Alþýðublaðið - 31.01.1934, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGINN 31. JAN. 1934.
ALÞ ÝÐUBLAÐlÐ
Henoingarðlirif Nazismans
Bóka-oð blaðaAtoáfnstóihrakar.
Leikhúsnm og'kvtkmynó'ahósnm fækkar.
Þjó'ðvierjaT hafa um laingan ald-
u;r verið sú öindveg'isþjóð bók-
rneinta, vísinda og lista, að ger-
vallur beimur befir beygt sig
fyrir þeim með aðdáuin og lotn-
ingu. En þessu virðist ætla að
vierða lokið m-eð veldi 'nazistanna.
Það er ekki rógur einn, að naz-
ismiin'n sé fjandsamliegur hinnii
æðri meinningu. Staðreyndirnar
tala þar svo skýru máli, að um,
ekkiert getur verið að villast.
Nazistamir sjálfir draga ekki duj
á hvert stefinir, og virðast ekki
hafa búist við þvílíku hrumi.
Bókagerðin þýzka er að f-alla í
rústir. Örlög kvikmyndagerðar-
innar eru fyrirsjáanleg. Leikhús-
unum er iokað hverjú af öðru.
Kvikmyndahúsin tæmast. Jafn-
vef dagblöðiln eru hvorki keypt
iné lesiin. Kapítalistarnir, sem að
þessiuim fyrirtækjum stainda,
kveina hástöfum og höfðu ekki
búist við þessum verkumum af
mazismanum.
Atvimnuleysið, sem af þessu
hrumi lieiðir, er orðið stórkostlegt
og eykst í sífelíu. Þetta er því
eftirtektarverðara fyrir það, að
amnars staðar hefir kreppunmah
ísíður gælit í þessum atvimnugrein-
uim en í öðrum. Þaninig hefir
bókaútgáfa aldrei verið mieiri í
Bretlandi en síðustu árin. Og
jafmvel á í&landi hefir bókaflóðið
aldrei komist í mámunda við
það, sem það var núna fyrir
jólim.
Fyrir skömimu síðam birtist
greín í BerUner Tageblaft um
hrum bókaframilieiðsiunínar í Leip-
zig. En þar hefir öldum saman
verið höfuðmiðstöð þýzkrar bóka-
gerðar. í greiininni er skýrt frá
því, að öll bókaútgáfufélög í
Leipzig séu rekim með tapi og að
fyrirsjánnlegt sé, að hin elztu og
frægusitu hókaforlög hljóti þá og
þegar að verða gjaldþrota.
1928 seldu hóksalar í Leipzig
bækur fyrir 284 miljómir marka."
1933 er sú tala komim niður í
125 tniljóinir. Verzlunarráðið í
Leipzig hafði þessi mál tíil mieð-
ierðar, og lágu fyrir því upp-
lýsiingar um, að 200 fag-tíhiarit
væru þegar hætt að koma út og
að við það hefðu 15000 mainns
miSit atvmimnu. Önnur 2000 fag-
títoiarit eru í mjög mikilM hættu
stödd.
Ástandið í Leipzig í þessutn
efnum er ekkert einsdæmi. Sam-
kvæmt því, sem Bör^mþlgtt filr
eteig dmt&clien Buchhcnndel skýrir
frá, gerist sama sagain hvarvetna
í Þýzkalamdi. Árið 1932 komiu út
30 000 inýrra bóka og ritverka í
Þýzkalamdi í alls 120 miljónum
leintaka. Eintakafjöldi eldri rit-
verka rnam 60 miljónium. Hrunið
á áriinu 1933 er nærri ótrúliegt.
Á fyrsta ári „þriðja rfkisi|ns“
voru. að eins gefin út 12 000 ný
jritverit í 30 miljómum eintaka og
eimtakafjöldi eldri hitverka féll úr
60 miljómum niður í leinar 10 miilj-
pinir.
