Morgunblaðið - 09.11.1997, Síða 6
6 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Vangaveltur um að kosningar kunni að
vera á næsta leiti á Spáni
Þj óðernissinnar
hafa í hótunum
við Aznar
gy BAKSVIÐ
Ummæli eins af þingleiðtofflim katalónskra
þjóðernissinna hafa orðið til þess að magna
á ný vangaveltur um að senn verði boðað til
þingkosninga á Spáni. Ásgeir Sverrisson
segir frá hótunum þjóðernissinna og veltir
fyrir sér stöðu José María Aznar forsætis-
ráðherra og flokks hans.
JOSÉ María Aznar, forsætisráðherra Spánar, (t.v) ásamt Jordi Pujol, forseta sjálfsstjórnarinnar í Katalón-
íu, og leiðtoga CiU. Pujol hefur líf minnihlutastjórnar Aznars í hendi sér og hefur tryggt bandalagi
katalónskra þjóðernissinna, CiU, mikil áhrif í sljórnmálum á landsvísu á síðustu árum.
JÓÐERNISSINNAR í
Katalóníu á Norðaustur-
Spáni hafa hótað að láta af
stuðningi við ríkisstjórn
José María Aznar forsætisráðherra
í næsta mánuði verði ekki veruleg
breyting til batnaðar á þessu sam-
starfí. Ummæli sem þessi teljast að
öllu jöfnu ekki til landsjálfta-tíðinda
í spænskum stjórnmálum því þjóð-
ernissinnar í Katalóníu hafa löngum
beitt hótunum til að þvinga fram
stuðning við hagsmunamál sín.
Meiri alvara kann hins vegar að
vera baki hótuninni nú auk þess
sem vera kann að Aznar forsætis-
ráðherra meti stjórnmálastöðuna á
þann veg að kosningar gætu reynst
honum og Pjóðarflokknum (PP)
sem hann stýrir, hagkvæmar.
Pjóðemissinnar í Katalóníu verja
minnihlutastjóm Aznars ásamt
bræðraflokkum sínum í Baskalandi
og á Kanarí-eyjum. Mest hefur farið
fyrir Katalónunum enda hafa þeir 16
menn á þinginu í Madrid og hafa
lengi verið raunverulegt stjómmála-
afl á landsvísu á Spáni. Fullvíst er að
Aznar myndi boða til kosninga létu
þeir af stuðningi við stjóm hans.
Viðvarandi spenna
Hótunin um að slíta samstarfinu
kom fram á þinginu í Madrid á
þriðjudag er Joaquim Molins, tals-
maður katalónskra þjóðernissinna
þar, lýsti yfir því að „sennilega yrði
óhjákvæmilegt að binda enda á
stuðninginn" hefðu samskiptin ekki
batnað í desembermánuði. Talsmað-
urinn miðaði hótun sína við þann
mánuð þar sem þá er fyrirhugaður
næsti fundur Aznar og Jordi Pujol,
leiðtoga katalónskra þjóðemissinna.
Daginn eftir sagði Pujol að þjóðern-
issinnar vildu að ííkisstjómin sæti
út kjörtímabilið en hann gæti aðeins
ábyrgst stuðning við hana út þetta
ár. Gert er ráð fyrir að fyrmefndur
fundur fari fram milli jóla og nýárs.
Pessi orð talsmannsins og Pujol
era til marks um þá viðvarandi
spennu sem einkennir spænsk
stjómmál. Ekki er nema mánuður
liðinn frá því að þeir Aznar og Pujol
komu saman í Moncloa-höllinni í
Madrid, aðsetri forsætisráðherrans,
og lýstu yfir því að samstarfið stæði
traustum fótum. Því hefðu þjóðem-
issinnar heitið því að styðja ríkis-
stjómina og tryggja pólitískan stöð-
ugleika í landinu fram í janúar 1999
hið minnsta. Aznar og PP-flokknum
hefur verið umhugað um að innsigla
stuðninginn fram yfir endurskoðun
Maastricht-sáttmálans til að tryggja
að Spánverjar verði í hópi stofn-
þjóða Efnahags- og myntbandalags
Evrópusambandsins (EMU).
Erfíðar samþykktir
Ymsar ákvarðanir stjómarinnar
og forystu PP frá því að þessi fund-
ur var haldinn hafa hins vegar sýni-
lega hleypt illu blóði í Pujol og und-
irsáta hans. PP-flokkurinn í Val-
encia greiddi atkvæði með sam-
þykkt sem gekk gegn svonefndri
„einingu katalónsku tungunnar“ en
þjóðemissinnar í Katalóníu líta svo
á að valencianska sé ekki sérstök
mállýska heldur einungis eitt af-
brigða katalónsku. Ríkisstjórnin
birti síðan tilskipun um reglur þær
sem gilda skyldu um þjóðsöng
Spánar sem þjóðemissinnar töldu
að einkenndist af lítílli nærgætni við
sjónarmið þeirra þrátt fyrir að þær
hefðu reynst nokkuð útvatnaðar
miðað við fyrstu drög. Hið sama átti
síðan við um breytingar á löggjöf
um hælisveitingar flóttafólki til
handa. Nýjasta umkvörtunarefni
ráðamanna í Katalóníu varðar hins
vegar breytingar sem menntamála-
ráðherra Spánar, Esperanza Ag-
uirre, hefur boðað á fyrirkomulagi
kennslu m.a. í sögu Spánar, sem
þjóðernissinnar telja einnig að sé
óvirðing við sérstöðu þeirra innan
konungdæmisins.
