Morgunblaðið - 02.10.1997, Page 51

MORGUNBLAÐIÐ
BREF TIL BLAÐSIIMS
FIMMTUDAGUR 2. OKTÓBER 1997 51
’ Fjör í forvömum
Frá Jóni K. Guðbergssyni:
MIKIÐ er nú orðið ánægjulegt að
taka þátt í svokölluðum forvörnum.
Þar vilja flestir vera. Það er nánast
orðin tíska. Einkum og sér í lagi
| eftir að Forvarnasjóður var stofnað-
| ur og hugvitssamir menn gátu sótt
þangað fé ti! eigin framfærslu og
| annarra. Nú spila flestir sömu plöt-
una. Ekki einungis íþróttafélög,
kvenfélög og margs konar foreldra-
samtök, að ógleymdum fyrirtækjum,
sem lifa að nokkru leyti á vinsældum
forvarna, heldur líka gömul og gróin
félög á borð við Eimskipafélag ís-
lands. Allir vilja vera með í forvörn-
um. Fjöldinn allur er til í að stuðla
| að því að einhverjir aðrir en þeir
Isjálfir verði vímulausir upp úr alda-
mótum. Lítið fer þó fyrir því að þetta
hugsjónafólk reyni að stuðla að
bættu umhverfi fyrir þá unglinga
sem eiga að hætta svallinu eða byrja
ekki á því. Það er engu líkara en
að það haldi að unga fólkið lifi í
einhvers konar lofttæmdum umbúð-
um og það sé hægt að telja því trú
um hvað sem er með fyrirlestrum
og bæklingum þar sem gengið er
þvert á lífsmunstur og hegðun full-
orðna fólksins. Maður hefur á tilfinn-
ingunni að obbinn af þessu fólki
hafi ekki hugmynd um hvað sérfræð-
ingar Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar segja um forvarnir.
En kannski hressist Eyjólfur. í
þeirri von bíður venjulegt fólk eftir
því að forvarnaliðið fari að beita sér
fyrir einhvetju sem líklegt er að
hafi áhrif á þá sem eru að vaxa úr
grasi. Hvað með áfengisauglýsingar
úti um allar þorpagrundir og meira
að segja á íþróttavöllum? Fá ekki
íþróttasamtökin forvarnafé auk alls
annars? Hvað með gegndarlausa
fjölgun bjórkráa? Hvað með áfengis-
gosið sem meira að segja Bretar
hafa skorið upp herör gegn? Hvað
með „fullorðna" liðið sem streymir
inn til sjoppugreifanna og út frá
þeim misjafnlega til reika? Hvað um
það viðhorf hinna fullorðnu þar sem
að skemmta sér merkir nánast það
sama og að fá sér í glas? Víða er
nauðsyn að taka til hendi. Verkefnin
blasa við. Sífelldar ráðstefnur og
blaður um aukaatriði skemmta bara
skrattanum og áfengisgróðapung-
unum.
En sjálfsagt er til of mikils mælst
að sjálfskipað forvarnaliðið reiði öx-
ina að rótum vandans. Betra er að
móðga engan en semja heldur nýjar
áætlanir um gagnslausar aðgerðir.
Þá er þó að minnsta kosti líklegt
að áfram náist fé úr Forvarnasjóði.
JÓN K. GUÐBERGSSON,
Máshólum 6, Reykjavík.
Oflæti eða óraunsæi
Frá Valdimar Kristinssyni:
| EFTIR nýleg en að sjálfsögðu yfir-
borðsleg kynni af nokkrum borgum
■ í Mið-Evrópu er niðurstaðan sú að
Múnchen beri af hvað snyrti-
mennsku áhrærir. Gengið var um
miðborgina og ekið nokkuð víða um
önnur hverfi og nær hvergi var van-
hirt hús né rusl að sjá.
Islendingar ætla sér oft stóra
hluti og það nýjasta er að Reykja-
Ivík, og þá væntanlega höfuðborgar-
svæðið í heild, verði orðin hreinleg-
ust og snyrtilegust borga upp úr
aldamótunum. Þetta mun hins vegar
* reynast fjarlægt markmið sem
draga verður í efa að nokkurn tíma
náist þótt sjálfsagt sé að reyna stöð-
ugt að bæta ástandið. Að vísu geng-
ur meirihluti og líklega meginhluti
þjóðarinnar snyrtilega um, en sóð-
arnir eru nægjanlega margir til að
spilla fyrir heildinni og síðan eru
Frá Herði Þorkeli Ásbjörnssyni:
KÆRI séra Karl Sigurbjörnsson!