Þjóðverjar fluttu áður út ó-
grynni böka fyrir gefysimi'kið fé.
Arið 1932 nam útflutningurinn
þamniig 39 312 000 marka eðta
28 142000 mörkum, meira em inm- ,
flutmingurinm. 1933 náði útflutn-
imgurlnin aftur á móti tæplega 7
miljómum marka eða að eins 600
þús. mörkum meira en það, sem
imn var flutt af hókum. Af þessu
gríðarlega hrumi leiðir að sjálf-
sögðu stórkostlegt atvimnuleysi.
En um það vanta þvi miður all-
ar skýrslur. í Leipzig eimni er
talið að 65 000 manns hafi orðið
atvimnulausir af þesisum sökum.
Hverjar eru orsakirnar til þiess-
ara fádæma? Beztu og vimsæhistu
hækumar hafa verið brendar og
bammaðar. úrvais-rithöfumdamiT
eru flæmdir úr lalndi. Rithöfimda
mazistanma vilja jafnvel flokks-
memnirnir heima fyrir ekki les,a,
hvað þá að útliemdingar sækist
eftir þeim.
Ekki er hetur ástatt um leik-
húsin í Þýzkalandi undir stjóm
mazístanraa. 1932 voru þai" 400
leikhús, þ. e. eitt leikhús á hverja
150 þúsumd íbúa. Um 100 þúsund
sýningar fóru fram á árinu. 7000
leikarar höfðu atvimnu við leik-
húsim og 28000 aninara starfs-
mainna. Nú hefir 241 þessara leik-
húsa verið lokað. 4000 leikarar
af 7C00 og 12 000 af 28000 amn-
ara starfsmajnna leikhúsanma eru
atvimmulausir. 1 Berlítoarhorg
eimni eru samkvæmt skýrslum
leikarasambaindsins 1200 leikarar
atviinmulausir, io;g í þeim hópi. eru
suttiir beztu leikarar Þýzkaiands.
Alþýðuleiksýningarnar eru í
sömu f'ordæmimgunmi. 1932 höfðu
um 30 000 mamms atvinnu í far-
aindleikfliokkum og við aðra al-.
þýðuleikstarfsemi. Nú er sú tala
þiegar komim niður í 11 000.
Það er því eftirtektarvíerðalila
að isvo illa skuli ganga með leik-
húsim í Þýzkalandi, er þéss er
gætt, að Nazistaiinir gera alt, sem
þeim er unt, til þess 'að halida
jlífiinu í starfseminmi. Reynt er að
hóa fólkimu sarnan í leikhúsin,1.
Jafnvel hótunum er heitt. En ekk-
ert hrekkur til.'Leiki Nazistannia
gekir fólkið ekki horft á.
Við kvikmymdahúsin gerist
jsama sagajn. i ÞýzkaJandi eru um
5000 kvikmyndahús og mærri öili
í einu sambandi — kvikmynda-
húsahri|ng. Tekjur þessa hrings
hafa minkað á árinu sem leið
um 39%. Kvikmymdir Nazistanina
eru augsýnilega jafn-ómögulegar
á að horfa og leikrit þeirra. Kvilt-
myndagerðin hefir þó ©nm ekki
, gemgið saman í' meinu hlutfalli
við hiina minkandi aðsókn áð
kvikmyindahúsunum. 120 nýjar
kvikmyndir voru gerðar á árinu
1933, em 127 árið 1932. En á inæsta
ári hlýtur röðiin að koma að kvik-
myindagerðinni. Engin leið er að
láta það vera arðberandi at-
viinnugreito að setja samán kvik-
mtyndir, sem allir hafa raun af að
horfa á.
Fróðlegt er að bera samain
memniinigaráhrif rússraesku bylt-
imgarinnaT og byltingar raazist-
anraa. Mieð rússtmesku byltimgunni
hófst þar í laindi gullöld bók-
m'emta, Iteiksýninga og kvikmynda-
gerðar. Eftirspurnin eftir blöðum
og bókum er þar geysimikii og
íer sifelt vaxamdi. Sania er að'
segja um Heiksýningar og kvik-
$
Verkamannafél. Dagsbrðn
fjrrir ðrið 1933.