Er þeim alvara?
Spænska dagblaðið E1 Mundo
hafði á miðvikudag eftir ónefndum
samverkamönnum Pujols að fund-
urinn með Aznar í desember yrði
einungis til þess að slíta samstarf-
inu og ákveða kosningadaga á
næsta ári tækist ekki að lægja öld-
urnar. Þessir heimildarmenn sögð-
ust almennt líta svo á að stuðningi
við stjórnarflokkinn jrrði hætt á
næsta ári og þá boðað til kosninga.
Getgátum í þá vera höfnuðu hins
vegar viðmælendur blaðsins í röð-
um stjórnarliða.
í fréttum dagblaðsins E1 País
sagði hins vegar að ráðamenn Con-
vergencia Democratica, annars
tveggja flokkanna sem mynda
bandalag katalónskra þjóðemis-
sinna, CiU, hefðu í samtölum við
blaðið lagt á það áherslu að þeir
vildu viðhalda samstarfinu við
stjóm Aznars. Von þeirra væri sú
að takast myndi að hreinsa and-
rúmsloftið og koma á sáttum til
þess að stjómin gæti starfað áfram
út árið 1998 þannig að ekki þyrfti að
breyta fyrirliggjandi áætlunum um
kosningar. Þessir heimildarmenn
blaðsins sögðu Ijóst að opinber um-
mæli á borð við þau sem Molins lét
falla væru til þess fallin að auka
þrýstinginn á ríkisstjórnina.
Staða PP styrkist
Spurningin sem brennur á
spænskum stjómmálaskýrendum
er því sú hvers vegna Aznar og PP-
flokkurinn ýmist beiti sér fyrir eða
samþykki framvörp og tilskipanir
sem augljóslega verði til þess að
styggja þjóðemissinna. Forsætis-
ráðherrann telji augsýnilega að það
þjóni nú hagsmunum hans að skapa
spennu í þessum samskiptum.
Nokkuð snarpar breytingar hafa
orðið í spænskum stjórnmálum á
síðustu fjórum mánuðum eða svo.
Margt bendir til þess að staða Azn-
ars sé nú sterkari en eftir kosning-
amar í marsmánuði í fyrra. Bæði
hafa persónulegar vinsældir hans
aukist lítillega en mestu skiptir að
stuðningur við ríkisstjórn hans hef-
ur vaxið ef marka má skoðanakann-
anir.
Efnahagsástandið á Spáni er
enda með skásta móti um þessar
mundir. Hagtölur allar eru fremur
jákvæðar (3,5% hagvöxtur á þriðja
ársfjórðungi) ef undan er skilið at-
vinnuleysið sem er um 20% prósent
og hið mesta innan Evrópusam-
bandsins. Verðbólga er hins vegar
hverfandi og halli á rekstri ríkis-
sjóðs er innan marka þeirra sem
skilgreind hafa verið fyrir aðild að
EMU. Þá hafa vextir lækkað nokk-
uð ört að undanförnu eða um 1,5% á
þessu ári. Á þessum árangri hamrar
ríkisstjórnin og eignar sér hann að
fullu, öldungis skilyrðislaust eins og
pólitískra ráðamanna er siður.
EMU-aðildin er efst á forgangslista
ríkisstjórnar Aznars og liggja póli-
tískar röksemdir þar að baki.
Áfall í Galicíu
Fleira kemur til. Sósíalistaflokk-
urinn, PSOE, sem var í stjórn á
Spáni frá 1982 til 1996, varð fyrir
þungu höggi í þingkosningunum
sem fram fóru í Galicíu, einu sjálfs-
stjórnarhéraðanna 17, í liðnum
mánuði. Meirihluti PP þar á þingi
hélt auðveldlega velli en þjóðernis-
sinnar bættu við sig verulegu fylgi.
Vera kann að Aznar gæti hugsað
sér að nýta sér þær áhyggjur sem
þessi sigur þjóðernissinna þar hefur
vakið víða á Spáni. í kosningabar-
áttu gæti honum þá gefist tækifæri
til að höfða enn frekar til þess hluta
spænskra kjósenda sem áhyggjur
hefur af uppgangi þjóðernissinna og
einingu ríkissins. Aznar gæti þá
stillt flokki sínum upp sem eina val-
kostinum og vísað til dapurlegs
árangurs Sósíalistaflokksins í Galic-
íu máli sínu til stuðnings.