Til hamingju með kjörið frá 1.1.
1998 í þetta mikla og erfiða emb-
$ ætti.
Á I júlíumræðum í sjónvarpi minnt-
ist þú á, að tryggja verði, að prest-
€ ar lendi ekki út á gaddinn. Slíks
eru því miður
dæmi, sbr. reynsla
þess, sem þetta
ritar. Ég vona, að
í nýju stjórnkerfi
fáir þú að ráða
meiru en svo, að
þú svarir aldrei
presti á sama hátt
og þrír forverar
þínir, „Ég get
ekkert nema aug-
lýst“ eða „Ég hef ekkert starf fyrir
þig“.
Vissulega er þjóðkirkjan sem
stofnun aðeins breysk mannleg
smíð, sem getur ekki leyst sérhvern
vanda. Engu að síður verður sú
krafa gerð til íslandsbiskups, að
hann höggvi endanlega á hnútinn,
þegar eitthvað bjátar á í samskipt-
um prests og safnaðar.
En hvernig gæti væntanlegt nýtt
stjórnkerfi mótast? Leið þess verður
varla vörðuð einkavæðingu og
æarkaðssetningu presta í sérsöfn-
uðum í þéttbýli eftir að búið verður
að fækka þeim í stijálbýli, vegna
þess að þjónustan miðast ekki leng-
ur við kirkjusóknir (flt.) heldur
heildaríbúafjölda.
Einsýnt er, að kirkjustjórn ráði
ávallt prest í fyrstu án neitunar-
valds sóknarnefnda. Ef til vill mætti
skoða, að leggja prestakall niður
sem smáa einingu (færri en 250
íbúar) að því leyti, að þjónusta
illviðráðanlegar aðstæður sem bæta
ekki úr skák.
Hér er töluvert rusl á götum og
lóðum þrátt fyrir skipulegt hreins-
unarstarf. Til eru lóðir, einkum við
atvinnuhúsnæði, sem eru jafnvel
hreinasta hörmung. Hús eru allvíða
í óhirðu eða í niðumíðslu. Á sumrin
er veralegt fegrunarátak í gangi en
þó tekst varla að slá óteljandi gras-
fleti á vegum borgarinnar og illgr-
esi vex víða. Þá vill oft dragast úr
hömlu að laga eitt og annað smá-
legt sem farið hefur úrskeiðis á
götum og torgum. Stórfé var kostað
til Ingólfstorgs, en hjólabrettastrák-
ar hafa að mestu lagt það undir
sig, átölulaust að því er virðist.
Fjöldi fólks sniðgengur torgið enda
kærir það sig ekki um að fá brettin
á hælana og er því brýnt að fá úr
því skorið hvort torgið er íþrótta-
mannvirki eða ætlað almenningi.
presta miðist við prófastsdæmi í
heild með möguleika á brauðaskipt-
um eftir 5 ár.
Ég veit, að þú, séra Karl, munt
vilja vinna gegn atvinnuleysi presta
og guðfræðinga, þar sem einn slík-
ur er einum of mikið. Það tekst
auðvitað ekki nema með þvi að
lækka viðmiðun íbúafjölda á sókn-
arprest úr 4.000 í 2.000-2.500.
Á Alþingi hefur ekki náðst meiri-
hluti fyrir þrem biskupsdæmum,
þar sem biskupar hefðu sama
verkahring og sömu réttindi og
skyldur. Það er miður, því þannig
yrði öll safnaðaruppbygging mark-
vissari. Mig minnir, að vígslubisk-
upar hafi mælt með því í rituðu
máli. Ef Alþingi samþykkti þrjú
sjálfstæð biskupsdæmi, yrði emb-
ættisheitið biskup íslands lagt niður
en í stað þess kæmi biskup Reykja-
víkur eða jafnvel biskup Reykjavík-
ur-Reykjaness!
Hluti Reykjaneskjördæmis, t.d.
Mosfellsbær og Kjalarnes (hluti
Reykjavíkur í framtíð) gæti tilheyrt
Skálholtsbiskupsdæmi en Vestfírðir
og/eða Austfírðir mundu bætast við
Hólabiskupsdæmi.
Ég veit, að sér Karl Sigurbjörns-
son uppfyllir biskupsskilyrði sem
eru talin upp í I. Tímóteusarbréfi
3, 1.-7. v. Þar að auki er óskandi,
að honum auðnist að sýna persónu,
sem er sönn og heilsteypt, góðviljuð
og hjálpsöm, fær um að fela öðrum
verkefni og leiðrétta mistök, bæði
annarra og eigin, jákvæð og upp-
örvandi í sálgæzlu sinni fremur en
í mælskusnilli, ákveðin og stjórn-
söm í þágu réttlætis og jafnréttis.