Flntt af formannt félagsins Héðni Valdimarsspi á aðalfondl 29. janúar 1934.
-------- (Niðttrl.)
Styi\ktarxjóc.ur œrlmmanna- og
sjómrmaféhigímna í Reykjauílc.
Sjóðuriran var um áramót 122 917
kr. 34 aurar og hafði aukist á
áriinu un^ 1800 kr. Dagsbrún
geldur 1 kr. af hverjum meðlim
símum í s'jóðinn, og fá félagsmiemn
Dagsbrúmar, eftir umsóknum,
styrk úr sjóðnum, vegna slysa
eða langvarandi heiiisuleysis, sem
sjóðstjónnin, kosin, af Fulltrúaráði
vierklý'ðisfé 1 aganna í Reykjavík, út-
hlutar. Sjóðurimn nýtur styrks úr
ríkisisjóði og bæjarsjóði. Á áriinu
feingu 55 Dagsbrúnarmienm styrk
úr isjóðinum, samtals kr. 7 250,00
eða að meðaltali um 130 kr. á
mamsn, ien Dagsbrún greiddi til
sjóðsins 1156 kr. Alls sinti sjóð-
istjóijnin. 111 umisóknum úr 5 verk-
lýðsfélögum í sambandinu hér í
Reykjavík, og mámu veittir styrk-
iH sjóðsims á árinu samtals kr.
14650,00.
Byooinfl Alðíðahúss.
Byggmg Alpýduhúss. Fulltrúa-
ráðið er áð umdirbúa byggimgu
Alþýðuhúss á lóÖimini við Hverfis-
götu, stórhýsi, er geti orðið mið-
istöð alþýðuls.amtaka|n,n;a í bælnum.
ÆtlaSt eu til að það verði sjálf-
istætt fyrirtæki, sem félögim eig;i
sem mest, af hlutum í og hafi
því ölí umráð og stjórn yfir. Ýms
félögiin hafa samþykt fjárfrain-
lög í þassu skyni, stofnfé og
jafinar greiðslur í 12 ár, þar á
imeðai Dagsbrún, er lagði fram
3000 kr.. og iofaði 1000 kr.
jgreiðslu á áiri í inæstu 12 ár. Búist
er við ,að sikriður komist á ,um*
frekari framkvæmdir með vorinu.
Rmidhóka\ Fulltrúaráð verk-
iýðsfélagainina fékk s, 1. sumar
isamþykt hæjarstjórnar fyrir að
Leigja mestalla Rauðhólana, sem
myndasýnimgar. Fólkið — alþýð-
am er andilega hungxuð og óseðj-
(andi. í Þýzkalandi bregður öfugt
við, er mazistar taka völdin. Hin
mikla bókriiiemtaþjóð missir alla
lyst á þvi ándlega fóðri, sem á
j boðstólum verður. Og er engu
iíkara eh áð öllu ándiegu lífi i
- þessu víðfræga menniiragarríki sé
búin tortíming á- skömmum tíma.
Þetta skýrist á þessa leið: ,Þeg-
ar kúgaðar undirstéttir bylta af
sér okinu og taka ;völdin; í þjóð-
félagitou, er því jafnan samfara
andleg vaknirag. Bundin öfl Losna
úr Læðitogi. Þjóðin endurfæðist.