Ástæða er til að leggja áherslu á
að hér er um að ræða vangaveltur,
sem eru til þess eins fallnar að út-
skýra hvaða ástæður hugsanlega
gætu legið að baki þeirri ákvörðun
Aznars að ögra þjóðernissinnum og
jafnvel boða til kosninga. Reynslan
kennir og að hyggilegt er að taka
hótunum Jordi Pujols með hæfileg-
um fyrirvara.
Staða katalónskra þjóðernis-
sinna í spænskum stjómmálum
gæti aftur á móti gjörbreyst tækist
Aznar eftir kosningar að mynda
nýja ríkisstjórn án stuðnings þeirra.
Þeir yrðu þá homreka í stjórnmála-
lífi á landsvísu og gæti sú staða haft
víðtækar afleiðingar. Jafnframt
hafa ýmsir séð teikn á lofti um að
samstaðan í þingmannahópi CiU sé
ekki eins og best verði á kosið og
kaus dagblaðið ABC, sem er hlið-
hollt ríkisstjóminni, að setja hótanir
Joaquim Molins í það samhengi á
fimmtudag.
Stöðumatið ræður
Þjóðernissinnar munu nú vafa-
laust leita leiða til að þrýsta enn
frekar á ríkisstjórnina í þeirri von
að takast muni að ná fram mála-
miðlunum er þeir geti sætt sig við.
Á það ekld síst við um breytingar á
kennslu í mannlegum fræðum, eink-
um sögu Spánar, sem Aguirre
menntamálaráðherra telur þörf á að
samræma þvert á vilja ráðamanna í
Katalóníu. Sé þessi greining rétt
munu þjóðernissinnar þá þurfa að
stíga erfiðan línudans í þeirri trú að
stöðumat forsætisráðherrans sé
ekki það að heppilegt sé að láta
slitna upp úr samstai-finu.
Talsmenn stjórnarflokksins hafa
fyrir sitt leyti lýst yfir því að ekkert
það ágreiningsmál sé til staðar er
réttlæti vangaveltur um að kosning-
ar kunni að vera í vændum. Tals-
maður PP á þingi sagði að þvert á
móti einkenndi „stöðugleiki" þetta
samstarf stjórnarinnar og CiU, líkt
og samþykki fjárlagafrumvarpsins
bæri glögglega vitni en það fékk
þinglega afgreiðslu með stuðningi
þjóðemissinna í Katalóníu, Baska-
landi og á Kanarí-eyjum. Formæl-
andi sósíalista á þingi, Juan Manuel
Eguigaray, sagði hins vegar ljóst að
miklir erfiðleikar hefðu skapast i
þessu samstarfi og greina mætti
„kosningalykt í loftinu."
Bókmennta*
viðburður
Þegar Sigfús Daðason lést
fyrir tæpu ári lét hann eftir sig
handrit að þessari Ijóðabók.
Einnig er kominn út hljómdiskur
með Ijóðalestri Sigfúsar.
„... eitt af stóru skáldum aldarinnar
sendir samtímanum kveðju sína...
merk tíðindi og fagnaðarefni."
Dagur
0
FORLAGIÐ
Laugavegi 18 • Síml 515 2500 • Sfðumúla 7 • Sfmi 510 2500
Ekki flogið um aldamót?
Amsterdam. Reuters.
HOLLENSKA flugfélagið KLM
greindi frá því á föstudag að sum-
ar vélar félagsins muni ekki fara í
loftið 1. janúar árið 2000 ef alda-
mótatölvuvímsar ógna flugöryggi
á einhverjum leiðum.
Sagði talsmaður KLM að félag-
ið myndi á næsta ári standa fyrir
ráðstefnu í tengslum við átak til
þess að deila upplýsingum með
keppinautum og upplýsa almenn-
ing.
Hugo Baas, talsmaður flugfélags-
ins, sagði ólíklegt að allar vélar fé-
lagsins myndu stöðvast af þessum
sökum. Þegar hefúr eitt aðaltölvu-
kerfi fyrirtækisins verið endurbætt
og vel gengur að halda áætlun um
umbætur fyrir aldamótin.
Vegna flókinna tengsla milli
tölvukerfa sem notuð eru við
stjórn t.d. flugumferðar og ratsjár
þarf félagið að ganga úr skugga
um að hvergi séu veikir hlekkir,
að sögn Baas. „Ef við fáum á til-
finninguna er nær dregur árinu
2000 að við höfum ekki fulla stjórn
á öllum þáttum keðjunnar ein-
hversstaðar þá munum við ekki
fljúga á þeim leiðum.‘‘
I
[
I
\
I
I
I
[
I
I
I
I
f
I
I
I
I