HÖRÐURÞORKELL
ÁSBJÖRNSSON,
fyrrv. sóknarprestur.
Ekki höfum við heldur farið var-
hluta af veggjakroti nútímans. Hef-
ur það stórlega aukist að undan-
förnu, en þótt húsum sé spillt sem
nýlega hafa verið lagfærð fyrir millj-
ónir og stórhýsi jafnvel fyrir tugi
milljóna er það varla rætt opinber-
lega. Á veturna eru götur saltbomar
í hálku, væntanlega af illri nauðsyn,
sem Akureyringar af einhverri
ástæðu komast þó hjá. Saltið leysir
upp tjörana og hvort tveggja berst
víða, bæði til óhreininda og líklega
heilsutjóns.
Vindar gnauða
ísland er talið eitt af þremur
vindasömustu byggðum bólum jarð-
arinnar. Hin era Aleutaeyjar út frá
Alaska og Falklandseyjar undan
Argentínu sunnanverðri. Af þessu
leiðir að Reykjavík er sennilega
vindasamasta borg í heimi. Hins
vegar erum við blessunarlega nær
aiveg laus við fellibylji. Hvassviðrið
er erfiðasti þátturinn í íslenskri
veðráttu, því hér er sjaldan mjög
kalt og aldrei of heitt. Af vind-
strengjunum leiðir að rusl, sem á
annað borð fýkur, fýkur víða. Dijúg-
ur hluti landsins er eyðimörk sam-
kvæmt alþjóðlegum skilgreiningum,
og jarðvegur fýkur sífellt á haf út,
oft með viðkomu í borg og bæjum.
Sjávarsaltið sameinast rykinu eins
og glöggt má sjá á gluggum og
bifreiðum þótt nýþvegin séu.
Þá mæðir slagregnið og stöðug
umskipti á vetram milli fosts og frost-
leysu mjög á húsum og öðram mann-
virkjum. Fjöldi húsa er því í vanhirðu
eða í lagfæringu og dregur það vissu-
lega úr þokka borgarinnar. Hitaveitan
er aftur á móti stóra skrautfjöðrin
sem með sinni mengunarlausu orku
bætir veralega úr annars að mörgu
leyti erfiðum aðstæðum.
Þá er höfuðborgarsvæðið mjög
dreifbyggt, sem ásamt veðráttunni
kallar á mikla umferð bifreiða. Að
berjast á móti henni að einhveiju
ráði er því bein ögrun við íbúana.
Hins vegar mun tæknin á næstu
áratugum væntanlega draga mjög
úr mengandi áhrifum unferðarinnar.
Þegar strætisvagnar og aðrir stórir
bílar fara að ganga fyrir vetni og
ijöldi einkabíla fyrir sambærilegri
orku þá breytist loftið mjög til hins
betra. Þetta er lífsnauðsynleg breyt-
ing fyrir stóru heimsborgirnar og
við munum njóta góðs af.
Ferðalangar sem tóku sér ferð á
hendur til Færeyja fyrir aldarfjórð-
ungi og óku vítt og breitt um eyjarn-
ar sáu snyrtimennskuna blasa nær
alls staðar við. Þegar snúið var til
baka skammaðist landinn sín fyrir
aðkomuna. Sú yrði ekki raunin nú,
enda hefur snyrtimennska aukist
mjög á undanförnum árum og ára-
tugum Þetta er þó endalaus barátta
við hugarfar jafnt sem veður og
vinda, en þótt markmiðið sé fjar-
lægt erum við vissulega á réttri leið.
VALDIMAR KRISTINSSON,
Reynimel 65, Reykjavík.
| Opið bréf til íslands-
biskups og þingmanna
Skilur SUS ekki
gildi menntunar?
