hjúkrunarsjúklinga.
Engin raunaukning
á hjúkrunarrýmum
í Reykjavík
í grein í Morgun-
blaðinu 6. september
sl. bendir Sigurbjörn
Björnsson öldrunar-
læknir á, að legurým-
um fyrir aldraða og
langsjúka á sjúkra-
húsum í Reykjavík hafi fækkað frá
árslokum 1995 úr 198 rýmum í
162 eða um 36 rými. Fækkunin
skýrist aðallega af fækkun rýma
á Landspítala og að hjúkrunardeild
Heilsuverndarstöðvar Reykjavíkur
hefur verið lögð niður, en mikil
endurskipulagning á sér nú stað á
langlegu- og öldranardeildum
sjúkrahúsanna í Reykjavík. Með
því að taka ný rými í notkun í
Skógarbæ í Suður-Mjódd og við-
bótarrými í Skjóli er því aðeins
verið að mæta þessari fækkun.
Niðurstaða öldrunarlæknisins er
skýr: „Það er ekki fyrr en síðari
hluti Skógarbæjar verður tekinn í
notkun að um raunaukningu
plássa verður að ræða. Sú aukning
hefði þurft að koma til fyrr.“ Und-
ir þau orð skal tekið.
Hækkun fasteignagjalda erfið
öldruðum
En það er á fleiri sviðum en í
vistunar- og þjónustumálum aldr-
aðra, sem R-listinn hefur valdið
kjósendum sínum vonbrigðum.
Holræsaskatturinn, sem R-listinn
lagði á borgarbúa, þvert á fyrri
loforð um að hækka ekki skatta,
kemur illa við marga lífeyrisþega.
Það þekkir undirritaður vel af
starfi sínu sem heimilislæknir í
Reykjavík. Til hans hafa komið
heilsulitlir lífeyrisþegar, sem búa
áfram í húsnæði sínu og eiga í
hinu mesta basli með að borga
þennan nýja skatt R-listans. Þeir
hafa beðið lækninn sinn um að
votta um slæmt heilsufar þeirra.
Útilokað er fyrir þessa einstakl-
inga, að auka tekjur sínar til að
mæta þessari útgjaldaaukningu.
Samkvæmt tilkynningu borgar-
stjórans í Reykjavík frá 8. janúar
1997 geta einstaklingar með minni
tekjur en 830.000 krónur og hjón
með minna en 1.170.000 krónur
fengið veralegan afslátt, en enginn
afsláttur er veittur ef farið er yfir
þessi tekjumörk. Heilsulítil eldri
hjón, sem búa í eigin húsnæði, sem
er afrakstur ævistarfs þeirra mega
illa við slíkum útgjaldaauka. Hann
bætist ofan á sjúkrakostnað og
viðhaldskostnað á eign, sem ekki
er mögulegt að selja á raunvirði.
Auk þess hefur R-listinn íþyngt
eldri borgurum með hækkun
ýmissa þjónustugjalda m.a. 100%
hækkun strætisvagnafargjalda.
Sjálfstæðismenn í borgarstjórn
Reykjavíkur stóðu myndarlega að
verki í uppbyggingu hjúkrunar-
heimila á tímabilinu 1985-1993
með tilkomu hjúkmnarheimilanna
Skjóls og Eirar. Þeir stóðu yfir-
leitt við kosningaloforð sín varð-
andi framkvæmdir og skatt-
heimtu. R-listinn hefur aftur á
móti hvorki efnt loforð sín um
uppbyggingu hjúkranarheimila, né
að leggja ekki nýja skatta á borg-
arbúa. Gera má ráð fyrir því, að
fjölmennir hópar aldraðra og að-
standenda þeirra hafi þetta í huga,
þegar þeir ganga að kjörborðinu
næsta vor.
Höfuadur er læknir og
varaborgarfulltrúi.
Ólafur F.
Magnússon
Skylda að nota hjól-
reiðahjálma
HINN 1. október
næstkomandi taka
gildi reglur um notkun
hjólreiðahjálma við
hjólreiðar bama. Regl-
ur þessar leggja þá
skyldu á öll böm yngri
en 15 ára að nota hlífð-
arhjálm við hjólreiðar.
Reglumar era settar
með stoð í umferðar-
lögum, en þar er að
finna heimild til að
setja reglur um notkun
hjálma við hjólreiðar.