Þá er um hitoa réttu þróun að
næða og framvindu til æðri
memningar og andlegs lífs. ÞegaT
kúgararnir gera byltiragu til að
styrkja veldi sitt, er þróumin of-
ug og mennimigunni kipt aftur á
bak.. Slík byiting er i eðli sírau
'eru i la'ndi bæjarins, en ekki hefir
leigrasammingur eran verið undir-
rtitaður, veginma þess, að eftir var
að gera uppdrátt af lándinu, sem
mú er verið að gera. Þarna er fyr-
irætlaður skemtistaður fyrir al-
þýðufélögiin á sumrin og jafnvel
isíðar meir líka á vetrum. Girða
þarf iamdið næsta vor og gera
þar margvíslegar umbætur á
lamdinu, ræktun, íþfóttavelli,
tjaldstæði með vatmsleiðslum, veg
o. íl. Dagsbrún á ein;n fulltrúo í
stjórin Rauðhóla, Þorlák Ottesen.
AlpHgiskosningar voru s. 1.
sumar, og fékk AlþýðufLokkurimn
töluverða aukmimgu atkvæða,
samtals um 6900 atkvæði og 4
koisrna þingmienn, auk eins land-
kjörims, Á Alþrngi var stjórraar-
skráim svo staðfest rneð almemni-
um ■kosiningarrétti niður í 21 ár,
uppbótarsætum til alþingis fyrir
þimgfLokka og landkjörlista. —
Næistu þimgkosmingar verða 24.
júní n. k. og nær AlþýðufLokkur-
irnra þá að bkindum 10—12 þing-
sætum að meðtöLdum uppbótar-
isætum, og ætti það að bæita mik-
ið aðstöðu fLokksims um áhrif á
Löggjöf og stjóito landsims. I
Reykjavík verður þá barist um
það, hvort Alþýðuflokkuriinn nái
þriðja þimgsætinu af 6, sem nriklir
möguleikar eru fyrir.
Bœjamtjómnarkomingm- í
Reýkjavík 20. jamúar 1933 sýndu
mikla kjóísendaaukniíngu hjá Al-
þýðuflokkmum. Samtals feingust
um 4700 atkvæðii móti 3900 árið
1930, og höfðu kommúniistar þó
mú klofnað frá alþýðuisamtökum-
urir og máðrt á tólfta humdrað
atkvæða. AlþýðufLokkurimn hefir
mú 5 fuLltrúa í bæjarstjórn, ©n
atkvæðaaukningin sýnir, að harin
jer í örum vexti meða]i kjósemd-
arana og mál haras, eins og t. d.
bœjcwútgerdm., sem mest var bar-
ist um í Reykjavík við bæjar-
stjóiínarkosningarnar, til þess að
fyrirbyggja og stöðva atvinnu-
Jevsið í bæinum.
■ Lagfibieyimffítr voru ’gerðar í
áilsbyrjun 1933. Strangar skorður
vomi settar við inntöku í falagið,
fyiír aðra en verkamenn, og kosn-
irng stjórnar og sambandsíulitrúa
látim fara fram skriflega á skrif,-
stofu félagsins um þriggja til
fjðgra vikrna tíma, svo að þátt-
takan geti orðið sem miest
■.•U'.v'. ■
Fjárhaonr
félagsims er nú rraeð bezta móti.
Imnheimt félagsgjöld urðu um
17 600 kr. á móti 10000 kr. árið
1932. Auk þess haganðist félagið
á 'Sölu Mielabletts um 1460 kr. og
hafði mokkrar aðrar tekjur. —•
Skuldlausir félagar voru um ára-
fjamdisamlieg almianmri meraningu.
Henni er ekki lámað annað en að
geta kúgað og drepið — eiinnig í
andiegum Sikilniragi.
Vilja ekki ísienzkir mentameran
og eimkum hinir uppvaxandi í;s-
lemzku mentamenn, athuga þessiar
staðreyndiir, áður en þeir ráða
við sig að kingja nazismanum,
svo mjög sem þie'ir eru nú taldir
gítoa við honum margir hverjir?
' . —a
mót 881, en 1 ár eða hluta ár-
gjaldis skulda 427 féiagar. Af
eldri skuldum hefir iinmheimtst
mi'kið á árimu, um 7000 kr. Gjöld
félagsims voru um ' 13 000 kr. eða
um 1500 kr. mimni en árið áðúr.