Frá Þorvarði Tjörva Ólafssyni:
UNGIR sjálfstæðismenn komust
að ævintýralegri niðurstöðu á þingi
sínu um daginn. Þeir virðast ekki
skilja hvers virði menntun er fyrir
þjóðina. í frétt Morgunblaðsins 16.
september segir frá þinginu: „í
ályktun þingsins um menntamál
er m.a. lagt til að leggja beri
áherslu á ríkari þátttöku einstakl-
ingsins við fjármögnun menntunar
sinnar, eftir því sem ofar dregur
í skólakerfinu. Telja ungir sjálf-
stæðismenn eðlilegt að nemendur
greiði aukinn hluta af kostnaði við
nám sitt, miðað við það sem nú
sé, þar sem nemandinn sjálfur fái
ábatann af námi sínu.“
Þetta virðist kannski við fyrstu
sýn sanngjarnt, fólk er að læra
fýrir sjálft sig til þess að komast
í betur launuð störf og af hveiju
ættum við að borga brúsann? Én
eru ungir sjálfstæðismenn búnir
að gleyma hinni ósýnilegu hönd
Adams Smith? Vita þeir ekki að
þegar einstaklingurinn er að keppa
að sínum eigin hag vinnur hann
þjóðinni allri gagn? Vita ungir
sjálfstæðismenn ekki að á öld upp-
lýsinga og tækni er menntun besta
fjárfestingin sem þjóð á völ á, sér-
staklega svona smá þjóð eins og
við íslendingar? Ef svo er af hveiju
rökstyðja þeir þá hærri skólagjöld
með því að nemandinn fái sjálfur
ábatann?
Af hveiju að gera stórum hópi
fólks ókleift að stunda háskólanám
með því að koma á skólagjöldum?
Þjóðin tapar á því. Hafa ungir sjálf-
stæðismenn gleymt þeim afleiðing-
um sem breytingar á LÍN 1992
höfðu þegar 30-40% barnafólks og
fólks utan af landi flúði Háskól-
ann? Skólagjöld myndu hafa enn
verri afleiðingar.
Hugmyndir ungra sjálfstæðis-
manna eru ekki nýjar af nálinni
en það sem gerir þær hættulegar
er það að menntamálaáðherra virð-
ist þeim sammála. Ungir sjálf-
stæðismenn og Björn Bjarnason
ættu að minnast eftirfarandi orða
Sigmundar Guðbjarnasonar, fyrr-
verandi rektors við Háskóla ís-
lands, sem hann mælti við braut-
skráningu kandídata árið 1989:
„íslenska þjóðin gerir eðlilega
miklar kröfur til Háskólans, en
kröfur til Háskólans leggja þjóð-
inni jafnframt skyldur á herðar.
Við slíka [rekstrarjerfiðleika
vakna á ný hugmyndir um að
krefja nemendur um raunveraleg
skólagjöld, hugmyndir um fjölda-
takmarkanir í fleiri greinum til
þess að halda niðri kostnaði.. Það
er ekki stefna Háskóla íslands að
takmarka aðgang að Háskólanum.
Það má ekki verða þrátt fyrir
þrengri fjárhag."
í skólamálaályktun SUS frá
þingi þeirra 1995 sagði í byrjun:
„Menntun er fjárfesting." - Þeir
virðast ekki enn hafa komist að
því að menntun er ekki bara fjár-
festing fyrir sérhvern nemanda
heldur þjóðina alla. Þetta er
kannski ekkert skrítið. Björn
Bjarnason menntamálaráðherra
virðast ekki hafa áttað sig á þessu
heldur. Kannski í orði en ekki á
borði. Það sýnir sagan okkur.
Það er einmitt þessi tvískinn-
ungsháttur sem er svo hættulegur.
Hversu oft höfum við ekki heyrt
falleg fyrirheit um eflingu mennta-
kerfisins en svo þurft að horfa upp
á að kostnaðinum er velt yfir á
námsmenn? Þarf að rifja upp að
fjárframlög til Háskóla íslands
stóðu óbreytt í sex ár á meðan
fjöldi nemenda jókst um 30%? Þarf
að ri^ja upp 200 milljóna niður-
skurðinn til framhaldsskólanna
eftir að ríkisstjórnin komst að
þeirri niðurstöðu að ekki væri
hægt að skera niður meira til há-
skólans? Þarf að rifja upp skóla-
gjöldin í framhaldsskólunum, fall-
skattinn, bókaskattinn, efnisgjöld-
in - listinn er langur. Og nú á enn
að lengja hann. Nú á að snúa sér
að námsmönnunum í Háskóla ís-
lands. Þeir eru hvort sem er bara
að græða á þessu sjálfir! Einhvern
tíma verður að segja stopp. Eiga
ungir sjálfstæðismenn, sem hvorki
skilja rúmlega tvö hundruð ára
gamla hagfræðikenningar Adams
Smith né nýrri hagfræðikenningar
um gildi menntunar, að fá að ráða
ferðinni?
ÞORVARÐUR TJÖRVIÓLAFSSON,
Haunbrún 8, Hafnarfírði.