Reglumar era settar
til 2 ára og er ekki
gert ráð fyrir refsingu
fyrir meint brot á þeim
enda verður bömum ekki refsað og
viðhlítandi lagastoð skortir til að
ábyrgð verði lögð á foreldra og
aðra sem annast böm. Er þetta því
sama fyrirkomulag og var viðhaft
þegar lög um öiyggisbelti vora sett
í fyrsta skipti. Ákvörðun um aldur
er miðaður við að ósakhæf böm era
skylduð til að bera hlífðarhjálm við
hjólreiðar. Á hinn bóginn má geta
þess að í bamavemdarlögum era
þær skyldur lagðar á foreldra að
sjá til þess að böm fari sér ekki
að voða. Með hliðsjón af þeirri
hættu sem getur skapast fyrir bam
á hjóli í umferðinni er eðlilegt að
foreldrar gæti þess að böm noti
nauðsynleg öryggistæki við hjól-
reiðar, þ.á m. öryggishjálm. Því
miður er misbrestur á
að foreldrar sinni þess-
ari sjálfsögðu skyldu
og því þarf að setja
reglur og lög því til
áréttingar.
Nokkrir hafa gagn-
rýnt að reglurnar skuli
ekki ná til allra. Því
er til að svara að í
dómsmálaráðuneytinu
var litið á þessar regl-
ur sem fyrsta skrefíð.
Notkun hlífðarhjálma
við hjólreiðar hefur
aukist mjög, sérstak-
lega hjá unglingum
yngri en 15 ára, og
það mun auðvelda að
reglunum verði framfylgt. Ekki er
ráðlegt að setja reglur sem erfítt
eða ómögulegt er að framfylgja
því það ýtir undir virðingarleysi
gagnvart lögum og reglum. Næsta
skref er að leggja framvarp fyrir
Alþingi þar sem lagt verður til að
lögfest verði skylda til að nota
hlífðarhjálm við hjólreiðar auk þess
sem kveðið verði á um viðurlög
fyrir brot á þeirri skyldu. Síðan
er það Alþingis að taka afstöðu til
málsins með því að samþykkja
framvarpið eða hafna því.
ísland er fyrsta landið í Evrópu
sem setur reglur um skyldu til að
nota hjólreiðahjálma. Aðeins eitt
land í heiminum hefur sett slíkar
reglur og fjögur önnur hafa í ein-
Þórhallur
Ólafsson
stökum fylkjum eða svæðum sett
reglur af þessu tagi. Hvers vegna?
Því er ekki einfalt að svara. Marg-
ir hafa notað þau rök að fólk eigi
að hafa frelsi til að ákvarða sjálft
Fækkum alvarlegum
reiðhjólaslysum, segir
Þórhallur Ólafsson,
með því að nota hjálma.
hvort það noti hlífðarbúnað eða
ekki, enda skaði það sjálfa sig en
ekki aðra. Aðrir segja að reglur
sem þessar hafi engin áhrif og
erfitt sé að framfylgja þeim. Því
sé einungis verið að setja reglur
til að þær séu brotnar og það ali
á virðingarleysi gagnvart lögun-
um.
Hvað sem um þessi svör má
segja þá hefur almenningur á ís-
landi tekið þessum reglum fagn-
andi og flestir virðast vilja ganga
enn lengra og leggja almenna
skyldu á alla aldurshópa til að
nota hlífðarhjálma við hjólreiðar.
Foreldrar bera ábyrgð á bömum
sínum og vilja að öryggi þeirra sé
sem mest og að um það gildi
strangar reglur. Foreldrar þurfa
því einnig að sýna gott fordæmi.
Vonandi verður öll þessi umræða
til þess að fleiri fari að nota svo
sjálfsagðan öryggisbúnað sem
hjólreiðahjálma þannig að okkur
takist í framtíðinni að fækka alvar-
legum slysum sem verða vegna
þess að hjálmar era ekki notaðir.
Höfundur er formaður Vmferðar-
ráðs og aðstoðarmaður
dómsmálaráðherra.