Gj Jd félagsims eru aða’lega sfcatt-
ar til fulltrúará’ðis, Alþýðusam-
bamdsins og Styrktarsjöðs verka-
mamna- og s j óman n a- f éla ga n na,
siamtals 4700 kr„ skrifstófukostin-
aður og laun ráðsmanns 5900 kr„.
premtun laga, auglýsingar, fumda-
hús og bifreiðakostnaðúr við deil-
:ur, um 1900 kr„ þar af laga-
pnemtunin 743 kr„ sem ekki kem-
ur aftur árið 1934. Ýmis ömnur
gjöld mema um 500 kr. Eignir
féiagsiins hafa þó aukist meir en
merraur beimum mun rekstrarreikn-
irngs, aðaLliega vegna þess, að inm-
lreimzt hafa áður afskrifaðar
■skuldir og mimna verður að skoð-
ast tapað af því, sem mú er úti-
stamdamdi hjá félagsmömnum, en
fyr. Eignir félagsims nema sam-
tals um 31 pús. kr„ en skuldir
eru togar, en eigmir félagsims vo u
í ársliok 1932 um 20 þús. kr.
Eignirmar eru hluta- og skulda-
bréf Eimskipafélagsiins, 525 kr„
Alþýðuhússims Iðnó og væntan-
Legs húss við Hverfisigötu, sam-
tals 5525 kr„ Lnmarastokkstoiunir
■og félagsmierki rúm 400 kr„ úti-
standandi skuldir félagsmatona
Í2 850 kr„ en þar frá dragast um
2000 kr„ sem ætlað er að sé tap-
að, og loks pœimigar, í félaigssjóð-
um, um 14 000 kr„ þar á meðai
Vinmudieilusjóður 5500 kr. Sjóða-
aukinimgim ein nemur 7800 kr„ en
þar áf er vimnudeilusjóður 5500
krómur.
Fjárhagur félagsims má því telj-
ast í fullu lagi, en það, sem á
vamtar, iéx raý tekjuöflun, fyrir
vöxt viinnudeilusjóðs.
Hotfar.
Árið, senr rnú er byrjað, lítur
litlu betur út en síðast liðrð ár.
Atvimmuhorfur eru mjög takmark-
aðau Að vísú má búast við tölu-
verðum byggiingum á árinu, sam-
vimmubyggingum, byggingum
veBkamammabústáðla af hálfu
Byggingarfélags verkamainraa, og
húsutti eimstakra nranraa. En aðal-
atvimnuvegur bæjariras, útgerðin,
virðist lítið ætla að aukast, og
íhaldið svo að segja ekkert ætla
að gera til þess, þar sem það
liæðUT: Eélagið mum að sjálfsögðu
á þessu ári halda áfram arð
tryggja og efla aðstöðu féLags-
marana unr kaupgjaldsmál og
vimmuskilmáila, ©n samhliða því
er áriðamdi, að félagsmenn og
aðrir alþýðumiemn noti stjórn-
málasamtök alþýðumnar, Alþýðu-
flokkiran, til þess að koma frarn
áhugamálum verkalýðsiras á vett-
varagi bæjanstjórnar og þings, og
láti vítin að varraaði verða, forð-
ist kLofiningstilraunir kommúnista,
en standi eirahuga í Alþýðuflokkn-
um, jafnt við kosnrngar og ut-
ara þeirra.
Dagsbrún hefir staðið frettist
allra verklýðsféiaga landsins í
þessum efnum, og mun væratan-
Lega eiiranig gera það framvegis.
Reykjavík, 26. jam. 1934.
F. h. félagsstjórnar.
HéxÉnn Valdimarsson.
Trúlofun
sima opinberuðu síðastliðið
laugardagskvöld Kristím Þórðar-
dóttir, Hverfisgötu 45, og Kárl
Sigurðssom, sjómaður, Lækjar-
■götu 18.