Góða ferð, Jón
Baldvin
í MORGUN-
BLAÐSGREIN 11.
júlí sl. undir fyrir-
sögninni „Áttavilltur
stjórnmálamaður"
bendi ég á það, hversu
Jón Baldvin Hanni-
balsson hefir verið
ósamkvæmur sjálfum
sér á stjórnmálaferli
sínum. Hann valdi sér
stefnu Alþýðuflokks-
ins að beijst fyrir, þar
með miðstýringu og
ríkisumsvif í atvinnu-
rekstri, en þó eftir
leiðum lýðræðis og
fijálsra kosninga.
Hann stóð, eins og
aðrir jafnaðarmenn, gegn komm-
únistum, sem vildu ná sömu mark-
miðum með valdbeitingu. Það var
gert í Rússlandi, sem bjó í langa
tíð við sósíalisma undir einræði
Jón Baldvin er sagður
tregur og tvíátta í
samvinnumálum svo-
heldur tvískinnunginn.
Sjálfur er ég maður
einkaframtaksins og
tel dugmikla athafna-
menn dýrmæta hveiju
samfélagi. Hins vegar
þarf markaðurinn að-
hald. Hann verður að
lúta sterkri stjóm í
efnahagsmálum, eins
og Davíð Oddsson, for-
sætisráðherra, vakti
athygli á í þjóðhátíðar-
ræðu 17. júní. Ella
vilja lögmál markaðar-
ins breytast í lögmál
framskógarins. Land
okkar er lítið og fá-
mennt og hefir naum-
ast rúm fyrir þann fjölda fyrir-
tækja í ýmsum greinum, sem
tryggir fijálsa samkeppni. Forsæt-
isráðherrann kom einnig inn á
þessi svið í ræðu sinni á 80 ára
afmæli Verslunarráðs. Taldi hann
okkur skemmra á veg komna en
aðrar þjóðir í því efni að virkja
markaðsöflin og því væra afköst
og framleiðni minni en æskilegt
Eggert
Haukdal
kallaðra félags-
hyggjuflokka, segir
Eggert Haukdal.
og harðstjórn. Það kerfi hrundi
eftirminnilega í lok 9. áratugar-
ins. Þjóðin þoldi ekki kúgunina,
enda þótt flestir hefðu mat að
borða og þak yfir höfuðið, sem
er meira en sagt verður um íbúa
í hinum fijálsu ríkjum vestursins.
Sannaðist í Rússlandi, og raunar
í fleiri kommúnistalöndum, að
jafnaðarmennska þrífst ekki undir
einræði.
I stað þess að fagna sigri sinnar
skoðunar kúventi Jón Baldvin og
tók að lofsyngja markaðsbúskap
og samkeppni. Þá hafði hann náð
áhrifum í Álþýðuflokknum og var
orðinn formaður hans. Ég gagn-
rýni ekki viðhorf hans sem slík,
er. Hreinskilni forsætisráðherrans
er virðingarverð.
Jón Baldvin er sagður tregur
og tvíátta í samvinnumálum svo-
kallaðra félagshyggjuflokka. Þeir
fengu þingmeirihluta í kosningun-
um 1991. Þá fór Jón Baldvin í sína
frægu Viðeyjarferð og samdi við
Sjálfstæðisflokkinn. Hann hefir nú
sagt af sér formennsku hjá kröt-
um.
Síðasta fréttin af Jón Baldvin
er sú, að hann sé ráðinn til sendi-
herrastarfa í Washington. Er hann
enn sjálfum sér ósamkvæmur, því
flestir bjuggust við, að hann
stefndi á Brussel eða aðra megin-
borg ESB. Svo mjög hafði hann
sóst eftir aðild okkar að því banda-
lagi og ekki hirt um, þó að slíkt
skerti fullveldi okkar eða fiskveiði-
lögsögu. ESB-ríkin viðurkenna
ekki landhelgi.
Jón Baldvin kvaðst í fjölmiðlum
hafa sjálfur átt framkvæði að ferð
sinni vestur um haf. Menn spyija,
hvort hann hafi enn tekið skoðana-
skiptum og muni nú leitast við að
fá Bandaríkjamenn til að annast
vamir okkar til frambúðar, þannig
að við getum hætt þátttöku í
NATO og öðram stríðstilburðum í
Evrópu. Sú afstaða á hljómgrunn
meðal íslendinga.
Höfundur erfv. alþingismaður.
-/elina
Nærfatnaður
Laugavegi 4, simi 551 4473